Kleinschaligheid n e
of kneuterigheid? 9aten
actief in
Discussie over architectuur:
over smaak valt niet te twisten
'Erledigt?'
'That's it'
Overvaller
bejaarden
aangehouden
PAGINA 4 -V
Leidon J
Op open plekken in de Leidse
binnenstadof op plaatsen
waar leegstaande of leegko
mende fabrieken staan, kun
nen de komende jaren bonder
den woningen worden ge
bouwd. De bebouwing van de-
se "gaten" beeft de afgelopen
jaren voorrang gekregen bo
ven de bouw van een nieuwe
woonwijk in de Stevenshofjes-
polder.
In een serie artikelen besteden
we de zomermaanden aan
dacht aan de woningbouw
plannen die nog voor de bin
nenstad op stapel staan. Niet
alle plannen zijn even bard,
sommige zelfs twijfelachtig.
De gemeente zal in de komen
de jaren alles op alles moeten
zetten op alle "gaten" in de
binnenstad bebouwd te krij
gen.
DINSDAG 2 NOVEMBER 1982
woningen ontworpen in de Ha
ver en Gortbuurt en een plan
netje gemaakt voor 58 woning
wetwoningen die binnenkort in
aanbouw worden genomen op
het voormalige Kempeneerster-
rein aan de Oranjegracht. Huis
jes die precies passen bij het mo
delgezinnetje van deze tijd: pa,
ma, twee kindertjes en een hond.
"In de binnenstad kom je altijd
terecht in een kleinschalige
aanpak", meent Rozebeek. "Wie
dat kneuterig vindt zal andere
ideeën hebben, maar die worden
ook niet door iedereen gewaar
deerd".
Verheden heeft een bouwplan ont
worpen voor de Kaiserstraat dat
door vormgeving en materiaal
keuze (glas en staal) afwijkt van
de bestaande opvattingen over
het bouwen in de binnenstad.
"Een plan dat past in deze tijd,
zonder dat de historische omge
ving wordt verontachtzaamd",
aldus de architect. "Ik heb daar
met grote overtuigingskracht
aan gewerkt en het plan is door
de gemeente en omwonenden
goed ontvangen. Het ontwerp
voor de Kaiserstraat bewast dat
een bouwwerk, dat van deze tijd
is, niet uit kille betonblokken
hoeft te bestaan. Eigentijdse
nieuwbouw kan ook heel vrien
delijk zijn".
"Ik zeg niet dat het nieuwe altijd
beter is, maar wel dat iets nieuws
een kans moet krijgen. Wanneer
je de mensen alleen maar vraagt
wat ze mooi vinden zullen ze al
tijd opnoemen wat ze gewend
zijn. Als je ze nooit iets anders
voorschotelt komt er ook nooit
iets nieuws van de grond. In een
stad als Leiden kun je je natuur
lijk veel meer permitteren dan in
een klein dorp. Maar ik vindt dat
je als architect altijd moet probe
ren een stukje cultuur van deze
tijd neer te zetten".
Werd PvdA-wethouder Piena gein-
spireerd door een ideaal, betere
woononu ndigheden voor de
arbeider, de tegenwoordige wo
ningbouw sluit vooral aan bij de
behoefte aan geborgenheid en
het streven naar behoud op alle
maatschappelijke terreinen.
Daarnaast spelen de kosten van
de sociale woningbouw een over
heersende rol. "De huidige hono
raria in de sociale woningbouw
zijn zo laag dat architecten vaak
alleen maar moeiteloze plannen
maken", vindt Verheijen.
Woekeren
Architect Rozebeek, van het archi-
tectenburo Schippers uit Den
Haag, meent daarentegen dat
woningbouwplannetjes voor
open gaten in de binnenstad
nooit simpel zijn. "Je moet altijd
woekeren met de mogelijkhe
den", zegt hij. "De omgeving
waarin je bouwt, bepaalt voor
een belangrijk deel het karakter
van de nieuwbouw. Daarnaast
moet je als architect inspelen op
mogelijkheden.
Maar de marges binnen de wo
ningwet zijn gering. Het is steeds
weer een uitdaging om een op
lossing te vinden voor alle pro
blemen en aansluiting te zoeken
bij de woonomgeving".
Rozebeek heeft ondermeer een
blokje van twaalf nieuwbouw-
Voor de Leidse binnenstad staan
de komende jaren nog heel wat
plannetjes op stapel. Allemaal
leuk en aardig: gevarieerd en
met puntgeveltjes recht 'afge
knipt' zodat het net geen copie is
van weleer. Imponerend of be
nauwend, daarover zullen de me
ningen blijven verschillen. Vast
staat dat we nog wel zo'n jaar of
vijftig met deze nieuwbouw in
onze maag blijven zitten. Duide
lijk is dat het nieuwe bouwen
niet meer w<?rdt geinspireerd
door een ideaal of een baanbre
kende architectonische visie zo
als ten grondslag lag aan comple
xen van Berlage of Oud die tot de
monumenten van de volkswo
ningbouw gerekend mogen wor
den.
"Maar het tij keert", meent archi
tect Verheijen. "Er komt een
steeds belangrijker stroming die
zich verzet tegen het zogenaam
de moderne bouwen in de archi
tectuur. En het tegenspel tegen
nieuwe uitingen in de bouw
wordt steeds minder". De huidi
ge discussie over de architectuur
signaleert veel kneuterigheid
maar ook een nieuw perspectief,
het neo-rationalisme. Veel moei
lijke woorden dus, waar een nor
maal mens niet opkomt, als het
gaat over mooi en lelijk.
LEIDEN - Mooi of lelijk,
daarover kun je van me
ning verschillen. In elk ge
val valt de nieuwbouw
voor de Leidse binnen
stad steeds meer op door
een overmaat aan nostal
gie en speelse vormen:
huisjes met houten punt
daken, helrode pannen en
erkertjes uit grootmoe
ders tijd. De moderne ar
chitectuur, of Leiden op
z'n Volendams? Zoals ge
zegd: over smaak valt niet
te twisten. Vast staat wel
dat de Leidse binnenstad
in de greep is van de klein
schaligheid. Sommige cri
tici zeggen 'de nieuwe
kneuterigheid', of grover
nog 'de nieuwe truttig
heid'.
Die kneuterigheid is geen typisch
Leids verschijnsel. Integendeel,
eerder symptomatisch voor het
nieuwe bouwen in Nederland.
Het is het antwoord op de mono
tone flatbouw uit de jaren zestig,
daar is iedereen het over eens. In
die tijd werden ook de groot
schalige plannen ontwikkeld om
de Leidse binnenstad aan te pas
sen 'aan de eisen van de moderne
tijd'. Het "Wegen en Basisplan
Sanering en Stadsvernieuwing"
uit het begin van de jaren zestig
was gericht op de aanleg van bre
de verkeerswegen, nieuwe brug
gen en sanering van de oude
stadswijken. De omgeving van
de Orapjegracht zou veranderen
in een Leids mini-Manhattan
met torenhoge woongebouwen.
De toenmalige PvdA-wethouder
Piena sprak van een revolutio
nair plan waarbij particuliere be
Aan de Uiterstegracht en Veste-
straat worden 86 woningwetwo
ningen neergezet naar een ont
werp van architect Gelderblom
van het bureau Van Wijk/Gelder
blom en Partners uit Soest. De in
hoogte wisselende en stevig op
elkaar gepakte huisjes, met
langs- en puntdaken in rood en
groen, zijn een voorbeeld van het
hedendaagse bouwen. Een geva-
rieerde vormgeving, helrode
De Leidse binnenstad in de greep van de kleinschaligheid. Speelse gevel- pannen, poorten en trapjes pas-
tjes en erkertjes uit grootmoeder tijd. (Foto Holvast) sen goed de Leidse binnen-
Decorbouw
Architect Verheijen, van het bu
reau Paardekooper uit Voorhout,
zet zich bewust af tegen nostalgi
sche vormen in de architectuur.
"Het uiterlijk van veel woningen
heeft niets meer te maken met de
moderne structuur van de he
dendaagse nieuwbouw", zegt hij.
"Het is decorbouw. Niet echt en
niet van deze tijd. Dat vind ik hy
pocriet".
door
Jan Rijsdam
Een Frans balkonnetje en het puntgeveltje recht 'afgeknipt' zodat het net
geen huis je is van weleer. Foto. Holvast).
langen zouden wijken voor ge
meenschappelijk belang. Als een
belangrijke vooruitgang zag Pie
na dat een groot deel van de bin
nenstad verlost zou worden van
de krotbebouwing waarin veel
arbeiders woonden. De gammele
grachtenpandjes aan de Oranje-
gracht en Waardgracht werden
het eerste slachtoffer van de
"vooruitgang". Later werden ve
le woningen aan de St. Joris-
steeg, de Watersteeg en de Peli
kaanstraat met de grond gelijk
gemaakt om gestalte te geven
aan de cityring. Wij betreuren die
kaalslag, maar onze ouders
meenden dat we op de goede
weg waren.
De jaren zeventig brachten een wa
re omwenteling. Inzichten over
wat er met de oude binnensteden
moest gebeuren veranderden in
grijpend. Het besef groeide dat
kaalslag en hoogbouw niet de
meest bevredigende oplossingen
waren voor de stedelijke proble
men. Vooral onder progressie
ven voerde de roep om behoud
de boventoon. Wat ooit een links
ideaal was, werd door de latere
linkse generatie beschouwd als
een knieval voor beton en pro
jectontwikkelaars. We moesten
terug naar de "natuur en klein
schaliger bouwen.
Woonerf] es
De afkeer van grote ingrepen in de
binnenstad is inmiddels alge
meen. Het gevolg van de verguis
de kaalslagpraktijken is een aan
eenschakeling van woonerfies,
speelse geveltjes van baksteen
en hout en willekeurige versprin
gingen die de kleinschaligheid
van weleer suggereren. In
werkelijkheid is van kleinscha
ligheid geen sprake. De omvang
van bouwprojecten in de binnen
stad is de laatste jaren alleen
maar toegenomen. Bovendien
zie je overal in den lande puntda
ken en speelse geveltjes einde
loos herhaald. De vermenigvul
diging van de kleinschaligheid.
stad, zo is een veelgehoorde me
ning. Namaak blijft namaak, vin
den anderen daarentegen. Wat
bezielt de ontwerper van zo'n
bouwplan, vraag je dan?
"Het is een heel eigentijds plan",
zegt architect Gelderblom. "In
de jaren zestig zijn veel fouten
gemaakt door grote betonblok
ken midden in de binnenstad
neer te zetten. De gemeenten en
de bevolking hebben zich daarte
gen afgezet. Wat we nu bouwen
is niets anders dan de weerslag
van die maatschappelijke ont
wikkeling".
'De stedebouwkundige uitgangs
punten zijn tegenwoordig zeer
nauw omschreven", verklaart
Gelderblom. "Een plan komt tot
stand in overleg met de gemeen
te, de wijkvereniging en de toe
komstige bewoners. Ik vind dat
een heel legitieme, eerbare en te
rechte ontwikkeling. Ik geloof
dat het juist daardoor een heel ei
gentijds plan is geworden dat
goed past in de binnenstad. Als
anderen dat afdoen met "kneute
righeid" vind ik dat een heel au
toritair standpunt. Ik geef wel
toe dat in sommige bouwplan
nen de reactie op de jaren zestig
te ver is doorgeslagen", zegt Gel
derblom. "In sommige nieuw
bouw zit zoveel overtollige varia
tie dat het rommelig wordt".
LEIDEN - Hoe wonderlijk: je
hebt dagen dat bijna alle ver
dachten die zijn opgeroepen
voor de kantonrechter ver
schijnen, maar het komt ook
voor dat er opeens maar één
verdachte aanwezig blijkt te
zijn. Zoals gistermorgen. De
wachtkamer was zo leeg als
een statiojisrestauratie bij
nacht. Hoewel... in een sta
tionsrestauratie zitten 's
nachts nog wel 'ns dronkelap
pen en daklozen, terwijl er in
de wachtkamer van het kan
tongerecht echt helemaal nie
mand zat.
Vreemd; alsof alle verdachten 's
ochtends wakker werden, de
gordijnen open deden, naar
buiten keken, en dachten:
"Wat een weer! Die rechter
bekijkt het maar". Toeschou
wers waren er wel op komen
dagen, maar die konden weer
naar huis, beter: naar school
want het betrof leerlingen.
Dat opstel zal nu dus wel over
een ander onderwerp gaan.
Maar zie: het menselijk gedrag
blijft onpeilbaar, want even
later kwamen er zowaar ver
dachten opdagen. Sterker
nog: er was zelfs een Duitser
zeer vroeg opgestaan om toch
maar vooral op tijd voor de
Leidse kantonrechter te ver
schijnen. Een typisch voor
beeld van de zowel geprezen
als verguisde Duitse gründ-
lichtkeit, deze inwoner van
Kleef. Stond daar voor de ba
lie alsof je in tien minuten
van Leiden in Kleef bent. En
och, in Duitsland had toch ie
dereen een vrije dag. Een
vrije dag? Zeker, gisteren
was het toch Allerheiligen en
dat wordt in Duitsland nog
gevierd.
De Duitser werd ervan ver
dacht vorig jaar op 7 juni
zijn auto verkeerd te hebben
geparkeerd op de Noordwijk-
se boulevard. Klopte hele
maal. "En ik heb nog gepro
beerd te betalen, maar er is
iets mis gegaan met die ac
cept-girokaarten", vertelde
de automobilist van over de
grenzen. Onwillekeurig ga je
op zo'n moment denken aan
die uitspraak: "Was ist ord-
nung? Ordnung muss sein".
"Dit is bijna ongelooflijk",
vond de officier van justitie.
"Ik vind vrijspraak hier op
z'n plaats, want deze man
heeft al zoveel onkosten ge
maakt". Zo dacht de rechter
er ook over.
"Alles erledigt", vroeg de ver
dachte.
Alles erledigt!
Vrijspraak
Het woord vrijspraak viel gis
terochtend overigens wel va
ker; o.a omdat er door de poli
tie fouten in de processen-ver
baal waren gemaakt. Neem
het geval van de al wat oude
re man, die vorig jaar op de
Rijksweg 44 te hard had gere
den. "Helemaal niet waar",
zei deze automobilist, "op die
dag heb ik daar helemaal
met gereden". Hij verklaarde
het bijna triomfantelijk, was
zeker van zijn zaak.
Ja, hij had inderdaad accept
girokaarten ontvangen,
door
Wim Brands
maar niet betaald, want nog
maals: op die dag had hij
daar niet gereden. Alles goed
en wel, er waren toch foto's
gemaakt! "Jawel", zei de ver
dachte, en nu kwam de aap
uit de mouw: "maar ik reed
daar eind november. Ik weet
het nog goed: het was op een
donderdag, een dag na m'n
verjaardag. En op die dag
reed ik inderdaad te hard".
De rechter controleerde de foto's
en ja: ook hij zag nu dat op de
foto's de datum 29 november
stond vermeld. "Vrijspraak",
zei de officier al Nog voordat
de rechter dat kon beamen
nam de automobilist het
woord weer: "lk zit hier nou
zo 'ns te luisteren en wat mij
opvalt is dat de politie meer
fouten maakt dan wij".
"Vrijspraak", zei de rechter
daarna alsnog.
"Heer, dank!", besloot de vrij-
gesprokene.
Lang geleden
Het Leidse kantongerecht kreeg
internationale allu-
was er eerst een Duitser
or de balie verschenen, aan
het eind van de rit verscheen
er een in Nederland wonende
Israëliër voor de kantonrech
ter, die vroeg of de conversa
tie in het Engels kon worden
gevoerd.
"This is a Dutch court", meende
de officier van justitie; of de
verdachte dus zijn oren maar
wilde spitsen en proberen zo
veel mogelijk op te vangen.
Toch werd het gesprek uitein
delijk in het Engels gevoerd.
Het begon er al mee dat de
rechter de verdachte toesprak
met: "You...éhh..u".
Vorig jaar op 25 juni had de Is
raëliër zijn auto tot stilstand
gebracht op een voetpad in de
Haarlemmerstraat. "Dat is
waar; alleen zat ik niet ach
ter het stuur, want ik was op
dat moment in Israël. Ik had
m'n auto uitgeleend aan
vrienden. Kijk maar in m'n
paspoort, dan zult u zie dat ik
toen niet in Nederland was".
Volgens de officier bleek uit het
paspoort echter helemaal niet
dat de verdachte in die tijd in
het buitenland vertoefde. "It's
a long time ago", verklaarde
laatstgenoemde toen maar.
De officier eiste een boete van
45 gulden. "Nogal veel, vind
ik dat", sprak de Nederland
se Israëliër. "Ach, het is nor
maal", antwoordde de rech
ter, die een boete gaf van 45
gulden.
De verdachte had klaarblijke
lijk nog niet door dat daar
mee de kous af was, bleef nog
even wachten, en zei toen:
"That's it?" Goed gezien, dat
was dat.
LEIDEN De politie heeft gister
ochtend de tweede dader kun
nen aanhouden van een overval
op twee bejaarden, anderhalve
week geleden op de Haarlem
merstraat. Het betreft een 18-ja-
rige Leidenaar die gevonden
werd naar aanleiding van diverse
reacties op een oproep van de po
litie.
De andere dader, een 17-jarige
Leidenaar, werd direct na de
overval al aangehouden. Hij zit
nog steeds in voorarrest.
Vrouw op
Hoge Rijndijk
aangereden
LEIDEN - Een 56-jarige Leidse
vrouw is gistermiddag zwaar ge
wond geraakt bijseen aanrijding
op de Hoge Rijndijk. De vrouw
stak de rijbaan over zonder goed
uit te kijken en werd daarbij aan
gereden door een bromfiets, be
stuurd door een 16-jarige Leide
naar. De vrouw werd overge
bracht naar het Academisch Zie
kenhuis.
Blouse maken
In het rijksmuseum vor volken
kunde (Steenstraat) begint
morgenmiddag een cursus
waarop onderwezen wordt
hoe je een Mexicaanse blouse
moet maken. De cursus die
vier woensdagmiddagen in
beslag neemt is voor kinderen
in de leeftijd van negen tot elf
jaar. Aanvang is twee uur en
opgeven kan bij de portier.
Kinderdisco
In buurthuis Cornelis Joppensz
in de Du Rieustraat wordt
morgenmiddag een kinder
disco gehouden. De disco
duurt van twee tot vier uur.
Ecxursie
De Nederlandse vereniging van
huisvrouwen, afdeling Lei
den en Oegstgeest organiseert
donderdag een excursie van
een halve dag naar het Ko
ninklijk Huis-archief in Den
Haag. Voor inlichtingen bel
len met de nummers 121777 of
215903.
Hengeslport (1)
Visvereniging Hengelsport vis
te in de Ringvaart en de Oude
Vest. De uitslag: 1. W. den
Edel 19 stuks -1360 gram; 2.1.
Jansen 16-1280; 3. A. Levahrt
6-12004. W. van Westbroek
14-1100;5. F. van Eijgen 4-
880; 6. D. Boon 3-720; 7. P.
Verhoef 7-600; 8. P. van Hou
ten 5-600; 9. C. v.d. Berg 3-
440; 10. T. Blansjaar 2-100.
Hengelsport (2)
Visvereniging VOP '74 hield
een wedstrijd in Zaandam.
Uitslag: 1 S. Kokkedee 39
stuks-4980 gram, 2 F. Reijken
27-4350, 3 G.J. Kokkedee 20-
13100,4 A. v.d. Meij 12-8750,5
P. Aben 25-2880, 6 J. Boot 16-
3550, 7 J. Kokkedee 22-2380, 8
H. van Tongeren 9-3100, 9 A.
Segijn 21-1450, 10 J. Heij-
mans 6-3080.
Hengelsport (3)
De Ruisvoorn viste de negende
competitiewedstrijd in de
Vliet en de Zijl. Uitslag: 1 A.
Sinteur 22 stuks-1450 gram, 2
J. v.d. Berg 14-1020, 3 T. van
Daalen 11-1150, 4 T. Voskuil
7-675. 5 L. van Deventer 6-
465, 6 J. Nieuwenburg jr. 5-
350, 7 M. Sinteur 4-300, 8 W.
van Weizen 3-325, 9 Riemens
3-240, 10 J. Nieuwenburg sr
3-175.
Hengelsport (4)
DW hield éen viswedstrijd in
de Ringvaart. Uitslag: 1 L.
Waltman 52 stuks-10350
gram, 2 J. l'Amie 41-5975,3 P.
Blok 44-5850, 4 A. Laterveer
55-5600, 5 W. Smit 33-3300, 6
K. Laterveer 40-3200, 7 H. La
terveer 36-3150, 8 M. v.d.
Kaaij 25-3100,9 P. Schreuder
26-3000. 10 P Wondergem 20-
■2500
