IBi
H3
Reportage
K
4 J
Alsof de koeien in
het ravijn storten.
Uw Gasbedrijf
adviseert.
C
Zorg over reorganisatie IKV
Een avondje jodelen
in Scheveningen
DINSDAG 2 NOVEMBER 1982
Varia
lSP SS DOOR
V -Jjf NICO
lÉMk SCHEEPMAKER
Hoor 's hier, als u misschien mocht
denken dat ik nu een Belgenmop
ga vertellen hebt u het toch mis.
Dan moet u maar niet verder le
zen. Weet u hoe je een Belg gek
kunt maken? Door hem in een
ronde kamer neer te zetten en te
zeggen dat er een zak patat in de
hoek staat. Dat soort grappen
zult u van mij niet te horen krij
gen, al wil ik nu wel meteen aan
tekenen dat zo'n Belg in het bo
vengenoemde geval niet gek
wordt van het rondrennen, maar
van het woord 'patat', want dat
had 'friet' moeten zijn, of zo u
wilt: 'frieten'. Maar ik zou geen
moppen vertellen, ik wil u alleen
herinneren aan het bericht dat
enkele kunstzinnige Belgen een
campagne zijn begonnen om de'
legendarische Belgische patates
frites, en de kraampjes waar de
ze verkocht worden, te bescher
men tegen de erosie van de tijd,'
de tijdgeest en de grappen die er
over de ronde doen in Nederland
en Frankrijk.
Nu heb ik als Nederlander ook mijn
trots, dus herinnerde ik mij ogen
blikkelijk dat de Belgen zich wel
iswaar voordoen als de grootste
patat-eters van Europa, en dus
van de hele wereld, maar dat zij,
in vergelijking met de Nederlan
ders, maar heel bescheiden patat
eters zijn. De juiste getallen kon
ik gisteren helaas niet terugvin
den in de Engelse zondagsbladen
maar mij staat bij dat wij, per
hoofd van de bevolking, twee of
drie keer zoveel patat eten dan de
Belgen. Ik kan me dat ook wel
voorstellen. Wie, zoals ik, wel eens
om redenen van folklore patat
heeft gegeten aan een patat-
kraam in Beigië, zal zich herin
neren dat hij zijn tanden be
paald niet hoefde stuk te bijten
op die lange bleke slappe patats
lierten, en ook nooit de illusie
hoefde te koesteren dat hij, naar
mate de bodem van het zakjes of
bakje naderde, tenslotte zou stui
ten op een klein handjevol van
dië donkerbruine, harde, door
bakken patatresten. Mij heeft het,
kortom, nooit verbaasd dat wij,
met onze bruinere, doorbakkener
frieten gretiger eters van dit
volksvoedsel zijn dan de Belgen
met hun bleekscheterige deegs
lierten.
Zoals u misschien gemerkt heb, heb
ik dit aardappelgerecht in het
voorafgaande met twee namen
aangeduid: patat en friet. Op
eens herinnerde ik me dat ik
daarover nog een exemplaar van
de Mededelingen van het Insti
tuut voor Dialectologie, Volks
kunde en Naamkunde moest heb
ben, dat mij op 8 december 1972
was toegezonden door Jan Stroop
van de afdeling dialectologie.
Wie wat bewaart die hep wat. De
vraag die hij aan alle medewer
kers stelde was: „Hoe noemt men
in uw dialect de staafjes aardap
pel die in vet gebakken en ook
wel in zakjes verkocht worde-
n?"
Ruim 840 antwoorden kreeg hij, uit
alle streken van Nederland en
België, terug. De uitkomst was
verrassend. Er blijkt een nage
noeg volledige scheiding der
geesten te zijn! Boven de grote ri
vieren zegt men 'patat', daaron
der, en ook in Vlaanderen, zegt
men óf 'friet', óf 'frieten'. Beter
gezegd: in zuidelijk Nederland
zegt men 'friet', in Vlaanderen
zegt men 'frieten'. De volledige
benaming 'patates frites'('patat-
friet') komt in enkele plaatsen in
Nederland ook nog wel voor,
maar toch nog vaker in België, en
dan meer in Vlaanderen dan in
Wallonië. De eerste patatesfrites-
kar werd overigens in Brugge ge
signaleerd in het jaar 1892.
Jan Stroop gaat ervan uit dat 'pa
tates frites' de oudste en min of
meer officiële benaming voor het
nieuwe gerecht was en veronder
stelt dat men, in de behoefte die
lange benaming in te korten, 'fri
tes' heeft weggelaten zodat 'pa
tat' overbleef. Maar waarom ge
beurde dat dan wel in Noord-Ne
derland, en zuidelijker daarvan
niet, waar men juist 'patates'
wegliet en 'friet' of 'frieten' over
hield? Waarschijnlijk omdat het
woord 'patat' daar in de meeste
gevallen voor 'aardappel' werd
gebruikt, zodat het, om misver
standen te voorkomen, beter was
de afkorting 'friet' te gebruiken?
„Het is zeker dat men in Nederland
ten noorden van de grote rivie
ren, dit wil zeggen in het patat-
gebied, voor de laatste wereld
oorlog geen patates-frites gekend
heeft", schrijft Jan Stroop. Dat
had, u, denk ik, van uw levensda
gen niet gedacht? De Van Dale
van 1950 omschrijft 'patates fri
tes' met „in 't vet gebakken reep
jes aardappel". De Van Dale van
1924 rept er nog niet over, dus
dat klopt wel. In elk geval blijkt
hier wel uit dat wij, ook al eten
we meer patat en bakken toe ze
beter, minder historische rechten
kunnen doen gelden dan de Bei-
gen, en dat het daarom
rechtvaardig is dat de Belgen
hun patatkraampjes onder hun
Monumentenzorg willen brengen
als „echte expressie van volks
kunst". Als wij dan hetzelfde
doen met onze haringkraampjes,
kan de hele wereld zien dat in de
Lage Landen de kunst nog echt
„voor het volk, en door het volk"
n
Ulga Lowina, geflankeerd door Fred Oster en Tonny Eyck: "Denk
maar niet dat ze mijn plaat draaien".
Het Nederlands kampioenschap jodelen - is dat niet
hetzelfde als het Nederlands kampioenschap
schansspringen op de Vaalserberg? Hoe dan ook,
het afgelopen weekeinde werd in het Scheveningse
Kurhaus dat kampioenschap jodelen gehouden.
Erg groot was de animo onder de Nederlandse jo-
delaars klaarblijkelijk niet, want bij de AVRO, de
mede-organisator van dit kampioenschap, waren
slechts vijftien cassettebandjes binnen gekomen
met jodelprestaties.
Joop de Roo van de AVRO
daarover: "Het leek ons niet
zo'n gek idee om een voorse
lectie te houden. En we ble
ken gelijk te hebben, want er
waren bandjes bij, daar zeg ik
van: die mensen moetje echt
in bescherming nemen. Die
konden er niks van. Kijk, ik
jodel dan zelf wel niet, maar
ik kan wel horen of iemand
vals zingt of niet. Nou, een
paar van de inzenders kon
den niet eens een bepaalde
toonhoogte aanhouden; zij
fietsten gewoon door alle
toonhoogten".
Daar komt nog eens by volgens
De Roo dat sommige mensen'
slechte geluidsopnamen had
den gemaakt. Ze hadden bij
wijze van spreken hun band
recorder in de achtertuin ge
zet en stonden zeifin de voor
tuin te jodelen. "Ja, wat moet
ik daar nou mee, denk ik
dan".
Pathos
Toch had De Roo nog acht i
zenders uitgenodigd. Hun
prestaties zouden worden
beoordeeld door twee profes
sionele jodelaars en de Zwit
serse ambassadeur, dr. Paul
Gottret. Presentator was Ger-
rit den Braber, die klaarblij
kelijk nogal veel plezier had,
want hij sloot zijn aankondi
gingen een paar keer af door
met het gevulde lijf danspas
jes te maken.
De eerste die op de Bühne
plaatsnam was F.C. de Graaf.
Vooral haar zwoegende boe
zem maakte indruk op me
nigeen. Ja, zelfs de in Em-
menthaler Sonntagsdracht
gestoken Zwitser knikte
goedkeurend. Hierna beklom
de in kniekousen gestoken
Hans Wiljon het podium. De
ze jodelaar, die later ook tot
winnaar zou worden uitge
roepen, zong alsof aan de
overkant zijn koeien in een
ravyn dreigden te storten.
Wat een pathos!
"Ja, hy kan het wel, maar met
Zwitsers jodelen heeft dit
niets te maken", oordeelde
één van de aanwezige Zwit
sers. "Hij doet het meer op de
Tiroolse manier". "Kan best
zijn", zei Wiljon later, "maar
ik mocht maar één liedje zin
gen, dus heb ik gewoon op
z'n Tirools gezongen". En
slaand op een boekwerk:
"Kyk, dit is m'n jodelbijbel.
Hierin staan honderden lied
jes. Ik heb dus wel wat meer
Terug naar de andere kandida
ten. Wat de kwaliteit betreft
ging het steeds verder bergaf
waarts. "Als je op de fiets van
een berg afrydt en je steekt
halverwege een hand tussen
de spaken kun je ook zo zin
gen", becommentarieerde
een leukerd het optreden van
een vrouw. Presentator Den
Braber had de stemming
schybaar goed gepeild, want
hij kondigde de pauze aan
met de woorden: "Even rust,
want anders wordt het ons te
machtig".
Boycot
Aanwezig op dit kampioen
schap was overigens Neer-
lands bekendste jodelaarster,
Olga Lowina. Waarom deed
zij niet mee? "Zeg kom nou.
moet ik op myn leeftijd nog
meedoen aan zoiets als dit?
door
Wim Brands
En hoor eens, de meeste kan
didaten hebben al de zenu
wen omdat ze weten dat ik in
de zaal zit; nou, als ik zou
meedoen zouden die mensen
helemaal geen klanken meer
kunnen produceren".
Zy beschouwt zich dus als de
ongekroonde koningin van
het Nederlandse jodelen?
"Ach, daar laat ik me niet
over uit. Ik jodel nog steeds,
dat is het belangrijkste. Maar
weet u wat ik zo ergerlijk
vind? Ik word geboycot door
Hilversum. Pas weer een
plaat gemaakt, maar denk
maar niet dat ze 'm draaien.
En neem nou zo'n Den Bra
ber. Die man kent mij, maar
komt hij even naar my toe?
Vergeet het maar".
Op dit moment kondigde Den
Braber de volgende jodelaar
aan. Het publiek leek onder
tussen meer interesse te heb
ben voor de Zwitserse eetwa
ren dan voor de muzikale
prestaties. Nog één keer zou
op deze avond het publiek
echt geïnteresseerd toekij
ken. Dat was toen twee Zwit
serse dames de Nederlanders
lieten horen hoe je echt moet
jodelen. "Als twee sijsjes,
hè", meende iemand.
Op het eind van de avond zon
gen alle deelnemers plus Ol
ga Lowina het winnende lied
je van Hans Wiljon nog eens.
Het publiek geloofde het wel.
Hans Wiljon was ondertussen
maar wat bly met zyn prijs.
"Ja, hoe heb ik dit nou ge
leerd. Ik zeg altyd maar je
kunt het of je kunt het niet,
hè. Belangryk is dat je van
borststem naar kopstem kunt
gaan".
Plaat?
De 58-jarige Wiljon. die in het
dagelijkse leven gewoon
Timmerman heet en banket
bakker is, zegt dat hy nou wel
wat meer bekendheid hoopt
te krijgen in den lande. "Ik
treed nou veel voor bejaar
den op en zo. Maar ik zou
toch ook wel 'ns wat meer
willen doen".
Een plaat maken wellicht?
"Zoiets, zoiets...en het zou
toch ook mooi zijn als die jon
gens van de televisie en de ra
dio eens naar me toekwamen.
Die lui moeten nou toch ook
tegen elkaar zeggen: jongens,
er is nou een jodelaar op dit
niveau. Hans Wiijon, laten we
hem eens uitnodigen voor
één van onze programma's".
De in het Kurhaus aanwezige
lieden van radio en tv waren
helaas al in geen velden of
wegen meer te bekennen.
De gereformeerde werkgroep
('deputaten') voor de bestude
ring van het oorlogsvraagstuk
ziet de reorganisatie van het In
terkerkelijk Vredesberaad
(IKV) 'niet zonder zorg' tege
moet.
In mei besloot het Vredesberaad,
de ongeveer 400 plaatselijke
kernen via de 'campagneraad' in
vloed op het beleid te geven. Tot
nu toe werd dat beleid bepaald
door de 23 afgevaardigden van
de negen aangesloten kerken.
"Door de voorlopig onduidelijke
afbakening van bevoegdheden
tussen het secretariaat, het be
raad, de campagneraad en de
landelijke 'kernendag' (de alge
mene vergadering van de plaat
selijke kernen) kunnen het IKV
en de Gereformeerde Kerken uit
elkaar groeien", zei secretaris M.
van Alphen van de werkgroep.
Hoe de band tussen de kerken en
het IKV zal worden, hangt, vol
gens Van Alphen, ook samen
met de ontwikkelingen tussen
IKV-kernen en plaatselijke ker-
ken.
De werkgroep adviseert de synode
van de Gereformeerde Kerken -
die op 16 november over het IKV
praat -, geen gevolgen aan de
reorganisatie van het IKV te ver
binden.
Al eerder hebben de rooms-katho-
lieke bisschoppen de vrees geuit,
dat de op handen zynde reorga
nisatie de onderlinge verstand
houding kan beinvloeden.
In de gedemocratiseerde op
bouw van het IKV zal de cam
pagneraad zijn samengesteld uit
regionale afgevaardigden, de 23
beraadsleden en secretariaats
medewerkers. Als de leden van
het beraad, die tegenover de ker
ken een eigen verantwoordelijk
heid hebben, de besluiten van de
campagneraad niet onderschrij
ven, beslissen de plaatselijke
kernen.
Eerst was het de bedoeling, dat
dan het beraad - de vertegen
woordigers van de kerken dus -
een nieuw voorstel zou doen. De
plaatselijke kernen beslisten op
de landelijke kernendag in mei
echter anders.
Masker
Op een toogdag van de Bond van
Hervormde Mannenverenigin-
gen op Gereformeerde Grond
slag - gehouden in Utrecht -
sprak voorzitter ds. G. H. van
Kooten (Delft) de hoop uit, dat
de hervormde synode in haar
eerstvolgende vergadering het
IKV tot de orde zal roepen. De
predikant doelde op het indertijd
door het IKV gegeven stemad
vies (tegen kernwapens, dus
links). "Toen heeft het IKV zijn
masker afgeworpen", zei Van
Kooten.
De predikant vond ook, dat de uit
gave 'Shaloom' van de Stichting
Bijbel en Vredesvraagstukken
een krachtiger en bybelser ge
luid moet laten horen "Wij kun
nen er onze steun aan geven, als
men niet te dicht nadert tot het
standpunt van het IKV".
Nog een heel ander chapiter: ds.
Van Kooten toonde zich ook be
zorgd over het steeds meer sa-
men-op-weg-zijn van hervorm
den en gereformeerden in dit
land. Naar zijn oordeel wordt in
de 'Handreiking' van de beide
synodes over dit onderwerp niet
geluisterd naar de bijbel maar
naar allerlei mensen. "Alle ker
ken zouden één moeten worden,
maar dat zou dan moeten gebeu
ren in ware eenheid". Van Koo
ten betreurde het, dat de kerk
zich wel keert tegen kernwa
pens, maar verzuimt te waar
schuwen voor 'het naderende
oordeel Gods'.
Vrouw
"Op grond van diepgaande en
oprechte bestudering van bijbel
en traditie kan ik tot geen andere
conclusie komen dan dat de kerk
haar ambten voor de vrouw niét
moeten openstellen". Dat ver
klaarde de Apeldoornse hoogle
raar W. van 't Spijker op een lan
delijke vergadering van christe
lijke gereformeerde ambtsdsra-
gers in Amersfoort. Van 't Spij
ker bekende, dat het hem niet ge
makkelijk was gevallen, tot zo'n
absoluut standpunt te komen.
De opvatting dat met name de uit
spraken van de apostel Paulus
over de positie van de vrouw in
de kerk 'tijd- en cultuurgebon
den' zijn, wees de christelijke ge
reformeerde theoloog met klem
af. "We mogen de bijbel niet on
dermijnen met het modieuze be
grip van tijdgebondenheid. Con
sequent doorgevoerd zou dat de
onwrikbare vastheid van het
Woord van God omverhalen".
Wel pleitte Van 't Spijker ervoor,
veel meer vrouwen by het kerke-
werk in te schakelen en zo de ga
ven die de Heilige Geest ook aan
de vrouwen schenkt sterker tot
gelding te brengen.
Uit de discussie bleek duidelijk,
dat over deze zaak ook in christe
lijke gereformeerde kringen ver
schillend wordt gedacht. Zo zet
te de Haagse predikant B. van
Smeden een vraagteken achter
de bijbeluitleg van Van 't Spij
ker. Hij verweet de hoogleraar,
de inschakeling van de vrouw tot
een 'fooi' te maken, onder het
motto: "Je mag wel wat doen,
hoor, maar een ambt, nee".
Op een 'Appèldag' van het Con
fessioneel Gereformeerd Be
raad (IJssenhal Zwolle. 3000
mensen) zei professor dr. J. Ver-
kuyl, dat een dialoog met gods
diensten en ideologieën nodig is
om misverstanden weg te nemen
en begrip te kweken, maar dat
christenen in die dialoog wel het
christelijk getuigenis moeten la
ten horen. Het is niet: dialoog óf
getuigenis, maar dialoog én ge
tuigenis.
Volgens Verkuyl wordt de roeping
tot getuigen tegenwoordig op al
lerlei manieren weggeduwd. Het
moet christenen niet genoeg zijn
als een hindoe een betere hindoe
en een moslim een betere mos
lim wordt. "Wij moeten altijd be
reid zijn te getuigen, dat Jezus de
Heer is". "Maar wel in ootmoed
en met bereidheid tot luisteren".
beroepen te Eindhoven G. J. van
der Stouw Hardenberg; aange
nomen naar Bennebroek G. H.
Frederikze Hoornaar, die daar
mee bedankte voor o.a. Bos
koop; bedankt voor Well-Am-
merzoden A. Boertje Wezep,
voor Voorthuizen H. Harkema
Brakel; toegelaten tot de evange
liebediening en beroepbaar A.
Lodewijk Utrecht, J. van Belzen
Houten en D. Heemskerk Kat
wijk aan Zee.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Meppel L. J. Oomkes Elburg;
aangenomen naar Bussum G.
Bakker Ede, naar Marum (Gr.) J.
van Dijken Avereest, naar Py-
nacker-Nootdorp kandidaat C. P
Koole aldaar, naar St. Oedenro
de-Son en Breugel (herv.-geref.
federatie) G. Baerends (leraar
godsdienst) Nieuw-Vennep.
Nederlands Gereformeerde Ker
ken: aangenomen naar Alphen
aan den Rijn kandidaat M. de
Jong Apeldoorn.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: aangenomen naar Eemdyk
kandidaat H. de Boer Huizen,
naar Mijdrecht kandidaat J. Bre-
man Spakenburg, naar Nieuwe
Pekela kandidaat W. Quak Apel
doorn.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Oudorp A. Moerker
ken Nieuw-Beyerland.
Doopsgezinde Gemeenten: aange
nomen naar Grijpskerk-Noord-
horn (Gr.) en naar Assen (beide
voor deelwerk) mr. F. R. Fenne-
ma (leraar godsdienst) Gronin
gen.
De Europese Bond van Baptis
ten wijst in een verklaring de wa
penwedloop sterker af dan ooit
"Deze wedloop kost vele men
senlevens, doordat hij de arm-
sten in de wereld een bestaans
mogelijkheid ontneemt". De
baptisten ontkennen, dat een be
perkte kernoorlog mogelyk zou
zyn.
Een conferentie van de Franse
rooms-katholieke bisschoppen tn
Lour des is geëindigd in een felle
veroordeling van het plan van de
Franse regering om abortus op te
nemen in het ziekenfondspakket.
ADVERTENTIE
Beroepen
Hervormde Kerk: benoemd tot
bijstand in het pastoraat te Sche
veningen C. J. Gall Den Haag;
Er gaat heel wat warmte verloren soms. Zonde van
het gas dat u voor niets verstookt Misschien zijn dubbele
ramen de oplossing. Ook voor u
Informeert u eens bij uw Gasbedrijf.
De deelnemers op 'n rijtje: fietsen door alle toonhoogten.
