Thatcher en de hoge
prijs van het succes
Wall Street: rek is er uit
Economie
Extra
Rente zal niet
veel meer dalen
Geldmarkten
Beursweek
s ti
ZATERDAG 30 OKTOBER 1982
Extra
PAGINA 23
Het tempo waarmee momenteel de inflatie in Enge
land daalt, heeft de stoutste verwachtingen over
troffen. De maandcijfers blijven steeds weer on
der zelfs de meest optimistische schattingen, en
het staat wel vast dat het einde van de dalende
lijn nog niet is bereikt.
Dat is prima voor de Conservatieve regering, die de
strijd tegen de geldontwaarding tot hoeksteen
van haar economische beleid heeft gemaakt. Er
vallen dan ook heel wat trotse, om niet te zeggen
zelfgenoegzame geluiden uit het kamp van de 'To
ries' te beluisteren.
Maar is daar reden voor? Inflatiebestrijding kan
immers niet op zichzelf staan. Het is slechts een
middel, uiteindelijk bedoeld om de economie en
de werkgelegenheid weer op te peppen. Wie de
conservatieven beluistert, zou dat bijna vergeten.
door
Henk Dam
Denk aan de
gebroken
beloften van
Labour: stem
conservatief
voor een betere
toekomst. Zo
ging Thatcher
in 1979 van
start. Maar de
betere toekomst
is nog niet in
zicht.
Minister Howe (financiën) en
premier mevrouw Thatcher
hadden maar één boodschap
voor het onlangs gehouden
jaarcongres van de Conserva
tieven: we blijven bij onze
politiek, want het gaat goed.
De cijfers lijken deze stellige
uitspraak op het eerste ge
zicht te bevestigen.
Immers: toen de regering-That-
cher halverwege 1979 aan het
bewind kwam, was de infla
tie 10 procent en snel stijgen
de. Enkele maanden later
werd een percentage van
maar liefst 21,9 genoteerd.
Die spectaculaire stijging
had twee oorzaken.
In de eerste plaats verhoogde
Howe de indirecte belastin
gen met bijna 100 procent.
Alles werd aanzienlijk duur
der, en dus steeg de inflatie.
Bovendien had de Conserva
tieve regering te maken met
de gevolgen van een nog on
der de voorgaande Labour-
regering afgesproken uiterst
genereuze loonronde.
Na de piek van 21,9 procent zet
te echter de daling in, eerst
langzaam, en daarna bepaald
onstuimig. De jongste cijfers
melden een inflatie van nog
maar 7,3 procent, en de ver
wachting is reëel dat aan het
eind van het jaar het tempo
van de geldontwaarding niet
veel hoger zal zijn dan 5 pro
cent.
De cijfers krijgen wellicht nog
wat extra reliëf indien men
beseft, dat in de maanden ju
ni, juli en augustus de prij
zen, gemiddeld genomen, he
lemaal niet stegen. Zoiets
hebben ze in Groot-Brittan-
nië sinds 1967 niet meer mo
gen meemaken.
Jubel en vreugde
Nogmaals: indrukwekkende
cijfers. Een opgetogen staats
secretaris Leon Brittan zei
onlangs zelfs dat termen als
'vergoeding voor de gestegen
kosten van levensonderhoud'
spoedig tot het verleden zul
len behoren. „In de niet al te
ver verwijderde toekomst
zullen jaarlijkse loonsverho
gingen even uitzonderlijk
zijn als ze een generatie gele
den waren", aldus Brittan.
Louter jubel en vreugde dus,
bij de Conservatieven, die in
de cijfers een bevestiging
vinden van de juistheid van
hun monetaristische politiek.
Het monetarisme leert onder
meer dat de overheid, door
weinig geld in de economie te
pompen, de inflatie onder
controle kan krijgen. Dat is
weer een voorwaarde voor
een opleving in het bedrijfs
leven.
Dat laatste staat nog te bezien,
zoals verderop zal blijken.
Eerst moet worden vastge
steld dat de dalende inflatie
in Engeland helemaal niet
uitsluitend het gevolg is van
de monetaristische politiek
van de regering-Thatcher.
Wat minstens even belangrijk
is geweest, is de wereldwijde
recessie. Daardoor immers is
de vraag naar allerlei goede
ren afgenomen, zoals in het
geval van de olie en bij ande
re grondstoffen nogal gron
dig duidelijk is geworden.
Dat heeft de prijzen naar be
neden gebracht. Noodzake
lijk gevolg: lagere inflatie.
Daar komt bij dat de koers van
het pond hoog is (onder meer
te danken aan de lang hoog
gehouden rentestand in En
geland). By éen hoge koers
van het pond zijn geimpor-
teerde produkten naar ver
houding goedkoop voor de
Britse consument. Ook dat
drukt de inflatie.
Ten slotte zijn de werkgevers,
waaronder de overheid als
grootste werkgever, erin ge
slaagd de salariseisen in de
hand te houden. Op zichzelf
geen prestatie om over te roe
men, want de neiging van de
Britse werknemer om relatief
lage salarisverhogingen te ac
cepteren, heeft alles te ma
ken met zijn angst werkloos
te worden.
Keerzijde
En hier komen we aan de keer
zijde van de medaille. De po
litiek van de regering om zo
weinig mogelijk geld in de
economie te pompen, heeft
zeer veel banen gekost. Niks
geen banenplannen, geen
subsidies en geen nationali
saties (juist het tegenoverge
stelde: tal van genationali
seerde bedrijven worden of
zijn al geprivatiseerd). De be
drijven moeten het op eigen
kracht redden, zodat alleen
de gezonde ondernemingen
overblijven.
Dat heeft banen gekost, en niet
zo weinig ook. Toen de rege
ring-Thatcher drie en een
half jaar geleden aantrad, wa
ren 1,3 mihoen mensen in het
Verenigd Koninkrijk zonder
werk, ofwel 5,4 procent van
de beroepsbevolking. Thans
hebben 3,3 miljoen mensen
geen werk, 14 procent van de
beroepsbevolking. En ver
dere stijging is onvermijde
lijk.
Steeds is de Brit voorgehou
den: eerst de inflatie omlaag,
dan zal alles goedkomen.
Dan kunnen onze bedrijven
weer concurreren met het
buitenland, en daardoor ont
staat weer werkgelegenheid
etcetera. Maar de laatste tijd
wordt dit geluid wat minder
veelvuldig uit het Conserva
tieve kamp vernomen, en
met reden.
Want ondanks de gedaalde in
flatie gaat het bepaald niet
goed met de economie van
het land. De export daalt en
ook de vraag op de binnen
landse markt is afgenomen.
Dat heeft ertoe geleid dat vo
rig jaar voor het eerst een te
kort op de handelsbalans te
constateren viel waar het de
industriële produktie betreft.
Schrikbarend
Dat werd door de opbrengsten
uit de olie weliswaar gecom
penseerd, maar dat doet niets
af aan de grimmigheid van de
situatie. Bovendien is de pro-
duktiviteit per werknemer in
Engeland nog steeds schrik
barend laag. Er is onlangs uit
gerekend dat als de Engelsen
een even hoge produktiviteit
per werknemers zouden wil
len bereiken als in West-
Duitsland, dat dit dan 7,5 mil
joen banen zou kosten!
De lage produktiviteit (veroor
zaakt door overbemanning
en geringe bereidheid van de
Britse werknemers om zich
een beetje flexibel op te stel
len), de naar verhouding nog
hoge salarissen en de hoge
koers van het pond, die de
engelse produkten duur
maakt, betekenen dat de
Britse bedrijven de concur
rentie met het buitenland
niet aankunnen.
Pas als die concurrentiekracht
verbetert, zal een opleving in
de economie van het Ver
enigd Koninkrijk denkbaar
zijn. Hoe? Niet verwacht mag
worden dat de Britse werkne
mers erg veel bereidheid zul
len tonen om met lage salaris
sen (lager dan in het buiten
land) genoegen zullen ne
men: daarvoor is hun koop
kracht de laatste drie jaar al
te veel aangetast.
Verhoging van de produktivi
teit per werknemer is wel
mogelijk, maar hooguit gra
dueel. Het gaat zo ongeveer
tegen de Britse volksgeest in
om echt effectief te werken.
De stakingen dit jaar bij Bri
tish Rail (waar het ging om de
invoering van flexibele
dienstroosters) hebben maar
weer eens bewezen hoe diep
dat kan zitten.
Langzame dood
Blijft dus over: een lagere koers
van het pond. Dat maakt de
Britse produkten goedkoper,
en tegelijkertijd de buiten
landse produkten op de bin
nenlandse markt duurder. De
minister van financiën kan
dat bereiken door de rente
sneller te laten dalen dan el
ders, en door de geldpersen
te laten draaien.
Maar dat betekent dat de infla
tie weer zal aanwakkeren, en
dus de langzame dood van
het paradepaardje van de
Conservatieven. Er wachten
Howe een paar moeilijke be
slissingen.
De afgelopen weken is de rente in de hele wereld fors gedaald. Het
begon in de Verenigde Staten Net toen de populariteit van pre
sident Reagan in de opruepeilingen tot een dieptepunt was te
ruggelopen en de werkloosheid in de VS tot boven de 10% was
gestegen besloot de Amerikaanse centrale bank. de Federal Re
serve Board, haar beleid om tc gooien De banken kregen meer
ruimte om bij de centrale bank geld op te nemen en konden zo
de tarieven die zy zelf aan hun klanten berekenen ook terug
brengen.
In Europa volgden de centrale banken het Amenkaanse voor
beeld met het gevolg dat de rente op de geldmarkt nu weer terug
is op het punt van vier jaar gelden na aes verlagingen van het
officiële disconto in dit jaar.
Ook op de markt voor lang geld wordt de rentedaling au duidelyk
merkbaar. Mensen die in november vorig jaar een huis kochten
moesten op hun hypotheek meer dan 12% rente betalen en nu
liggen de tarieven onder de 10%. Op een huis van een ton scheelt
dat bruto al gauw 200 in de maand. Dat kan een stimulans voor
de huizenmarkt betekenen, maar banken en hypotheekbanken
beginnen zich al zorgen te maken dat huizenbezitters hun hypo
theek vervroegd gaan aflossen, om een nieuwe tegen een lagere
rente af te sluiten. Hiervoor moet in het algemeen dne tot zes
maanden boeterente worden betaald, maar als de rente nog ver
der zakt kan dat toch een lonende zaak worden.
Of de rente nog veel verder daalt is echter de vraag. Vaak wordt
gekeken naar het gedrag van de effectenbeurs om te zien wat
voor verwachtingen de financiële wereld over de rente-ontwik
keling heeft. Uit het gedrag van de beurs en dan vooral van de
grootste, die in Wall Street, blykt echter wel hoe onzeker beleg
gers zyn.
Toen de Federal Reserve Board haar beleid veranderde liepen de
aandelenkoersen ongekend snel op tot ze hun hoogste punt
sinds bijna 10 jaar bereikten. En dat terwijl het met het Ameri
kaanse bedrijfsleven helemaal niet zo goed gaat. In het derde
kwartaal lag de winst gemiddeld 15 tot 20% lager dan in dezelfde
periode van vorig jaar, die ook al niet florissant was.
Maar beleggers gaan er nu eenmaal vanuit dat het by een dalende
rente beter is aandelen te kopen dan het geld op de bank te
houden. Wanneer bedrijven minder rente op hun schulden hoe
ven te betalen kunnen ze immers meer winst overhouden.
door
Paul Frentrop
De vreugde in Wall Street werd echter al gauw getemperd. Toen
afgelopen maandag bleek dat de rente niet verder werd verlaagd
wat wel de verwachting was zakten de aandelenkoersen
ineen met een klap die sinds de grote crash van 1929 op één dag
nog niet was voorgekomen.
Ook al is er dus aanbod genoeg, toch zorgt de aanhoudende vraag
van de overheid er voor dat de prijs van het geld, de rente, niet al
te sterk zal dalen. En wanneer de economie weer aan zou trek
ken zullen ook bedrijven weer meer geld gaan lenen, waardoor
de vraag naar geld nog verder toeneemt.
Dat alles wijst erop dat redelykerwys mag worden aangenomen
dat het grootste deel van de rentedaling voorlopig achter ons
ligt, al moet de hypotheekrente zoals het er nu naar uit ziet nog
wel iets omlaag kunnen, daarvoor biedt het verschil tussen de
korte rente die op 6% staat en de lage rente van ca 9.5%. nog wel
de nodige ruimte.
Of een verdere rentedaling in Amerika in het verschiet ligt. lykt
zelfs Wall Street dus niet te weten. En een rentedaling in Neder
land is alleen maar mogelijk, wanneer dat in Amerika ook ge
beurt. Daalt de rente alleen in Nederland, dan wordt de dollar
voor beleggers immers nog aantrekkelijker dan de gulden. Dat
geeft een stijging van de dollarkoers die de Nederlandse econo
mie slecht kan gebruiken. Ingevoerde grondstoffen met olie als
belangrykstc zyn in dollars geprijsd en een hogere dollar zou
leiden tot prysstijging en inflatie in ons land.
De koers van de dollar geefl dus zo'n beetje samen met die van de
Duitse mark de grens aan die de Nederlandsche Bank in de
gaten moet houden bij een verlaging van de rente
Het ziet er niet naar uit dat de koers van de dollar op korte termyn
sterk zal zakken. Nu voor de Duitse economie een groei van nul
procent wordt voorspeld en zelfs Japan in een recessie verzeild
is geraakt, zijn er nauwelijks landen over die een alternatief vor
men voor beleggen in de Verenigde Staten. Dus iedereen wil
liever dollars hebben dan andere munten, wat de koers hoog
houdt.
Een andere factor die de koers van de dollar op blijft drijven is het
probleem van de groeiende lijst van landen, die steeds grotere
moeite krijgen de verplichtingen op hun buitenlandse schuld na
te komen. Polen en Mexico zyn de meest geruchtmakende ge
vallen geweest, maar er zyn nog tientallen andere landen te noe-
A1 deze landen hebben dollars nodig om hun schulden te betalen
en als ze die niet zelf uit export kunnen verdienen moeten ze
weer nieuwe dollars bij de banken lenen om hun oude schulden
af te lossen. De dollar blijft dus veelgevraagd en dat beperkt de
ruimte voor een verdere rentedaling in Europa.
In het specifieke geval van Nederland is er ook nog de overheid
die een verdere rentedaling in de weg staat Dit jaar moet de
overheid meer dan 30 miljard op de kapitaalmarkt zien te vin
den om haar tekorten te financieren. En voorlopig ziet het er niet
naar uit dat het tekort volgend jaar belangrijk kleiner zal zyn
Al dat geld is er wel. Vooral omdat de banken voorzichtig zyn met
de kredietverlening aan het bedryfsleven, weinig hypotheken
verkopen en hun geld eigenlijk alleen nog maar bij de overheid
onder kunnen brengen, is er voldoende aanbod op de kapitaal
markt.
Bovendien liggen de exporten van Nederland hoger dan de impor
ten en dat geeft een overschot op de betalingsbalans dat ook
weer zyn weg naar de kapitaalmarkt weet te vinden.
Wall Streets haussekracht lijkt
opgebruikt. Deze week trad
eindelijk de lang verwachte
scherpe beursreactie in Wall
Street op, waarmee de recen
te hausse in een soort conso-
lidatiefase terecht is geko
men. Ook de Amsterdamse
beurs werd mee omlaag gezo
gen en liep vooral dinsdag de
zwaarste klap sinds vele ja
ren op. Trouwens, de koers
daling van 36 punten die Wall
Street maandag liet zien, was
de grootste sedert de zwarte
dag van het jaar 1929, toen de
beruchte crisis van de jaren
dertig werd ingeluid.
Ook thans is de wereldecono
mie in een diepe recessie be
land, die zonder de inbouw
van vele sociale voorzienin
gen als in ons land, ook de
vorm van een zeer ernstig cri
sis zou hebben aangenomen.
Maar dankzij deze sociale
zorg, die aan veel landen nog
altyd een soort welvaarts
staat-aspect geeft, met een re
delijk hoog consumptieni
veau, zijn vooral de effecten
beurzen goed op niveau ge
bleven.
Wall Street werd deze week
toch duidelijk nerveuzer,
want de beurs bleef rond de
1000 schommelen en voegde
aan het lichte herstel na de
zware klap van maandag la
ter in de week zelfs een nieu
we forse daling toe. Hierdoor
ging in vier dagen een kleine
50 punten op de Dow Jones-
index verloren.
De verwachte nieuwe discon
toverlaging ging in het afge
lopen weekeinde in de Ver
enigde Staten niet door. -Ve
len hadden, zo vlak voor de
Congres-verkiezingen van
komende week dinsdag, nog
een dergelijke stap verwacht.
De vorige week door sommige-
banken doorgevoerde ver
dere renteverlaging van 12
tot 11,5 procent werd even
eens niet door andere banken
overgenomen. Bovendien liet
topman Volcker van de FED
het bestuur van de gezamen
lijke Amerikaanse centrale
banken, weer zijn tanden
zien door te verklaren in het
geheel niet te zijn afgestapt
van zijn principe van de ge
leide geldaanwas, middels
kredietbeteugeling en dis
contoveranderingen.
Alleen zijn na een onderhoud
met het Amerikaanse Con
gres in de afgelopen zomer de
grenzen van de toegestane
aanwas wat verruimd. Nu de
geldstroom in oktober echter
fors is gestegen vrezen velen
dat de rek van de extra toege
stane marge eruit dreigt te
geraken en dat vooral na de
verkiezingen volgende week
de FED weer overstag zal
gaan naar een minder soepele
geldpolitiek. Bovendien ra
ken steeds meer deskundi
gen op flnancieel-econo-
misch gebied en uit het be
drijfsleven ervan overtuigd
dat de economische opbloei
Beurskenner Kaufman waar in
brede kring altijd serieus
naar wordt geluisterd, liet
zelfs horen dat zolang in de
Verenigde Staten de inflatie
bestrijding de hoogste priori
teit blijft behouden, op een
echt conjunctureel herstel
niet behoeft te worden gere
kend. Overigens kan men
zich afvragen of die angst
voor het inflatiespook nog
wel reèel is, want na de verla
ging van de fabrieksprijzen
in september met 0.2 procent
blijken de kosten van levens
onderhoud in de Verenigde
Staten in diezelfde maand
met slechts 0,2 procent te zijn
gestegen Op jaarbasis 2.4
procent en sinds begin janua
ri dit jaar nog geen 5 procent.
In tegenstelling tot de Verenig
de Staten, waar Wall Street
deze week een aanhoudende
door
C. Wagenaar
forse koersdaling voor obli
gaties liet zien, begon de obli-
gatiemarkt in Amsterdam on
verwacht fors te stijgen. De
index liet op één dag zelfs
een stijging zien van 2 punten
tot een nieuwe top van het
jaar.
Nadat de Bank voor Neder
landse Gemeenten de rente
van haar nieuwe emissie voor
de inschrijving nog had te
ruggebracht van 9,75 procent
op 9.5 procent, en de emissie-
koers op 101 procent had ge
steld. kwam er een eerste of
ficiële handel tot stand op 102
procent De hausse op de
obligatiemarkt werd nog in
de hand gewerkt door het uit-
blyven deze week van een
staatslening die aller wegen
was verwacht. In plaats daar
van verscheen de AMRO-
bank met een 10 procent-ka
pitaalobligatielening op de
markt.
Het uitblijven van de verwach
te staatslening werd gezien
a'.s een teken d
dit jaar al zoveel binnen heeft
gekregen, dat er nu even
plaats gemaakt kan worden
voor het bedrijfsleven Posi
tief voor de rentemarkt werk
te ook het vooruitzicht op een
regeerperiode waarin, al
thans volgens de plannen, ri
gorous zal worden bezuinigd.
Of deze in de praktyk echter
haalbaar zyn moet worden af
gewacht.
Zoals opgemerkt liet ook de
aandelenmarkt deze werk
een flinke veer, want na de
val van dinsdag, waarbn het
algemeen beursgemiddclde 3
punten liet vallen, trad
slechts een gedecltelyk her
stel op
Unilever kon het met wat heen
en weer gespring zo ongeveer
op de f 190 houden, maar Ko
ninklijke moest rond f5 te
rug Elsevier NDU schoot er
ook f 5 by in. evenals Nutrica.
Nationale Nederlanden. En
ma en Oeé-van der Gnnten.
Nieuwe koerstoppen werden er
nergens meer bereikt.
