De angst voor een
nabije kernoorlog
Wasautomaat van
de bijstand?
VRIJDAG 22 OKTOBER 1982
Varia
PAGINA 17
Wij zijn wel gezegend met kinde
ren, maar niet gezegend met kin
deren die lekker lang uitslapen.
Tot acht uur zouden wij al lekker
lang vinden, maar het komt er
meestal op neer dat ze omstreeks
een uur of zeven wakker worden,
en dan ook topfit wakker blijven.
Ze worden dan ook meteen actief,
een beetje blijven doezelen is er
niet bij. Tot voor kort ging het zo.
Janna, die vier is, werd het eerste
wakker, stapte dan kordaat haar
bed uit en ging in het belendende
kamertje kijken of Sara, haar
zusje van zeven, al wakker was.
Als ze twijfelde, bijvoorbeeld om
dat Sara haar ogen nog gesloten
had en heel regelmatig ademde,
dan schudde ze even aan haar
om zekerheid te krijgen. Vervol
gens kwamen ze naar ons toe, en
kropen met heel koude voeten bij
ons in bed, of wat nog erger was:
ze moesten glijbaantje spelen op
mijn opgetrokken knieën, of we
moesten een verhaaltje vertellen,
liefst over een klein meisje, zeven
kaboutertjes, een leeuw en een
lief konijntje.
Maar sinds enige tijd is de situatie
in zoverre verbeterd, dat ze alle
bei naar beneden naar de huis
kamer gaan, nadat ze elkaar
wakker hebben gemaakt. Daar
hebben ze dan een uur lang vrij
spel. Erg rustgevend is dat ook
niet voor hun ouders, want we
weten dan dat we de kamer om
streeks acht uur zullen terugvin
den als een herschepping in mi
niatuur van Amsterdam nadat
daar een te goeder naam en faam
bekend staand kraakpand is ont
ruimd. Alleen de geuren van CS-
gas en smeulende bouwketen ont
breken, maar de aanblik doet
toch heel natuurgetrouw aan.
Stoelen liggen op hun rug, kus
sens over de vloer, de speelgoed
doos is omgekeerd, waarbij spra
ke is van een strakke ordening
die voor volwassen ogen niet
waarneembaar is, maar voor
kinderogen een eigen logica heeft
die hun bovendien de overtui
ging geeft dat zij „lief gespeeld
hebben".
Als het op opruimen aankomt, blij
ken er echter opeens doorslagge
vende redenen te zijn waarom zij
daaraan niet kunnen en willen
meewerken. Sara moet eerst nog
even vlug haar bibliotheekboek
van school uitlezen („vraag het
dan zélf aan juf, je moet alle ver
haaltjes gelezen hebben!"), en
Janna heeft een reden waar zelfs
niet tegen te argumenteren is:
„Dat moet jij zélf doen!"
Maar het kan natuurlijk altijd nog
erger. Dan blijken ze leuk en vin
dingrijk gekokkereld te hebben.
Yoghurt met roosvicee in hun ei
gen handmixertje, of andere
combinaties met melk, water, sui
ker, Yoki, banaan... Als je pech
hebt, hebben ze ook nog getracht
hun drinkbeker voor school daar
mee te vullen. Het uitgeknepen
yoghurtpak ligt nadruppelend
op de grond, de bananeschillen
op de bank, de dop van de fles
roosvicee tussen het speelgoed,
wat natuurlijk altijd nog beter is
dan in de vuilniszak. Alles kleeft.
En trots dat ze zijn dat ze dat al
lemaal zelf, op eigen initiatief,
hebben weten klaar te stoven, dus
je moet ze er nog voor prijzen ook,
anders fnuik je hun creatieve
vermogen en zaai je een wrok
van onbegrip die in hun latere le
ven nog zal doorwerken...
Wij denken maar dat alles zijn
prijs heeft, en dat dit de prijs is
die wij moeten betalen voor één
uur extra in bed, - zoniet sla
pend, dan toch half bewusteloos.
„Honger" hebben ze ook vaak, zo
's ochtends vroeg. Een banaantje
is zo gepakt. Ook maken ze wel
eens een boterham voor zichzelf
klaar, maar dat is een ingewik
kelde procedure die ze liever om
zeilen door in de koektrommels te
speuren naar voedsel dat kant
en-klaar gereed ligt om opgege
ten te worden. En niet minder
voedzaam is dan een boterham
met gekleurde korreltjes. Ik her
inner me uit mijn eigen jeugd,
met hoeveel wijs beleid ik af en
toe een koekje jatte uit de trom
mel. Het hing van het aantal
aanwezige koekjes af of ik er een
tje nam, of een halve, waarvan ik
de andere helft dan onder de res
terende koekjes verstopte.
Maar we leven nu in een welvaarts
staat, en ik ga er maar van uit
dat ik ook op ieder door mij ge
wenst moment een koekje pak en
dat het daarom niet aangaat om
kinderen een heel andere leefwij
ze voor te schrijven. Maar er zijn
natuurljk grenzen. Ik vreet de
trommel ook niet achter elkaar
leeg, dus toen we zagen dat de
bus met Jodenkoeken wel erg snel
geminderd was in twee dagen
tijd, schreef ik 's avonds in duide
lijke kleine drukletters het vol
gende briefje voor Sara, die in de
tweede klas zit en nu al heel aar
dig kan lezen en schrijven:
„Hé boef, wat doe je daar, heb je
dat eerst wel gevraagd? Nou
vooruit, allebei eentje dan
maar!"
En ik stopte dit briefje in de bus
met Jodenkoeken.
De volgende ochtend, Sara en Jan
na waren al naar school, herin
nerde ik me opeens het briefje in
de bus. Zouden ze er weer in ge
weest zijn? Ik deed de deksel eraf
en vond het volgende briefje van
Sara:
„Hé boef, die brief hoort hier niet".
Ze hadden twee koeken in minde
ring gebracht.
„De regering heeft, zoals
beloofd, de Sowjetrus-
sische militaire op
bouw op het eiland Cu
ba nauwlettend in het
oog gehouden. In de
loop van de vorige
week is ondubbelzin
nig het bewijs geleverd
van het feit dat een se
rie offensieve raketba
ses op dat in gevangen
schap verkerende ei
land wordt opgericht".
We schrijven maandag,
22 oktober 1962. Een
zelfverzekerde John F.
Kennedy kondigt via
radio en televisie een
blokkade rond Cuba
aan om de verdere aan
voer van Russische of
fensieve wapens naar
Castro's eiland te ver
hinderen.
De Amerikaanse president
speelt zijn rol voortreffelijk.
Hij is de onbetwiste regisseur
van het drama dat zich de
volgende dagen ontvouwt.
Formeel is zijn blokkade-be
sluit, ondanks de eufemisti
sche benaming „quarantai
ne" die hij gebruikt, een oor
logsdaad tegen de Sowjet-
Unie, die al even formeel ge
sproken geen enkele volken
rechtelijke regel heeft ge
schonden. Fidel Castro had
immers ingestemd met de
plaatsing van zo'n 60 middel
lange afstandsraketten.
Toch wint Amerika vanaf het
eerste begin de sympathie
van de publieke opinie, al
was het maar door de leugen
achtigheid en het gedraai van
de volkomen verraste Sow-
jet-leiders. In vele tientallen
miljoenen huiskamers volgt
de wereld het debat in de Vei
ligheidsraad van Verenigde
Naties, waar Adlai Stevenson
de vloer aanveegt met de
Sowjet-afgevaardigde Zorin.
Honend vraagt Stevenson:
„Ontkent u, ambassadeur Zo
rin, dat de Sowjet-Unie kern-
raketten op Cuba heeft geïn
stalleerd en nog installeert.
Ja of nee? Wacht niet op de
vertaling, maar zeg meteen:
ja of nee!" Zorin mompelt dat
hij niet in een Amerikaanse
rechtszaal zit. Stevenson laat
hem niet los: „U bent in de
rechtszaal van de wereldopi
nie. U heeft ontkend dat ze
bestaan, en ik wil weten of ik
u goed heb begrepen. En ik
ben bereid de bewijzen te le
veren, nu meteen".
Op datzelfde moment worden
enorme foto's op ezels de zaal
van de Veiligheidsraad bin
nengereden. Luchtfoto's die
laten zien hoe het ongerepte
San Christobal in een raket
basis was omgetoverd. Weini
gen geloven op dat moment
(donderdag) Zorin nog, als hij
volhoudt dat de Sowjet-Unie
helemaal geen raketbases
buiten het eigen territorium
nodig heeft.
Geheim
Fidel Castro hand 1
de Russische leider Niklta
Chroestsjov.
toespraak hield, beschikte hij
al een week over de bewijzen
van de Russische plannen. In
het diepste geheim het hij sa
men met een handjevol naas
te medewerkers alle opties de
revue passeren, van een full-
scale invasie op Cuba tot het
accepteren van de nieuwe ra
ketten. Dagenlang discus
sieerden zij, onderwijl hun
dagelijkse routine handha
vend om geen argwaan te
wekken.
Een chirurgische luchtaanval
om alleen de raketbases te
vernietigen werd afgewezen,
omdat er geen garantie was
dat die voor honderd procent
zou slagen. Accepteren wilde
Kennedy de raketten onder
geen beding, omdat zij een te
grote inbreuk op de status
quo vormden. Het Ameri
kaanse nucleaire waarschu
wingssysteem was niet inge
richt op raketten uit zuidelij
ke richting.
De gedachte om de kans te grij
pen om voor eens en voor al
tijd met Castro af te rekenen
door een invasie was voor
Kennedy ook niet acceptabel
vanwege de vele tienduizen
den mensenlevens die het
zou kosten en het politiek
isolement waarin Amerika
zou geraken. En hoe zou het
Kremlin daarop reageren?
Uiteindelijk viel de keus op het
instellen van een „quarantai
ne" voor Russische schepen
die raketten en toebehoren
naar Cuba probeerden te
brengen. De blokkade ging
woensdag 24 oktober 1962
om 15.00 uur Nederlandse
tijd in. Met ingehouden adem
werden overal ter wereld de
posities van de Russische
schepen gevolgd, die de afge
sloten zone naderden. Het
waren de spannendste uren
van de hele crisis. Pas op het
laatste moment gaf Chroests-
jov zijn schepen opdracht om
rechtsomkeert te maken. Dat
gebeurde op vriidag de 26e.
De druk is van de ketel. Het
gaat er nu nog om een oplos
sing te vinden voor de 42 ra
ketten die al op Cuba zyn. De
tijdsdruk voor Amerika is
groot, want het moment
waarop de eerste raketten
lanceerklaar ziin nadert.
Nota's gaan over en weer tus
sen Het Witte Huis en het
Kremlin, via tussenpersonen
worden proefballonnen op
gelaten en op zondag 28 okto
ber biedt de Russische partij
leider in een brief aan Kenne
dy aan alle wapens „die u om
schrijft als offensief' te ont
mantelen en te verschepen
naar het land van herkomst.
Amerika belooft een verkla-
Pas vorige maand is onthuld
dat Kennedy ook nog in het
geheim aan Chroestsjov de
verzekering gaf dat hij de
Amerikaanse kernraketten
uit Turkije zou terugtrekken.
Iets dat hij al eerder van plan
was overigens. Kennedy be
dong echter strikte geheim
houding van dit deel van de
afspraak om de indruk te ver
mijden dat er een soort „ge
lijk oversteken" had plaats
gevonden.
Geen keus
De uitkomst van de Cuba-crisis
was voor Moskou een diepe
vernedering. Naar buiten toe
werd natuurlijk het hoofd op
gehouden. Het was allemaal
te doen geweest ter bescher
ming van het socialistische
Cuba, en dat doel was in de
lezing van Chroestsjov be
reikt met de non-agressiebe
lofte van Amerika.
De verhouding met Cuba zakte
naar een dieptepunt. Fidel
Castro was in alle staten om
dat hij overal buiten was ge
houden door Chroesjtsjov,
die hij beschuldigde van een
„gebrek aan ballen". Op het
eiland deed een versje de ron
de: Nikita, Nikita, Lo que se
Veel keus was er niet geweest
voor de Russische partijlei
der, die precies twee jaar la
ter (23 oktober 1964) aan de
kant werd gezet. Amerika
had een gigantische troepen
macht van 340.000 man
schappen in Florida en enke
le buurstaten geconcentreerd
en alle kernwapens in staat
van paraatheid gebracht.
Als hü het op een botsing zou
laten aankomen, bleven voor
Chroestsjov slechts twee
kwaden over: Cuba als socia
listisch broederland verlie
zen of kernwapens tegen
Amerika inzetten. Het Krem
lin had erop gegokt onge
merkt raketten te kunnen in
stalleren op Cuba. Was dat
gelukt, en had Moskou over
een aantal operationele kern-
raketten beschikt, dan zou
4de crisis wel eens een heel
ander verloop kunnen heb
ben gehad.
Afgrond
Er was in die dagen allerminst
gebrek aan pathetiek. Een
willekeurige krant uit die
tijd: „De minuten gingen
voorbij, de wereld leeft nog.
Maar er waren ogenblikken
dat de afgrond dichterbij en
steiler, de veiligheidsmarge
kleiner en de mogelijkheid
van een misrekening groter
was dan ooit te voren"
Hoe dicht was de wereld
werkelijk bij een kernoorlog'»
Ongetwijfeld dichterbij dan
ooit ervoor en erna. alleen al
omdat het de enige directe
militaire confrontatie tussen
de beide supermachten was
na de Tweede Wereldoorlog.
Maar terugblikkend komt het
minder acuut over dan toen
tertijd voor de directe toe
schouwers
Op conventioneel gebied kon
de Sowjet-Unie bij het 11 000
kilometer verder gelegen Cu
ba weinig uitrichten en qua
kernwapens had Moskou op
dat moment nog een zeer
aanzienlijke achterstand op
Amerika
Een aantal by de besluitvor
ming direct betrokkenen (on
der wie de toenmalige minis
ters Robert McNamara en
Dean Rusk) hebben eerder
deze maand in een artikel in
het weekblad Time gesteld
dat het Amerikaanse kernwa-
penoverwicht geen enkele rol
heeft gespeeld by de cnsis.
Toch kan men zich afvragen
of Kennedy met evenveel
zelfvertrouwen de hand
schoen tegen Chroestsjov
zou hebben opgenomen als
die verhouding andersom
had gelegen.
Stroomversnelling
De Cuba-cnsis behoort tot die
zeldzame momenten in de ge
schiedenis. waarin in luttele
dagen allerlei zekerheden
door elkaar worden gewoeld.
Het oog in oog staan met de
dreiging van een kernramp
bracht Amerika en Rusland
tot het inzicht dat er iets
moest gebeuren aan de enor
me risico's. Als heilzame na
werking van de Cuba-cnsis
tekenden de supermachten
tal van akkoorden getekend,
van het kernproefverbod tot
SALT-1
Maar tegelijkertijd besloot de
Sowjet-Unie, onder het mot
to „nooit meer zo'n vernede
ring", met een enorme
krachtsinspanning de achter
stand in kernwapens in te ha
len. Met als resultaat dat er
volgens sommigen nu een ze
ker overwicht aan Russische
zijde bestaat.
En Amerika zit na al die jaren
nog steeds met het probleem-
Cuba in de maag. Weliswaar
vormt de militaire macht van
Castro geen directe bedrei
ging. Maar regeringskringen
in Washington zijn beducht
voor de veiligheid van de
Straat van Florida, waarlangs
in oorlogstijd 85 procent van
de Amerikaanse troepen en
materieel vervoerd zou moe
ten worden.
In 1970, toen Moskou een basis
voor kernonderzeeërs in
Cienfuegos wilde aanleggen,
vroeg Henry Kissinger het
dossier op van de Cubacnsis.
Het bleek dat er geen duide
lijke afspraken waren ge
maakt door Kennedy over
waar Moskou zich aan te hou
den had wat betreft militaire
hulp aan Cuba. Het minste
verwijt dat John Kennedy
dan ook kan worden gemaakt
is dat hy de zyn voorbeeldige
optreden in de Cuba-cnsis
wat slordig heeft afgewerkt
Instituut Burgerraadslieden.
2311 EK Leiden. Koornbrugsteeg 2.
Teletoon 071 - 143171.
Mevrouw De Vries en al die ande
ren die moeten leven van een mi
nimumloon of -uitkering, komen
vaak net (niet) rond met dit geld.
Ze zit zeker met de handen in het
haar als ze plotseling voor onver
wachte uitgaven komt te staan.
Bijvoorbeeld de wasmachine die
het na 10 jaar trouwe dienst nu
toch begeeft. Waar haalt ze het
geld voor een nieuwe wasauto
maat vandaan? Ze kén echt niet
zonder automaat met haar vier
opgroeiende kinderen, vervan
ging van de kapotte automaat is
zonder meer noodzakelijk!
De Bijstandswet kent de mogelijk
heid dat bijstand wordt verstrekt
voor de aanschaf van duurzame
gebruiksgoederen. Dit gebeurt
echter niet zonder meer in elk ge
val. Eerst wordt er bekeken óf de
uitgave wel echt noodzakelijk is.
Dit wordt beoordeeld aan de
hand van de individuele omstan
digheden van de cliënt
Verder wordt bekeken of er een
reëel bedrag gevraagd wordt
voor de aanschaf van de wasau
tomaat, immers de Bijstandswet
is er niet voor de aanschaf van
luxe goederen. Ten slotte wordt
er nagegaan of de cliënt wel vol
doende eigen verantwoordelijk
heid heeft getoond. Heeft betrok
kene de mogelijkheid gehad om
te sparen voor de nieuwe wasau
tomaat en zo ja, is dat dan ook
gebeurt? Is er eigen vermogen
zodat men daarvan zonder pro
blemen de automaat kan kopen?
Heeft mevrouw De Vries gepro
beerd geld te lenen? Pas als alles
geprobeerd is, kan de sociale
dienst helpen.
Sparen
De sociale dienst gaat er in het al
gemeen van uit dat mevrouw De
Vries de mogelijkheid heeft ge
had om te reserveren, of anders
gezegd te sparen. In Leiden gaat
men ervan uit dat je van het bij
standsinkomen 50,- per maand
kunt sparen voor vervanging van
meubilair etc. Dit spaargeld
moet eerst gebruikt worden; pas
als dat onvoldoende is, springt
Als het termijn bedrag onder de
91,- per maand blijft (voor alleen
staanden 82,- per maand)
neemt de sociale dienst aan dat
men dat zonder meer kan beta
len uit de bijstandsuitkering.
Wordt het termijnbedrag hoger
dan geeft de sociale dienst een
aanvullende bijstandsuitkering
tot het bedrag waarmee de aflos-
singstermijn de 91,- c.q. 82,- te
boven gaat.
de sociale dienst bii.
Mevrouw De Vries wordt dan eerst
verwezen naar de Gemeentelijke
Kredietbank. Daar wordt beke
ken of zij - eventueel met borg
stelling door de GSD - in aan
merking komt voor een lening en
hoe hoog de aflossingsterm yn
zal zijn, uitgaande van een aflos-
Geldlening
Als de Gemeentelijke Kredietbank
weigert een lening te verstrek
ken, bijvoorbeeld omdat er nog
een lening loopt of omdat het ge
vraagde bedrag veel te groot is in
verhouding tot het inkomen, kan
de sociale dienst bystand ver
strekken in de vorm van een
geldlening. Eigenlijk treedt de
sociale dienst dan op als een
soort Kredietbank. Mevrouw De
Vries krygt haar geld en moet dit
in termijnen terugbetalen aan de
sociale dienst. Er wordt geen
rente berekend.
Het termijnbedrag is afhankelijk
van het inkomen van mevrouw
De Vries. Is dit minimumloon of
bystand dan is dat 91,- (voor
een alleenstaande 82,-) per
maand. Heeft mevrouw De Vries
een inkomen wat net iets hoger
ligt dan de bijstandsnorm
1451,80 voor gehuwden, 1306,65
voor een onvolledig gezin,
1016,25 voor een alleenstaande
van 23 jaar of ouder) dan wordt
het termijnbedrag ook iets ho
ger.
Als mevrouw De Vries drie jaar
lang trouw aan haar afbetalings-
verplichtingen voldoet, wordt
het dan nog openstaande bedrag
kwijtgescholden. Een voorbeeld:
mevrouw krijgt leenbijstand tot
een bedrag van 5000,-, haar af
lossingscapaciteit is 91,- per
maand, na drie jaar heeft zy dus
3276,- afgelost waarna haar de
rest 2724,- wordt kwijtgeschol
den.
Duidelijk is dat de sociale dienst
hierdoor een belangrijke fünctie
vervult by de kredietverlening
aan de minima. Enerzijds zorgt
zij er door borgstelling voor dat
mensen met een minimumloon
of -uitkering tóch een lening by
de Gemcentelyke Kredietbank
kunnen krijgen en daarmee geld
kunnen lenen tegen een aanzien
lijk lagere rente dan die van de
commerciële financieringsmaat-
schappyen Anderzyds kan zy
hulp- bieden in die situaties dat
de Kredietbank - ook met borg
stelling - niet tot de gevraagde
kredietverlening wil overgaan.
Praktij kproblemen
Diegenen die van een minimumin
komen moeten rondkomen, zul
len bij het bovenstaande verhaal
zeker gedacht hebben: "Hoe
komt de sociale dienst erbij dat
je 50,- per maand kunt sparen
van een uitkering, laat staan dat
je 91,- per maand kunt aflossen
op een lening Met een uitke
ring draai je elk dubbeltje drie
keer om vóór je het uitgeeft, spa
ren blyft een onvervulde wens.
Aan het eind van iedere maand is
het geld altyd op of je staat rood
op de giro/bank.
Volgens de toelichting op het By-
standsbesluit Landelijke Norme
ring baseert men dit op de 'meest
recente* gegevens over bestedin
gen in de laagste inkomensgroe
pen uit een budgetonderzoek
van 1974/1975. Te zyner tyd wor
den de bedragen aangepast aan
de resultaten van een nieuw bud
getonderzoek dat nu in bewer
king is. Zolang blijft men ervan
uitgaan dat dje 91.- haalbaar is.
Een onverteerbare zaak als je be
denkt hoeveel de kosten van het
levensonderhoud sinds 1975 zyn
gestegen en hoe beperkt dit heeft
doorgewerkt in een aanpassing
van de bijstandsnormen of het
minimumloon.
Vandaar dat het ons inzien niet
reëel is dat de sociale dienst er
zonder meer van uit gaat dat je
moet hebben kunnen sparen
Naar onze mening kan men dit
alleen stellen ten aanzien van
mensen die nog niet lang op het
minimumloon of in de bystand
zitten. Van anderen kan dit niet
verwacht worden Gelukkig ech
ter biedt de Bystandswet de mo
gelijkheid om de bystandsv erle-
ning af te stemmen op de indivi
duele mogelykheden en omstan
digheden van de cliënt. Wanneer
u aannemelyk weet te maken dat
sparen beslist met tot de moge
lykheden heeft behoort (en wie
zal u dat betwisten als u al jaren
van bystand of van een mini
mumloon moet leven) moét de
sociale dienst hiermee rekening
houden en u helpen bij de finan
ciering van het totale benodigde
bedrag voor bv. die nieuwe was
automaat
Extra bijstand
Deze regeling gaat op voor alle so
ciale minima en voor alle duurza
me gebruiksgoederen, waarmee
met name gedacht kan worden
aan kosten van aanschaf en ver
vanging van huisraad, noodzake-
lyke kosten van woninginrich
ting etc. Verdere informatie kunt
u krygen by de sociale dienst of
by ons. Ten slotte: als u door by-
zondere omstandigheden hogere
bestaanskosten heeft blyft het
mogelyk dat de sociale dienst in
cidentcel extra bystand A fonds
perdu (dat wil zeggen zonder te
rugbetalingsverplichting) geef!
