c
y
De supporter als bewaker
Hoe een nieuw
stadion weer
hoop geeft
ZATERDAG 9 OKTOBER 1982
Vandalisme. Het lijkt
onuitroeibaar met
voetbal verbonden.
Voetbaldeskundigen,
wetenschappers,
opvoedkundigen,
velen hebben zich de
afgelopen jaren over
het probleem gebogen.
Veel uitvoerbare
adviezen zijn daar nog
niet uit tevoorschijn
gekomen. Binnenkort
gaat weer een nieuw
advieslichaam aan de
slag.
De KNVB is, met
financiële steun van
het ministerie van
CRM, bezig met de
oprichting van een
Bureau Veiligheid
Voetbalstadions. Dit
Extra
Bureau gaat eisen
formuleren waaraan
voetbalaccommoda
ties in de betaalde
sector op het terrein
van orde en veiligheid
moeten voldoen. Het
is niet onmogelijk en
zelfs voor de hand
liggend dat het
nieuwe
stadion-Galgenwaard
in Utrecht model zal
staan bij het
samenstellen van een
voorwaardenpakket.
Aan de bouw van het
stadion in Utrecht is
namelijk een intensief
onderzoek naar de
gedragingen van
supporters
voorafgegaan. De
uitkomsten van dat
onderzoek hebben hun
weerslag gehad op de
vorm en opzet van het
stadion. Zo te zien niet
zonder succes, want de
uitingen van de
voorheen zo gevreesde
Bunnikzijde-suppor-
ters zijn tot nu toe
binnen de perken
gebleven.
Of dat effect van
blijvende duur is, zal
de tijd moeten leren.
In elk geval hebben
voorbereiding en
bouw van het
stadion-Galgenwaard
wel een schat aan
gegevens opgeleverd
die inmiddels naar de
KNVB zijn
overgeheveld en
waarmee het Bureau
Veiligheid
Voetbalstadions z'n
voordeel kan doen.
door
Bert Paauw
Misdragingen van suppor
ters lijken tegenwoordig
als vanzelfsprekend bij
het voetballen te horen. Al
diverse jaren doen zich
met een zekere regelmaat
vechtpartijen, vernielin
gen en rellen voor die het
aanzien van het voetbal-
gebeuren geen goed doen.
Ook in het huidige nog
maar kort op gang zijnde
voetbalseizoen zijn alweer
de nodige staaltjes vanda
lisme ten beste gegeven,
met als triest dieptepunt
het optreden van FC Den
Haag-aanhangers bij
Cambuur in Leeuwarden.
In de afgelopen jaren is meer
malen de vraag gesteld hoe
dit onfrisse verschijnsel kan
worden beteugeld. Weten
schappers zijn er zelfs aan te
pas gekomen om hun licht
over deze materie te laten
schijnen. Dat heeft tot nu toe
geresulteerd in uitgebreide
rapporten met veelal dure
aanbevelingen, maar het
voetbalvandalisme tiert we
lig voort.
I Onlangs werd bekend dat mi
nister De Boer van CRM een
subsidie heeft toegekend aan
de KNVB voor het aantrek
ken van een zogenaamde vei
ligheidsambtenaar. Deze
ambtenaar moet met andere
deskundigen in een op te
richten Bureau Veiligheid
nagaan hoe orde en veilig
heid in en rond voetbalsta
dions kunnen worden bevor
derd. Voorts moeten eisen
worden geformuleerd waar
aan accommodaties in het be
taalde voetbal moeten vol
doen.
Richtlijnen
De KNVB is op het ogenblik
druk doende 'liefhebbers'
voor dit Bureau te werven.
Ondertussen is in Amster
dam al een tijdje vrij geruis
loos op eigen houtje een com
missie (waarin o.a. politie
commissaris Toorenaar) aan
de slag die naar verwachting
over enkele weken met een
geschriftje voor de dag zal
komen. Volgens Toorenaar,
actief in het hoofdstedelijke
voetbal wereldje, houdt de
commissie zich bezig met het
opstellen van een aantal
handzame, praktische richt
lijnen "want de aanbevelin
gen uit die wetenschappenlij-
ke rapporten zijn toch niet te
betalen".
Wanneer het Bureau Veiligheid
van de KNVB binnenkort
van start gaat, zal men onder
meer kunnen beschikken
over ervaringen en gegevens,
opgedaan en opgetekend tij
dens en voor de bouw van het
nieuwe stadion Galgenwaard
in Utrecht. Dit stadion, in
ruim een jaar uit de grond ge
stampt de ingebruikne
ming was 18 augustus van dit
jaar - is een toonbeeld van
een voetbalbastion waarbij is
ingespeeld op de ge(mis)dra-
gingen van de hedendaagse
supporter.
Medewerkers van het bedrijf
Ballast Nedam, de bouwer
van het stadion, vereenzel
vigden zich in de periode
vöór de bouw met supporters
van de beruchte voorhnalige
Bunnikzijde. Ze reisden met
die supporters mee, in bin
nen- en buitenland, verble
ven in dezelfde stadionvak
ken en konden op die manier
een nauwkeurige indruk vor
men van het gedrag van deze
gevreesde 'soort van suppor
ters'.
"De supporters zijn intensief
gevolgd. Er is gekeken naar
individueel gedrag en naar
gedrag in de groep. Met de
gegevens die dat heeft opge
leverd hebben wij ons voor
Het nieuwe stadion Galgenwaard: het geheim van zo weinig mogelijk staanplaatsen.
deel gedaan bij de bouw van
het stadion", zegt ing.
M.P.F.Joustra, marketing
manager bij Ballast Nedam
en één van degenen die nauw
betrokken is geweest bij het
nieuwe Galgenwaard-pro
ject.
Stand
Joustra:"We hebben destijds
nergens specifieke eisen voor
voetbalstadions gevonden,
noch hier, noch in het buiten
land. Een gekke zaak eigen
lijk, niets is vastgelegd. We
zijn dus afgegaan op onze ei-
gen ervaringen".
Één van die ervaringen behels
de het verschil in gedrag tus
sen staand en zittend pu
bliek. Joustra:"Het ontstaan
van onrust begint altijd bij
staand pubhek. Zittend kun
je niet makkelijk gooien, je
kunt niet uithalen zonder je
buurman achter of naast je te
hinderen. Dus om te gooien
moetje gaan staan. Dan val je
op en dat wil men liever niet.
Tiissen staand publiek kan
men anoniem blijven. In ver
reweg de meeste stadions
zijn de staanplaatsen met
veelal een slecht uitzicht ge
situeerd achter het doel. De
keepers zijn dan de klos,
want die krijgen van alles
naar hun hoofd. In Utrecht
hebben we achter de doelen
zitplaatsen gemaakt. In tra
peziumvorm. Anders krijg je
hekjes achter elkaar en dat
geeft weer een slecht uit
zicht".
"Op verzoek van het Utrecht-
bestuur zijn er nog wel staan
plaatsen in het stadion, maar
ik denk dat dat in de toe
komst allemaal verdwijnt. De
staanplaatsen zijn nu in de
hoeken van het veld. Om het
doel te bereiken met een blik
je of iets dergelijks, moet je
wei een soort Hulk zijn".
"De gebruikte materialen zijn
natuurlijk ook met zorg uit
gekozen. Met de kuipstoel
tjes is niets uit te halen, che
micaliën op de muren zijn be
stand tegen spuitbussen, het
veiligheidsglas kan een
stootje hebben en er zijn rus
tige, geen agressie opwek
kende kleuren aangebracht".
Gracht
Het meest opvallende aan het
nieuwe stadion is echter de
'gracht' tussen veld en tribu
nes. Joustra gebruikt liever
de term wandelgangen. Jou-
stra:"De brandweer wilde
een extra vluchtweg. Het sta
dion kan maximaal 20.000
mensen herbergen en die
moeten in vier minuten bui
ten kunnen staan. De aange
brachte wandelgangen heb
ben acht uitgangen, twee op
elke hoek. De wandelgangen
liggen 2,5 meter lager dan het
veld. Ze zijn geasfalteerd en
breed genoeg voor auto's. Als
iemand onwel wordt kan de
ambulance er snel bij. Een
ander voordeel is dat de
schoonmakers na afloop van
een wedstrijd de rotzooi in de
wandelgangen kunnen gooi
en, de wagens pikken het
daar op".
"Dergelijke wandelgangen vor
men een betere afscheiding
tussen spelers en publiek dan
een hek. Een hek nodigt uit
tot agressie. Supporters jut
ten elkaar op. Natuurlijk doet
de scheidsrechter het altijd
verkeerd en dan gaat men
aan zo'n hek sjorren. Lopen
en rotzooi trappen in de wan
delgangen heeft weinig zin.
Je wordt niet gezien door het
publiek en je kunt zelf niet op
het veld kijken. Bovenop de
wandelgangen zit aan de kant
van het veld een schuin, 40
centimeter hoog hekje om
het moeilijker te maken op
het veld te komen. Dat hekje
belemmert niet het uitzicht
van het publiek. Er is tot nu
toe één keer iemand in ge
slaagd op het veld te komen.
Dat lukte omdat drie man
een soort trapje vormden".
"Opvallend was overigens dat
de jongen die het veld op
klom niet de gevierde held
was bij de supporters. Dat
zou hij twee jaar geleden wel
zijn geweest maar nu moest
hij zich als het ware verdedi
gen. Waaruit we opnieuw
hebben kunnen concluderen
dat het betrekken van de sup
porters bij de bouw een posi
tieve invloed heeft gehad".
"De bouw is in alle openheid
gebeurd. Er is destijds geen
hekwerk omheen geplaatst.
Dagelijks waren er zo'n twee
honderd supporters die vrij
toegang hadden. Ze mochten
kijken en vragen stellen. Op
merkelijk is dat er niets is
vernield of beklad. Daar wa
ren we toch wel verbaasd
over. De supporters be
schouwden het stadion ken
nelijk als hun gebouw, daar
moesten anderen met hun
vingers vanaf blijven. Ik heb
tijdens de bouw een jochie
van een jaar of twaalf met een
stuk hout zien lopen dat hij
wilde meenemen. Terwijl ik
er over na zat te denken of ik
er op af zou gaan, werd hij al
door een andere knul terug
gestuurd. De supporters wa
ren onze bewakers".
"We hadden de supporters ook
betrokken bij een promotie-
filmpje over het stadion.
Daar hebben ze volop aan
meegewerkt. We hebben ze
steeds nieuwe foto's en fol
ders gegeven, ook dingen aan
hen gevraagd. Zij weten ook
veel, zij zitten per slot van re
kening elke week in zo'n sta
dion".
"Het is de bedoeling dat in de
toekomst in het stadion sup-
portershonken komen waar
iets kan worden gedronken
en waar kan worden gebil
jart. Het is meer dan een
kroeg. Het is een ruimte voor
mensen die dezelfde hobby
delen. Daarbij gaat het er om
de werkloze Catharijnejeugd
te mengen met gepensioneer
den die naar de trainingen
komen kijken. En als de trai
ner en de spelers link zijn.
gaan zij af en toe eens langs
om te praten. Dat kan moei
lijkheden voorkomen. De
houding van spelers en trai
ner naar supporters toe is erg
belangrijk. Van Breukelen en
Van Veen zfjh altijd bij de
voorlichtingsdagen geweest.
Spelers hebben grote in
vloed. Als zij iets zeggen
wordt het geloofd".
Hoop
De ervaringen tot nu toe tijdens
de wedstrijden Jn het nieuwe
stadion zijn tattelijk hoopge
vend. De gedragingen van de
voorheen zo beruchte FC
Utrecht-supporters zijn aan
de rustige kant, de toeschou
wers komen vergeleken bij
voorgaande jaren in groteren
getale naar het stadion terwijl
de verkoop van seizoenkaar
ten naar een recordhoogte
steeg.
Joustra: "We hebben voor de
ingebruikneming een open
dag gehouden, bijna 20.000
mensen waren er toen. Ik heb
wel m'n hart vastgehouden,
maar het is goed gegaan, Als
men kwaad had gewild had
men makkelijk met bijvoor
beeld een viltstift het zwem
bad kunnen vol kliederen.
Ook de ervaringen tijdens de
eerste wedstrijden zijn zon
der meer positief. Wy zijn el
ke wedstrijd aanwezig en let
ten dan niet zozeer op het
spel alswel op wat er om ons
heen gebeurt. De politie, die
vroeger met dertig man bij de
wedstrijd was, kan het nu af
met vijftien man. Ze kunnen
de wedstrijd zien, gaan vijf
minuten voor tijd naar buiten
om het verkeer te regelen en
kunnen een half uur later
naar huis omdat alle verkeer
is vertrokken. Er is namelijk
parkeergelegenheid aan alle
kanten van het stadion. Dat
voorkomt lange files."
Een ander nieuwtje: er zijn da
mestoiletten en invaliden-
platforms die men in oudere
stadions veelal vergeefs
zoekt. Joustra daarover: "In
de voorbereidingsfase heb
ben we veel stadions bezocht,
ook in het buitenland Het
viel ons op dat die stadions
vrijwel geen damestoiletten
telden. Voetbal is kennelijk
altijd als een typische man-
nensport beschouwd, gezins
voorzieningen waren er niet
in de stadions. In de grote
stadions troffen we één,
hooguit twee damestoiletten
aan Kun je nagaan wat een
puinhoop dat wordt als er in
zo'n stadion een popconcert
of een congres van de Jeho
va's wordt gehouden. In sta
dion Galgewaard zijn er dus
flink wat damestoiletten aan
gebracht, evenals voorzienin
gen voor invaliden Tussen
de tribunes zijn speciale plat
forms gemaakt met liften en
er zijn ook aangepaste toilet
ten".
'Verder hebben we het aantal
verkoopruimtes van drank
en etenswaren drastisch uit
gebreid. Bij elke toegang, en
dat zun er 15. zijn dergelijke
ruimtes gemaakt In de mees
te stadions is het in de pauze
dringen, schelden en soms
vechten geblazen als men een
biertje of een worstje wil heb
ben. Door uitbreiding van het
aantal verkooppunten hoe
ven mensen niet zo lang meer
te wachten. Dan missen ze
niets van de tweede helft en
de verkopers vangen meer
geld omdat er geen klanten
weglopen die geen zin het
ben om zo lang te wachten'
Ongezellig?
Tegenover de enthousiaste taal
van Joustra staat de mening
van anderen die hardnekkig
van een gracht in plaats van
wandelgangen blijven spre
ken en het stadion mede om
die reden als een ongezellige
bunker omschrijven. Vol
gens Joustra volkomen ten
onrechte. "Je moet hel sta
dion zien als het vol zit met
mensen. Dan is het niet onge
zellig. De mensen zitten dicht
op het veld De verste plaats
tot aan de zijlijn bedraagt 32
meter. Je kunt het onderling
gepraat van de spelers horen.
Je kunt bij wijze van spreken
naar de overkant van de tri
bunes schreeuwen. Juist om
de mensen zo dicht mogelijk
op het veld te laten zitten
hebben we voor een recht
hoekige vorm gekozen en
niet voor de ovaalvorm zoals
bij de Rotterdamse Kuip".
Joustra meldt dat er elders in
het land grote interesse be
staat voor een stadion la de
Galgewaard en dat er ook
contacten zijn met gemeen
ten in België, Duitsland. En
geland en zelfs Indonesië.
Die interesse geldt overigens
niet alleen de bouwvorm,
maar de unieke combinatie
van voetbalstadion met kan
toor- en bedrijfsruimte. De
ruimte onder de tribunes en
rond het stadion worden
commercieel benut waardoor
er tegenover kosten nu plot
seling ook baten komen te
staan.
Joustra: "Eind '77 hebben we
de gemeente Utrecht een
plan gepresenteerd dat een
stadion in combinatie met
bedrijven en kantoren be
helsde Eén van de opdrach
ten van de gemeente was na
melijk dat het stadion finan
cieel exploitabel moest zijn
Dat is gelukt. Simpel gezegd
kost het stadion de gemeente
niets. Er wordt hier en daar
wel over miljoenen ge
sproken. maar de kosten en
baten zyn tegen elkaar weg te
strepen".
Camera's
"Commerciële invulling is de
basis. Je hebt nu ook maar
één parkeerterrein nodig
voor stadion, kantoren en be
drijven Het is toch zonde dat
zo'n parkeerterrein bij de
meeste stadions doorde
weeks niet wordt gebruikt?
Dat is toch een smak wegge
gooid geld".
Is het stadion Galgenwaard in
velerlei opzicht een vooruit
strevend project, wat men in
Utrecht vergeleken bij sta
dions als die van Feyenoord
en Den Haag mist is een tv-
circuit om de supporters op
afstand tn de gaten te kunnen
houden. Het ontbreken van
een dergelijk circuit blijkt
een bewuste keuze te zijn
met als achterliggende ge
dachte. camera's wekken
juist agressie op, temeer daar
je ze toch niet verborgen
houdt.
De tijd zal leren wat het beste
is. Voorlopig lijkt de Utrecht
se opzet geen slechte maar
Joustra, hoe enthousiast ook
over het Galgenwaard-sta
dion, is nuchter genoeg om te
kunnen relativeren. "Het be
langrijkste is wat er op het
veld gebeurt. Als de voetbal
lers er met hun pet naar gooi- I
en. als zij afbreuk doen aan
het spel en de mensen zich I
v. rv. W n dan krijg jc vanzelf
agressie Daar helpt geen en- I
kei stadion tegen, hoe fraai
ook gebouwd".
