Breed protest
tegen nieuwe
Turtose wetten
Crisis in Israël afgewend
3
Britse bonden: actiedag succes
Angst beheerst Franse joden
FDP zou worden weggevaagd
-c
Regering Begin zegt Knesset "passend onderzoek" toe
DONDERDAG 23 SEPTEMBER 1982
Buitenland
Marcos wijst
kritiek af
NEW YORK/MANILLA (UPI/
Reuter) De Filippijnse pre
sident, Ferdinand Marcos,
heeft een rapport van Amnes
ty International over schen
dingen van de mensenrech
ten in zijn land als overdre
ven van de hand gewezen.
Volgens Marcos, die werd geïn
terviewd voor de Amerikaan
se televisie, zijn er in zijn land
geen politieke gevangenen.
Hij gaf wel toe dat er is ge
marteld, maar de verant
woordelijke personen zou
den zijn gestraft. In het rap
port van Amnesty, dat werd
gepubliceerd, werd gespro
ken van 6000 politieke gevan
genen.
LONDEN - Miljoenen Britten heb
ben gisteren, woensdag, meege
daan een de landelijke actiedag
die was uitgeschreven door de
overkoepelende vakbond TUC
ter ondersteuning van de
werkers in de gezondheidszorg
door
Henk Dam
die een slepend loonconflict met
de regering hebben.
De stakingen en werkonderbrekin
gen raakten alle facetten van het
openbare leven. Kranten kwa
men niet uit, tal van bussen re
den niet, het werk in havens en
mijnen lag grotendeels stil, scno-
len waren gesloten of gingen
vroeger dicht, en by vele bedrij
ven waren er korte acties.
De TUC was gisteravond bijzonder
te spreken over de respons van
de vakbondsleden. Een woord
voerder noemde de actiedag ..de
grootste demonstratie van soli
dariteit sinds de algemene sta
king van 1926".
Grote problemen leverden de een
daagse staking van ambulance
chauffeurs op in een aantal grote
steden, waaronder Londen. De
chauffeurs die al maandenlang
prikacties houden en dan alleen
bij ernstige ziektegevallen hel
pen. reageerden nu ook niet op
noodoproepen.
Het gevolg was dat vrijwilligers en
politiemensen de taken van de
ambulance-chauffeurs moesten
overnemen. In Londen waren
militairen in staat van paraatheid
gebracht, maar zij bleken niet
nodig te zijn. De actie van ambu
lance-chauffeurs heeft vermoe
delijk een dode gekost, een
vrouw in Newcastle die in een
politiewagen overleed.
Het loonconflict in de Britse ge
zondheidszorg duurt nu al sinds
mei De werkers in de gezond
heidszorg (waaronder verpleeg
sters, ambulance-chauffeurs,
portiers, en keukenhulpen) wil
len een loonsverhoging van 12
procent. Minister Fowler (volks
gezondheid) wil echter niet meer
geven dan 7,5 procent voor ver
pleegsters en 6 procent voor alle
anderen.
Fowler liet gisteravond weten niet
onder de indruk te zijn gekomen
van de actiedag van de TUC. Hij
herhaalde zijn al vele malen naar
voren gebrachte standpunt dat
er domweg niet meer geld is. Mi
nister Tebbitt (werkgelegenheid)
wreef extra zout in de wonden
van de bonden door op te mer
ken dat 90 procent van de Britse
werknemers tijdens de actiedag
gewoon heeft doorgewerkt
De actiedag van de TUC mondde
gistermiddag uit in een grote de
monstratieve bijeenkomst in het
Londense Hyde Park. Onder de
velen die hun steun betuigden
aan de TUC in het algemeen en
de bonden van gezondheidswer
kers in het bijzonder, waren ook
de gedelegeerden die deelnemen
aan een jaarcongres van de Libe
rale Partij in Bournemouth
„Als deze grondwet wordt aan
genomen. zal onze vakbewe
ging zich opheffen en haar
sleutels inleveren. Wij zullen
onze dassen afdoen, onze
overalls aantrekken en in alle
67 provincies in de politiek
gaan". Aldus Sevcet Yilmaz
(de naam betekent Niet
Bang), de nieuwe voorzitter
van de enige Turkse vakbond
die nog is toegestaan, de van
ouds a-politieke Turk Isj.
Na de staatsgreep van ruim
twee jaar geleden werd in
Turkije de linkse vakbewe
ging DISK verboden, samen
met de kleine fascistische
MISK. Haar kaderleden wer
den gearresteerd en beschul
digd van pogingen tot gewel-
dadige aantasting van de
staatsorde. Tegen 52 werd de
doodstraf geèist op een pro
ces dat zich in Istanboel al
door
Frans van Hasselt
acht maanden vóórsleept; on
langs zijn tegen tien anderen
ook nog weer doodstraffen
geëist (dat gebeurt in Turkije
al bij de aanvang van de
rechtspleging). De DISK had
met haar successen en radi
cale opstelling honderddui
zenden arbeiders aan de ou
dere Turk Isj onttrokken,
maar deze was in 1980 toch
altijd nog de grootste, met
ruim een miljoen leden.
Na de staatsgreep is ook zij in
de praktijk machteloos ge
maakt; stakingen waren ver
boden en de beslissingen
over cao's vielen in een nieu
we Hoge Arbitrageraad,
waarin weliswaar gedelegeer
den van de vakbond zitting
kregen, maar in een minder
heidspositie naast werkge
vers en regeringsvertegen
woordigers. De secretaris-ge
neraal van Turk Isj werd te
vens minister van sociale vei
ligheid in de regering, een
hoogst ongebruikelijke con
stellatie, die de vakbond
kwam te staan op schorsing
uit de Internationale Confe
deratie van Vrije Vakvereni
gingen.
Referendum
Maar met de nu opgestelde
grondwet die in hovember
aan een referendum moet
worden onderworpen is ook
de Turk Isj wakker geschud,
en bovenstaande gepantser
de woorden werden uitge
sproken ten overstaan van
een vergadering in Ankara
van 1700 kaderleden uit het
hele land. de grootste congre
gatie die sinds de staatsgreep
heeft plaatsgevonden.
Volgens het grondwetprojekt,
waaraan een aangestelde.
160-koppige Consultatieve
Assemblee - met slechts dne
vakbondsfiguren erin - deze
week de laatste hand legt.
mogen vakbonden zich in de
toekomst niet met politiek
bezighouden, evenmin als
andere verenigingen - alleen
partijen blijft dit recht voor
behouden Algemene stakin
gen, solidanteitsstakingen,
langzaam-aan-aktie's, stakin
gen op bedrijven met minder
dan zes werknemers - zoals
restaurants - zijn verboden.
Generaal Evren geen twijfel
en alle andere stakingen
moeten na twee maanden
worden beëindigd en aan ar
bitrage worden onderworpen
(juist de periode waarin de fa
brikant zijn voorraden kwijt
kan. zeggen de vakbonds
mensen pittig) Werkgevers
krijgen uitdrukkelijk het
recht op tegenstakingen of
wel uitsluitingen
Maar wat volgens Yilmaz en de
zynen de vakbeweging in
Turkije werkeLyk de dood
steek zal geven is de bepaling
dat haar leden voortaan het
lidmaatschapsgeld recht
streeks moeten betalen Tot
nu toe werd dit, zoals bijna
overal elders ter wereld, tot
in Japan toe. op de een of an
dere wy/e ingehouden van
het loon Met ziet aankomen
dat bij de toenemende verar
ming in het land het lidmaat
schapsgeld een van de eerste
dingen zal zgn die een ar bei
dersfamilie zal opofferen.
Laatste woord
De artikelen betreffende het
vakbondswezen passeerden
ongewijzigd de Assemblee m
eerste lezing ..Al onze hoop
is nu nog gevestigd op de Na
tionale Veiligheidsraad", zei
Yilmaz enige tyd geleden. Dit
is de junta van vijf generaals
die het laatste woord zal heb
ben over de tekst van de
grondwet, voordat deze aan
het referendum zal worden
onderworpen. Maar generaal
Evren, leider van die junta en
voorlopig staatshoofd van
Turkije, heeft er in enige re
devoeringen voor grote me
nigten geen twyfel over laten
bestaan dat de grondwet in
haar huidige vorm hem be
valt
In een speech die sterk de aan
dacht trok en zelfs voorzich
tig in enkele kranten is aan
gevallen. zei hu dat Turkije
het Westen niet by alles tot
alleen zaligmakend voor
beeld moet nemen, „er zijn
vele vormen van democra
tie". Hg trok een parallel met
de opvoeding; „Moeten wy
onze kinderen, jongens en
meisjes, op hun achttiende
jaar helemaal vrij laten, al
leen omdat dat in Europa ook
gebeurt?" (inderdaad krggen
de 18 tot 20-jangen, volgens
de nieuwe grondwet, zelf
geen stemrecht, al mogen ze
wel trouwen of zich voor het
vaderland opofferen. Een
minderheid in de Assemblee
pleitte ervoor dat juist deze
groep, die zich in het verle
den zo zeer heeft geleend
voor het massale terrorisme
in Turkije, burgerrechten
krijgt).
Turkse pers
De Turkse pers moge dan nogal
gebreideld zijn, ze heeft vry-
wcl over de hele linie de
grondwet afgekamd en de
voornaamste opsteller ervan,
prof. Aldikacti, belachelgk
gemaakt Met grote ^moe
digheid ook gingen, behalve
de vroeger zo volgzame vak
bond. woordvoerders van het
rechterlgk apparaat alsmede
vele hoogleraren, tegen de
grondwet tekeer
Voor zover het publiek van al
deze uitingen heeft kennis
genomen, kan het onmoge
lijk veel sympathie hebben
opgevat voor dit document
Generaal Evren persoonlijk
echter is ontegenzeggelijk
nog altgd populair. Onder de
ze omstandigheden rgst de
vraag, of zyn indirecte kandi
datuur de grondwet er by het
volk doorheen moet slepen
Hg heeft reeds aangeknn
digd, zich de komende we
ken uitvoeriger dan tevoren
over de mentis ervan te zul
len uitspreken, ongetwijf. M
weer in toespraken overal in
het land
Vreemde zaak
Speciaal voorjunsten blyft het
bovendien een vreemde zaak
dat Evren het eerste jaar, tot
dat een parlement zal zgn ge
kozen, ook nog opperbevel
hebber van de strgdkrachten
blyft Als president zal hg de
eerste minister moeten be
noemen, aan wie hg vervol
gens als opperbevelhebber
weer ondergeschikt wordt
Er gaan speculaties dat niet al
leen van links maar ook van
rechts de grondwet zal wor
den bestreden en dat oud-
premier Demirel. die door dc
staatsgreep ten val werd ge
bracht, het apparaat van zijn
officieel ontbonden Gerecht
heidsparty hiertoe reeds in
gereedheid brengt, speciaal
ook op het platteland Mocht
het referendum onder vrye
omstandigheden worden uit
gevochten, dan rgst de moge-
lykheid van een herhaling
van het gebeurde in Uru
guay. waar de generaals byna
twee jaar geleden een grond
wet voorlegden die theore
tisch voorzag in hun geleide
lyke terugkeer naar de kazrr
nes maar die door het volk
met byna 60 procent werd
verworpen De generaals zgn
er nu nog steeds aan het be
wind
BUENOS AIRES AP- In de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires werd gisteren de grootste demonstratie
gehouden die het sinds '76 regerende generaalsbewind heeft meegemaakt Op het beroemde plein, waar ook de
"dwaze moeders" altijd verzamelen, kwamen nu ruim 200.000 sympathisanten van ex-president Juan Peron
bijeen.
Spannende verkiezingen in Hessen
WIESBADEN-FRANKENBERG -
De liberale FDP zou uit de West-
duitse Bondsdag verdwijnen als
komende zondag parlementsver
kiezingen worden gehouden. De
liberalen zouden 2,3% van de
stemmen halen, terwijl minimaal
5% nodig is om over de kies
drempel te komen die in de
Bondsrepubliek geldt en splin
terpartijen belet zetels te krijgen.
Een en ander blijkt uit opinipei-
lingen in verband met de verkie
zingen die zondag in de deelstaat
Hessen worden gehouden.
Terwijl de meeste politieke waar
nemers er vlak voor de breuk in
Bonn nog vanuit ging dat de libe
rale FDP eerst de verkiezingen
in Hessen van 26 september en
wellicht ook die in Beieren op 10
oktober wilde afwachten om de
overstap naar de CDU-CSU te
maken, maakte bondskanselier
Helmut Schmidt vorige week
vrijdag een einde aan de wens
van de FDP. In de Bondsdag ver
klaarde de getergde Westduitse
regeringsleider dat een voortzet
ten van de coalitie met de libera
len voor hem en zijn partij teveel
gevergd was.
De uitslag van de deelstaatverkie
zingen in Hessen heeft nu een
andere dimensie gekregen. De
Hessische SPD heeft snel nieu
we verkiezingsaffiches ontwor
pen waarop staat; ..Verraad in
Bonn. Wie wil dat Helmut
Schmidt kanselier blijft, moet in
Hessen SPD kiezen. Ga naar de
stembus".
Dat is waarschijnlijk een vrome
wens, want het staat vrijwel vast
dat CDU-voorzitter en oppositie
leider Helmut Kohl op 1 oktober
met voldoende CDU-CSU- en
FDP-stemmen door de Bonds
dag als nieuwe kanselier van
West-Duitsland wordt gekozen.
Het eigenlijke doel van de SPD
in Bonn en Hessen is om alsnog
zo snel mogelijk nieuwe verkie
zingen te forceren. Er wordt op
gespeculeerd dat de kiezers in
Hessen de CDU-CSU en de FDP
kunnen 'dwingen' om die gewen
ste nieuwe verkiezingen nog dit
jaar in plaats van op 6 maart 1983
te houden. Voor de SPD zou dat
het voordeel hebben dat de
meeste burgers dan nog duide
lijk in herinnering hebben hoe
de liberale FDP „verraad" heeft
gepleegd.
door
Hans Amesz
Kunnen de kiezers in Hessen de
plannen van CDU-CSU en FDP
om Helmut Kohl op 1 oktober tot
kanselier te kiezen met als ge
volg dat hij dan een regering kan
vormen, doorkruisen?
Nee, volgens alle menselijke maat
staven niet. Maar omdat in de po
litiek, zoals alle politici wel eens
beweerd hebben, niets onmoge
lijk moet worden geacht, is het
volgende denkbaar; de FDP ver
liest in Hessen aanzienlijk en
komt vanwege de kiesdrempel
van vijf procent niet meer in het
deelstaatparlement terug. Dat
wordt hartgrondig gehoopt door
de SPD en vooral ook de linker
vleugel van de liberalen. Want
daardoor zou via Hessen het be
wijs zijn geleverd dat de keuze
van de FDP voor de CDU-CSU
in de ogen van de burgers inder
daad fout was, om het woord
„verraad" maar niet te gebrui
ken.
In dat geval is het wellicht moge
lijk dat Helmut Kohl niet vol
doende stemmen van FDP-af-
gevaardigden in de Bondsdag
krijgt om de zogenoemde con
structieve motie van wantrou
wen tegen Helmut Schmidt met
succes in te dienen. Dan moeten
er echter heel wat Liberale spij
toptanten zijn, want by een vori
ge week gehouden proefstem-
ming in de FDP-fractie bleek dat
33 van de 53 leden achter de lyn
van Genscher stonden. Dat is
ruim genoeg om Schmidt ten val
te brengen.
De Groenen komen zeker in het
parlement. Opinie-onderzoekers
voorspellen zelfs met acht tot
tien procent van alle stemmen.
In het dorpje Frankenberg in
Noord-Hessen, waar mogelyker-
wijs een nucleaire opwerkingsfa
briek komt, hebben de bewoners
andere zorgen aan hun hoofd
dan de vraag of Hessen en Bonn
„zwart" worden. Zij kiezen voor
Groen zodat niet de prachtige
omgeving met vele bossen, sap
pige weitjes en stromende water
tjes verandert in een „atoom-
woestijn".
Heftige discussies over "status" Israël
JERUZALEM - Een regeringscrisis in Israël is voorlopig
afgewend. De Knesset, het Israëlische parlement, ver
wierp met 48 tegen 42 stemmen een voorstel om een on
afhankelijke commissie van onderzoek in te stellen naar
het bloedbad in Libanon.
door
Jaap van Wesel
Sharon gaf toe dat er misschien
een beoordelingsfout is gemaakt,
maar wees iedere vorm van Is
raëlische verantwoordelijkheid
in het bloedbad van de hand.
Daarin werd hij gevolgd door
premier Begin, die de oppositie
ervan beschuldigde uit de 'ramp
in Beiroet', zoals hij het noemde,
politieke munt te willen slaan.
Begin stelde zijn publiek gerust;
hij ziet de oorlog in Libanon nog
steeds als een grote overwinning
voor vrede en veiligheid in het
Midden-Oosten.
De Israëlische nederzettingen zijn
van het terrorisme verlost, het in
ternationale terrorisme is een
grote slag toegebracht, in Israël
zullen geen koppen vallen, er zal
niemand ontslagen worden of af
treden. Dat mag de meeste leden
van de Likoed gerust gesteld
hebben, onder wie de minister
van energievoorziening Berman.
Berman heeft laten doorscheme
ren dat hij wil meewerken aan
het vestigen van een nieuwe cen
trumpartij, waaraan ook oud-mi
nister van defensie Ezer Weid
man mee zou moeten doen. Weiz-
man staat op het moment poli
tiek op non-actief.
Zo'n centrumpartij zou dan de li
berale fractie uit de Likoed mee
moeten slepen in een coalitie
met de Arbeiderspartij, een in
greep die in de komende weken
zijn beslag zou moeten krijgen.
gens over 'de Israëlische pro-
grom'.
Woorden van gelijke strekking
werden teruggevonden in het
linkse dagblad 'Libération', waar
in een hoofdartikel werd herin
nerd aan de Duitse massamoord
op de bevolking van het Franse
Oradour-sur-Glane in de Tweede
Wereldoorlog. Geen wonder dat
premier Mauroy het nuttig acht
te in het parlement op te merken
„dat de excessen die in Libanon
bedreven zijn op geen enkele
manier als voorwendsel mogen
door
Rudolph Bakker
dienen voor campagnes met een
anti-semitisch karakter".
De vraag of Israel nog recht heeft
op een bijzondere behandeling
werd gisteravond opnieuw aan
gesneden door het invloedrijke
en regeringsgezinde dagblad 'Le
Monde' dat - nimmer een vriend
van de vroegere president De
Gaulle - nu met een pasklaar ci
taat van de generaal tevoorschijn
komt. In 1967 had president De
Gaulle in een brief aan de Israeli-
che leidsman Ben Goenon onder
meer geschreven: „En nu dan is
Israël goed en wel een staat on
der de andere staten geworden,
waarvan wel en wee volgens het
gemene recht af zullen hangen
van zijn politieke leven".
In een interview met de vooraan
staande joodse advocaat Georges
Kiejman stelt het socialistische
dagblad 'Le Matin' eveneens de
vraag van de bijzondere status.
Kiejman antwoordt dat Israël
wel degelijk een bijzondere
plaats in de ry van volkeren zal
blijven innemen, maar dat het
ontegenzeggelijk door het ge
beurde in Sabra en Chatila zich
in een ry heeft geschaard van
landen 'die een of meer massa
graven in hun geweten met zich
meedragen'.
De advocaat herinnert dan aan het
Franse optreden in Algerije
waar 'het er ook weinig toe deed
te weten of het Franse leger dan
wel de harkis (de in het Franse
leger vechtende Algerynen) op
de manier van commandant
Haddad's troepen nu direct ver
antwoordelijk waren voor be
paalde moordpartijen'
'Le Monde' herinnert eveneens aan
de voor Frankrijk zo belastende
oorlog met Algerye en het waar
schuwt in ait licht voor het 'in de
hele wereld opgekomen idee dat
Israèl als oorlogsmisdadiger
dient te worden veroordeeld'.
Het blad schrijft dan „Heel wat
Fransen die terugdenken aan de
sloten vol patnottische modder
die in die tijd werden uitgestort
over de enkelen die de martelin
gen in Algerije aan de kaak durf
den stellen, moeten in de verge
lijking met het gebeurde in Sa
bra en Chatilla dt gelegenheui
vinden bepaalde overdryvingen
te matigen".
Heel wat joden in Frankrijk zgn
bang voor een nieuw anti-semi
tisme en ze hebben de neiging nu
al de ryen te sluiten voor het ge
val het zo ver is. Deze mg I dik
opnieuw de kop op na de moord
partij in het restaurant van Jo
Goldenberg op 9 augustus, waar
bij vyf gasten werden gedood
In de joodse buurt van de Marais,
waar Jo Goldenberg zgn restau
rant met de nu zo trieste reputa
tie heeft, weigeren veel bewo
ners nog langer met journalisten
te discussieren De straatjes we
melen van de zichtbare en 'gehei
me' politiemannen, die er hun le
vens moeten beschermen dat is
nu meer dan nodig, zo denken de
joden in de Marais.
Maar premier Begin heeft zijn religieuze coalitiepartners moe
ten beloven dat er binnen twee weken een 'passend onder
zoek' komt. Begin heeft dus tijd gewonnen, een van zijn be
proefde toverdrankjes in de Israëlische politiek om crises op
de lange baan te schuiven. Het debat in de Knesset was overi
gens zeer emotioneel.
Geen wonder, want het bloedbad
dat de falangisten in Beiroet heb
ben aangericht onder Israëlisch
toezicht had alles van een pro-
grom waar de joden overal ter
wereld in hun geschiedenis zo
onder hebben geleden. Eén van
de oppositieleiders herinnerde
de regering er dan ook aan dat
zijn als het joodse volk dat in de
geschiedenis zo vaak vervolgd is
tot een dergelijk niveau zou af
glijden.
Oppositieleider Peres beschuldig
de de regering op een manier die
niet eerder vertoond was en on
der doodse stilte. „Wie heeft het
idiote plan bedacht om de falan
gisten de Palestijnse vluchtelin
genkampen binnen te sturen?",
vroeg Peres. „Je hoeft geen ge
niaal politicus of briljante gene
raal te zijn om te weten wat dat
voor gevolgen kan hebben. De
eerste de beste dorpsagent kan
dat op zijn vingers nagaan". In
zijn antwoord bekende minister
van defensie Sharon dat hij met
de falangisten een operatie had
georganiseerd om de Palestijnse
vluchtelingekampen van 'terro
risten' te 2
PARIJS - Franse joodse- en niet-
joodse intellectuelen zijn na de
massamoord in de Beiroetse wij
ken Sabra en Chatila in een hart
stochtelijke woordenstrijd ver
wikkeld. Doorspekt met vertroe-
belend-werkende anti-semiti-
sche leuzen uit het communisti
sche kamp, is de discussie toch
terug te brengen tot de vraag of
Israël nog wel recht heeft op de
bijzondere status die het altijd
had. of is teruggevallen in de lan
ge rij van andere 'gewone' staten.
Want, hoewel nog niemand durft te
beweren dat de Israéliche troe
pen aan de moordpartij hebben
deelgenomen, staat het voor ie
dereen die aan de discussie deel
neemt vast, dat Israël voor het
gebeurde directe verantwoorde
lijkheid draagt.
Het meest verontwaardigd tonen
zich de communisten van Geor
ges Marchais. Het is deze partij
die van de gelegenheid gebruik
heeft gemaakt - zoals ze dat veel-'
al bij buitenlandse problemen
doet - tot massabetogingen op te
roepen in de straten van Parijs.
Het politieke bureau van de
Communistische Partij sprak al
snel van een 'joodse ethiek' in
verband met de moorden in Sa
bra en Chatila, en had het vervol-
