Troonrede
Belang van Miljoenennota opnieuw betrekkelijk
DINSDAG 21 SEPTEMBER 1982
Binnenland
Het Centraal Planbureau, het
instituut dat regering en par
lement voorziet van reken
sommen over de effecten van
beleidsmaatregelen en voor
spellingen doet over de eco
nomische situatie, heeft zich
in zijn reactie op de Miljoe
nennota geschaard achter het
groeiend aantal critici van
het Haagse bezuinigingsbe
leid. Begrotingen zijn veel te
slordig; inkomsten en uitga
ven worden te optimistisch
geraamd. Zo werd voor het
lopende begrotingsjaar een
tekort verwacht van 15,8 mil
jard, terwijl nu, met nog drie
maanden te gaan, al duidelijk
is dat het om bijna het dubbe
le gaat (28 miljard).
Spelbreker is bovendien het
gegeven dat bezuinigingen
nog al eens het beoogde ef
fect missen. Dat bleek vorige
week uit het rapport van de
studiegroep begrotingsruim
te, een club van ambtenaren
van verschillende departe
menten die de minister van
financiën adviseert.
Hun conclusie: "Het over
schrijden en steeds verder
door
Ton van Brussel
verruimen van normen, het
ontbreken van een meerjarig
kader, de verkeerde invulling
van ombuigingen en het niet
goedmaken van overschrij
dingen leiden er toe dat de in
vloed van de bezuinigingen
op de omvang van de over
heidsuitgaven betrekkelijk
gering is geweest". Met ande
re woorden: in de praktijk
blijkt ombuigen te zijn neer
gekomen op het aloude "veel
beloven en weinig geven".
Het verwijt van zowel het Cen
traal Planbureau als van de
ambtenarengroep treft overi
gens de vier kabinetten die
sinds 1973 zijn opgetreden;
het eerste en laatste kabinet
in de reeks het minst. Het ka
binet Den Uyl werd pas hal
verwege de rit met de nood
zaak tot matiging geconfron
teerd; het kabinet Van Agt III
dat nu regeert, is een minder-
heidsploeg, die niet veel
meer kan doen dan op de
winkel passen.
Bezuinigen is een kunst met
maar weinig bekwame beoe
fenaars. Niet alleen in Neder
land, overal ter wereld ver
loopt de aanpassing aan de
realiteit van de economische
teruggang uiterst moeizaam.
Bij ons zijn de gevolgen van
het falen dramatischer, om-
In het jongste nummer van
"de journalist", het vakblad
van de Nederlandse Vereni
ging van Journalisten staat
Theo Kroon, medewerker
van deze krant, even stil bij
het zilveren jubileum van
"Het geval-Faas". Dat arti
kel van Kroon is meer dan
een verplicht gelegenheids
stuk, zoals dat bij jubilea
wordt geschreven. Het be
handelt een spraakmakende
affaire, die voor de beroeps
uitoefening van parlemen
taire journalisten van groot
gewicht was en toen al,
maar nu zeker, behalve se
rieuze ook uitgesproken
koddige kanten had.
Henri Faas, het lijdend voor
werp, was als Haags redac
teur in dienst van de toen
nog Roomse Volkskrant en
had, luttele dagen voor
Prinsjesdag, in zijn krant
dat de arm van de overheid in
een verzorgingsstaat als Ne
derland ver reikt.
De studiegroep van ambtena
ren spreekt in zijn rapport
van "het ontbreken van een
meeijarig kader" en noemt
daarmee één van de belang
rijkste oorzaken van de moei
lijkheden. In de Nederlandse
politiek doen ruwweg twee
bezuinigingsopvattingen de
ronde, in de wandeling be
kend als het één- en tweespo
ren beleid. In de ene visie
speelt niet de overheid een
centrale rol in het herstel van
de werkgelegenheid, maar is
dat een taak van het bedrijfs
leven; in de andere opvatting
is het omgekeerde het geval,
De politieke praktijk in Neder
land is er één van coalitieka
binetten en dat leidt er toe
dat tot nu toe niet voor de ene
of de andere visie is gekozen,
maar voor een compromis.
Een algemeen bezuinigska-
der ontbreekt. Doelstellingen
zijn in plaats van op elkaar af
gestemd, nog al eens strijdig
met elkaar. Ook een bezui-
nigsbeleid dat zich over meer
dan één begrotingsjaar uit
strekt is achterwege geble
ven. Bestek '81 was een po
ging in die richting, maar
bleek al na een jaar niet meer
dan dat.
Complicaties
Er zijn meer complicaties.
Voorwaarde voor succes is
ook een helder inzicht in de
effecten van een bezuini-
gingspolitiek en daar heeft
het eveneens aan ontbroken.
Het Centraal Planbureau
speelt zoals al aangegeven op
het artikel "Speculaties
over de Miljoenennota" ge
publiceerd, een artikel
waarin hij allerhande zaken
uit de doeken deed, die tot
Prinsjesdag geheim hadden
moeten blijven. Bronnen
vermeldde hij niet, maar
duidelijk was dat het hier
ging om een knap staaltje
van eigen nieuwsgaring.
Het toen regerende kabinet
Drees was er zo verontwaar
digd over dat Faas "voor
straf' een jaar lang de toe
gang tot ministeries werd
ontzegd. In kringen van
journalisten had het besluit
(dat na enkele maanden
werd verzacht) begrijpelijk
grote deining tot gevolg, om
dat het de speelruimte van
journalisten in voorkomen
de gevallen sterk beknotte.
Hoewel persvrijheid ook na
dien een goed is gebleven
dat terrein een belangrijke
rol en hei is niet voor niets
dat dit instituut de afgelopen
jaren in toenemende mate
aan kritiek bloot staat. Het
CPB maakt voor het doen
van voorspellingen over het
reilen en zeilen van de Neder
landse economie gebruik van
het zg. "Vintaf-II-model,
waarmee uit een vergelijking
met bekende en onbekende
grootheden enige klaarheid
kon worden afgeleid.
Met dat model kon geen water
dat voortdurende bewaking
vereist, kan 25 jaar later
worden vastgesteld dat een
dergelijk geval zich niet snel
meer zal voordoen als het de
Miljoenennota betreft, want
met primeurs rond dat stuk
legt geen journalist vandaag
de dag nog eer in.
In de afgelopen, pakweg, tien
jaar is de traditie gegroeid,
van bewindslieden (en ook
ambtenaren) die, als hen dat
gelegen komt, aan de voor
avond van Prinjesdag gaar
ne bereid zijn, gevraagd en
zelfs ongevraagd, de grote
lijnen van de geheime be
leidsvoornemens uit de doe
ken te doen. De afgelopen
drie jaar is die praktijk zelfs
dermate uit de hand gelo
pen, dat de koningin op de
derde dinsdag het twijfel
achtige genoegen wordt ge
gund een tekst voor te dra-
dichte prestatie worden ver
richt; het CPB heeft dat zelf
nooit onder stoelen of ban
ken gestoken, maar hanteer
de het bij gebrek aan beter.
Uit recente uitlatingen van
de directeur van het Centraal
Planbureau, Van den Beid,
kan worden opgemaakt dat
het Vintaf-model nu defini
tief is afgezworen en vervan
gen door een nieuw, het zg.
"Freia-model. Voordeel daar
van is onder meer dat onge-
gen waarvan de inhoud tot
drie cijfers na de komma be
kend is. Ex-senator De Gaay
Fortman sr. heeft daar in het
verleden zijn "diepe veront
waardiging" over uitgespro
ken. Veel indruk heeft dat
niet gemaakt, want dit jaar
is werkelijk niets geheim ge
bleven, van wat de Miljoe
nennota aan "nieuws" te
bieden had.
Er is nog een andere reden
waarom de waarde van
Prinsjedag tegenwoordig
nog maar betrekkelijk is.
Voor het derde achtereen
volgende jaar is de reikwijd
te van het stuk gering. In
1980 bracht het toenmalige
kabinet Van Agt I in het
zicht van de verkiezingen
een opmerkelijk ongeïnspi
reerde begroting uit, waar
van alom werd geconsta
teerd dat het beleidskracht
wisse (monetaire) factoren
als de rentestand en de koers
van bijvoorbeeld de dollar in
de berekeningen betrokken
kunnen worden. Voorspellin
gen van het CPB kunnen
daarmee belangrijk aan be
trouwbaarheid winnen.
Lichtpuntje
Dat is één lichtpuntje, maar wie
er oog voor wil hebben ziet er
meer. Over de vraag hoe en in
welke mate de.komende ia-
ontbeerde. In hét jaar daar
op was datzelfde kabinet de
missionair geworden en
wist het bij de opstelling
van de begroting, dat het
nieuwe kabinet er van alles
aan zou gaan veranderen.
Op het zo belangrijke gebied
van het inkomensbeleid bij
voorbeeld, werd om die re
den volstaan met aanzetten
tot beleid.
Dit jaar is er weer een demis
sionaire regering en zal een
nieuw te formeren kabinet
er opnieuw alles aan doen
om de begroting bij te stel
len en "een eigen gezicht" te
geven.
IJs en weder dienende is er
volgend jaar september dus
pas weer een echte Miljoe
nennota; tenminste als amb
tenaren en bewindslieden
hun spraakzaamheid weten
te beteugelen.
ren bezuinigd moet worden,
begint meer eensgezindheid
te bestaan. Het ministerie
van financiën kwam kortge
leden met een nota waarin
werd aangegeven dat tot 1986
in totaal 35 tot 40 miljard gul
den moet worden bespaard.
In het licht van de prestaties
die in het verleden zijn gele
verd, is dat een bijkans on
mogelijke opdracht.
Onvermijdelijk risico van de
uitvoering van zo'n bezuini
gingspakket is een stimule
ring van de neerwaartse spi
raal en dat is juist waar steeds
meer verzet tegen bestaat.
Een scherpe loonmatiging
(en dienovereenkomstig een
daling van de sociale uitke
ringen) zal de binnenlandse
bestedingen nog meer doen
afnemen en dat geeft negatie
ve impulsen aan de werkgele
genheid. De overheid moet
behalve matigen dus ook sti
muleren. Dat is ook het idee
achter het plan van de Til-
burgse econoom Schouten
dat op het ogenblik zelfs in
WD-kring een bescheiden
ingang heeft gevonden. Be
lastingverlaging in ruil voor
het inleveren van prijscom
pensatie achtte Schouten dè
oplossing.
Bezwaren
Tegen dat plan is een tweetal
bezwaren in te brengen. De
alom aangehangen variant
van arbeidstijdverkorting
komt er niet in voor en het fi
nancieringstekort wordt er
niet direct mee verlaagd. De
bezuinigingen van de over
heid scheppen immers vooral
de ruimte om ae belasting
verlaging te betalen en met
om het tekort te verminde-
Arbeidstijdverkorting is echter
binnen het plan-Schouten
heel wel uitvoerbaar. De Rot
terdamse hoogleraar openba
re financiën, prof. dr. D.J.
Wolf son wees daar twee we
ken geleden nog eens op in
een artikel in het blad "Eco
nomisch Statistische Bench-
ten". Wolfson haakt in dat ar
tikel ook in op het andere
probleem, dat van het finan
cieringstekort. Zijn betoog
komt er op neer dat by toe
passing van het plan-Schou
ten voorkomen moet worden
dat de winst van de loonkos
tenmatiging van bedryven
wordt beperkt door een waar
devermeerdenng van de gul
den. Lagere loonkosten bren
gen een verbetering van de
concurrentiepositie, omdat
Nederlandse goederen goed
koper geproduceerd en ver
kocht kunnen worden. Wordt
de gulden meer waard, dan
moet het buitenland meer
voor Nederlandse prod uk ten
betalen. In het recente verle
den is dat tot twee keer toe
gebeurd.
Met andere woorden: ook op
dit punt dienen de doelstel
lingen op elkaar te worden af
gestemd en zullen de banden
tussen het beleid van ener
zijds de Nederlandsche Bank
en anderzyds het ministerie
van financiën moet worden
aangehaald. Als dat laatste
lukt, dan alleen al is er sprake
van een historische door
braak.
Leden der Staten-Generaal.
Een Troonrede, uitgesproken on
der verantwoordelijkheid van
een demissionair kabinet, kan
geen beschrijving bieden van
plannen en initiatieven waarmee
de regering in het nieuwe parle
mentaire jaar vorm denkt te ge
ven aan het te voeren beleid. Wel
past een beschouwing over de
problemen waarin ons land ver
keert en een aanduiding van de
maatregelen welke, met het oog
op de ernst en de omvang van die
problemen, naar hei oordeel van
het kabinet zonder verwijl moe
ten worden genomen om uitzicht
te openen op economisch her
stel.
De wereldeconomie vertoont teke
nen van een ernstige stagnatie.
De produktie groeit niet meer, de
wereldhandel nauwelijks. De
werkloosheid loopt scherp op. In
de Europese Gemeenschap is
tien procent van de beroepsbe
volking zonder werk. Nederland
deelt in die algemene malaise,
maar in ons land wordt het pro
bleem van het tekort aan werk
gelegenheid nog verscherpt
doordat de beroepsbevolking en
daarmede de vraag naar werk
hier veel sneller groeit dan elders
in West-Europa.
Weliswaar ligt voor het volgend
jaar enig herstel in de lijn der
verwachting, maar dit zal by lan
ge na niet voldoende zijn om een
einde te maken aan de toene
ming van de werkloosheid. Het
ziet er naar uit dat het herstel van
de werkgelegenheid nog vele ja
ren zal vergen. Het zal zaak zijn
gedurende een reeks van jaren
met volharding en geduld een
beleid te voeren, gericht op het
inperken van de collectieve uit
gaven en daarmee op het beteu
gelen van de voortdurende stij
ging van collectieve lasten en het
verminderen van het financie
ringstekort van de overheid. An
ders raakt het bedrijfsleven
steeds meer in de verdrukking.
Zonder herleving van de bedrij
vigheid, zich uitend in investe
ringen, kan er geen duurzaam
herstel van werkgelegenheid ko
men. Het kabinet heeft besloten
de lasten die op de bedrijven
drukken met een miljard gulden
te verminderen. De Maatschap
pij voor Industriële Projekten,
opgericht om de industrialisatie
van ons land te versnellen, zal
hopelijk over enkele maanden
van start kunnen gaan. Dezer da
gen heeft u nota's ontvangen die
een nieuw beleid in het vooruit
zicht stellen ter aanmoediging
van het midden- en kleinbedrijf.
Sommige van de daarin beschre
ven maatregelen komen ook de
land- en tuinbouw ten goede.
In de regeringsverklaring heeft het
interimkabinet aangekondigd
dat het de indiening in septem
ber zou bevorderen van een vol
waardige begroting, ofschoon de
vorming van een nieuw kabinet
dan intussen ter hand zou zijn
genomen. Sedertdien is het nog
duidelijker geworden dat een so
lide begroting voor 1983 niet mag
uitblijven. Als het financierings
tekort van de overheid niet met
krachtige hand wordt aangepakt,
zullen de overheidsfinanciën on
beheersbaar worden. Mocht het
tekort op het huishoudboekje
van de overheid op het huidige
peil blijven dan zal het Rijk bin
nen korte tijd van elke vijf gul
den die het te besteden heeft er
één moeten uitgeven ter betaling
van de rente op de staatsschuld.
Dat zou onvermijdelijk ten koste
gaan van uitgaven ten behoeve
van collectieve voorzieningen.
Bovendien maakt de overheid
door steeds meer op de kapitaal
markt te lenen het voor -de be
drijven steeds moeilijker aan
middelen te komen om te inves
teren.
De ontwerp-begroting die u heden
wordt aangeboden bevat dan
ook ingrijpende maatregelen.
Die zijn nu nodig om een finan
ciële ontreddering straks te voor
komen. Het kabinet heeft de no
dige besparing op de collectieve
uitgaven zoveel mogelijk ge
zocht buiten de overheidsinves
teringen, zulks om een directe
aantasting van werkgelegenheid
te vermijden. Zo is op het totale
budget voor volkshuisvesting en
stadsvernieuwing niet bezui
nigd. Binnen die begroting is
voor de stadsvernieuwing meer
geld beschikbaar gesteld. De no
dige bezuinigingen zijn vooral
gevonden in de inkomens die uit
gemeenschapsmiddelen worden
betaald.
Volgens de nu bekende gegevens
dienen naar het oordeel van het
kabinet de inkomens in de col
lectieve sector in 1983 te worden
gehandhaafd op het peil dat eind
1982 zal zijn bereikt. Op de orga
nisaties van werkgevers en werk
nemers doet de regering een
klemmend beroep om een over
eenkomstige matiging te be
trachten. Mocht dit beroep niet
in voldoende mate worden ge
volgd, dan zal het kabinet ter za
ke zijn eigen verantwoordelijk
heid moeten nemen. Degenen
die voor hun levensonderhoud
echt op één minimuminkomen
zijn aangewezen zullen in 1983
een tegemoetkoming ontvangen
die hun koopkracht zover moge
lijk veilig stelt.
Onze zieke economie kan niet bij
toverslag weer op de been wor
den gebracht. Genezing is zeker
mogelijk, maar vergt vertrouwen
en zal geruime tijd duren. Natio
nale redemies zyn ontoereikend.
Daarom is er juist nu alle reden
om de samenwerking in de Euro
pese Gemeenschap te verdiepen.
Zolang zich echter nog geen
structureel herstel voordoet,
moeten we ons tot het uiterste in
spannen om de werkloosheid,
met al het persoonlijke leed en
maatschappelijk onheil dat daar
door wordt veroorzaakt, zoveel
mogelijk in te perken. In het bij
zonder geldt dit voor de werk
loosheid onder jongeren. Aan
passingen in het onderwijs, met
name de invoering van kort mid
delbaar beroepsonderwijs, kun
nen ertoe bijdragen dat meer jon
ge mensen een opleiding krijgen
die hun een betere kans biedt op
een plaats in het arbeidsbestel
Het kabinet wil in het komend
overleg met de organisaties van
werkgevers en werknemers be
spreken hoe het arbeidsvoor
waardenbeleid dienstbaar kan
worden gemaakt aan de bestrij
ding van de werkloosheid. Dat
gesprek zal onder meer moeten
gaan over de mogelijkheden het
beschikbare werk over meer
mensen te verdelen.
Zonder een grondige herziening
wordt ons stelsel van sociale ze
kerheid onbetaalbaar en zouden
ook de wezenlijke verworvenhe
den ervan in gevaar kunnen ko
men. Daarop afgestemde advies
aanvragen aan de Sociaal-Econo
mische Raad en aan de Emanci-
patieraad zijn in voorbereiding.
Ook ter beteugeling van de kos
ten van de gezondheidszorg zyn
structurele ingrepen nodig. Het
gaat er hierbij niet alleen om de
voortgaande styging van de pre
mies tot staan te brengen. Het
gaat er ook om een herschikking
van de uitgaven mogelyk te ma
ken ten behoeve van de zorg bui
ten de ziekenhuizen en betere
voorzieningen voor zwakzinni
gen en geestelyk gestoorde men
sen. Daarop gerichte voorstellen
heeft het kabinet ontwikkeld.
Tot een herschikking van over
heidsuitgaven noopt ook de ver
andering in het leeflijdspatroon
van onze bevolking: minder kin
deren, meer bejaarden. De voor
zieningen voor bejaarden zullen
uitgebreid moeten worden. Ook
voor onze medeburgers die tot
de culturele minderheden beho
ren, zal meer gedaan moeten
worden.
De bescherming van de natuur en
het milieu zal eveneens meer
kosten vergen en ook daarvoor
moeten door besparingen elders
gelden worden vrijgemaakt. De
begroting voorziet in extra uitga
ven voor het bestrijden van bo
demverontreiniging. De uitvoe
ring van het op milieubehoud en
veiligheid gerichte Oosterschel-
de-project vindt onverminderd
voortgang.
Nederland is een rechtsstaat. Dat
betekent dat de bestuurders en
de burgers zich hebben te schik
ken naar de rechtsregels die onze
democratie heeft voortgebracht.
Eigenmachtig optreden kan met
worden geduld, zeker niet wan
neer dat van geweldpleging ver
gezeld gaat. De reorganisatie van
de politie moet spoedig haar be
slag krijgen. De regering bereidt
een wetsontwerop voor om, in af
wachting van die reorganisatie,
de toeneming van het aantal poli
tiekorpsen te beletten.
Tot de kenmerken van de rechts
staat behoort voorts, dat de bur
ger zonder nodeloze belemme
ring recht kan verkrygen. De or
ganen van rechtspraak en rechts
handhaving raken evenwel over
belast. Bij het maken van wette
lijke regelingen en het beschik
baar stellen van rechtsmiddelen
zal hiermee, ter wille van de kwa
liteit van de rechtsbedeling,
meer dan tot dusver rekening ge
houden moeten worden.
De reorganisatie van de ryks-
dienst, gericht op de verbetering
van de kwaliteit van het bestuur,
vindt gestage voortgang. Het ka
binet zal u binnenkort een aantal
gedachten ontvouwen over de
decentralisatie van overheidsta
ken
De regering hecht grote waarde
aan het behoud van een intensie
ve samenwerking binnen de
Noord-Atlantische Verdragsor
ganisatie en in het bijzonder tus
sen de Verenigde Staten en de
Europese bondgenoten In het
nabije verleden hebben zich ver
schillen van inzicht ontwikkeld,
met n.ime uver het verrichten
van technologisch hoogwaardige
leveranties aan de Sowjet-Unie.
Die meningsverschillen kunnen
en moeten in een geest van we
derzijds respect worden opge
lost. Zij mogen geen afbreuk
doen aan het besef dat de demo
cratieën ter weerszijden van de
Atlantische Oceaan wezenlijke
waarden gemeenschappelijk
hebben en ter veiligstelling daar
van op elkaar aangewezen blij
ven. Bij de viering van twee eeu
wen verbondenheid met de Ver
enigde Staten is hieraan terecht
veel aandacht besteed.
Kan West-Europa zich erover ver
heugen in vrede en vrijheid te le
ven, elders in de wereld worden
veel mensen door oorlog en ge
weld getroffen. Vooral de toe
stand in het Midden-Oosten blyft
zorgwekkend. De bewoners van
Libanon betalen wel een heel
zware tol. Nederland draagt naar
vermogen bij tot het tegengaan
van geweld in het Midden-Oos
ten. Nederlandse militaire die
nen zowel in de Sinai-woestijn
als in Libanon. Binnen het be
raad van de Europese Tien tracht
Nederland een politieke oplos
sing naderbij te brengen.
Het vooruitzicht daarop is onlangs
verbeterd, dank zy het recente
initiatief van de president van de
Verenigde Staten en het bemoe
digende antwoord daarop gege
ven door de Arabische topconfe
rentie te Fez
Niet alleen doordat oorlogsgeweld
ons bespaard is gebleven zijn wy
bevoorrecht. Wij zijn ook een
welvarend land. ondanks de eco
nomische moeilijkheden die wy
nu doormaken. Tal van ontwik
kelingslanden, die het toch al
zwaar te verduren hadden, wor
den door de teruggang in de we
reldeconomie onevenredig
zwaar getroffen Byna een kwart
van de bevolking van onze aard»-
kan niet of nauwelyks voorzien
in zyn allereerste levens behoef
ten. In die achrynende nood te
helpen voorzien blyfi de rege
ring als een zaak van hoge prion
teit beschouwen Onze inspan
ning ten behoeve van ontwikke
lingssamenwerking blyft op een
peil van tenminste anderhalf
procent van het netto nationaal
inkomen fÉMldlM iM In
rechtvaardiger wereldcconomi-
sche ordening tot stand brengen
blijft geboden.
Om vrede en veiligheid te bewaren
is een deugdelyke defensie no
dig. Maar het is ook een gebie
dende noodzaak te blijven
werken aan tweezydige wapen
beheersing en ontwapening. Van
vitaal belang zijn de onderhande
lingen in Genéve tussen de Ver
enigde Staten en de Sowjet-Unie
over het verminderen van de nu
cleaire bewapening in Europa en
daarbuiten. Hoe die onderhande
lingen te doen slagen moet maat
staf van het beleid zijn
Het kabinet wil onze krijgsmacht
zo goed mogelyk inrichten en
toerusten, ook voor het verrich
ten van vredesoperaties, by voor
keur onder het gezag van de Ver
enigde Naties
Leden der Staten-Generaal, onze
samenleving kan door de toene
mende werkloosheid onder
spanning komen te staan. Van de
werkenden wordt een steeds ho
gere bydrage verwacht aan de
voorziening in het levensonaer-
houd van de werklozen. Van de
langdurig werklozen wordt ge
vraagd solidair te blyven met een
samenleving du- hm nu t m
stelt zich volledig te ontplooien
Meer dan voorheen wordt nu een
wissel getrokken op het besef
van de burgers m hun urgani
ties verantwoordelyk te zijn voor
elkaar Vcrantwoordelykheids
zin en saamhongheidsbcscf te
wekken ligt buiten de macht van
de overheid. Die moeten komen
uit de burgers zelf De geschiede
nis leert echter dat het Neder
landse volk juist in tijden van te
genspoed die kwaliteiten weet te
tonen
Door het vertrouwen dat de bur
gers U hebben geschonken
draagt U, volksvertegenwoordi
gers, een byzondere verantwoor
delykheid voor het welzyn van
ons land. De problemen, waar
voor Nederland thans gesteld is.
te helpen overwinnen, is een
veeleisende taak
U moge die taak vervullen in het
verrtouwen dat velen U wysheid
toewensen en om zegen voor U
bidden. Hiermee open ik de zit
ting van de Staten-GencraaL
