"Eerst afrekenen met PLO
Een historisch
tijdperk van 13
jaar is ten einde
Poolse kerk: land
verkeert in crisis
Hong Kong gaat onzekere toekomst tegemoet
Israël weigert terugtrelddng uit West-Beiroet
T>
Junta in
Bolivia
stapt op
Invincible
weer thuis
wmwm.
fATERDAG 18 SEPTEMBER 1982
STOCKHOLM - Dat cr in Zweden
morgen meer aan de hand is dan
een gewone verkiezing, mag blij
ken uit de buitengewoon felle
discussies en het grote aantal
'branche-vreemde' prominenten
dat zich in de strijd heeft gewor
pen. Op 19 september zal socia
listenleider Olof Palme een der
de poging doen weer terug te ke
ren op het regeringsfluweel,
waarvan hij zes jaar geleden door
de niet-socialistische partijen
werd verdreven,
iet middel dat hem daarbij zou
moeten helpen heeft lontagarf-
onderna, wat zoveel wil zeggen
als werknemersfondsen en dat
een uitgebreide vorm van vermo-
gensaanwasdeling is. Worden de
ze fondsen geaccepteerd, dan
lijkt het erop dat Zweden over
enkele jaren geen vrije markt
economie in de huidige vorm
meer kent. maar één waarin
fondsbesturen het geheel voor
het zeggen hebben.
Het is nog niet zo lang geleden dat
Zweden in de westelijke wereld
als voorbeeldnatie werd gezien.
Politieke en andere experimen
ten werden met grote aandacht
gevolgd, en niet zelden nage
volgd. Tegenwoordig is dat niet
meer zo. Zweden werd de afgelo
pen jaren een 'gewoon' land,
waar ook economische proble
men en werkloosheid voorkwa
men en waar ook arbeidsonrust
bleek te kunnen ontstaan. De in
Js de Nederlanders net weer zijn bijgekomen van vervroegde verkie
zingen is het de beurt aan de Zweden om hetzelfde te doen. Morgen
gaat het in dit Scandinavische land nu eens niet zozeer om de 'gewo
ne' politieke zaken, maar om een uitgebreide vorm van vermo-
gensaanwasdeling, in Zweden lontagarfonderna (werknemersfond
sen) genoemd.
)e socialisten denken op die manier het land uit zijn economische dal
te kunnen halen. De conservatieven, liberalen en Centrumpartij noe
men het voorstel in een land met 'maar' 3 procent werklozen 'een
levensgevaarlijk experiment'.
1976, na een periode van bijna 45
jaar socialistisch bewind, aan het
roer gekomen coalitie van Cen
trumpartij. liberalen en conser
vatieven had het er maar moei
lijk mee. maar kreeg toch de
kans van de kiezers om langer
dan één periode van drie jaar te
blijven zitten.
Nu. in nog slechtere tijden, komen
ook in Zweden de wezenlijke
verschillen in crisisaanpak tus
sen de twee blokken naar voren.
De niet-socialistische partijen (in
Zweden burgerlijke partijen ge
noemd) zoeken het vooral in be
zuinigingen en investerings
steun voor het bedrijfsleven. De
socialisten, onder leiding van
Olof Palme, hopen de Zweedse
welvaartsstaat te verdedigen met
de hogere belastingen en de
werknemersfondsen.
De socialistische partij en de
Zweedse Federatie van Vakver
eniging en (LO). noemen de
werknemersfondsen een instru
ment om het bedrijfsleven te de
mocratiseren, zowel wat betreft
het eigendom als wat het functio
neren van de ondernemingen be
treft. De fondsen moeten op twee
manieren aan hun geld komen,
deels door een nieuwe werkge
versbijdrage van 1 procent van
de loonsom voor alle werkne
mers in zowel bedrijfsleven als
overheidsdienst, deels door het
laten betalen van een vijfde van
alle 'overwinsten' door de bedrij
ven. Met 'overwinst' wordt dan
dat deel van de winst bedoeld,
dat de 15 procent te boven gaat.
Optellen van deze bedragen levert
een gigantische som op, die wel
enigszins kan schommelen, maar
die toch zeker in de buurt van de
1,60 miljard gulden per jaar zou
komen te liggen. Althans dat be
drag is de uitkomst van bereke
ningen van de werkgeversorga
nisatie SAF. op grond van de
1981-cijfers. Het is de bedoeling
met dat geld aandele® te gaan
kopen in alle ondernemingen
van enige omvang. En niet zo
weinig valt aan te nemen, want
voor 1.60 miljard gulden is aardig
wat te koop.
Met een bedrag van 1,60 miljard
gulden per jaar in de buidel kun
nen de fonHccn dn« binnen tien
jaar heer en meester zijn binnen
alle ondernemingen. De socialis
ten hopen met deze aanpak geld
te kunnen steken in het bedrijfs
leven. dat nu over te weinig mid
delen beschikt om te kunnen in
vesteren.
Een buitengewoon intensieve cam
pagne. zowel voor als tegen, is
het gevolg geweest van de aan
kondiging van de fondsen. Nog
nooit werd er zoveel geld in een
dergelijke actie gestoken als nu.
De werkgevers trokken boven
dien Amerikaanse reclame- en
marketing-experts aan om het
Zweedse volk ervan te overtui
gen dat invoering van de fondsen
een ramp is voor het bedrijfsle-
Met de verkiezingsenquétes in de
hand lijkt het erop dat Palme wel
weer terug zal keren als premier,
maar eerder ondanks dan dank
zij de werknemersfondsen. Zijn
partij beschikt nog steeds over
de meerderheid, maar in enquê
tes over de fondsen spreekt een
grote meerderheid zich uit tegen
dit experiment.
ERUZALEM/BEIROET (GPD/AFP/Reuter) - Israël zal
zich pas uit West-Beiroet terugtrekken als de ongeveer
2000 achtergebleven Palestijnse strijders "eruit zijn ge
werkt". De troepen zullen de sleutelposities houden,
die ze na twee dagen zware gevechten hebben ver
overd, aldus minister van defensie Sharon. Maar Israël
wil wel "zo spoedig mogelijk" overleg, opdat het Liba
nese regeringsleger deze posities kan overnemen.
Rharon maakte de Amerikaanse af-
gezant Draper duidelijk dat de
Israëlische militairen niet on
middellijk uit West-Beiroet zul-
len worden teruggetrokken, zo-
als de Verenigde Staten ondub-
I belzinnig hebben geëist. "Eerst
zullen alle achtergebleven Pale
stijnse en Syrische strijders moe
ten verdwijnen en zal vernietigd
worden wat moet worden vernie
tigd", aldus een felle Sharon. Hij
sprak over 2000 gewapende
PLO-strijders die in strijd met de
bereikte overeenkomst verleden
maand niet uit de Libanese
LA PAZ (Reuter/UPI) - De Bo
liviaanse legerleiding heeft
temidden van groeiende ar
beidsonrust en een diepe eco
nomische crisis besloten de
macht over te dragen aan een
burger-regering. In een reso
lutie vraagt de legerleiding
aan de president, generaal
Guido Vildoso, om binnen
een week het democratisch
gekozen parlement bijeen te
roepen, dat dan de nieuwe
president moet kiezen.
Dat parlement was na de mili
taire staatsgreep van juli 1980
ontbonden.
De machtige Boliviaanse vak
centrale had gisteren een al
gemene staking aangekon
digd met het aftreden van de
militaire regering als voor
naamste eis.
Atoomfabriek
slecht bewaakt
I WASHINGTON (DPA) - Terroris
ten hebben gemakkelijk spel
wanneer zij de Amerikaanse
atoomwapenfabrieken willen be
zetten en uitschakelen, volgens
het dagblad de Washington Post.
Bij een veiligheidsproef hebben ze
ven deskundigen in de strijd te
gen terrorisme voorzien van val
se papieren zonder moeite alle
j beschermingsinstallaties van
een atoomwapenfabriek in Zuid-
Carolina kunnen passeren, kon
den zij het personeel gijzelen en
tot in de kern van de installatie
doordringen waar plutonium
voor atoomwapens wordt bereid.
Het ministerie van energie en de
directies van de betrokken fa
briek hebben geen commentaar
willen geven.
hoofdstad zijn meegeëvacueerd.
Chamoun
In het Libanese christelijke kamp
heeft de onenigheid over de op
volging van de vermoorde geko
zen president Beshir Gemayel
opnieuw de kop opgestoken, nu
de 82 jaar oude ex-president Ca-
mifle Chamoun zich kandidaat
heeft gesteld tegenover Amin
Gemayel, broer van de vermoor
de Beshir. Het is de bedoeling
dat komende week het parle
ment in Beiroet bijeen komt, om
een nieuwe president te kiezen,
nog voordat op 23 september de
ambtstermijn van de huidige
president Sarkis afloopt.
De kandidaatstelling van Cha
moun compliceert deze verkie
zingen, omdat daardoor de keuze
van Amin Gemayel mogelijk ge
blokkeerd kan worden.
Verliezen
Bij de strijd in Beiroet hebben de
Israëli's ook gisteren weer be
trekkelijk hoge verliezen gele
den: drie doden en meer dan
veertig gewonden. Het hoofd
kwartier van de belangrijkste
linkse militie, de Mourabitoen,
werd veroverd, waarop deze be
sloten de strijd te staken. Hun
wapens werden ingeleverd en op
grote vrachtwagens geladen.
Terwijl Amerika aan het lijntje
wordt gehouden met allerlei for
mules over een toekomstige Is
raëlische ontruiming, geven Is
raëlische generaals voor het
thuisfront interviews waarin
wordt gesteld dat het binnen
trekken van West-Beiroet Israël
voor een grote ramp heeft be
hoed: na de moord op Beshir Ge
mayel dreigde volgens opperbe
velhebber Etan de winst van de
Libanese invasie verloren te
gaan.
Een strijdpunt is de vraag of Israël
al dan niet de Russische ambas
sade in Beiroet heeft bezet. Een
dergelijke beschuldiging is door
Israël ontkend, en de Israëlische
radio meldde uit de mond van
buitenlandse journalisten dat er
zich in de Russische ambassade
geen Israëlische soldaten bevon
den.
Israëlische soldaten hebben gister
avond voor de Israëlische televi
sie wel bevestigd dat zij tijdelijk
onderdak gezocht hebben in de
Russische ambassade in Beiroet.
Zij hadden dat donderdagavond
gedaan toen zij knel raakten in
een vuurgevecht met linkse mili
ties en van alle kanten werden
beschoten.
De Russische consul-generaal pro
testeerde in een gesprek met de
Israëlische televisie tegen deze
schending van de diplomatieke
status.
Bij hun aankomst in de zeehaven Portsmouth kregen alle opvarenden van het Britse vliegdeksehip Invincible
zen roos aangeboden. Aan boord bevond zich ook prins Andrew, een helikopterpiloot, die lachend de landen zette
in de hem aangeboden bloem.
LONDEN (GPD) - Duizenden en
thousiaste, met vlaggetjes zwaai
ende en nationale liederen zin
gende Britten hebben gisteren in
de Zuidengelse havenplaats
Portsmouth de duizendkoppige
bemanning van het vliegdek
sehip 'Invincible', onder wie
prins Andrew, een heldenont
vangst gegeven.
De Invincible was een van de laat
ste grote Britse oorlogsschepen
die nog van de Falkland-eilan-
den moesten terugkeren. Het
schip, dat op 5 april vanuit Ports
mouth vertrok, heeft 166 dagen
op zee doorgebracht en in die tijd
een afstand van meer dan 80.000
kilometer afgelegd.
Tijdens de oorlog op de Falkland
eilanden was de nog nieuwe In
vincible het wellicht meest be
geerde jachtobject voor de Ar
gentijnse luchtmacht. Als de Ar
gentijnen erin zouden zijn ge
slaagd het schip te doen zinken
dan zou Engeland zeker de
log verloren hebben.
In de Argentijnse pers verscheen
tijdens de oorlogsdagen zeker
zes keer het bericht dat het vlieg
deksehip was gezonken.
Van enige beschadiging was echter
niets te zien. toen de Invincible
rond het middaguur vanuit de
mist bij Portsmouth opdoemde.
Een speciale ontvangst was er voor
prins Andrew, de jongere broer
van kroonprins Charles. Als heli
kopterpiloot nam hij deel aan tal
van soms zeer gevaarlijke mis
sies. De prins heeft er altijd op
gestaan, geen voorkeursbehan
deling aan boord van een schip
te krijgen.
Marcos ontkent
schending van
mensenrechten
WASHINGTON (Reuter/UPI)
President Marcos van de
Filippijnen heeft gisteren
ontkend dat zijn regering
zich schuldig maakt aan
schending van de rechten
van de mens. Op de tweede
dag van zijn staatsbezoek aan
de Verenigde Staten verde
digde hij het beleid van zijn
regering tegenover de com
missie voor buitenlandse za
ken van het Huis van Af
gevaardigden
De democratische afgevaardig
de Stephen Solarz zei dat in
een nieuw rapport van Am
nesty International staat dat
er sprake is van wijdverbreid
gebruik van foltering en van
verdwijningen van politieke
tegenstanders. Marcos ant
woordde dat Amnesty "nu
niet direkt de meest betrouw
bare beoordelaar is".
WARSCHAU (Reuter) - De
rooms-katholieke kerk van Po
len heeft gisteren verklaard dat
het land door een crisis op zijn
grondvesten schudt en waar
schuwt dat de recente onlusten
in de steden zouden kunnen lei
den tot een bedreiging van het
bestaan van de natie.
In een krachtige en pessimistische
verklaring, die werd uitgegeven
na een bisschoppenconferentie
in Warschau, veroordeelt de kerk
ook het gebruik van geweld te
gen betogers door de autoriteiten
van het militair gezag.
In de verklaring wordt gepleit voor
toegevingen, verzoening en ver
geving en wordt de weg van "af-
wijzing om de alwijzing en haat"
afgewezen.
Activisten van de verboden vak
bond Solidariteit hebben giste
ren in Warschau pamfletten uit
geworpen waarin het optreden
van de Poolse militaire autoritei
ten wordt afgekeurd. De pam
fletten dwarrelden van het dak
van een gebouw, terwijl op de
straat enkele honderden mensen
op weg waren naar de militaire
begraafplaats om dar vader
landslievende liederen te zingen
en te bidden onder het spiedend
oog van politie in burger.
Op de militaire begraafplaats wer
den bloemen gelegd, kaarsen
neergezet en vlaggen met het op
schrift Solidariteit uitgespreid
HONGKONG Engeland en China heb-
ben nog bijna 15 jaar om tot een regeling
te komen voor de toekomstige status van
Hong Kong. In 1997 loopt het 99-jarig
huurcontract af, dat het bestuur in han-
I den legt van Groot-Bnttaniè. In de welva
rende kroonkolonie begint het vertrou
wen in de toekomst voelbaar af te r
door
Ruud Kreutzer
al zal de Britse premier Thatcher daar tij
dens haar bezoek deze maand niet veel
van kunnen zien. Voorlopig schieten de
nieuwe kantoorgebouwen en flats nog ge
stadig uit de grond.
Margaret Thatcher is voor twee weken in
het Verre Oosten, voor een bezoek aan
achtereenvolgens Japan, China en Hong
Kong. Het belangrijkste reisdoel is onge
twijfeld Peking, waar zij woensdag aan
komt
De orakel-achtige uitspraken die tot nu toe
over de toekonst van Hong Kong uit de
Chinese hoofdstad kwamen, hebben de
onzekerheid bij de inwoners alleen maar
vergroot. Het enige houvast dat de 5.5
miljoen bewoners hebben, is dat de su
per-kapitalistische economie van Hong
Kong China geen windeieren legt. Veer
tig procent van de buitenlandse deviezen
stroomt binnen via de Britse kroonkolo
nie (ruim 8 miljard dollar per jaar). Hong
Kong vormt de sluis tussen het nog altijd
gesloten China en de westerse economi
sche wereld, waarmee Peking
banden wil.
Communistisch China heeft nog m<
delen van de status quo. Via stromannen
kan het een inzicht krijgen in de werkin
gen van de kapitalistische wereldmarkt,
indirect handel drijven met Taiwan en
Zuid-Korea (waarmee officieel geen be
trekkingen bestaan), en bepaalde Ameri
kaanse technologie bemachtigen die het
langs directe weg niet in handen krugt.
Politieke waarnemers gaan er dan ook van
uit dat Peking deze kip met gouden eie
ren niet zal slachten. Maar aan de andere
kant denkt China er niet aan om de soeve-
reniteit over Hong Kong op te geven.
Hoewel^ Engeland op papier het eiland
Hong Kong zelf plus Kowloon (samen 10
procent van de totale oppervlakte) in 1842
voor „eeuwig" in bezit heeft gekregen. De
rest van de kroonkolonie, de 'New Terri
tories'. is tot 1997 gepacht
Officieel wil de Britse regering niets weten
van opgeven van ae aanspranen op het
bezit van Hong Kong zelf.
Aan mevrouw Thatcher de taak om van de
Chinezen concessies los te kragen die de
vrijheid en levensstandaard in Hong
Kong zoveel mogelijk in stand houdt
Een recente opiniepeiling wees uit dat 95
procent van de inwoners de status quo
wil handhaven, en dat 22 procent geen
middel onbeproefd zou laten om te ver
trekken als China de kolonie overneemt
De verwachtingen in Hong Kong over het
bezoek van mevrouw Thatcher zijn niet
hoog gespannen, maar toch wordt ernaar
uitgekeken Van haar wordt niet minder
verwacht dan dat zij borg staat voor de
belangen van de inwoners van de kroon
kolonie. Harde garanties zal de 'Iron La
dy' echter niet kunnen geven, hoe graag
zij dat ook. met de Falkland-crisis nog
vers in het geheugen, ook zou willen
De coalitie van sociaal-demo
craten (SPD) en liberalen
(FDP) in de Bondsrepubliek
heeft bijna 13 jaar bestaan. In
de nacht na de Bondsdagver
kiezingen van 28 september
1969 kwamen de partijvoor
zitters Willy Brandt en Walter
Scheel overeen samen een
kabinet te vormen Een
maand later, op 21 oktober
1969, werd Willy Brandt door
de Bondsdag als kanselier ge
kozen Hij was de eerste so
ciaal-democratische rege
ringschef na de oorlog. Het
had ruim veertig jaar ge
duurd voordat een SPD'er
weer kanselier werd.
in de Bondsrepubliek Duits
land brak een „nieuw tijd
perk" aan. De sociaaldemo-
cratisch-liberalc regering
ging van start onder het mot
to „meer democratie wagen"
De hoekstenen van de nieu
we politiek waren ontspan
ning met het Oosten, vooral
met de Duitse Democrati
sche Republiek (DDR), en
binnenlandse hervormingen
'op bijvoorbeeld het terrein
van het strafrecht, het onder
wijs en de economie.
Niet vlekkeloos
De samenwerking tussen so
ciaal-democraten en libera
len verliep ook in de beginja
ren van het Brandt-tijdperk
niet altijd vlekkeloos. Door
dat een aantal FDP-afgevaar
digden overliep naar het
kamp van CDU en CSU, pro
beerde de toenmalige opposi
tieleider Rainer Barzel in
1972 via een zogenoemde
constructieve motie van wan
trouwen bondskanselier
Brandt ten val te brengen.
Barzels opzet lukte niet. om
dat uiteindelijk een paar par
lementsleden toch niet tegen
Brandt stemden. Destijds
werd gesproken over omko
ping. maar het bewijs daar
voor is nooit geleverd.
door
Hans Amesz
In ieder geval waren vervroeg
de verkiezingen, zoals ook
nu. nodig geworden. Brandt
stelde de vertrouwensvraag,
verloor die met bewuste me
dewerking van zijn eigen
fractie, en het gevolg was dat
er inderdaad algemene ver
kiezingen moesten worden
gehouden. Het resultaat was
een groot succes voor het so-
ciaaldemocratisch-liberale
regeringsbondgenootschap
De SPD werd de grootste
partij in de Bondsdag.
Twee jaar na die voor SPD en
FDP zo glorieuze verkie
zingsoverwinning moest kan
selier Willy Brandt aftreden.
De aanleiding daartoe was de
affaire rond de spion uit
Brandts bondskansclarij,
Gunter Guillaume, die maak
te dat Willy Brandt niet meer
in staat werd geacht het
„schip van staat" met vaste
hand te sturen
Op 6 mei 1974 schreef Brandt in
een korte brief aan bondspre
sident Heinemann dat hij be
sloten had af te treden
Brandts partijgenoot Helmut
Schmidt, die toen minister
van financiën was. volgde
hem op 16 mei 1974 op. De li
beraal Hans-Dietrich Gen-
scher werd minister van bui
tenlandse zaken en vice-kan-
selier.
"Der Macher"
Helmut Schmidt ontwikkelde
zich al snel tot een kanselier
die de bijnaam „Der Ma
cher". kreeg de man die het
'wel zal regelen'. Zijn popula
riteit steeg tot ongekende
hoogte, niet in de laatste
plaats omdat de sociaaldemo-
cratisch-liberale Westduitse
regering onder zyn leiding in
staat bleek de Bondsrepu
bliek beter door de economi
sche moeilijkheden te lood
sen dan bijna alle andere
westerse regeringen
Bij de Bondsdagverkiezingen
van 1976 behielden SPD en
FDP de meerderheid, hoewel
CDU en CSU met bijna 49
procent het op één na beste
resultaat na de oorlog bereik
ten De verkiezingen van ok
tober 1980 leverden echter
een grote overwinning voor
SPD en FDP op. wat zeker
mede veroorzaakt werd om
dat de zo omstreden Franz
Josef Strauss kandidaat-kan
selier van CDU en CSU was
Bergafwaarts
Ondanks de goede uitgangspo
sitie van de sociaaldemocra-
tisch-liberale regering in de
herfst van 1980 ging het al
snel bergafwaarts met de ver
houding tussen beide rege
ringspartners Als gevolg van
de steeds slechter wordende
conjuncturele situatie en de
daaruit voortvloeiende als
maar stijgende werkloosheid
scheidden zich de sociaalde
mocratische en liberale gees
ten.
Bondskanselier Helmut
Schmidt en. zij het schoor
voetend. zijn party waren
lange tijd bereid compromis
sen met de regeringspartner
te sluiten, die wellicht ten
koste gingen van het eigen
sociaaldemocratische ge
zicht. Op den duur bleek dit
echter niet vol te houden. De
FDP eiste steeds meer toe
zeggingen van de SPD en be
woog zich steeds meer in de
richting van de CDU CSU
"Pijnlijk slecht"
Toen ten slotte een openbaar
gemaakte harde strijd uit
brak tussen de liberale minis
ter van economische zaken,
graaf Otto Lambsdorff. en
Helmut Schmidt over het feit
hoe het verder moet met de
economische en financiële
politiek, barstte de kruik.
Schmidt eiste van Lambs
dorff dat hij zich zou distan
tiëren van zijn eigen voorstel
len om de staathuishouding
te saneren De bondskanse
lier noemde het plan van
Lambsdorff. dat onder meer
neerkomt op vermindering
van de werkloosheidsuitke
ringen tot 50 procent, „so
ciaal onevenwichtig" en
„pijnlijk slecht in de analy
se".
De minister van economische
zaken gaf niet toe. waarop de
bondskanselier besloot het
initiatief voor het beëindigen
van de binnenlandse crisis in
eigen hand te nemen. Het ge
volg was dat de vier liberale
ministers in het Westduitse
kabinet gisteren zijn terugge
treden. Daarmee kwam een
einde aan een „historisch
tijdperk".
Voorlopig blijft Helmut
Schmidt chef van een so
ciaal-democratisch minder
heidskabinet. Dat kan hij vol
houden totdat CDU-CSU en
de FDP besluiten een con
structieve motie van wan
trouwen tegen hem in te die
nen. Dat die wordt aangeno
men. dus dat Schmidt moet
vertrekken, staat vast. De
vraag is alleen nog maar wan
neer dat zal gebeuren. Overi
gens houdt dit in dat via een
'vliegende wissel' CDU-op-
positieleider Helmut Kohl
kanselier wordt. Die kan dan
overeenkomstig de grondwet
een kabinet vormen dat zelf
kan bepalen wanneer er
eventueel vervroegde verkie
zingen zullen worden gehou
den.
ti Helmut Schmidt (links): de twee grote leiders
i de afgelopen jaren.
