De kunst wordt nu echt
kopje kleiner gemaakt
1m
3* §r
LEZERS SCHRIJVEN
JPr
Links blok
DONDERDAG 2 SEPTEMBER 1982
Meningen
PAGINA 19
Elk democratisch bestuurd
land heeft een regering
die het verdient. Of het
ook de ministers, die teza
men deze regering vor
men, verdient is niet zo ze
ker.
Zeker is dat er in deze tijd
van sterke economische
teruggang op vrijwel alle
terreinen van het maat
schappelijk leven, dus
ook op dat van de kunst,
bezuinigd moet worden.
Men kan zich echter afvra
gen of bij het weer gezond
maken van ons door de re
cessiekoorts aangestoken
land de patient behandeld
moet worden met de wat
botte amputatiezaag van
een inderhaast opgeroe
pen arts te velde of met
het aanzienlijk scherper
geslepen lancet van een
bekwaam en algemeen ge
respecteerd chirurg.
Van deze laatste behandelings
methode lijkt de huidige mi
nister van CRM, evenals trou
wens zijn voorganger Van
der Louw, geen warm voor
stander te zijn. De manier
waarop de laatste tijd wordt
ingehakt op de kunsten doet
in elk geval twijfelen aan de
oordeelkundigheid van de
bewindsman, aan wie de cul
tuur in ons land (tijdelijk) is
toevertrouwd. Een cultuur,1
die mede door het ontbreken
van een doelmatig gericht
kunstenbeleid bezig is een
kwijnend bestaan te leiden.
Worden als gevolg van al eerder
genomen maatregelen wel
licht al op korte termijn tal
van Zuidhollandse, dus ook
Leidse, koren beroofd van
hun vertrouwde begelei
dingsorkest, te weten het Ge
westelijk Orkest, dat boven
dien een educatieve functie
vervult, en is onlangs aan
twee toneelgezelschappen,
die hun nek, notabene op het
gebied van het politiserende
theater, durfden uit te steken,
de wacht aangezegd, nu zijn
het weer de grote orkesten in
de Randstad, die de dupe
dreigen te worden van een fa
lend cultuurbeleid. Boze
geesten (toebehorend aan de
gewezen orkestmusicus Syt-
ze Smit en de journalist Hans
Onno van den Berg) hebben
de minister in elk geval gead
viseerd deze gevestigde insti
tuten zonder meer een kopje
kleiner te maken.
Onzorgvuldig geamputeerd
zullen, als de jongste beleids
plannen van CRM doorgaan,
het Concertgebouworkest,
het Residentie-Orkest, het
Rotterdams Philharmonisch
Orkest en het Amsterdams
Philharmonisch Orkest hun
met grote artistieke inzet op
gebouwde internationale re
putatie moeten zien te hand
haven. De onafhankelijk ope
rerende rapporteurs, die hun
advies aan de minister heb
ben uitgebracht, beseffen on
voldoende dat dit een onmo
gelijke opgave is. De minister
zelf dient hoe dan ook te we
ten, dat wanneer hij zijn auto
te duur vindt worden, hij niet
zomaar een wiel vah zijn wa
gen af kan halen. Een diri
gent als Bernhard Haitink,
die zijn heil overal ter wereld
moeiteloos kan zoeken, een
zo gehavende kar te laten
voorttrekken, is even ondoor
dacht als een vleugel van het
Rijksmuseum af te breken.
Het mag op z'n minst merk
waardig worden genoemd,
dat in een land, waar een
Rembrandt van Rijn en een
Vincent van Gogh als cul
tuurgoederen van onschatba
re waarde in vergulde lijsten
worden gekoesterd, de po
diumkunsten, met name de
traditionele, het op een der
gelijke wijze moeten ontgel
den. Even rigoureus als enke
lejaren geleden een dwaas de
Nachtwacht bekraste, dreigt
nu op legale w(jze het mes te
worden gezet in instellingen,
die het culturele visitekaartje
van ons land vormen. En van
een minister, die onlangs nog
heeft voorgesteld de
Rijksacademie voor Beelden
de Kunst in Amsterdam te
doen afslanken tot een insti
tuut, waar men zich na een
basisopleiding van een jaar
Het kunstwereldje in ons land is
in rep en roer. Het wordt nu
duidelijk menens met de
bezuinigingen in de culturele
sector. Musea moeten één of
meer dagen in de week hun
deuren gesloten houden voor
het publiek, regionale orkesten
moeten fuseren met als gevolg
dat het Gewestelijk Orkest voor
Zuid-Holland geen
overlevingskans meer heeft, de
toneelgroepen 'Proloog' en
'Nieuwe Komedie' moeten
verdwijnen en de grote orkesten
moeten fors inkrimpen.
Wat betreft het
Concertgebouworkest, de klap
van een eventuele gedwongen
afslanking is daar zo hard
aangekomen dat de dirigent
Bernard Haitink al heeft
aangekondigd ons land te zullen
verlaten als de jongste
bezuinigingsplannen bij CRM
doorgang zullen vinden.
Volgens hem betekent het
zonder meer het einde van het
Concertgebouworkest als daar
inderdaad 25 musici af moeten
vloeien.
Kritiek alom dus nu het spook
van de bezuingingen niet alleen
zichtbaar maar ook tastbaar
begint te worden, zowel in de
musea als op de podia. Kritiek,
die zich vooral richt op het feit,
dat er nogal rigoureus en zonder
enig overleg met de
betrokkenen van 'hogerhand
wordt ingegrepen. Kritiek is er
ook op de ondeskundigheid van
sommige boze geesten, door wie
de minister van cultuur Hans de
Boer zich laat omringen.
Kortom, de kunst is in gevaar.
Reden dus om er een
beschouwing aan te wijden.
tempel. Tegenstanders van
deze tempel beroepen zich
onder meer op het feit dat
ons land geen operatraditie
kent Ze vinden een dergelijk
muziektheater bovendien
veel te pretentieus en zelfs te
elitair Wat het eerste be
zwaar betreft groter misver
stand bestaat er met Zonder
de aanleg van voetbalvelden
en de bouw van voetbalsta
dions zou ons land evenmin
een voet bal traditie hebben
gehad. Juist door het gebrek
aan faciliteiten heeft de opera
hier zo weinig kansen gehad
En de klacht dat opera elitair
is, dus geen kunst voor het
volk, slaat al helemaal ner
gens op.
Publieksonderzoeken hebben
trouwens aangetoond, dat de
opera door intellectuelen als
kunstvorm het minst wordt
gewaardeerd, het is in die
knngen zelfs 'bon ton' om op
het bel canto neer te zien. Ri
chard Wagner en Richard
Strauss worden evenals Mo
zart wegens hun grote muzi
kale waarde nog wel gewaar
deerd. maar een Puccini en
een Bellini, die stralen naar
de mening van de intellectue
le bovenlaag te veel primaire
emotionaliteit uit En het is
juist deze emotionaliteit, die
bij grote groepen van de be
volking wel aanslaat.
Overigens, op het gevaar af dat
zulks als een pleidooi vour
het profijtbeginsel wordt op
gevat, mag men zich voor
zichtig afvragen of de toe
gangsprijzen voor de
schouwburg en de concert
zaal niet te 'kunstmatig' op
vrijwel hetzelfde peil worden
gehouden Als bekend mag
toch worden verondersteld
dat men in het buitenland
voor een cultureel avondje
uit aanzienlek meer betaalt
dan in ons land Dat het Hol
land Festival dit jaar (gemid
deld) minder bezoekers heeft
getrokken dan in een wat ver
der verleden mag met uitslui
tend worden toegeschreven
aan de economische malaise,
maar veeleer aan het feit dat
aan kwantiteit voorrang is ge
geven boven kwaliteit Be
taalde men twintig jaar gele
den voor de duurste voorstel
lingen al een gulden of twin
tig, dit jaar kosten de kaartjes
nauwelijks een tientje meer.
Autorijden is aanmerkelijk
duurder geworden dan
kunstgenieten. Toch blijven
de autoliefhebbers elkaar
hinderen op overvolle wegen
Zal dan de ware kunstlief
hebber wegblijven uit het
theater of de concertzaal, om
dat verhoging van de toe
gangsprijzen straks noodza
kelijk zal blijken? Men mag
het nauwelijks geloven.
Meer dan in een tijd van hoog
conjunctuur zal in een perio
de van algehele malaise de
behoefte aan creativiteit, aan
schoonheidsbeleving, aan
het spelen met emoties, kort
om aan kunst, groeien En
voor die kunst zal men moe
ten betalen. Of men haar nu
gebruikt als (geestelijk) con
sumptie-artikel of als verdo
vend middel.
(Pieter C. Rosier is kunstre
dacteur bij dese krant)
Meningen op deze
pagina zijn voor re
kening van de au
teurs
-■
Minister Hans de Boer
(CRM), die zich met zijn
bezuinig ingspolitiek in
de kunstwereld niet po
pulair heeft gemaakt.
elders, uitsluitend kan spe
cialiseren in 'studie naar de
natuur' - de bewindsman^ou
zijn voorstel hebben geba
seerd op een ontoelaatbare
interpretatie van de wet van
1870, waarbij de academie is
ingesteld -, mag men het erg
ste vrezen.
Het zou zeer te betreuren zijn
als de bewindsman niet inziet
dat het pas uitgebrachte ad
viesrapport te onoordeelkun
dig is samengesteld. Het is
gewoon onzin te stellen, dat
de kwaliteit van bijvoorbeeld
het Concertgebouworkest -
de orkesten van Den Haag en
Rotterdam staan in het bui
tenland trouwens ook buiten
gewoon hoog aangeschreven
- bij een dergelijke bezuini
gingsoperatie er niet op
achteruit behoeft te gaan. Het
is toch wel heel triest te noe
men, dat een orkest van we
reldklasse lelijk in de knoei
komt te zitten als Gustav
Mahler weer eens aan bod
moet komen. Het idee om
voor dit soort gevallen dan
maar freelance-musici in te
huren, zoals de rapporteurs
hebben bedacht, is artistiek
gesproken een absurditeit.
Het is bovendien een kromme
redenering van de twee nota
samenstellers dat de Neder
landse musici hun werktij
den niet volmaken. Hoe kan
men artistieke prestaties, en
dan van zulk hoog niveau, in
manuren uitdrukken? Dat de
instandhouding, althans in
kwalitatief opzicht, van een
cultuurgoed als het Concert
gebouworkest, het Residen
tie-Orkest en het Rotterdams
Philharmonisch Orkest teza-
Het Concertgebouworkest: afslanken zonder dirigent Bernard Haitink?
men zijn, afhankelijk wordt
gesteld van deze 'deskundi
gen' is bijzonder jammer.
En nu kan de Raad voor de
Kunst, het officiële adviesor
gaan van de minister van
CRM, zich, terecht, gepas
seerd voelen, omdat de be
trokken bewindsman zijn oor
te luisteren heeft gelegd bij
een onafhankelijk onder
zoeksbureau, een beetje bizar
doet deze boosheid wel aan.
Is het niet dezelfde Raad voor
de Kunst, die er al jarenlang
voor pleit om een instituut
als de Haagse Comedie, bij
grote groepen toneelliefheb
bers nog steeds gewaardeerd
om zijn geheel eigen, ingeto
gen speelstijl, de nek om te
draaien. Dat gebeurt dan on
der het voorwendsel, dat er
bij de Haagse Comedie zo
weinig vernieuwend theater
wordt gemaakt. Een curieus
criterium. Alsof er naast het
experimentele toneel, het
strijd- en vormingstheater,
geen traditioneel repertoire-
toneel, geen lijsttheater mag
bestaan. Alsof de Haagse Co
medie, die in artistiek opzicht
niet méér blundert dan me
nig brandhoutproducerend
en desondanks ook leuk ge-
subsideerd experimenteel
en/of maatschappijkritisch
gezelschap, geen succes mag
hebben met prachtige en
veelgeprezen produkties als
'Amadeus', 'Kinderen van
een mindere god' en 'De Be
zetenen'. Trouwens welk Ne
derlands gezelschap is beter
gespecialiseerd in Shakes
peare, Anouilh en het Franse
blijspel? Voor menig culture
le smaakmaker, die vernieu
wing als het toverwoord van
deze tijd beschouwt, klinkt
vooral dat laatste wel heel erg
Kunst is in haar verschijnings
vorm zeer verscheiden en
complex, maar in elk geval
een menselijke bedrijvig
heid. De één gelooft in wat
Willem Kloos de allerindivi
dueelste expressie van de al
lerindividueelste emotie
noemde, de ander ziet meer
Door
Pieter C. Rosier
in het moderne theatercollec
tief, dat zich al of niet op
straat of in de fabriek beijvert
voor een betere wereld en
protesteert tegen machtsmis
bruik en manipulatie.
Er van uitgaande dat niet alle
gevestigde waarden het ver
dienen omver gehaald te wor
den is het niet onredelijk te
stellen, dat gevestigde insti
tuten als het Concertgebouw
orkest en de Haagse Comedie
recht van bestaan hebben
naast groepen als bijvoor
beeld de zo streng gevonniste
Nieuwe Komedie. Artistieke
kwaliteit dient altijd de norm
te zijn, niet de vernieuwings
drift of de behoefte om te ge
tuigen alleen. Onverteerbaar
is het daarom, dat duur belas
tinggeld vaak te achteloos
wordt verstrekt aan groepen,
die hun voorstelling puur als
een politiek pamflet presen
teren. Waarmee gezegd wil
zijn, dat kunst meer gebaat
kan zijn bij verbetering
dan bii vernieuwing, de on
misbaarheid van een enthou
siaste avant-garde ten spijt.
Men mag hopen dat het minis
teriele adviesorgaan, dat zich
Raad voor de Kunst noemt,
ooit tot die wijsheid zal ko
men. Dit orgaan wekt name
lijk meer dan eens de indruk
in een cultureel heuvelland
schap te rigoureus bezig te
zijn met het rooien van stevig
in vruchtbare grond veran
kerde wortels om vervolgens
allerlei soorten boompjes te
planten, waarvan nog maar
moet worden afgewacht of en
hoe ze tot bloei zullen komen.
Teveel prioriteit geven aan
vernieuwende kunst is een
belediging voor al degenen,
wier esthetisch genot eerder
wordt opgewekt door een
modeluitvoering van het
Zwanenmeer of Doornroosje
dan door een voorstelling van
een groep, die zich met mini
mal dance bezig houdt. Voor
al degenen ook die Beetho
ven en Mozart prefereren bo
ven welk werk van Peter
Schat dan ook en voor de ve
len, die liever een ongeschon
den Shakespeare zien dan
een totaal verminkte Troilus
and Cressida'.
Maar, het zij nogmaals gezegd,
zonder actuele kunst heeft de
kunst geen toekomst. Kunst
tracht óók, anders dan die
waar uitsluitend het Tart
pour rart'-principe geldt, een
antwoord te vinden op de
problematiek, waar mensen
mee worstelen. Via de kunst
wordt het onbehagen aan de
cultuur gedemonstreerd.
Maatschappelijke onvrede
moet ook in de kunst een uit
laatklep kunnen vinden, ook
in de marge van de maat
schappij blijft de kunst een
weerspiegeling van wat de
maatschappij is, haar struc
tuur, haar positieve en nega
tieve eigenschappen. Zij
zoekt bovendien te ontsnap
pen aan de wals van de tech
nologie.
Avant-gardes zijn er altijd ge
weest en zullen er altijd (moe
ten) blijven. Waar het echter
om gaat is dat er een eerlijk,
een evenwichtig, een door
dacht cultuurbeleid moet
worden gevoerd. En daar
schort het in ons land al jaren
aan. In een land als Frankrijk
kan een minister van cultuur
er prat op gaan tenminste de
helft van de wereldliteratuur
te kennen. Dat doet dan met
een de vraag rijzen of het wat
ons land betreft niet tijd be
gint te worden dat de C van
CRM wordt losgekoppeld
van de R en de M Een apart
ministerie van cultuur dus.
Want cultuur, recreatie en
maatschappelijk werk vor
men eigenlijk een merkwaar
dige combinatie. Het gaat
hier namelijk om geheel on
gelijke grootheden. De prak
tijk is dat de minister van
CRM in een moeilijke tijd als
deze moet kiezen tussen de
toneelspeler, de voetballer en
de gehandicapte. En dat is
geen eerlijke keuze
Was er eerder een ministerie
van cultuur geweest dan zou
er wellicht ook al eerder een
muziektheater, het eerste in
ons land, zijn gebouwd. Dan
zou er nu geen 'spook van de
opera' zyn geweest, althans
geen trammelant meer om
deze veelomstreden muziek-
Het plaatsen van brieven van lezers betekent niet dat de
redactie de daarin weergegeven mening onderschrijft.
Brieven kunnen van redactiewege worden ingekort
PPR-fractieleidster Ria Beckers
heeft voorgesteld te komen tot
een gezamenlijk optreden van de
vier linkse partijen in de kabi
netsformatie, zo meldt uw dag
blad maandag 23 augustus.
In het betreffende artikel staat met
betrekking tot de kans op succes
van het PPR-voorstel een storen
de zetfout. Er staat: "de PPR
heeft al eerder laten blijken er
niets in te zien". In deze zin had
i.p.v. PPR juist PSP moeten
staat. Enige tijd geleden immers
heeft de CPN eveneens een voor
stel tot nadere linkse samenwer
king gedaan. Helaas heeft de
PSP, bij monde van haar lijst
trekker Van der Spek, dit afge
wezen. Zie hiervoor o.m. deze
krant van vrijdag 20 augustus.
Kennelijk blijft het voor de PSP
belangrijker volstrekt zuiver in
de eigen leer te blijven dan een
progressief beleid tot stand te
brengen. De PSP maakt zo wel
haar eigen oppositie tegen rechts
erg ongeloofwaardig. Een oppo
sitie die ook gevoerd wordt door
CPN, PvdA en PPR: tegen de
kruisraketten, tegen ontkoppe
ling van lonen en uitkeringen.
voor arbéidstijdverkorting.
Gelukkig kiest de CPN wel voor
linkse samenwerking en de hou
ding van de PvdA t.o.v. de CPN
is duidelijk aan het veranderen.
Daarom heeft het voorstel van
Ria Beckers wel kans van slagen.
Als het niet anders kan dan maar
zonder de PSP. Zeer waarschijn
lijk zullen de fracties van de drie
linkse partijen, PvdA, PPR en
CPN, gezamenlijk de grootste
fraktie in de Tweede Kamer zijn,
groter dan het CDA.
Rob van Lint.
PPR-lid,
Klikspaanwcg 54.
Leiden
Centrumpartij
De Centrumparty heeft by monde
van de heren Giesen en Stevens
een aanval ingezet op CPN'er
Jurjen Jacobs, die de Centrum-
party o.m. racistisch en fascis
tisch heeft genoemd. Dit is niet
de eerste keer dat de Centrum-»
party in de tegenaanval gaat.
Vorig jaar diende een kort geding
dat de Centrumparty tegen de
CPN had aangespannen om de
zelfde reden. Hr. W.J Borgerhoff
Mulder bepaalde toen dat de
CPN zich onder de gegeven om
standigheden van de gewraakte
kwalificaties mocht bedienen.
Met andere woorden: de be
schuldiging van Jacobs is te
recht
En dat is natuurlijk ook zo, want
als je, zoals Centrumpartij-lijst
trekker Janmaat op de partijraad
van 25 juni zegt. dat Nederland
voor de Nederlanders is en dat
het handhaven van ethnische
minderheden bloedwraak, stam-
menoorlug veelwijverij en kop-
pensnellery tot gevolg heeft, ben
je ryp voor een dergelyke om
schrijving.
Maar de Centrumpartij gaat ge
woon door Op 25 mei diende al
weer een kort geding Nu bepaal
de mr B J AltC'her dat de Cen
trumpartij 25-duizend gulden
boete zal krygen als ze zich niet
weet te onthouden van loze be
weringen dat 52 procent van de
gepleegde misdrijven door bui
tenlanders wordt gepleegd
Sindsdien wordt de politieke pro
paganda van de Centrumparty,
vóór het de deur verlaat, gocon
troleerd door mr Van Heynin-
gen. zodat verdere juridische
aanvaringen voorkomen kunnen
worden, maar of dat zal lukken
betwyfel ik. want de heren Gie
sen en Stevens gaan er in hun
reactie op Jurjen Jacobs weer
eens ouderwets tegenaan, want
ze beschuldigen de CPN zonder
harde bewyzen achtereenvol
gens van laster, geweld en inti
midatie.
Genoeg reden voor de CPN om
hierover een gerechtelijke uit
spraak te vragen Maar laten wc
ook zelf zorgen dat de Centrum
party haar weerzinwekkende
propaganda niet verder kan ver
spreiden
H.J Walburg.
Stortemelk 19.
Alphen a.d Ryn
(Door de redactie ingekort)
