"Een geweldige behoefte me
er helemaal in te storten"
Yrcdesdiscussie beïnvloedt PIT-eollecte
Niet allemaal tegelijk
Verkiezingsportret (1)
Shell helpt
Den Uyl voor zesde keer lijsttrekker
Protest vrouwen tegen
onderzoek van zeebodem
DINSDAG 31 AUGUSTUS 1982
Varia
PAGINA 11
In mei reikte premier Van Agt het
miljoenste boek uit aan Toon
Hermans, dat in drie jaar tijd
van hem verkocht werd (dat
1.000.000e boek werd dus juist
NIET verkocht, daar zullen de re
kenmeesters rekening mee moe
ten houden als ze het 2.000.000e
boek willen vieren), en nog geen
vier maanden later, de feest
vreugdeballonnetjes zijn nog niet
eens leeggelopen, ligt er alweer
een zevende boek van Toon in de
boekwinkels. Elk half jaar een
boek, zo'n frequentie heeft hij met
zijn cabaretvoorstellingen nooit
gehaald! Deze 'nieuwe versjes en
verhalen' (op zichzelf ook een on
gebruikelijke combinatieonder
de titel 'De Danstent in de Wei'
telt 223 bladzijden, 220 versjes en
48 verhalen, dus luiheid kan je
Toon Hermans in elk geval niet
aanwrijven. Gemiddeld elke dag
anderhalf 'dingetje', hetzij versje
of verhaaltje, waarbij wel moet
worden aangetekend dat je niet
de indruk krijgt dat hij ook wel
eens iets weggooit als het een
maal is opgeschreven. Er zitten
dingen tussen die je niet zonder
samengeknepen tenen en billen
kunt lezen, zoals:
„Een vriendje van me heeft veel ge
daan voor het uitstervende ge
nootschap der beiaardiers. Je zou
hem een lid van de beiaardieren
bescherming kunnen
of:
Schoorsteenvegers krijgen maar
zelden uitnodigingen diners bij
te wonen. Kennelijk is men bang
dat ze roet in het eten zullen gooi-
Dat soort dingen. Maar het zijn
dan ook niet de verhaaltjes in
Toon Hermans' werk die mij in
trigeren, maar de versjes, hoewel
ik in de bioscoop bij het zien van
een trailer van de komende Rol
ling Stones-film, waarin je Mick
J agger als een gek zag rond
springen, duizenden ballonnen
opstegen, de lichteffecten niet
van de lucht waren en de Rolling
Stones over het toneel rolden, op
eens een Aha-Erlebnis kreeg. Wie
had daar toch een raak commen
taar op geschreven? Na enige tijd
nadenken wist ik het opeens
weer: Toon Hermans in 'De Dan
stent in de Wei':
Jongelui beweren nogal eens dat
acteurs, redenaars, predikanten
enz. dikwijls zo theatraal overko
men, melodramatischniet écht
genoeg. En ze zeggen dan, dat het
toch om de waarheid gaat en niet
om al die 'tralala' eromheen.
Juist omdat ik het daar zo roerend
mee eens ben, vind ik het zo gek
dat er nauwelijks een uitings
vorm te verzinnen valt, waarin
de 'tralala' zulke absurde afme
tingen bereikt als in de popmu
ziek, van die zelfde jongelui.
Onwaarschijnlijke vermommin
gen. Uiterst melodramatische ex
pressies, kreten en bewegingen.
Super-bizarre belichting s-effec-
ten, plus een olifantische geluids
apparatuur.
Waar moet ik als het om de waar
heid gaat die waarheid zoeken?"
„Elke kunstenaar is zo groot als het
grootste van zijn werken" heeft
de filosoof Schopenhauer gezegd,
en als je dat toepast op de versjes
van Toon Hermans kun je per
bundel de geslaagde versjes op
sparen, en de mislukte of zo-zo-
versjes vergeten, om Uiteindelijk
toch een behoorlijke bundel met
versjes over te houden die nog ve
le decennia lang de ronde zullen
doen. Niet in de literaire bloemle
zingen en naslagwerken, maar
onder de mensen.
Ik heb in het verleden al eens be
toogd dat Toon Hermans' versjes
op hun eigen wijze waardevol
zijn, en zal nu een poging wagen
uit te leggen waarin hun geheim
schuilt. Net als psalmen en liedjes
rijmen ze en hebben vaste vor
men. En er wordt een gedachte in
ontwikkeld die zo verwoord is,
dat ze onmiddellijk te vatten is,
zonder dat je haar nog eens over
hoeft te lezen of je suf hoeft te pie
keren.
Ik kan het mis hebben, maar ik
denk dat het met de mensheid zo
gesteld is: alle mensen hebben
min of meer dezelfde emoties en
dezelfde gevoelens als het om de
essentiële zaken van het leven
gaat: dood en geboorte, liefde en
geluk, ziekte en gezondheid,
vreugde en verdriet, goed en
kwaad. Waar meneer De Jong en
meneer De Vries in verschillen is,
dat meneer De Jong, door een an
dere opvoeding, een andere scho
ling en een ander milieu, op een
andere manier over die essentiële
zaken moet en ook wil worden
aangesproken dan meneer De
Vries, om toch dezelfde emoties
bij hem op te roepen. Als De Jong
wèl ontroerd wordt door een ge
dicht van J. C. Bloem over de
dood, maar niet door een versje
van Toon Hermans over de dood,
en De Vries daarentegen wel ont
roerd wordt door dat versje van
Toon Hermans en niet door dat
van J. C. Bloem, dat zijn beide
verzen even effectief en even
waardevol, zoals ook de heren De
Jong en De Vries even waardevol
zijn (de een is een prima leraar,
de ander een prima loodgieter).
De komende week komen in onze krant de vier lijsttrekkers van de
grootste politieke partijen aan het woord in het kader van de Tweede-Kamer-
Si1 .!Kcn op 8 sePtember. Vandaag een gesprek met drs. J. M. den Uvl
lijsttrekker van de Partij van de Arbeid.
Het gaat weer wat beter met de PvdA, als we de opi-
niecijfers mogen geloven. Maar het gaat ook heel
wat slechter met de wereldeconomie. De keiharde
cijfers daarover moeten we geloven. Voor drs. J. M.
den Uyl zijn dat twee aanleidingen om er nog eens
extra tegenaan te gaan in zijn zesde en laatste ver
kiezingscampagne als lijsttrekker van de PvdA. De
63-jarige partijleider blaakt van energie.
„O nee, o nee. Dat is nog helemaal geen uitgemaakte
zaak". Opmerkelijk optimistisch reageert Joop den
Uyl op onze 'binnenkomer', dat we de nieuwe op
positieleider komen spreken. „Het is wel waar
schijnlijk dat CDA en VVD een meerderheid halen
en Van Agt zal er ongetwijfeld naar streven, maar
naarmate de PvdA zich herstelt, zal het toch min
der voor de hand liggend worden".
Joop den Uyl: duidelijk minder kopzorgen dan anders.
Het herlevend dissidentendom
binnen het CDA (,,ik wil daar
geen overdreven betekenis
aan hechten") is volgens Den
Uyl een teken aan de wand.
„De positie van het CDA is
structureel aan het verzwak
ken. Je zag het bij de raads-
en statenverkiezingen. Wat
zich nu aftekent, is een ver
zwakt CDA en een versterkte
WD. Ik denk dat velen in
het CDA zich achter het oor
krabben: zal dat niet een
voortgaand verlies voor het
CDA betekenen?".
Den Uyl signaleert duidelijke
spanningen binnen het CDA.
„Als Lubbers komt verklaren
dat er geen plaats is voor dis
sidenten en als de heer Nij-
pels verklaart dat er niet met
een verdeeld CDA geregeerd
zal worden, dan zijn dat alle
maal aanwijzingen van inter
ne spanningen. Zo gladjes en
zo vanzelfsprekend ligt het
kennelijk allemaal niet, ook
al weet ik wel dat de leiding
er op uit is weer met de WD
te gaan".
Minder zorgen
Voor de zesde keer lijsttrekker,
en Den Uyl zegt nog nooit zo
ontspannen te zijn geweest
als nu. „Ik heb altijd de nodi
ge zorgen rondgedragen. Hoe
moet dit, hoe moet dat? Dit
keer heb ik dat ontzettend
weinig. De balans van ons be
leid in het vorige kabinet is
opgemaakt, ik ben daarop
aanspreekbaar, we hebben
een heel nuchter, concreet
program voor het aanpakken
van de crisis, en er is een dui
delijk herstel van sympathie
voor de partij. Duidelijk min
der kopzorgen dan anders".
„Ik zeg ook niet dat ik helemaal
geen problemen heb", zegt
hij na onze verwijzing naar
het opvolgingsprobleem dat
hem noopte nog eenmaal het
rode vaandel zelf te dragen.
„Maar laat ik het zo zeggen:
ik heb niet meer het gevoel
dat ik me waar moet maken.
In de opiniepolls sta ik wat
betreft vertrouwen in de per
soon beslist niet aan de top,
en zeker niet vergeleken met
1977. Dat weet ik best, maar
daar lig ik niet wakker van".
Die opgewektheid geldt niet
voor de diepere drijfveren
achter Den Uyls geprolon
geerde lijsttrekkerschap. „De
economische crisis verdiept
zich. Er is geen herstel van de
economische produktie noch
van de wereldhandel. De af
grijselijke werkelijkheid is,
dat voor het eerst sinds de
oorlog het inkomen, per
hoofd in de niet-oliepróduce-
rende ontwikkelingslanden
nu daalt. Problemen waar je
geen stadion vol mensen
voor in vuur en vlam krijgt,
maar ik heb een geweldige
behoefte om me daar nog
eens helemaal in te storten.
Te trachten leiding te geven,
iets te bereiken".
Meer werk
De boodschap van de PvdA in
deze campagne is duidelijk.
Bezuinigingen en loonmati
ging zijn nodig, maar alleen
verantwoord als ze leiden tot
werk voor meer mensen. Den
Uyl en de zijnen zijn uit het
tweede kabinet-Van Agt ge
stapt omdat de meerderheid
daarin naar hun mening te
eenzijdig het accent op bezui
nigen legde. Toch wil de
PvdA na 8 september weer
regeren. Mèt CDA en D'66.
Maar dan in een evenwichti
ger samenstelling.
„Doordat D'66 zich op sociaal-
economisch terrein steeds
meer vereenzelvigde met het
CDA, ging het voorziene
evenwicht in het kabinet ver
loren waardoor het onwerk
baar werd. Dat was beslis
send voor de val van het kabi
net en dat mag zich niet her
halen", zegt Den Uyl.
„Als D'66 weer een politieke
factor van betekenis wordt,
waar het nu overigens niet
naar uitziet, dan zal in de ka
binetsformatie stellig een
duidelijker keus van ze wor
den velangd."
Onnozel
„Onnozelonnozel". Zorge
lijk schudt de socialistische
voorman het hoofd als hij te
rugdenkt aan een opmerking
van Terlouw, dat de PvdA
een programmatische zwen
king heeft gemaakt en nu
achter D'66 aanloopt. „Alle
partijen hebben terecht hun
program bijgesteld in het
licht van de enorme verslech
tering van de economie. De
vooruitzichten voor herstel
van de wereldeconomie zijn
veel somberder dan een paar
jaar terug. Daarom legt de
PvdA, als enige van de grote
partijen, grote nadruk op her
verdeling van werk. Daar lo
pen we mee voorop en ik
denk dat D'66 wel zal vol
gen".
Volgens Den Uyl heeft Jan Ter
louw last van „een black-out"
als hij beweert dat de PvdA
voor de noodzakelijke bezui
nigingen is weggelopen door
een crisis te veroorzaken.
„Dat kan hij niet menen. De
werkelijkheid is dat in het ka
binet Van Agt II tachtig pro
cent van alle bezuinigings
maatregelen voor rekening
kwam van de ministers van
de PvdA. De enige daarbui
ten die een portie had op te
brengen was mevrouw Gar
deniers. De drie D'66-minis-
ters stonden daarbuiten, die
zijn er nauwelijks aan te pas
gekomen".
„Ik denk ook dat dat nu juist
een van de redenen is waar
om D'66 bij de kiezers in de
verdrukking is gekomen. Dat
men zag dat D'66 in de luwte
zat, en de PvdA in de hoek
waar de klappen vallen. Ach
ja, dit soort uitspraken van
Terlouw zijn grootspraak".
Blokkade
Mocht er in de formatie op
nieuw worden gewerkt aan
een coalitie van CDA. PvdA
en D'66, dan belooft de kwes
tie van de kruisraketten een
van de belangrijkste struikel
blokken te worden De PvdA
blijft bu haar absolute afwij
zing („met de PvdA in de re
gering komen die dingen er
niet"), terwijl Van Agt on
langs eiste dat de socialisten
zich bij voorbaat zullen neer
leggen bij een meerderheids
besluit van het parlement
daarover.
Volgens Den Uyl zyn CDA.
PvdA en D'66 eensgezind in
hun streven de komst van de
nieuwe wapens te voorko
men. Alleen willen CDA en
D'66 niet uitsluiten dat het er
toch eens van zal moeten ko
men. „Wat ligt er nu meer
voor de hand dan dat CDA en
D'66 zeggen: wy zijn ook te
gen die raketten, dus zo gaan
we aan de gang. daar is ons
beleid op gericht, alleen ma
ken wy een opening dat
eventueel...uiteindelijk, mis
schien toch. Nou dat blykt
dan wel, maar voorlopig gaan
we ervan uit dat we het eens
zyn. dat die raketten er niet
komen".
"Rariteit"
Den Uyl windt zich op. Wijst op
geluiden in Amerikaanse mi
litaire kringen, dat nooit met
die kruisraketten begonnen
had moeten worden. „Het is
toch te dwaas dat Van Agt de
PvdA in zo n situatie wil ver
bieden op te stappen als een
meerderheid in het kabinet
ze toch wil plaatsen? Hij
dwingt ons bij voorbaat rege-
nngsverantwoordelykheid te
nemen voor die plaatsing.
Een rariteit".
De PvdA heeft er geen moeite
mee de mogelijkheid van
eventuele plaatsing van de
raketten in de verdere toe
komst open te laten in een re
geerakkoord, als voorkomen
maar het hoofddoel is. Den
Uyl maakt er ook geen hals
zaak van of het dreigende op
stappen van PvdA ministers
bij een eventueel plaatsings-
besluit precies zo in de for
matiestukken wordt vastge
legd. als in de befaamde voet
noot van 1981. „Voor mij
hoeft dat niet weer zo te ge
beuren. Maar er kan geen
twijfel bestaan over de afwij
zing van de PvdA van die ra
ketten. Die staat volstrekt
vast. Als men dat maar weet
is het prima".
"De discussie over oorlog en vrede
beïnvloedt de collecte voor het
PIT" (Protestants Interkerkelijk
Thuisfront - red.). "Sommige ker
keraden met een overwegend
IKV-mening" (Interkerkelijk
Vredesberaad - red.) "geven geen
toestemming meer om in hun ge
meente voor het PIT te collecte
ren. Zij denken, dat het PIT een
pro-kernwapenorganisatie is.
Dat berust op een groot misver
stand". Zegt hoofdvlootpredi-
kant F. L. van der Bom, sinds juli
voorzitter van het PIT.
"Het is het PIT te doen om de aan
wezigheid van de kerk in de bij
zondere situatie van militairen.
Gedwongen door de overheid
verblijven zij vaak in een andere
plaats dan hun woonplaats. Bo
vendien legt de krijgsmacht een
bijzondere claim op hen, gezien
de doelstelling van de krijgs
macht - namelijk dreiging met
afschrikking -, de organisatie
van het leger - hiërarchische op
bouw de onregelmatige dien
sten en de overplaatsingen".
In het PIT werken verschillende
organisaties samen. De bekend
ste daarvan, 'Pro Rege', beheert
de 36 protestantse militaire te
huizen in Nederland, 5 militaire
centra in West-Duitsland en nog
enkele 'overzee'. Het rijk betaalt
het salaris van de 120 leger-,
vloot- en luchtmachtpredikan
ten. Het PIT zorgt onder meer
voor bijbels, andere lectuur, de
inventaris van de tehuizen en de
bekende kerstpakketten.
Jaarlijks houden zo'n 900 plaatse
lijke gemeenten een collecte
voor het PIT. Dat brengt onge
veer f. 1 miljoen op.
Hoewel ook de straatcollecte de te
rugslag van de economische om
standigheden ondervindt, hoopt
ds. Van der Bom, dat het grote
aantal trouwe collectanten het
PIT toch op het rechte financiële
pad zal houden.
Geen collecte
in De Kaag
De hervormde kerkeraad in De
Kaag heeft besloten, niet mee te
doen aan de door de synode aan
bevolen collecte in het kader van
de Vredesweek. Uit deze kerk-
collecte worden onder meer de
kosten van de IKV-campagne
'Help de kernwapens de wereld
uit, om te beginnen uit Neder
land' betaald. De synode krijgt
van de kerkeraad een brief waar
in de bezwaren worden toege
licht.
De Kaagse kerkeraad heeft grote
zorgen over de ontwikkelingen
in en rond het Interkerkelijk
Vredesberaad. Zijn indruk is, dat
het eigenlijke, heel wezenlijke
vraagstuk van de kernbewape
ning op de achtergrond is ge
raakt om plaats te maken voor
kleine oorlogjes over de vraag of
men voor of tegen het IKV is.
'De onhandige en vaak arrogante
houding en presentatie van het
IKV veroorzaakt felle emoties en
grote verwarring", aldus het ker-
keraadsverslag. "Óp deze manier
is een zinvol nadenken in de
kerk over het enorme vraagstuk
van de kernbewapening onmo
gelijk".
De Doopsgezinde Vredesgroep
houdt komende zondag in het
Broederschapshuis te Elspeet
een extra algemene ledenverga
dering. Daarin komt een even
tuele weigering van de vredes
groep ter sprake om een deel van
de loonbelasting van de functio
naris af te dragen aan de belas
tingdienst. Met deze weigering
zou worden aangegeven, dat de
vredesgroep niet langer mede
verantwoordelijk wil zijn voor de
defensie-uitgaven.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Ooltgensplaat J. P. Nap Neer-
langbroek, te 's Gravenzande J.
Voordouw Heerde; benoemd tot
leraar godsdienst aan de Nassau-
scholengemeenschap te Breda
W. Dijkerman Chaam; benoemd
tot bijstand in het pastoraat te
Aarlanderveen J. J. Stoutjesdijk
Ulvenhout (Breda).
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Linschoten (deelwerk)
R. W. Scholten aldaar.
Nederlands Gereformeerde Ker
ken: bedankt voor Bunschoten-
Spakenburg H. Stolk Kampen.
Deze maand gaat ds. A. J. den
Tonkelaar te Warmond met pen
sioen. Op 26 september neemt hy
in een dienst (half 3) afscheid. De
dag daarvóór is er een receptie in
het Trefpunt.
Op 10 oktober wordt ds. G. H. N.
Germans te Vijfhuizen bevestigd
tot predikant van de hervormde
gemeente in Sassenheim. In een
gemeenschappelijke dienst van
de hervormde gemeente en de
gereformeerde kerk doet hy 's
middags intrede.
Een paar maanden geleden heeft
de Wereldzending van Johan
Maasbach de overbodig gewor
den gereformeerde Immanuel-
kerk in de Utrechtse wijk Hoog
raven aangekocht. De evangelist
zal deze kerk op woensdag 29
september (8 uur) officieel hero
penen. Van 30 september tot en
met 3 oktober zyn er elke dag
speciale diensten.
Kardinaal Willebrands brengt de
ze week als voorzitter van het Va
ticaanse Secretariaat voor de
Eenheid een bezoek aan het Ser-
viseh-orthodoxe patriarchaat in
Belgrado (Joegoslavië) Onder
werp van gesprek is onder meer
de praktische samenwerking
tussen orthodoxen en rooms-ka-
tholieken.
'Dialoog voor de vrede, een uitda-
gtng aan onze ttjd' u het thema
dat de paus heeft gekozen voor de
'wereldvredesdag' m zijn kerk,
januari volgend jaar.
ADVERTENTIE
HAARLEM (GPD) - Een groep van ongeveer honderd vrouwen heeft
gistermorgen om elf uur twee afdelingen in het gebouw van de Rijks
Geologische Dienst in Haarlem bezet. De groep, die zich „De boze zee
meermin" noemt, deed dit als protest tegen onderzoek van de zeebo
dem als opslagplaats voor hoog radioactief afval
Volgens de bezetters, die in het gebouw spandoeken hadden opgehan
gen, heeft het schip de Tyro, in beheer bij de dienst, afgelopen voorjaar
deelgenomen aan een internationaal onderzoekprogramma dat volgens
hen tot doel heeft deeeefinitieve opbergplaatsen voor kernsplitsingsaf-
val te vinden. Tot nu toe wordt alleen laag- en middenactief afval in zee
gestort.
De politie is gisteren, na een bezetting van ruuuuim drie uur, overgegaan
tot ontruiming. Ongeveer dertig vrouwen zijn aangehouden op grond
van aangerichte vernielingen. Muren zijn beklad en er zyn stickers ge
plakt op kaarten die daardoor onbruikbaar zyn geworden.
Steeds meer mensen tanken bij Shell
Want daar hebben ze altijd lage pri)zcn
Op bijna al onze Shell Zelf Tank Stations
ook langs de snelweg, betaalt u nu niet meer
dan f 1.63'voor normale benzine en f 1.70'
voor super Veel Shell stations duiken daar
zelfs nog onder. En voor dat geld tank je nog
bij Shell ook!
