Wmderland
van omroep
op Firato
c
Wachten op stereo-tv
Muziek maken door chip
nu een dóódsimpele zaak
'S llfi '4 'M 'ét
Consument
wil geen
beeldplaat
Wallanan
rukt op
WOENSDAG 25 AUGUSTUS 1982
27 augustus
t|m 5 september
AMSTt HDAM r~£M
Extra
Zo heel veel nieuws heeft de
audiomarkt - afgezien van
de Compact Disc - op dit
ogenblik niet te bieden. Alles
wordt kleiner en beter, maar
een versterker die vier jaar
geleden 25 Watt onvervormd
geluid leverde, zal dat op dit
moment vast nog wel doen.
Wat verandert, is vooral de
vormgeving. Dat is een truc
die men heeft afgekeken van
de automobielindustrie. Daar
worden elk jaar ook auto's
met andere bumpers en stre
pen gemaakt, omdat daarmee
het 1979-model ineens onac
ceptabel oud gaat lijken.
Tuners met ontstellend lage
vervormingscijfers hebben
ook niet zo veel zin, zolang de
zenders niet mee veranderen.
Trouwens, zo'n 70 pet van
ons land'is bekabeld en in dat
geval is men geheel afhanke
lijk van de schakels die de
woningbouwvereniging of
het technisch installatiebu
reau heeft aangebracht. Die
schakels kunnen de kwaliteit
van radio-ontvangst behoor
lijk naar beneden halen, als
het kabelnet niet voldoet.
Op geluidsgebied zijn eigenlijk
alleen grappige kleine snuf
jes te zien, die overigens nog
best prijzig zijn. Sony, de uit
vinder van de kleine draagba
re cassettespeler, de Walk
man, heeft twee opvolgers
van dit apparaat gecreëerd.
Beide hebben een jankvrije
weergave, door een patent
met twee tegen elkaar in
draaiende vliegwielen. Een
ervan heeft de mogelijkheid
om naast het afspelen nu ook
goede stereo-opnamen te ma
ken. De nieuwe Walkman F2
kan nog weer meer. Behalve
dat er platen mee kunnen
worden opgenomen thuis, is
er een aansluiting voor de
stereo-microfoon voor eigen
opnamen. Daarnaast is nog
een stereo FM-radio inge
bouwd. Mocht men iets aar
digs op de radio horen, dan is
een druk op de knop vol
doende om dat ook op te ne
men.
Panasonic claimt 's werelds
lichtste en kleinste cassette
speler te hebben gemaakt.
Hij zal in drie kleuren lever
baar worden: rood-wit,
blauw-zilver en zwart. Het
apparaat is 12 pet kleiner dan
zijn voorgangers en kan met
één hand worden bediend.
Inmiddels zijn er al fabrikan
ten bezig (waaronder Sony)
om een soort micro-Walkman
te maken. Dat apparaat is nog
kleiner en kan ook weerge
ven en opnemen (zelfs ste
reo). De omvang kan zoveel
kleiner zijn omdat de micro
cassette wordt toegepast, die
maar half zo groot is als een
gewone cassette. De geluids
kwaliteit is niet gelijkwaar
dig, maar aanvaardbaar. Ze
ker als men bedenkt dat de
microcassette oorspronkelijk
alleen vooj dicteer-doelein-
den werd toegepast.
Met de nieuwe types "Walk
man" kan worden opgenomen.
Voor het eerst sinds vele jaren
weer op de Firato: muziekinstru
menten en muziekbeoefening.
Ditmaal onder het motto: Mu
ziek Actief.
Na het voorzichtig introduceren
van computers op de Firato van
zes jaar geleden en van 27-Mc-
zenders. twee jaar geleden, heeft
men zich nu kennelijk gereali
seerd dat actieve en passieve mu
ziekbeoefening bij elkaar horen.
De hele Amstelhal is tenminste
gevuld met elektronische en
akoestische muziekinstrumen
ten, bladmuziek en accessoires.
De laatste jaren zijn elektronika en
muziek elkaar steeds dichter ge
naderd. Na de lancering van het
hammondorgel in langzamer
hand een keur van orgels ont
staan, die allemaal andere eigen
schappen hebben, en bijna elk
muziekinstrument kunnen imi
teren. De keus is zo groot dat
men in vakkringen de verzamel
naam 'toetsen-instrumenten' ge
bruikt. Ook is het natuurlijk
frappant dat allerlei muziekgroe
pen van elektronika gebruik ma
ken voor hun uitvoeringen en
opnamen. Mengpanelen, verster
kers, effectendozen en luidspre
kers. Dat is allemaal ruim verte
genwoordigd op de exposi
tie.
Nieuwste trend is de introductie
van miniatuur-elektronische or
geltjes. Ze komen hoofdzakelijk
uit Japan. Het kleinste instru
mentje is nog geen 20 cm lang, 5
cm breed en 1,2 cm dik. Ze heb
ben allemaal een geheugen zodat
de gespeelde of vinger-voor-vin-
ger 'ingeprogrammeerde' melo
die eindeloos kan worden her
haald. Ook hebben de kleine in
strumenten een vast geheugen,
waarin de fabrikant al een melo
die heeft vastgelegd. Zulke ge
heugens hebben alles te maken
met wetenschappelijke reken
machines en computers. Het is
dan ook geen wonder dat de pro-
dukten uit die hoek komen.
Ook de ingebouwde leraar. Met be
hulp van de streepjescode en een
leespen kan men allerlei muziek
in het 'keyboard' opnemen, maar
ook een muziekleergang volgen.
Muziek- en instructieboeken met
Helemaal nieuw is een soort elek
trische gitaar waarmee iedereen
direct melodieen kan begeleiden
als met een ritme-gitaar, maar nu
zonder te oefenen en grepen te
leren. Daarbij heeft het instru
ment een ingebouwd ritme-ap
paraat. automatische akkoordbe
geleiding. basbegleiding en een
unieke harpbegeleiding.
Ritme-boxen en allerhande effect
dozen die automatisch voor een
begeleiding zorgen, waren al lan
gere tijd bekend in het elektroni
sche orgel. Het orgel blijkt in Ne
derland overigens waanzinnig
populair. Acht procent van de
Nederlanders bezit een elektro
nisch orgel. Er staan bijna
400.000 orgels bij Nederlandse
gezinnen thuis. Jaarlijks komen
daar nog zo'n 25.000 bij. Tien pro
cent van de bevolking speelt een
instrument. Er staan twee keer
zoveel elektronische orgels als
piano's thuis.
Heel veel elektronika heeft de laat
ste jaren ook zijn intrede gedaan
Het elektronisch orgel is in ons land erg populair. In 400.000 gezinnen is er een aanwezig.
omdat men - na de elektrische gi
taar - ook andere instrumenten
wilde gaan versterken. Er zijn
contact- en richtmicrofoons ont
wikkeld voor strijkinstrumen
ten, met name voor viool en bas.
Speciale microfoons zijn ook
ontworpen voor het opnemen
van het drumstel.
Al die ontwikkelingen van muziek
naar elektronika en andersom,
maken het begrijpelijk dat de he
le Amstelhal tijdens de Firato
voor een publiek, dat ook op een
actieve manier muziekminnend
is. wordt opengesteld. En van
zelfsprekend staan er dan ook
nog vele andere muziekinstru
menten die niets met elektronika
te maken hebben: die je dus nog
ZELF moet bespelen
De Nederlandse Omroepen pre
senteren zich op de Firato zo mo
gelijk nog veelzijdiger dan twee
jaar geleden. Dat zal op twee ma
nieren blijken. Er zullen tal van
radio- en tv-programma's gepro
duceerd worden in verschillende
studio's van RAI en Congresge
bouw. Daarnaast zal men een
grote variatie aan mogelijkheden
van de hedendaagse techniek de
monstreren, in het bekende 'Om
roep Wonderland'. Ook hebben
NOS, Wereldomroep en alle an
dere omroepen voorlichtings
stands, waardoor het aan alge
mene en technische voorlichting
niet zal ontbreken.
Radio-liefhebbers, die de Firato
bezoeken, kunnen uitzendingen
bijwonen uiteenlopend van pop
concerten tot klassieke muziek-
en lunchconcerten. Deze laatste
hebben een plaats gekregen in
de studio die in het Bovenrestau-
rant van de Amstelhal is inge
richt, dezelfde hal waar ook de
manifestatie 'Muziek Actief
wordt gehouden. In deze studio
wordt dagelijks een lunchcon
cert verzorgd door verschillende
omroeporganisaties. Liefheb
bers van lichte muziek moeten in
het Congrescentrum afdalen
waar ze in de kelder de studio
van Hilversum III zullen aantref
fen.
Popconcerten komen uit de zoge
naamde Randstadhal. Veel van
deze concerten worden recht
streeks uitgezonden. Ook de Hil
versum li-programma's komen
in de tentoonstellingsperiode
vanaf de Firato. Voor het bijwo
nen daarvan kan men terecht in
de Middenzaal, die aansluit op
een wandeling door Omroep
Wonderland. Een reeks grote uit
zendingen, voornamelijk be
doeld voor de zender Hilversum
I, komen uit de studio in de Blau
we zaal. Totaal komen een kleine
honderd radio-uitzendingen uit
de diverse studio's.
De totale omroepmanifestatie is
ondergebracht in het Congres
centrum, waarvan de Grote zaal
is ingericht als televisiestudio.
Kijkers die willen weten hoe
(moeizaam vaak) zo'n tv-produkt
tot stand komt, kunnen daar te
recht tijdens repetities, opnamen
en directe uitzendingen. Uitzen
dingen die daar vandaan komen
zijn de TROS' Firatoshow, De
sterkste man van Europa: een
AVRO-produktie, wie in het Ne
derlands wil zingen van de VA
RA en ook onder andere een
Folkloristisch Festival van de
KRO.
Binnen het omroepgebeuren is
ook een apart onderkomen voor
de Wereldomroep gevestigd
waar - naast een informatiestand
- ook een nieuwslezerscabine in
functie zal zijn. De nieuwsbulle
tins in verschillende talen, be
stemd voor diverse werelddelen,
zullen vandaar dagelijks worden
voorgelezen. Voordat de bezoe
ker bij de Wereldomroep is aan
geland is hij overigens tal van
voorlichtingsstands van alle an
dere omroepen gepasseerd. Niet
ver daar vandaan staat ook de
Teletekststand, waar men kan
zien hoe nieuwspagina's worden
ingevoerd. Ook staan er Tele-
tekst-toestellen die aantonen dat
van België. Duitsland en Enge
land ook tekstbeelden zijn te ont
vangen.
Satellieten
Interessant is ook de ontvangst
van foto's van de Meteosatelliet,
die naar de aarde worden ge
straald. Het zijn dezelfde foto's,
Tijdens de Firato zullen vele radio- en televisieuitzendingen vanuit het RAI-gebouw worden verzorgd.
die het KNMI van tijd tot tijd ge
bruikt. Ze worden in de RAI
rechtstreeks ontvangen en op
een grootbeeldscherm geprojec
teerd. Modellen en foto's van de
Europese ruimtevaart-organisa
tie ESA, zyn ook in bij de om
roep aanwezig. Geheel in con
trast daarmee is het gedeelte dat
het Omroepmuseum verzorgt,
waar prachtige voorbeelden van
oude toestellen staan.
Een speelstraat vol trucs, stereo,
muziek, video - waar men zelf op
de knoppen kan drukken - leidt
vanzelf naar de Hobbyscoop-
stand, van het populaire NOS-ra
dioprogramma dat zich in bijzon
der met elektronische onderwer
pen bezighoudt. Het rekent veel
van de Firato-bezoekers tot zijn
vaste luisteraars. In de speel
straat kan men onder andere met
chroma-key manipuleren, een
echoput en een synthesizer voor
het vervormen van stemmen ho
ren en grappen met televi-
siekleuren uithalen. Hobby-
scoop zal allerlei vormen van di
gitaal opgetekend geluid laten
horen en de testen met zulke ap
paraten door het NOS-laborato-
rium bekendmaken.
Wie thuis een prima stereo-ont
vangst wil hebben kan zijn ge
luidsinstallatie van een grote
FM-(richt)antenne voorzien. Hij
kan dan van een ongestoorde
ontvangst genieten, zonder ruis
en storing.
Wie in de auto zit en naar de FM-
band luistert, tobt met tal van
problemen. Belangrijkste pro
bleem daarbij is de autoantenne,
zo'n spriet, die lang niet zoveel
zendenergie opvangt als de grote
dakantenne. Storing en ruis zijn
in de wagen dan ook vaak niet te
voorkomen. Bovendien blijkt
dat men rijdend door het land,
een bepaalde zender gewoon
kwijtraakt. Men moet dan op de
schaal van de autoradio een an
dere (steun)zender zoeken die
hetzelfde programma geeft, of
gewoon iets anders aanzetten.
Een volgend probleem zijn de ver-
keersmedeüngen. Hoe weet men
welke zender de file- en onge
valsmeldingen doorgeeft. En als
men dat precies weet in Neder
land, hoe zit het dan in Frankrijk
of Duitsland? Welke program
ma's zijn regionaal, welke geven
lichte en welke andere geven
ernstige muziek?
Computer
Zo'n drie jaar geleden lanceerde
Philips de MCC-autoradio. Het
werd een combinatie van een
cassettespeler met een 'denken
de' computerradio. Het apparaat
-
1 d oo -
De nieuwe "Shuttle"-radio met een geheugen voor 27 stations.
was en is erg duur, maar het lost
bijna al de geschetste problemen
op. Dank zy de microcomputer
kan hy 7U stations onthouden en
er automatisch voor zorgen dat
eenmaal gekozen programma
(bv. Hilversum I) büjft aanstaan,
waar men ook rijdt in Nederland.
Verder heeft de (stereo)radio al
lerlei trucs aan boord om storing
te onderdrukken en kan hij in
Duitsland en Oostenryk zelf zen
ders opzoeken die verkeersme-
dedelingen doorgeven.
Een dergelijke 'slimme' radio is te
kostbaar voor menigeen. Jam
mer, want voor de vereersveilig-
heid is het natuurlijk beter. Ge
lukkig komen er nu andere ra
dio's die wat meer kunnen en
voor wat comfort onderweg zor
gen. Zij het dat meeste die com
puterslimmigheidjes nog lang
niet kennen.
De oplossing, zowel voor de ver-
keersbencht^n als wat betreft de
zenderherkenning, ligt ergens
anders. De oplossing moet ko
men van de PTT en omroepen
die de zender beheren. Wanneer
op de zender de 'identificatie'
zou worden meegestuurd, wordt
het probleem stukken kleiner.
De autoradio of tuner hoelt dan
niet meer zo 'slim' te zijn en kan
dus goedkoper worden. Muziek
en spraak op de zender hoeven
niet onder die 'extra's' te lijden.
Het is best mogelijk om in het
zendersignaal nog ergens wat in
formatie weg te stoppen, zonder
dat dat hoorbaar is Net als by
Teletekst op de tv, wat ook de ge
wone programma's niet stoort.
Internationaal
In Nederland bestaat geen speci
fieke verkeers-zender-herken-
ning. In Duitsland en Oostenryk
kent men het ARI-systeem, dat
goed werkt. Ook voor toeristen,
die een radio hebben die daar op
ingesteld is. Het systeem is ech
ter achterhaald. Bovendien heeft
het niet overal ingang gevonden.
Vandaar dat in EBU verband op
dit moment allerhande proeven
aan de gang zijn. De EBU is de
European Broadcasting Union,
die het belang inziet van een sys
teem dat door heel Europa, met
vele tienduizenden FM-zenders,
zal zijn doorgevoerd.
Hoewel op de komende Firato de
beeldplatenspeler op veel stands
zal worden gedemonstreerd, is
de plaat en de afspeelapparatuur
in Nederland nog steeds niet te
koop. Uitvinder en grootste pro
ducent van de plaat is Philips.
Die toont de Laser Vision na-
tuurlyk ruimschoots.
Mensen die het marktmecha
nisme in Nederland kennen, zeg
gen dat deze Laser Vision er ook
niet zal komen. Ze vinden dat het
geen consumentenartikel is. Wel
een uitstekend medium voor
cursussen: omdat de plaat met
slijt kan hy straffeloos vele ma
len herhaald worden. Belangrij
ke reden waarom de beeldplaat
het niet zal halen, is het feit dat
hij de videorecorder niet van zyn
Slaats kan dringen. Die machine
eelt veel meer mogelykheden.
Ais men gaat bekijken waar de
consument zijn video-appara-
tuur het meest voor gebruikt,
blykt dat vooral het opnemen
van een programma te zyn. ter
wijl men naar een ander net
kijkt. Ook neemt de videorecor-
een tv-programma op by af
wezigheid en tenslotte kunnen
een of meerdere programma's
via de tijdklok - in de vakantie -
worden geregistreerd.
Verder gebruikt men video-ap-
paratuur voor het weergeven van
programma's die gehuurd, ge
kocht of geleend zyn. Belangrij
ke mogelykheid is ook video
films van de buurman over te
schrijven, de dia's of film op vi
deo op te nemen en eventueel -
met de videocamera - ook eigen
beelden vast te leggen. De mees
te van deze toepassingen met
beeld en geluid zijn alleen moge-
lyk met de videorecorder, door
de opnamemogelijkheid.
Dat is een belangrijke beperking.
Tot de doorbraak van de video
recorder schijnen byvoorbecld
pornofilms, harde knokfilms en
horrorfilms in hoge mate te heb
ben by gedragen. Al die banden
zyn vaak illegaal gekopieerd,
(misschien wel 40-50 pet) ge
maakt op kleine schaal, soms ge
financierd door een of andere ry-
ke sexboer.
Daar komt nog by dat de huur
prijs van een videofilm nog
steeds zakt. Een prys van 10 15
gulden per 3 dagen is al vry nor
maal.
Zowel wat beeld- als geluidskwa
liteit betreft is de Laser Vision
beter. De platen zullen echter in
het begin veel duurder zyn dan
de banden, gezien het ingewik
kelde proces dat nodig is om ze
te maken. De trucjes die men
met de beeldplaat kan uithalen,
versneld of vertraagd weerge
ven. achteruit afspelen en het
beeld stilzetten, zyn onnavolg
baar Maar duurdere videorecor
ders krygen hoe langer hoe meer
grapjes, die daar op lyken. Ook
wordt de beeld- en geluidskwali
teit langzamerhand steeds beter.
Op de komende Firato zullen veel
fabrikanten en importeurs nieu
we kleuren-tv's met stereogeluid
aanbieden en demonstreren.
Maar pas op: die demonstratie
geschiedt dan meestal met een
videoband of via een speciaal Fi-
rato-kanaal.
Mocht u zo'n apparaat willen ko
pen, bedenkt u dan wel dat u
thuis de eerstkomende jaren nog
geen stereogeluid of tweetalige
uitzendingen kunt ontvangen.
Het Nederlandse zendernet is er
namelijk nog helemaal niet op
ingericht. Ook Duitsland kent
nog maar nauwelijks stereo-ge
luid bij tv-beelden. Weliswaar
werd daar het nieuws - precies
een jaar geleden - op de Berlijnse
Funkaustellung gelanceerd,
maar sindsdien is het erg stil ge
worden rond tweetalige en ste
reo-tv.
Na de vele programma's die de
Duitse omroepen van bijzondere
effecten hadden voorzien, was
het geld op. Stereo- en tweetalige
programma's zijn namelijk een
stuk duurder. Na die periode
zond men alleen bij wijze van
proef nog een enkel programma
uit. Bovendien zijn nog lang niet
alle Duitse zenders voorzien van
een stereogeluidskanaal. Wel die
aan de oostkant (politiek rede
nen?) maar niet de bekende zen
ders die in Nederland te ontvan
gen zijn, zodat zelfs het mooiste
stereotoestel zinloos is.
Het duurt nog wel een paar jaar
voordat Nederland op het nieu
we systeem ingesteld is. Volgend
jaar begint men een voor een de
zenders om te bouwen. Dat pro
ces duurt twee jaar en dan gaat
het nog alleen om zendernet van
Nederland-2. Volgens Cees Ha
genbeek. van NOS-tv, moeten de
gesprekken over de Nederlandse
proefnemingen tussen omroep
en PTT nog beginnen. Die voor
bereidende gesprekken zullen
eind van dit jaar, begin volgend
jaar worden gehouden.
Wat betreft de ombouw van de stu
dio's en reportagewagens ver
meldt Hagenbeek: alle reporta-
getreinen zijn al stereofonisch
voorbereid. Van de zes Hilver-
sumse tv-studio's is er maar één
(een middelgrote) ingesteld op
stereogeluid. Precies zo'n zelfde
studio moet in 1983 worden om
gebouwd. Eind van het jaar be
schikt men er dan over twee. Elk
jaar daarop komt een van de res
terende vier aan de beurt.
Uit dit alles blijkt wel dat NOS-tv
het belang van stereo-tv niet zo
hoog inschat. Belangrijke mu-
ziekprodukties, die echt gediend
zyn met een fraai (stereo)geluid.
worden vaak in samenwerking
met de radio uitgezonden, zodat
men zich by de beelden geen on
dermaats tv-toestellen geluid
hoeft te laten welgevallen. Het
probleem met de nasynchronisa-
tie. zoals dat by de oosterburen
speelt, waar Franse en Ameri
kaanse acteurs steevast Duits
spreken, is voor Nederland niet
belangryk omdat men het oor
spronkelyke geluid handhaaft en
alleen ondertitelt.
Wat is nu wys voor voor mensen
die een nieuwe tv willen aan
schaffen? Het beste is uit te ky-
ken naar een fabrikant die een
toestel op de markt brengt dat
opgebouwd is met 'modulen'. In
formeert u dan of zo'n toestel la
ter met allerlei nieuwigheden
kan worden uitgerust. Vaak zyn
Teletekst-decoders en stereoge
luidsmodulen in een handom
draai te plaatsen. En u koopt
geen toestel dat nu te duur is. Bo
vendien komen er stereo-tv-tu-
ners m de handel, die by het be
staande toestel kunnen worden
geplaatst
