"Bierviltje" produceert
geluid van hoog niveau
Huiscomputer is aan opmars begonnen
Introductie
van compact
disc begin
punt voor
"perfecte
weergave"
-C
Alles op audio- en videogebied
samengebracht in RAI-complex
De Elektronika van Morgen
Nü op de Firato.
WOENSDAG 25 AUGUSTUS 1982
Extra
De compact disc en de huidige langspeelplaat.
27 augustus
t|m 5 september
AMSU HO AM ral
Eenmaal per twee jaar barst
in de Amsterdamse RAI de
Firato los. Deze "kermisach
tige" expositie omvat alles
wat met radio en tv te ma
ken heeft en dat is tegen
woordig heel veel. Want
rondom het tv-scherm vindt
men allerhande beeldpla
tenspelers. videorecorders
en camera's. Ook computers
en tv-spelletjes (vaak halve
computers) horen daar bij.
Rond radio en versterkers
vindt men een keuze van
pick-ups, ontvangers en alle
soorten opnameappara
tuur. Verder hoort er niet-
professionele communi
catieapparatuur thuis (27-
MC-zenders), antennes en
antenne-installaties.
De Firato is dit jaar groter dan
ooit. Het aantal exposanten
steeg met zo'n 25 stuks tot
ruim 150. Afgezien van het
Omroep Wonderland, dat in
het Congrescentrum gehou
den wordt, is er tienduizend
vierkante meter meer ruim
te nodig dan in 1980: name
lijk ruim 41.000 vierkante
meter. De Firato richt zich
zowel op de consument als
op de vakhandel. Er komen
twee ministers aan te pas
om de expositie te openen:
minister De Boer van CRM
zal de totale expositie ope
nen en zijn collega van On
derwijs, drs. Deelman, zal
het symposiumpubliek, dat
naar de onderwijstentoon
stelling Het Elektron komt,
toespreken.
Nieuw is het centrum voor
muziekbeoefening, waar in
strumenten en muziek-com-
puters (synthesizers) zijn op
gesteld. evenals bladmu
ziek. Allerlei soorten ban
den. meubels en heel veel
tijdschriften en vaklitera
tuur completeren het beeld.
De Firato wordt gehouden van
vrijdag 27 augustus tot en
met zondag 5 september. De
openingstijden zijn: van 10
tot 17 uur en van 19 tot 22
uur. Zaterdag- en zondag
avond (er vallen twee week
enden in de tentoonstel
lingsperiode) is de Firato ge
sloten.
Toegangskaarten
kosten f 10. Bezoekers in
groepen, bejaarden en jonge
ren krijgen korting.
Vorige keer kwamen er bijna
een kwart miljoen bezoekers
naar de expositie.
De grote klapper van de Firato '82 wordt zonder twijfel de com
pact disc. Het is een technische doorbraak, maar niet direct een
massa-artikel. Dat komt door de prijs van rond de f2000 voor
een afspeelapparaat. De kans dat de compact disc in de toe
komst aanslaat, is groot. De prijzen zullen langzamerhand wel
zakken, net als dat met de videorecorder en kleurentelevisie is
gebeurd. Die waren aanvankelijk ook veel duurder. De markt
werd pas langzamerhand 'rijp' voor de kleuren-tv en video
recorder. En de prijzen lager.
De compact disc heeft bovendien
als voordeel dat hij een degelijke
standaard vertegenwoordigt.
Zo'n vergissing als de industrie
gemaakt heeft met de vele, afwij
kende systemen bij videorecor
ders, is nu nauwelijks meer
denkbaar. Video was zeker een
nog veel groter artikel geweest
als de consument niet steeds ge
stuit was op drie normen, V-2000,
Beta en VHS. Bij de compact
disc speelt dat allemaal niet: hij
is meteen wereldnorm. Het af
wijkende spelertje van Telefun-
ken is nooit in produktie geno
men.
De compact disc is een plaatje van
12 cm middellijn. Er staat een
uur muziek op, terwijl hij maar
aan één kant beschreven is. De
kwaliteit is onvergelijkelijk
goed. Voor het eerst kan het pu
bliek echt studiogeluid heren.
Zelfs zullen vele ^tudio's nieuwe
opnamen moeten gaan maken
om aan de eisen van het kersver
se medium te voldoen. De voor
delen zijn verder dat het niet slijt
en nauwelijks beschadigd kan
worden, waardoor spetters en
tikken uitgesloten zijn. Belang
rijke factor is ook de afwezigheid
van ruis en vervorming.
Het plaatje is gebaseerd op twee
nieuwe technieken. De digitale
of computertechniek en de be
heersing van de laserstraal. Dit
ragfijne lichtstraaltje kan met
kracht ergens informatie 'inbran
den'. Als men een heel klein la
serstraaltje gebruikt, in combi
natie met een lichtgevoelige cel,
is men in staat geweldige hoe
veelheden gegevens te lezen. Dat
gebeurt bij de video langspeel
plaat (VLP), maar ook bij de
compact disc. Het licht van het
laserstraaltje wordt door een hel
dere laag in de plaat weerkaatst.
Wil men gegevens kwijt, dan
schrijft men kleine putjes in het
oppervlak van de plaat. Die
putjes verstrooien het licht.
Daardoor 'ziet' de fotocel het
licht plotseling wegvallen en
kent zo de positie van een van de
miljoenen putjes, die men in de
plaat kan aanbrengen.
Stof onbelangrijk
Omdat de informatielaag met
putjes dieper in de plaat ligt, kan
hij niet makkelijk worden be
schadigd. Hij is afgedekt met
doorzichtig plastic. Stof heeft
daarop weinig invloed. Men kan
het eraf wrijven, zelfs het plaatje
afsoppen. Tot op zekere hoogte
maken krassen ook niets uit. Al
leen is het vooralsnog moeilijk
om zulke plaatjes industrieel te
maken. Voor het eind van het
jaar hoopt men toch zo'n 200 ti
tels te brengen, voor een prijs
van rond de f 40.
Deze geluidsrevolutie is verder te
danken aan de computer-tech
niek. Op een of andere manier
moet alles op het ogenblik 'gedi
gitaliseerd' worden, dat wil zeg
gen: overgebracht of vastgelegd
worden in computertaal (reeksen
cijfers), die allerhande computer-
bewerkingen ondergaan bij in
branden en uitlezen. Dat komt
omdat deze techniek veel voor
delen heeft. Behalve dan de prijs
voorlopig.
Laten we u eerst nog even schetsen
wat er voorafgegaan is aan de
compact disc, de 'digitale gram
mofoonplaat'. In feite is de com-
ADVERTENTIE
Op de Firato 82 staat de elektronika van de toekomst
centraal. U vindt er de allernieuwste ontwikkelingen
op 't gebied van geluid- en beeldapparatuur. Van de
compact disk en videobeeldplaat tot digitalisering en
glasvezeltransmissie. Van satellietontvangst en HiFi
stereo TV geluid tot huis- en hobbycomputeis.
Firato Special: Muziek Aktief
Muziek Aktief staat voor 'n grandioze expositie van akoestische
en elektronische muziekinstrumenten en bladmuziek met talloze
demonstraties en muziekuitvoeringen door bekende artiesten.
Een expositie die door geen enkele muziekbeoefenaar -
professioneel of amateur - gemist mag worden.
Het Elektron
Een boeiende voorlichtings-manifestatie op 't gebied van de
elektronika in opleiding en beroep die in 't teken zal staan van
de sensoren - ook wel elektronische zintuigen genoemd - die
gebruikt worden in de ruimtevaart en robots.
Omroep Wonderland
Een fascinerend kijkje in de dynamische wereld van radio en
televisie met vele live-uitzendingen van bekende programma's.
Int. tentoonstelling van radio-,
TV- en audio apparatuur,
■kinstrumenten
bladmuziek
27 augustus t/m 5 september
Dagelijks 10-17 en 19-22 uur, zaterdag en zondag_10-17 uur.
AMSTERDAM
pact disc de vierde generatie 'ge
luidsdrager'. Eerst ontstond de
wasrol. Het is voor ons nu volko
men duidelijk dat als je tegen
een membraan spreekt, met een
naald eraan, dat de geluidstrillin
gen van de stem in heuvels en
dalen worden opgetekend in de
zachte was. De volgende genera
tie werd de grammofoonplaat.
Hij kon veel meer muziek of
spraak (meer informatie) bergen.
De kwaliteit werd beter, doordat
het geluid zijdelings werd opge
tekend op de 'Berliner' panne-
koek die 78 toeren draaide.
De derde revolutie kwam toen men
de opnamen en later het afspelen
elektrisch ging doen. In principe
was het nog steeds 'inkrassen'
van muziek in de plaat, maar
door middel van het elektrische
proces had men de zaak veel
nauwkeuriger in de hand. Zo
zelfs dat de langspeelplaat kon
komen (met nog grotere informa
tiedichtheid) en weer een stapje
verder, de stereoplaat. Daarbij
schreef men de twee geluidska
nalen onafhankelijk van elkaar
in de linker- en rechterzijde van
de groef.
Vertaalproces
De laatste stap is de «compact disc
geworden. Hierop kan men het
oorspronkelijke geluid niet ge
woon terugvinden. De muziek.
die uit reeksen trillingen bestaat,
wordt via een ingewikkeld com
puterproces omgezet in heel veel
'meetwaarden'. De meetwaarden
bestaan uit een heleboel (binaire)
cijfers, die dan pas in de plaat
worden vastgeleg/d. Het opteke
nen en uitlezen van zo'n 'plaat'
geschiedt optisch met de ragfijne
laserstraal. Er is geen mecha
nisch contact meer. De informa
tiedichtheid is daarmee zozeer
gestegen dat op een schijf zo
groot als een bierviltje een uur
(maximaal circa 80 minuten) ste-
reomuziek kan worden opgeno-
Andere voordelen van zo'n plaat:
via de reeksen 'ingebrande' cij
fers heeft men controle over toe
rental en eventuele kleine pers-
foutjes. Het geluid is met zo'n
nauwkeurigheid vastgelegd dat
vervorming, bijna onvermijde
lijk bij een mechanisch proces
als het 'snijden' van de plaat-
groef, onmeetbaar is geworden.
Philips vinding
De rol van Philips is in de ontwik
keling zeer belangrijk geweest.
Op het Nederlandse Natuurkun
dige Laboratorium heeft men het
lasersysteem waar de video lang
speelplaat en compact disc op
berusten, uitgevonden. De digi
tale wereldstandaard is er geko
men na intensief overleg, onder
anderen met Sony. Omdat de
Met een scherpe lichtbundel tast men de putjes in de plaat af. Opper-
vlaktevuil heeft daarop niet zo'n invloed.
compact disc een wezenlijke
vooruitgang betekent in het op
tekenen van muziek, is er een
kans dat het medium zich net zo
ontwikkelt als de kleurentelevi-
Een van de extra's is tekstopslag
tussen de muziek. Daarover is
nog geen uniforme afspraak ge
maakt, zodat men deze 'extra'
voorlopig niet benut. Het is ech
ter mogelijk via een extra uit
gang aan de speler het complete
libretto (tekst) van een opera bij
voorbeeld op het televisiescherm
te laten verschijnen.
De technische "prestaties van de
compact disc liegen er niet om.
De vervorming van het geluid
ligt lager dan 0,1 pet: nauwelijks
meetbaar dus. Het dynamisch
bereik van meer dan 85 dB is
veel dan bijvoorbeeld bij de
grammofoonplaat. Het frequen-
tiebereik is vlak over het hele
hoorbare gebied. Ruis, jengel en
jank zijn onmeetbaar. Ruis ont
staat alleen in de computerbe
werking van het geluid, maar is
van nature niet meer aanwezig.
Jengel en jank zijn afwezig om
dat alle gegevens die van de
'plaat' komen, eerst door het
computerhart van compact disc-
speler worden gecontroleerd. Zij
worden daartoe eerst ingelezen
en daarna razendsnel bewerkt en
doorgegeven. Mocht het inlezen
misschien niet regelmatig gebeu
ren. het computerhart van de
speler vangt die verschillen op
en stuurt ze met de regelmaat
van de (quartz)klok naar de ver
sterker
De meeste fabrikanten zullen hem
rond de jaarwisseling ook echt
gaan verkopen, terwijl zeker 25
producenten van elektronische
apparatuur hem op de Firato zul
len introduceren. Zij vertegen
woordigen ruim vijftig wereld
merken.
Alternatieve
expositie
j ii
voor dure
apparatuur
Tegelijkertijd met de Firato
wordt er op een steenworp af
stand van de RAI een alterna
tieve expositie gehouden, die
de naam 'HI-FI 82' heeft mee
gekregen. Die tentoonstel
ling wordt georganiseerd
door een aantal (zeer serieu
ze) importeurs van High-Fi-
delity weergave- en opname
apparatuur. Het gaat om zo'n
24 bedrijven die de duurdere
tot zeer dure apparatuur in
Nederland op de markt bren
gen. Zij hebben het statige
Novotel aan De Boelelaan, op
nog geen vijf minuten lopen
van de RAI. betrokken.
Zü geven drie redenen op om
niet meer aan de gewone Fi
rato mee te doen. Ten eerste
zijn de standpnjzen in de
RAI schreeuwend duur. ten
tweede is de Firato te veel
een kermis geworden waar
de serieuze 'audiofiel' niet
rustig het ene met het andere
produkt kan vergelijken.
Tenslotte wil men rust en
ruimte hebben om luidspre
kers. versterkers, draaitafels
en opname-apparatuur te
kunnen demonstreren. Ge
zien het grote aantal zalen
van het Novotel is dat inder
daad mogelijk. De toegang is
gratis. De naam Novirato, die
men eerst heeft gevoerd
moest na een kort geding met
RAI en Firato-bestuur wor
den losgelaten. De rechter
vond de naam te veel op 'Fi
rato' lijken.
Videorecorder staat al in 275.000 woningen
Er is op dit ogenblik geen interes
santer markt voor de elektroni
sche industrie dan de video
markt: Alles wat met het beeld
scherm te maken heeft verkoopt
nog. Video blijkt zoveel tover
kracht te bezitten dat de consu
menten er nog de spaarcentjes
voor van de bank halen. De trek
kers: in de eerste plaats de video
recorder (eventueel met camera),
dan nieuwe kleuren-tv's met al
lerhande snufjes zoals Teletekst,
viditel en stereogeluid en vervol
gens spelletjes- en huiscompu
ters. De beeldplaat (VLP) is op
de Firato wel te zien maar is in
Nederland nog niet verkrijgbaar.
Volgens een recent onderzoek dat -
een bandenfabrikant publiceer
de, zijn er nu 275.000 videorecor
ders in de Nederlandse huishou
dens. Slechts twee procent daar
van wordt gehuurd. De meeste
apparaten blijken toch de laatste
tijd te zijn aangeschaft. In alle ja
ren voorafgaand aan 1980 werd
maar 21 pet van de aankopen ge
daan. In 1980 werd 24 pet aange
schaft en 55 pet van het totale
aantal videorecorders vond in 81'
en begin 82' zijn weg naar de
huiskamer.
Het belangrijkste aankoopmotief
was het niet thuis hoeven blijven
voor een programma dat men
toch niet wil missen. Ook het op
nemen van programma's voor de
kinderen, werd vrij vaak ge
noemd. Per week maakt men ge
middeld drie opnames. Bijna al
lemaal van de tv, want het aantal
mensen dat een videocamera be
zit is niet zo groot: 20.000 ofwel
slechts 7 pet. Veel mensen zijn
wel van plan om een videocame
ra te kopen in het komende jaar.
Per videorecorder zijn ruim 85 pet
van de gemiddeld 10 aanwezige
banden, al gebruikt voor een op
name. Een flink gedeelte daar
van wil men bewaren. Maar 7 pet
van de bezitters van een video
recorder koopt een voorbespeel-
de cassette. Een veel groter aan
tal, namelijk 44 pet huurt wei
eens een cassette met een pro
gramma erop. Een op de vijf be
zitters is dan ook lid van een vi
deoclub
Deze draagbare videorecorder van Siemens weegt maar 3.3 kilogram, de accu meegerekend Hij heeft echter
i afwijkend cassette-formaat dat niet in een gewone videorecorder past.
Verwarring
Trein-Toegang-biljetten bij NS-stations.
De nieuwkomer op videogebied
krijgt altijd te maken met drie
verschillende systemen die te
koop zun. Daarom is het interes
sant te weten hoe het aantal van
ongeveer 275.000 videorecorders
verdeeld is. Het onderzoek
noemt 23 pet VCR-machines, die
Philips niet meer maakt. De V-
2000, de opvolger die o.a. door
Philips en Grundig gemaakt
wordt, staat maar bij 12 pet van
de gezinnen. Het Betamax-for-
maat treft men in 24 pet van de
gevallen aan en het merendeel
van de gezinnen. 37 pet, heeft
een VHS-apparaat.
Om vooral aantrekkelijk te ztjn en
het marktaandeel te vergroten
komen de fabrikanten van video-
machines op het ogenblik steeds
met nieuwe modellen. Elke nieu
we machine heeft weer een
nieuw snufje, of zelfs een wezen
lijke verbetering. Bekend is dat
veel videorecorders - vanwege
de lage bandsnelheid - een rela
tief slechte geluidskwaliteit ken
nen. Daarom bouwt men schake
lingen in - Dolby - om dat te
verbeteren De beeldkwaliteit
neemt nog steeds toe. De machi
nes «'orden hoe langer hoe be
trouwbaarder.
Wat dat betreft gaat het net als met
de zakrekenmachientjes. Eerst
bood men eenvoudige exempla
ren aan voor veel geld; later wer
den ze steeds goedkoper, kleiner
en slimmer. De videorecorder
van nu laat zich op allerlei ma
nieren programmeren in tijd.
heeft afstandsbediening, en een
hele macht knoppen.
Een algemene tendens bij de nieu
we videorecorders is ook het feit
dat ze vaak "frontloading" kre
gen Nu men de techniek van het
inrijgen van de cassetteband he
lemaal meester is, kan dat ook
makkelijker. Een brievenbus
van voren heeft als voordeel dat
de videorecorder gestapeld kan
worden in een systeemrek of
boekenkast
Keihard is ook het gevecht om de
portable-videorecorder te bren
gen. Vong jaar annonceerde
Grundig er ook een, die men ech
ter (nog'') niet heeft uitgebracht.
Het (Japanse) apparaat ver
scheen onder eigen naam op de
markt, Funai. Hij is op de Firato
ook te zien. maar heeft weer een
eigen afwijkend systeem Sie
mens brengt een soortgelijk af
wijkend systeem Men noemt het
eve (compact video cassette). De
cassette is wat breder dan een ge
wone geluidscassette. Sommige
Japanners doen een poging om
die nieuwe cassette met een
adapter toch in een VHS-maehi-
nc af te spelen. Een kleinere cas
sette maakt nu eenmaal een klei
nere recorder mogelijk. Maar de
beeldkwaliteit is ook stukken
minder, zeker als men het verge
lijkt met super 8 film
Inmiddels zijn er volgens de huidi
ge systemen in VHS- en Beta-
max-formaat aardig wat accu-
recorders te koop Maar Philips
komt nu voor het eerst ook met
een portable Die is opgezet vol
gens de V-2000 standaard, dus
met omkeerbare cassette. De
draagbare recorder kan thuis op
de timer-tuner en nctvoedmg
worden aangesloten Hij laat zich
dan gewoon als huiskamer-appa
raat gebruiken. Wanneer hu kan
worden geleverd weet men in
Eindhoven nog niet
Computerspelen
Nieuw is ook het feit dat op Firato
meer aandacht aan video-spel
letjes en computers wordt be
steed. Er zullen tal van impor
teurs en fabrikanten (meestal
oorlogs spelletjes aanbieden.
Met name bu de huiscomputer
komen echter steeds meer (kin-
denleerspclletjes of program
ma's opzetten Recente schattin
gen wijzen uit dat er inmiddels
zo'n 40 000 huiscomputers in Ne
derland zun aangeschaft Die
worden - zeker in het begin -
met spelletjes 'gevoed'. De mo-
gelokheid bestaat echter om ze
later te gaan gebruiken voor ad
ministratieve of rekenkundige
doeleinden. Daarom schieten in
Nederland de computerwinkel
tjes ook als paddestoelen uit de
grond.
Een hele nieuwe industrietak heeft
zich geworpen op het vervaardi
gen van voorbespeelde videocas
settes. Het komt nu al voor dat
bedrijven en uitgevers een Ne
derlandse speelfilm medefinan
cieren De filmproducent be
schikt daardoor over voldoende
middelen. De film kan dan eerst
in de bioscopen draaien en later
- omdat men de rechten heeft -
op videoband worden uitge
bracht. Het Meisje met Rode Ha
ren is daar een voorbeeld van.
Hu werd mede door VNU gefi
nancierd.
Grijze kanalen
Heel veel andere bedrijven hebben
zich inmiddels op de vervaardi
ging van videofilms geworpen.
Er zun daarvoor nieuwe bedrij
ven gesticht en clubs opgericht
om de kopieerbedrijven aan een
minimum-afzet te helpen Men
koopt de rechten van wat oudere
films of - zoals sommige niet bo
nafide bedruven doen - kopieert
alles wat binnen het bereik ligt
Veel B-films, sex en geweld
films worden via de gewone of
grijze kanalen aan de man ge
bracht Op de Firato zal een
enorm aantal videofilms worden
gepresenteerd
