Heidemij ten gronde aan onroerend- goedprojecten Leidse Baha'is herdenken slachtoffers De „rotte" kies van Brussel AcWer9rond 1 Co-produktie wapens kost rijk teveel geld Mgr. Ernst (Pax Christi) vindt stem advies fout Door Peter Bloemendaal en Ben Rogmans ARNHEM - De gigant NV Heidemij Beheer ligt onderuit. Opgesplitst in de financieel nog gezonde Heidemij Hol ding, waarin Heidemij Nederland BV en Heideco BV in de komende jaren moeten trachten om nog iets van de nu danig verbleekte glorie van in 1888 opgerichte 'Ver eniging ten algemene nutte' overeind te houden en in het ongezonde deel onder de oude naam Heidemij Be heer, die vier divisies telt en waarvoor surséance is aangevraagd en gekregen. Twaalfhonderd arbeidsplaatsen op de tocht bij een waslijst van dochter ondernemingen in binnen- en buitenland, waarover de woensdag be noemde bewindvoerder mr. D. Knottenbelt de komende weken een oordeel moet vellen: doorgaan of kappen. De activiteiten die de Heidemij de laatste tien jaar ontplooide op het gebied van de ontwikkeling van grote onroerend-goedprojecten, blij ken de grootste molensteen om de nek van het bedrijf te zijn geweest. Activiteiten, die ver buiten het sinds 1888 bestaande traditionele werk gebied van de Heidemij vielen. Dat werkterrein werd bij de oprichting van de vereniging nauwgezet afgebakend. Een groep landbouwers, eigenaren en pachters richtte op initiatief van de Gelders-Overijsselse Maatschappij voor Landbouw een vereniging op met als hoofddoel: het geven van deskundige voor lichting en adviezen om de opbrengst van (woeste) gronden en viswater te bevorderen en te verhogen. Vier jaar later zette de Heidemij de eerste stap op weg naar de status van gigant, waaraan dinsdag een einde kwam. Voor luttele guldens kocht de vereniging een tweescharige door zes kanjers van ossen voortge trokken ploeg. De eerste werkorganisatie was geboren. Personeelsbe zetting: zeven man. De leden van de raad van bestuur Hellema (links) en Schreve achter de tafel tijdens de persconferentie: de gigant Heidemij heeft surséance van betaling aangevraagd. VRIJDAG 20 AUGUSTUS 1982 Als het San Marcoplein een huiska mer waszou je hem L-vormig noemen doordat het Piazetta San Marco haaks op het piazza San Marco staat, en daar toch een on verbrekelijke tweeëenheid mee vormt. De 99 meter hoge campa nile, die in de knik van de L staat, vervult in die huiskamersi tuatie de rol van staande sche merlamp in vroeger tijden zelfs letterlijk, toen de vergulde toren spits als lichtbaken diende voor de schepen. De ineenlopende pleinen worden door drie soorten levende wezens bevolkt: 1. Italianen die iets te koop aanbieden, 2. toeristen die in hompjes van vijftig achter een gids aansukkelen die een felge kleurde opengeklapte paraplu overdreven hoog boven zijn hoofd houdt, en 3. zakjes maiskorrels in de vorm van duiven. Mij maak je althans niet wijs datje vlees, bloed en ingewanden te zien zou krijgen als je zo'n San Marco-duif met een slagersmes overdwars doormidden zou snij den. Er zouden alleen maar hon derden goudgele maiskorrels uit rollen. Plichtmatig pikken ze, ter opluistering van de foto van de gulle geefster, wat maiskorrels op (zonder zich, zoals de Amster damse Dam-duiven, te laten ver leiden tot hoererende hoogstand jes op uitgestoken handen), stop pen die weg in hun krop, en als ze volgeladen zijn wieken zij op naar een der daken rond het San Marco-plein, waar, buiten het ge zichtsveld van de toeristen, aan lange lijnen plastic zakjes zijn opgehangen waarin de duiven de opgehaalde maiskorrels, goed gedresseerd als ze zijn, weer heel uitspuwen, opdat de zakjes met maiskorrels de volgende dag op nieuw voor 500 lire aan de toeris ten verkocht kunnen worden. Leer mij de Italianen kennen (en hun duiven)! De werkelijkheid schijnt toch nog iets anders te zijn. In zijn schitte rende boek 'A Traveller in Italy' vertelt H. V. Morton hoe de dui ven van het San Marcoplein elke ochtend gevoed worden - een pri vilege dat is toegekend aan de verzekeringsmaatschappij Assi- curazioni Generali, die zijn kan toren juist achter het San Marc oplein heeft. Gedurende de win ter krijgen de duiven iedere dag 100 kilo mais en graan gevoerd (de helft 's morgens, de helft 's middags), in de zomer, als ze toch al volgepropt worden door de toe risten, wordt dat rantsoen gehal veerd. Morton beschrijft hoe dat gaat. Te gen negenen in de ochtend ver schijnt een man met een pet met klep op zijn hoofd en een grijze stofjas aan op het plein, die een grote emmer met deksel draagt waarop de letters A.G. geschil derd staan Assicurazioni Gene rali. Er hangt iets van verwach ting in de lucht, maar de man wordt slechts door een paar hon derd duiven omringd; de meeste duiven blijven nog in de nissen en op de randen van de omrin gende gebouwen zitten, omdat zij weten dat er toch niet gestrooid zal worden voordat de klok van de campanile negen begint te slaan. De man wacht. In de verte begint een klok te lui den, maar noch de man, noch de duiven reageren daarop: het is immers niet de klok van de cam panile. Dan - beng - begint het. De man strooit de mais op het plein uit, eerst in de vorm van een enorme letter A, dan in die van een letter G. Tegelijkertijd storten de duizenden duiven zich van de daken af, in de richting van man en mais. De eerste se conden is de man nog zichtbaar van zijn hoofd tot zijn middel, daarna zie je alleen nog even zijn hoofd boven de duivenmassa uit steken, en ten slotte verdwijnt hij compleet in een cycloon van dui ven, schrijft H. V. Morton. Al die duizenden duiven, die de eeuwenoude gebouwen als rots wanden gebruiken om er te neste len en al hun ongëvoeg te depone ren, berokkenen de mooiste stad ter wereld daardoor natuurlijk grote schade. Toch denken de Ve- netianen er niet over de duiven of een deel van de duiven te verja gen of (zoals de Belgen onlangs met hun overschot aan spreeu wen deden) met dynamiet te ver morzelen. Terwijl elders in Italië alle vogels vogelvrij zijn en onge breideld geschoten of gevangen worden, worden de eetbare en makkelijk te vangen duiven ge spaard. Ook in de oorlog, toen het voedsel schaars was, werden de duiven niet gegeten. In de middeleeuwen gebeurde dat nog wel. Toen lieten de priesters tijdens de Goede Week duizenden duiven los vanaf de facade van de basiliek, nadat hun pootjes waren verzwaard met papieren slingers. Veel duiven konden daardoor gevangen worden, om daarna opgegeten te worden. Maar de duiven die wisten te ont snappen, werden luid toegejuicht en kregen voor eeuwig het recht te blijven leven en niet te worden gevangen. Omdat die irrijbrief blijkbaar ook voor hun nazaten gold, konden de Venetianen op den duur de vrijgestelde duiven en de te van gen duiven niet meer uit elkaar houden, en daaraan zou het dan te danken zijn dat alle duiven in Venetië nu onaantastbaar zijn geworden. Want je wist nooit of je niet een beschermde duif te pakken had... Groei In de daarop volgende jaren groeide de Nederlandse Hei demij langzaam maar zeker uit tot een niet meer weg te denken bedrijf, dat meer en meer de overheid in raad en daad bijstond. Voorbeeld: de totstandkoming van de Wet op de Ruilverkaveling in 1924 werd nagenoeg volledig door de Heidemij voorbereid. Van af dat moment worden ruil verkaveling, waterbeheer sing en wegenbouw de groeiende hoofdmoot in de activiteiten van de vereni ging. In 1930 - het jaar waarin de cri sis duidelijk gestalte krijgt - gaat de Heidemij zich op ver zoek van de regering ook be zighouden met werkver schaffing. Het 'ten algemene nutte' in de doelstelling van de vereniging nog eens extra onderstrepend. De gefor ceerd geschapen werkgele genheid - voornamelijk pro jecten met handwerk - wordt een succes. In 1952 zet de Heidemij de eer ste stappen in het buitenland. Voornamelijk in ontwikke lingslanden, waar het op po ten zetten van agrarische pro jecten ter hand wordt geno men. In 1953 maakt de Heide mij opnieuw naam door in Zeeland in snel tempo de gi gantische schade na de wa tersnood daar met modern mechanisch materiaal weg te werken. De groei zet door: in 1957 koop de Heidemij als eerste in Nederland een com puter voor de loonadmini stratie. Groei duurt echter niet eeuwig. Als tegen het eind van de ja ren '70 de economische reces sie (de tweede in deze eeuw) zich aandient, sluipen steeds meer rode cijfers in de Heide- mij-boekhouding. De NV Heidemij Beheer zit op dat moment al tot over haar oren in de projectontwikkeling (onroerend goed) in binnen- en buitenland, hoofdzakelijk België en Frankrijk. In 1978 besluit de Heidemij om als enige Nederlandse inves teerder mee te draaien in de bouw van een enorme kanto renflat in het centrum van Brussel. Kosten van de bouw: circa 20 miljoen gul den. Tegelijkertijd pakt de Heidemij een ander project aan: de bouw van een gigan tisch bungalowpark in toeris tisch Frankrijk. 'Rotte kies' Het Brussel-project komt in de Heidemij-portefeuille, nadat een ingenieurs-adviesbureau in de Belgische hoofdstad (een van de vele dochteron dernemingen van de Heide mij) steeds meer betrokken raakt bij het wegwerken van 'een rotte kies in het Brussel se stadsbeeld'. Aanvankelijk als adviseur, later ook als geldschieter via het hoofd kantoor in Arnhem. Het pro ject ziet er aanvankelijk winstgevend uit, maar dat slaat al snel om in flinke ver liesposten. De verliezen wor den steeds groter, de daar mee gepaard gaande rente problemen eveneens. De Heidemij heeft zich uitein delijk met 32 mihoen gulden investeringen in onroerend- goedprojecten in België en Frankrijk in een zaak ge werkt waar niet meer uit te komen was na het met een sneltreinvaart instorten van de onroerend-goed markt in West-Europa. In 1978 had de Heidemij nog zonder al te veel kleerscheuren uit het Brusselse project kunnen stappen. Weliswaar met een verlies van één tot twee mil joen gulden, maar dat was al tijd nog minder dan het ver- liesniveau tot waar de Heide mij nu is afgezakt. De Heidemij-top durfde die stap in 1978 echter niet aan. Twee miljoen over de balk was in dat jaar, toen de Hei demij nog vijf miljoen gulden winst maakte, een onaan vaardbaar hoog bedrag aan de verkeerde kant van de boekhouding. Dat jaar werd het laatste waarin de'Heidemij nog winst boek te. De raad van beheer be sloot door te gaan met de pro jecten in België en Frankrijk en hoopte op een ommekeer die dus niet kwam: de 'rotte kies in het stadsbeeld van Brussel' werd een rotte kies in het Heidemij-apparaat, die nu de rest van het gebit ook heeft aangetast. De twee mil joen gulden verlies die men in 1978 niet aandurfde, is in middels uitgegroeid tot 17 miljoen gulden werkelijk ver lies in 1981. En een voor 1982 verwacht verlies van ruim 22 miljoen gulden. 'Minst slechte' De laatste anderhalfjaar stapel den de verliezen in België en Frankrijk zich zo hoog op, dat de Heidemij nog maar één uitweg zag: de botte bijl moest erin. „De minst slechte oplossing", zegt F. H. Schre ve. lid van de Raad van Be heer. „Het niet afstoten van de ongezonde delen van de NV Heidemij Beheer zou hebben betekend, dat het complete bedrijf over enkele jaren in een moeras van schulden zou zijn weggezon ken. Het ging de laatste maanden veel te snel bergaf waarts". Mr. H. J. Hellema (Raad van Bestuur) zei het dinsdag tij dens de persconferentie in het statige Hotel l'Europe in Amsterdam bijzonder tref fend: „De oude Heidemij was een badkuip vol stoppen. De enige manier, om een volko men leeglopen van die bad kuip tq voorkomen, was het plaatsen van een groot schot met de nieuw gezonde hol ding aan de ene en de onge zonde tak aan de andere kant". Eerdere pogingen van de Hei demij om in overleg met de banken het oude bedrijf op te splitsen in meerdere nieuwe holdings („Meer schotjes in de badkuip", aldus mr. Helle ma) liepen uiteindelijk in juni dit jaar stuk op een gebrek aan vertrouwen bij de ban ken (RABO en ABN). Enkele weken geleden besloot de Heidemij na het bekend wor den van de bar slechte half jaarcijfers tot de ingrijpende operatie. Het Heidemij-schip moet nu verder varen onder een nieuwe holding-vlag, waarin die bedrijven zitten die tot nu toe altijd winstge vend zijn geweest. Geen won der, dat mr. Hellema dinsdag in Amsterdam de natie opti mistisch kon voorrekenen: „We maken dit jaar weer winst". De uiteindelijk funest gebleken activiteiten in België en Frankrijk waren wel de grootste molensteen om de Heidemij-nek, maar niet de enige. De overheid, die tot voor enkele jaren de Heide mij ruimschoots van op drachten voorzag, is sterk aan het bezuinigen geslagen. Verder is een viertal aanne mingsbedrijven in de weg- en waterbouw in België. Frank rijk en Nederland onder de rode streep terechtgekomen bij gebrek aan opdrachten en te hoge rentelasten. De brok kenmakers: Lareco Neder land BV, de WMN Neder land, Novello SA Frankrijk en Lareco NV België. Twaalf honderd arbeidsplaatsen op de tocht. Een derde van het totale personeelsbestand, dat overigens de afgelopen jaren al met 1000 mensen is inge krompen. Een waslijst BV's en NV's in binnen- en buiten land (23 in totaal), waarvan de toekomst aan een wel zeer dun zijden draadje hangt. De surséance van betaling (aan gevraagd door de moederon derneming NV Heidemij Be heer) betekent nog niet het onmiddellijke einde van al die bedrijven. De woensdag benoemde bewindvoerder mr. D. Knottenbelt, moet gaan uitzoeken welke appels aan de oude Heidemij-stam- boom niet gezond zijn. De 'rotte bedrgven' zullen moe ten sneuvelen. Ogem methode De manier, waarop'het aloude Heidemij-eoncern nu met de botte-bijlmethode in twee PAGINA 13 stukken is gehakt, heefl veel weg van de manier waarop het OGEM-concern vong jaar ter ziele ging. De 'rotte bedrij ven' binnen de OGEM wer den toen samengebracht in een Sterfhuis BV Mr. Helle ma vond deze vergelijking dinsdag in Amsterdam uit den boze. ..Gebruikt u de term OGEM-truc alstublieft niet. Dat slaat nergens op". Mr. Schreve daarentegen gaf woensdagochtend toe. dat de nu gekozen constructie veel weg heeft van de OGEM-truc. „Met één verschil. Voor ons is dit de enige verantwoorde uitweg, de minst slechte, waarvoor weloverwogen is gekozen". De nu gekozen methode, het eenvoudigweg amputeren van de zieke takken van het concern, wordt door FNV- man Geert Wijnhoven beti teld als „de meest onbeschof te keuze die maar mogelijk is". Volgens Wgnhóven heelt de Heidemij-directie zich vanaf 1979 herhaaldelijk be zondigd aan het uitleven van persoonlijke investerings hobby's van de topmannen Van Dijk en Zonneveld re creatieparken en bungalow projecten in het buitenland. In hoeverre die constatering hout snijdt is niet duidelijk. Wel staat vast. dat na het ver trek van deze twee mensen uit de Raad van Bestuur (geëist door onder meer de vakbonden) geen project be slissingen meer zyn genomen die achteraf extra nadelig bleken. Het kwaad was toen echter al geschied. De huidi ge Raad van Bestuur zat met een erfenis, die niet met twee eerder opgestelde sanerings plannen omver te halen was. Schreve: „De saneringen wa ren niet voldoende om het bedrijf er weer bovenop te til len. De neergang van de eco nomie ging gewoon te snel. We waren al te diep gezakt". 'Kansrijke startposi ties' Op 4 mei dit jaar schreef de Raad van Bestuur in het jaarverslag over 1981: „Wij verwachten dat wg met 1981 het moeilijkste jaar achter ons hebben. Wij mogen in 1982 nog niet op winst reke nen. Wij hebben geconsta teerd. dat ons bedrijf door moeilijkheden mentaal is ge sterkt. Het is duidelijk dat dit is te danken aan de aanzet, veerkracht en loyaliteit van onze medewerkers. Wij zijn hen daarvoor zeer erkente lijk". En ook: „Het gezamen- Ujk beleven van een moeilijk jaar heefl ons mentaal ge sterkt. Wij zullen enn slagen ogenschijnlijk ongunstige omstandigheden aan te grij pen als kansrijke startposi ties". De 1200 Heidemg-werknemers van de in het 'sterfhuis' on dergebrachte dochteronder nemingen zullen in de ko mende weken de nodige veerkracht en mentale sterk te hard nodig hebben. Zij zgn benieuwd hoe kansrijk de startposities na deze giganti sche klap zullen blgken. Eén ding staat in ieder geval vast: de 1200 personeelsleden ver keren niet langer in 'ogen schijnlijk ongunstige om standigheden'... De Bahé'is in Leiden en om geving hebben een openbare bijeenkomst uitgeschreven om hun door geweld omge komen geloofsgenoten te herdenken. Dat gebeurt op zondag 5 september 's avonds om 8 uur in het kerke lijk centrum 'De Regenboog' te Leiden (Merenwijk). "Sinds de islamitische revolu tie in Iran van 1979 zijn in dat land talrijke volgelingen van het Bahéi-geloof het slachtof fer geworden van doelbewus te en meedogenloze vervol ging", schrijft de plaatselijke geestelijke raad van de Ba- héis van Leiden in de aan kondiging. De bijeenkomst is niet alleen een herdenking van hen die hun leven al moesten geven, maar ook een uur van "gebed om bescher ming te vragen voor allen die zich nog dagelijks bedreigd weten". Beroepingswerk. Hervorm de Kerk: beroepen te Eg- mond aan Zee en Egmond- Binnen J. de Gier Marknesse- Luttelgeest; aangenomen naar Boxtel en Sint Michels- gestel (protestantse gemeen te) D. Stolk, gereformeerd predikant te Leeuwedorp- Wolphaartsdijk (Z.); bedankt voor Houten (U.) L. H. Oos ten Wouterswoude, voor Tho- len G. C. Kunz Dordrecht. Leven en vrede Vredesconferentie. Negen Scandinavische kerkleiders hebben gisteren de kerken uitgenodigd voor een vredes conferentie in april volgend jaar te Stockholm en Uppsa la. Thema van de conferentie zal zijn: 'Leven en vrede'. Het hoofd van de Evangelisch- Lutherse Kerk in Zweden, aartsbisschop Olof Sundby, ziet in deze conferentie een vervolg op de internationale vredesconferentie van we reldgodsdiensten die in mei, op uitnodiging van de Rus- sisch-Orthodoxe Kerk, in Moskou werd gehouden. Voor de conferentie in Zwe den worden alleen vertegen woordigers van de christelij ke kerken uitgenodigd. "Een gezamenlijke oproep van de kerken voor vrede en ont wapening zal zijn uitwerking op de politici niet missen", meent aartsbisschop Sund by. Naar verluidt, heeft al een groot aantal theologen en weten schapsmensen op het gebied van vredesvraagstukken me dewerking toegezegd. De re gering van Zweden draagt voor een niet onaanzienlijk deel bij in de kosten van de conferentie. Nobelprijs De Amerikaanse taaldeskun dige Kenneth L. Pike (70) is een van de kandidaten voor de Nobelprijs voor de vrede, die eind oktober in Oslo wordt uitgereikt. Pike is ja renlang president geweest van het Summer Institute of Linguistics (SIL). Deze organisatie, een zusteror ganisatie van de Wycliffe Bij belvertalers, werd in 1942 op gericht voor hulp aan in heemse volken. Het SIL is gespecialiseerd in het ont werpen van een alfabet voor ongeschreven talen om men sen te leren lezen en schrij ven. Er'zijn 5000 talen op de wereld. Men schat, dat er bij na 3000, gesproken door zo'n 200 miljoen mensen, nooit op schrift zijn gesteld. Het SIL maakt ook woorden boeken en eenvoudige lees boeken, en verder vertaalt het gedeelten van de bijbel. Moon. De Amerikaanse rech ter die sekteleider Moon (van de Unified Family of Vereni gingskerk) onlangs veroor deelde wegens belastingont duiking heeft het ministerie van justitie in Washington la ten weten, dat deze veroorde ling geen reden hoeft te zijn om de man het land uit te zet ten. "Het is de ergste soort van perfectionisme, als huwelijk spartners van elkaar levens lange trouw verwachten en een moment van ontrouw ('slippertje') niet kunnen ver geven. De zonde van de part ner onderdrukken of niet meer waarderen is veel erger, en dat komt heel vaak voor". (John Tayler, anglikaans bis schop in de buurt van Lon den, in zijn bisdomblad DEN HAAG (GPD) - De regering heeft geen geld meer om het Nederland se bedrijfsleven te betrekken bij de aanschaf van defensiematerieel in het buitenland. Co-produktie door bedrijven in ons land kan met langer leiden tot hogere prijzen. Minister Van Mierlo (defensie) zei dit gisteren in een gesprek met Tweede-Kamerleden over de aanschaf van 646 draagbare luchtdoelraketten. Met die order is ruim 155 miljoen gulden gemoeid. De Amerikaanse fabri kant General Dynamics is bereid om Fokker, Philips en Eurometaal b(J de bouw te betrekken tot een totaal van 31 miljoen gulden Dat gaat volgens Van Mierlo alleen door, als de Nederlandse bedrijven tegen concurrerende prijzen kunnen werken. De wapens mogen geen stuiver duurder worden dan bi) volledige fabricage in de Verenigde Staten Totnogtoe heeft het kabinet vaak een meerprijs by defensieorders voor zijn rekening genomen, als de werkgelegenheid in ons land daar baat bij had. In beginsel kwam dat extra bedrag uit de kas van economische of sociale zaken, en niet uit die van defensie zelf. Die departementen hebben daar inmiddels echter geen geld meer voor Van Mierlo zei dat de Europese Navo-landen zich tegenover de Verenigde Staten krachtiger gaan opstellen om eens wat terug te krggen voor de miljarden die Amerika verdient aan Europese wapenaankopen. Vol gens hem beseft Washington dat het nu tgd wordt de daarover al vier jaar geleden gemaakte afspraken gestand te doen ETTEN LEUR (GPD) - Bisschop H. Ernst van Breda heeft zich gisteren, op een informatiedag in Etten-Leur voor de komende V red es week in september, afge keerd van het zogenaamde stem advies dat een vijftiental vredes bewegingen met het oog op de aanstaande verkiezingen heeft gegeven. Onder deze bewegin gen bevinden zich het Interker kelijk Vredesberaad en de RK- vred es beweging Pax Chnsti. waarvan bisschop Ernst lande lijk voorzitter is. Bisschop Ernst is het absoluut on eens met het feit dat Pax Christi zich in de partijpolitiek begeeft Bovendien zei hij in het verschij nen van het stemadvies niet te zijn gekend. Hg was met vakan tie in Indonesië.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1982 | | pagina 13