Ziekenfondsen nemen
heft in eigen handen
Wordt de fysiotherapeut te duur?
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1982
Nu de botte bijl der
bezuinigingen steeds steviger
in de gezondheidszorg begint
te hakken, stapelen de
daaruitvolgende conflicten
zich navenant op. Zo wil het
momenteel niet meer boteren
tussen de fysiotherapeuten en
de ziekenfondsen. Sinds kort
heeft de onderlinge relatie een
dieptepunt bereikt. Niet
alleen
bezuinigingsmaatregelen,
maar ook de wijze waarop
deze tot stand zijn gekomen of
gaan komen, en plannen van
de ziekenfondsen om de
huidige samenwerkingsopzet
met de therapeuten te
wijzigen liggen daaraan ten
grondslag.
Hoe heeft het zover kunnen
komen? De ziekenfondsen
azen al jarenlang op
veranderingen. De
fysiotherapeuten zouden
teveel verdienen, het aantal
behandelingen zou te groot en
daardoor te duur zijn, terwijl
de onafhankelijke en
oncontroleerbaare status van
de therapeuten eveneens een
steen des aanstoots vormde.
Anders gezegd: de
fysiotherapie kost in deze
tijden de ziekenfondsen, die
zelf ook dienen te bezuinigen,
teveel. Bovendien moet het
met het ongrijpbare vrije
leventje van de
fysiotherapeuten ook maar
eens afgelopen zijn, zo vindt
men.
Om verandering in deze
situatie te brengen, lanceerde
de Vereniging van
Extra
Nederlandse Ziekenfondsen niet erg zitten, met als gevolg
(VNZ) tal van plannen. De dat de onderhandelingen
fysiotherapeuten zagen die tussen beide partijen zich
uiterst moeizaam
voortsleepten. Minister
Gardeniers van
Volksgezondheid wenste de
resultaten niet af te wachten.
Zij willigde alvast enige
verzoeken van de
ziekenfondsen in. Zo zijn de
ziekenfondsen ontheven van
de verplichting om met iedere
beginnende therapeut een
contract te sluiten.
Deze ad-hoc maatregel schoot
bij de twee verenigingen voor
fysiotherapie in het verkeerde
keelgat. De onderhandelingen
over een nieuw
samenwerkingsverband
stagneerden, waarna de VNZ
een nieuwe troef uitspeelde.
Rekening houdende met de
wettelijke opzegtermijn,
kondigden de ziekenfondsen
vorige maand aan hun
contract met alle
fysiotherapeuten per 1 januari
83 eenzijdig op te zeggen. Dit
alles in afwachting van nieuw
samen werkingsverband.
De fysiotherapeuten weten
dat zij machteloos staan.
Vechten met de grote beer is
allemaal leuk en aardig, maar
het betekent wellicht ook het
graven van hun eigen graf. Zij
zullen tegen wil en dank
moeten inbinden en zich naar
de wil van de VNZ moeten
schikken. Of dat helemaal
zonder slag of stoot zal
gebeuren, is echter nog de
vraag. De tot nu toe onderling
verdeelde therapeuten
kunnen dan wel niet bogen op
de macht van een vakbond,
maar door de gelederen te
sluiten trachten zij nog te
redden wat er te redden valt.
Twee verenigingen zijn er. De
grootste en oudste is het
Nederlands Genootschap voor
Fysiotherapeuten (NGF).
Jonger en kleiner is de
Nederlandse Vereniging voor
Vrijgevestigde
Fysiotherapeuten (NWF). De
NWF is een suiv«r«
belangenvereaigiafé%e in
eerste instantie werd
opgericht om een eigen, van de
ziekenfondsen onafhankelijke,
pensioenregeling te
bewerkstelligen. Zij heeft zich
altijd extremer opgesteld dan
het NGF, dat als tegenhanger
voor de NWF de LWF
oprichtte, maar onder de
huidige omstandigheden
beginnen beide clubs elkaar te
vinden.
Mevrouw Penders-Wesseling
vertegenwoordigt de NWF in
de L«idse regio. Zij verwoordt
de gramschap van de
fysiotherapie: "Inleveren
prima, maar dan wel in
redelijke mate. Een nieuw
samenwerkingsverband? Ook
uitstekend, maar dan wel na
democratisch overleg en
zonder ons de status van
ambtenaar op te leggen".
De ziekenfondsen zien de
protesten als een storm in een
glas water. Hun in/irns /i m
deze impopulaire maatregelen
onvermijdelijk. Iedereen heeft
het tegenwoordig moeilijk,
dan kan ook de fysiotherapeut
niet in alles zijn zin meer
krijgen. Stelt de wereld der
fysiotherapie zich alleen maar
als een klein kind aan omdat
het een paar snoepjes moet
missen, of zit zij werkelijk in
de hoek waar de klappen
vallen?
"Eigenlijk zouden we het conflict echt op de spits
moeten drijven. Gewoon kijken wat er na 1 januari
1983 gebeurt. Als de patiënten wegens gebrek aan
liquide middelen niet meer bij de fysiotherapeut
terecht kunnen zullen ook zij in opstand komen.
Dan moeten de ziekenfondsen wel inbinden."
De Leidse fysiotherapeute me
vrouw Penders heeft het idee
van harde actie nog niet hele
maal van zich afgezet. "Maar
ja, dat zal wel een utopie blij
ven. Tenslotte moeten de fy
siotherapeuten zelf ook hun
brood verdienen en zie ik niet
iedereen meedoen of voet bij
stuk houden. En dat laatste is
wel een absolute voorwaarde
voor het slagen van zo'n pro
testactie."
Echt oorlog zal het dus niet
gaan worden, maar niettemin
heeft NWF-vertegenwoor
digster Penders geen goed
woord voor de Vereniging
van Nederlandse Zieken
fondsen over. "Met het Zie
kenfonds voor Leiden en
Omstreken hebben we een
goed contact, dat kan ook
niet anders doen dan op
drachten van hogerhand uit
voeren. Wat daar echter in de
top allemaal gebeurt, dat
grenst aan het ongelooflijke."
Het doet de therapeute zicht
baar deugd dat de pers einde
lijk aandacht wenst te beste
den aan wat de fysiothera
peuten bijna beschouwen als
een strijd op leven en dood:
"Nu de specialisten ook aan
gepakt gaan worden, lees je
daar alles over in de krant.
Maatregelen over ons worden
echter geruisloos doorge
voerd."
Zwartboek
Leidraad in haar betoog is een
zwartboek dat de NWF in
juni heeft uitgegeven. Daarin
worden de, in de ogen van de
NWF, wandaden van de
VNZ en de overheid uit de
doeken gedaan. "Salo Muller
heeft dat zwartboek onlangs
aan minister Gardeniers van
Volksgezondheid overhan
digd. Wat een werk Muller
niet heeft moeten verzetten
om het zo ver te doen komen.
Dat zwartboek zal overigens
ondertussen wel in de onder
ste la van de minister beland
zijn."
Hoofdstuk voor hoofdstuk
licht mevrouw. Penders het
zwartboek toe. "In de eerste
plaats hebben we de wijzi
ging in artikel 47.3 van 'de
Ziekenfondswet. Het vesti
gingsbeleid van fysiothera
peuten is daarmee volledig in
de handen van de zieken
fondsen komen te liggen. Zij
bepalen nu of een aanko
mend fysiotherapeut zich wel
of niet ergens mag vestigen.
Van een vrij marktmechanis
me is geen sprake meer. Een
therapeut kan natuurlijk wel
zonder de medewerking van
het ziekenfonds een praktijk
opzetten, maar op patiënten
van dat ziekenfonds hoeft hij
in elk geval niet te rekenen,
want die krijgen niets ver
goed. Kwalijk is bovendien
dat wij ook niet meer vrij zijn
in het kiezen van een z.g.
praktijkmedewerker. Velen
van ons stellen hun praktijk
ten dele beschikbaar aan een
"peut" die (nog) geen
werkruimte heeft. Voor bei
den is dat in verband met de
kosten een aantrekkelijke
constructie. De ziekenfond
sen mogen nu echter bepalen
wie die medewerker wordt.
in principe is dat nummer
één op de wachtlijst. Van
mijn praktijk maakt mijn
dochter, die ook fysiothera
peute is, als medewerker ge
bruik. Had ik haar heden ten
dage als medewerker willen
nemen, dan gaat dat niet
meer, ik heb maar die num
mer één van de lijst te kiezen.
Dat is nogal wat."
Te duur?
Vindt mevrouw Penders het
dan niet begrijpelijk dat men
de tomeloze groei van het
aantal fysiotherapeuten
wenst in te dammen? Ten
slotte kosten al die behande
lingen de fondsen een lieve
duit.
"De overheid wenst het aan
tal therapeuten terug te bren
gen tot 1 op 3000 inwoners,
nadat het streven eerst zelfs 1
op 3500 was. Nu wil het geval
dat de verhouding momen
teel in Zuid-Holland al 1 op
1322 bedraagt. En nog steeds
zijn er therapeuten die er
wachtlijsten op na houden.
Dat zegt eigenlijk al genoeg.
Er is nog vraag zat, dat natte
vinger-cijfer van 1 op 3000
slaat nergens op. Ze kunnen
dan wel zeggen dat de fysio
therapie te duur is, maar wat
is duur zeg ik op mijn beurt.
Als wij er niet waren, hoeveel
mensen zouden er dan niet
geopereerd moeten worden,
bij de specialist belanden, of
onder behandeling van dure
medicijnen komen te staan?
Wat gaat dat niet allemaal
kosten? In wezen zijn wij
juist erg goedkoop."
C. Landheer, secretaris van de
VNZ en volgens NWF-krin-
gen de inspirator achter de
plannen van de ziekenfond
sen, kan zich niet met deze
theorie verenigen: "Kijk, de
praktijk van de gezondheids
zorg leert dat de behoefte
evenredig groeit met het aan
bod, zij is net zo groot als
men zelf wil. Hoe meer zie
kenhuizen, des te meer pa
tiënten. Hoe meer fysiothera
peuten, des te meer vraag
naar behandeling. Straks
hebben we bij wijze van spre
ken een verhouding van één
op één, wie gaat dat betalen?
Ik vind het cijfer van 1 op
3000 best redelijk."
Applicaties
Een ander punt dat hevig ter
discussie staat is de honore
ring van de fysiotherapeuten.
Zowel de huidige modelover
eenkomst tussen de thera
peuten en de ziekenfondsen,
als de nieuwe nog te sluiten
overeenkomst bevat regelin
gen om de inkomsten van de
fysiotherapeut tot een be
paalde loonschaal terug te
voeren. De VNZ wenst uit te
gaan van de z.g. loonschaal 89
(deze wordt momenteel ge
hanteerd), terwijl de thera
peuten op basis van loon
schaal 114 wensen te werken.
Om zo'n schaal te realiseren
proberen beide partijen tot
overeenstemming te komen
Mevrouw Penders met het zwartbroek van de NWF: "Ik wil het geen chantage noemen, maar het riekt er
vel naar". (Foto Hoivasti
over de voor een behandeling
te hanteren tarieven. In april
1980 werden daartoe, tegen
de zin van de NWF, maatre
gelen getroffen. Deze leidden
ertoe dat de fysiotherapeuten
per geval slechts 12 z.g. ap
plicaties (een therapie waar
bij gebruik wordt gemaakt
van apparatuur) vergoed kre
gen.
Twee maanden later werd die
maatregel op aandringen van
het parlement versoepeld. Is
na de serie van 12 een verdere
behandeling dringend ge
wenst, dan kan ook deze ver
goed worden. Dat hangt van
de goedkeuring van het
plaatselijke ziekenfonds af.
De behandelingstijd voor die
applicaties is ondertussen
eveneens beperkt. Op grond
van de oude modelovereen
komst had de VNZ bepaald
dat slechts 8 minuten van de
behandelingstijd zou worden
vergoed. Na een kort geding
van de NGF tegen de VNZ
bepaalde de rechter die tijd
op 11 minuten. Voorstel van
het VNZ tijdens de onder
handelingen voor een nieuwe
modelovereenkomst is het
aantal behandelingen van
een fysiotherapeut tot maxi
maal 21 per dag te beperken.
Lopende band
Mevrouw Penders ziet dit alle
maal niet zo zitten: "Schaal
89 staat in geen verhouding
tot onze opleiding. De gemid
delde HBO-er zit op schaal
114, daar wensen wij ook in te
vallen. Die beperking van het
aantal te vergoeden applica
ties en behandelingstijd ligt
ons evenzeer zwaar op de
maag. Ikzelf trek wel een uur
voor eeh patient uit en ga
daar dus maar 17 minuten ho
norarium voor ontvangen.
Nu hoef ik er vanwege de in
komsten van mijn man, die
gepensioneerd gymleraar en
oud-fysiotherapeut is, niet
speciaal van te leven, maar
wat te denken van de gemid
delde therapeut, die voor een
behandeling toch altijd nog
zo'n half uur kwijt is. Het
aan- en uitkleden van een ou
dere patient kost vaak al zo'n
10 minuten. De mogelijkheid
om extra applicaties boven
de standaard-twaalf te ver
goeden schijnt ook alweer in
de ijskast te gaan. Chroni
sche patiënten, die er toch ge
noeg zijn, kunnen dan dus
naar iets anders gaan uitkij
ken, voor zover er tenminste
alternatieven voor hen zijn
Wat gaan al deze regelingen nu
teweeg brengen? "Of de fy
siotherapie krijgt een lopen
de band karakter, met nave
nante teruggang in kwaliteit,
óf de fysiotherapeut gaat
drastisch in inkomen achter
uit. of de therapeut moet
koopman gaan spelen en de
ziekenfondspatiënt flink la
ten dokken. Het eerste zal ge
schieden als men zich precies
aan de maximum-tijd en het
aantal behandelingen gaat
houden, het tweede als de
therapeut dat niet doet en de
patiënt niets in rekening
brengt, het derde als hij wél
de niet door het ziekenfonds
te vergoeden kosten van de
patiënt wenst te ontvangen.
Ieder moet dat voor zich gaan
bepalen, bepaald geen
pretje."
Impasse
De NWF mag dan flink kla
gen, maar heeft het ook een
alternatief? Er zal toch bezui
nigd moeten worden. "Ik zie
veel heil in een opzet met een
eigen risico voor de patiënt
over de hele linie van de ge
zondheidszorg. zoals dat nu
al bij de IZA-verzekerden het
geval is. Zoiets lijkt me heel
wat redelijker dan op één
ding te bezuinigen. Een eigen
risico, dat groter wordt naar
mate het inkomen hoger is.
Dat werkt prima. Over de
IZA hoor je nooit klagen,
over de ziekenfondsen des te
meer."
Secretaris Landheer licht de
VNZ-plannen als volgt toe:
"Momenteel zijn er fysiothe
rapeuten die veel meer pro
ductie hebben dan in een
dagtaak mogelijk is. Die doen
en verdienen dus teveel. Om
dat aan banden te leggen voe
ren we die tarieven in. De tijd
en het aantal behandelingen
die we vergoeden is ons in
ziens reëel, meer is echt niet
nodig. Chronische patiënten7
Als er werkelijk mensen zijn
die zonder een fysiothera
peut niet kunnen leven, dan
ben ik best wel bereid daar
een oplossing voor te zoeken.
Van een eigen risico ben ik
niet zo'n voorstander. Dat
vind ik enigszins strijdig met
de soicale verzekeringsge
dachte. Dat neemt niet weg
dat bepaalde vormen best
zinvol kunnen zijn."
Omdat de ziekenfonsen tijdens
de onderhandelingen niet
veel medewerking van het
NGF en de NWF ondervon
den, ondernamen zij eind ju
ni stappen om de impasse te
doorbreken. Zij stuurden alle
onder contract staande thera
peuten een brief met in vrien
delijke bewoordingen de me
dedeling dat het contract per
1 januari 1983 alvast is opge
zegd.
Geschil
Landheer ontkent kwader
trouw: "Er is totaal geen
sprake van pressie, of het in
het leven roepen van een con
flictsituatie De ziekenfonds
wet verplicht ons nu eenmaal
een overeenkomst een half
jaar van te voren op te zeg
gen. We gaan er zonder meer
van uit dat de ondcrhand. lm
gen over een nieuwe tarief
structuur in de tussentijd tot
een bevredigend einde ko
men." En als dat niet gebeurt,
omdat de fysiotherapeuten
voet bij stuk houden? "Dan
ben ik helaas genoodzaakt de
minister te melden dat er
geen nieuwe modelovereen
komst is gekomen, waarna
we alle fysiotherapeuten in
dividueel zullen benaderen
onder voorlegging van het
contract, naar onze ideëen
opgesteld."
Dat de NWF minder gemak
kelijk over de brief denkt,
moge duidelijk zyn. Penders
"Dit is de nieuwste stunt van
de VNZ Ik wil het geen
chantage noemen, maar het
nekt er toch wel naar. Als wc
niet inbinden met onze eisen
komen wc op 1 januari voor
het blok te staan: wel of geen
werk. Op advies van de uin
dische specialisten hebben
het NGF en de NWF inmid
dels besloten het conflict
voor te leggen aan een ge
schillencommissie We vech
ten de rechtsgeldigheid van
de contractsopzegging aan
Veel fiducie in een goede af
loop heb ik echter niet want
in die commissie heeft de
VNZ de touwtjes voor een
groot deel in handen."
De koek van het zwartboek is
daarmee nog niet op. Zo is de
NWF ook hoogst ongeluk
kig met de recentelijk door
het ministerie van economi
sche zaken opgelegde pnjs-
beschikkmg voor particulie
re tarieven erv met de toe
stand op het gebied van de
pensioenregeling, waarmee
de NWF-ers zich acht- re
steld voelen bij de NGF-ie-
den.
Onderschat
Mevrouw Penders heeft wel
een idee, waarom de fysiothe
rapie zo in de verdrukking
zit: "Bij de ziekenfondsen en
op het ministerie van volks
gezondheid onderschat men
de waarde van de fysiothera
pie. Men acht het van minder
gehalte en belang dan andere
onderdelen van de gezond
heidszorg. Daarom schroomt
men ook niet om juist op de
post fysiotherapie stevig te
bezuinigen. Wij vinden dat er
dan eerst maar eens een we
tenschappelijk onderzoek
moet komen naar de effecten
van onze massage, oefenthe
rapie en applicaties. De
NWF denkt daarbij aan het
inschakelen van het Neder
lands Instituut voor Preven
tieve Gezondheidszorg in
Leiden. Wij zijn niet bang
voor de uitkomsten van zo'n
onderzoek."
De NVZ blijft erg laconiek on
der dit alles. Landheer: "Ik
kan me voorstellen dat er bij
sommige therapeuten die ver
van de onderhandelingen af
zitten een lichte paniek is uit
gebroken. De mensen die er
nauw bij betrokken zijn we
ten wel beter. In de praktijk
loopt het zo'n vaart niet Ik
zie m dit alles helemaal geen
conflict. Je kunt het vergelij
ken met de CAO-onderh.in
delingen. Beide partijen heb
ben hun eisen, er is veel
stampu. maar als puntje bij
paaltje komt rolt er vaak als
nog een compromis uit de
bus. Zo zal het hier ook wel
gaan. Alleen over dat zwart
boek ben ik niet zo te spre
ken Daar stonden allerlei on
juistheden in. Toen ik het ge
lezen had, heb ik de NWF-
delegatie de vraag voorge
legd waarom zij nog met mij
aan de tafel zaten Ik zou vol
gens dat zwartboek immers
een soort dictator zijn en daar
onderhandel je toch niet mee
Nou toen bleek dat zij met
achter de inhoud van dat
werk stonden. Toen konden
we verder praten en dat ge
beurt nu ook."
Niet onderbouwd
"Wij hebben het heus niet zo
slecht met de fysiotherapie
voor. Wij juichen ook nM uil
maatregelen van het ministe
rie toe. Maar zyn die er een
maal. dan moet je daar ook
mee werken."
Mevrouw Penders blijft scep
tisch "Hu zal wel de delega
tie van het NGF bedoelen De
NWF-onderhandelaars heb
ben dat zwartboek zelf ge
schreven. dat kan niet anders
betekenen dan dat zu het ook
met de inhoud eens zun. En
wat 'i.. ti i'.r- b« tr-
Landheer kan zich nu wel
achter de minister verschui
len. maar de plannen komen
toch van de VNZ af. Vaak
zonder grondig vooroverleg
en niet onderbouwd met de
nodige cufers."
