Kort, hevig...en zuinig
C £ma
Aanslag op partijkassen
Verkiezingscampagne spitst zich
toe op "tiendaagse veldtocht".
ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1982
PAGINA 15
Langzaam maar zeker
komt de campagne voor de
Tweede-Kamerverkiezing
en op 8 september op gang.
Volgende week beginnen
de meeste politieke
partijen pas echt met hun
wervingsactiviteiten,
maar hier ën daar zijn
propagandisten nu al
actief. Daarbij zijn vooral
vakantiegangers hun
doelwit.
Wie argeloos ronddobbert
op de Friese wateren of het
IJsselmeer kan het
piepschuimen boegbeeld
van VVD-lijsttrekker Ed
Nijpels langszij
verwachten. Het siert het
tachtig jaar oude
stoomschip Gabriëlla, dat
door de liberalen is ingezet
om watersporters nu
alvast met de neus op de
komende verkiezingen te
drukken.
Ook ver weg, in het zand
van de een of andere
Spaanse
Costa-huppeldepup, kan de
Nederlandse toerist de
Haagse politiek niet echt
ontvluchten. Iberische
geestverwanten van drs. J.
M. den Uyl te
Buitenveldert venten er
met krantjes, waarin de
Spaanse socialistenleider
Felipe Gonzales oproept
tot electorale steun aan
zijn PvdA-collega.
Bij de campagnestaven
van de andere politieke
partijen betwijfelt men het
nut van dergelijke
activiteiten in
toeristenoorden. „Wij laten
de kiezers tijdens hun
vakantie liever met rust",
zeggen CDA en D'66. Maar
naast dit principiële
argument, is het vooral
geldgebrek dat de partijen
tot een sobere campagne
dwingt.
De VVD is er dit jaar vroeg bij. Hoewel de feitelijke campagne pas op 28 augustus van start gaat, worden de kopstukken al enkele weken lang in
een "rijdende Tweede Kamer" door het land gestuurd. irou. anti
voorlichter Jan Goeijenbier.
"We zullen heel zakelijk te
werk gaan en proberen er
voor te zorgen dat het CDA
en de WD samen zo ver mo
gelijk onder die tachtig zetels
blijven. Ons streven is een
kabinet dat bestaat uit verte
genwoordigers van het CDA,
de PvdA en D'66."
Duidelijke taal dus van de de
mocraten. Maar hoe zij dit
denken te bereiken, daarop
blijft Goeijenbier het ant
woord schuldig. Vijfjaar ach
ter elkaar zat zijn partij in de
lift, nu wordt D'66 met een
fors verlies geconfronteerd.
Jan Terlouw, de huidige mi
nister van economische za
ken, heeft zich niet één keer
als vertegenwoordiger van de
democraten echt kunnen ma
nifesteren....
"Inderdaad", geeft Goeijenbier
toe. "Daar zullen we de ko
mende weken wat aan veran
deren. Ach, het is niet de eer
ste keer dat Terlouw zich
voor een slechte prognose
ziet geplaatst. Hy is gewend
om vanuit zo'n positie terug
te vechten."
Streven de democraten in hun
campagne naar een coalitie
van CDA/PvdA/D'66. de
christen-democraten hebben
daar een heel andere mening
over. Smit: "We gaan met ons
eigen programma de straat
op en zullen met geen woord
repper. over welke coalitie
dan ook. Een keuze vooraf,
daar beginnen we niet aan.
Eerst de uitslag van de ver
kiezingen maar eens afwach
ten. De deur staat voor elke
partij open als wij een nieuw
kabinet zouden mogen for-
Dissidenten
"Werken in een situatie zoals
we die in 1977 (CDA en WD
vormden toen samen het ka
binet) willen we niet. Ed Nij-
Dels is daar heel duidelijk
over geweest. Ieder Kamerlid
moet de regering steunen
Geen uitzonderingen dus
CDA-dissidenten, met wie
we toen te maken hadden,
willen we niet."
De liberale opmerking valt niet
zo lekker bij het CDA. "Onge
nuanceerd", zegt Smit, "Het
CDA is helemaal met ver
deeld. Wij hebben geen dissi
denten. Natuurlijk, een ka
merlid kan het niet eens zijn
Het blijkt voor de meeste par
tijen een hele opgave te zijn
om ruim een jaar na de vori
ge campagne weer opnieuw
ruim in de buidel te tasten,
zeker gezien het feit dat er
dit jaar ook al verkiezingen
voor Provinciale Staten en
de gemeenteraden werden
gehouden.
Een voordeel voor de meeste
partijen is dat de campagne
niet zo lang zal duren. Hoe
wel het verkiezingscircus
dit weekeinde voorzichtig
op gang zal komen, bestaat
bij de campagneleiders de
verwachting dat de nadruk
op de laatste tien dagen zal
liggen. Dat scheelt weer,
want een kortere campagne
kost minder geld.
Het CDA heeft acht ton be
schikbaar, wat een forse ver
mindering betekent ten op
zichte van de 1,5 miljoen
gulden van vorig jaar. Bij de
PvdA ligt de begroting iets
onder de een miljoen gulden,
tegen 1,7 miljoen gulden vo
rig jaar. Bezuinigd zal er
door CDA en PvdA vooral
w orden op het plaatsen van
advertenties in dagbladen.
De WD komt er relatie! ge
sproken goed van af met het
bedrag van 750.000 gulden
dat voor de campagne is uit
getrokken. Dat is slechts
150.000 gulden minder dan
vorig jaar. D'66 mag 250.000
gulden uitgeven, drie ton
minder dan vorig jaar. Alle
grote partijen hebben een
beroep op hun leden gedaan
om wat bij te dragen voor de
campagne en uit de woorden
van de verschillende cam
pagneleiders valt op te ma
ken dat er bij de leden een
behoorlijke bereidheid be
staat om ten behoeve van de
parfQ wat af te dragen.
Dezer dagen beginnen D'66 en
de PvdA met hun campagne.
De democraten houden van
daag een grote bijeenkomst
in het Kurhaus in Scheve-
ningen en de PvdA presen
teert zijn prominenten
maandag in het Casino in
Den Bosch. Voor d. WH
komt de officiële start tij
dens een manifestatie in
Amersfoort op 28 augustus,
maar vóór die tijd zijn de li
beralen ook al actief met het
werven van kiezers. Het
CDA tenslotte begint op 21
augustus in Tiel in aanwe
zigheid van al haar promi
nente politici.
<ANP>
met een bepaald onderdeel
uit het partijprogramma Wat
is daar tegen'' Van mij mag
dat. Maar ze staan met z'n al
len wél achter het totale pro
gramma Ik vind het kwalijk
dat de WD het<CDA vcrwyt
een verdeeld huis te zijn."
Het CDA en de PvdA kunnen
het niet ontkennen: tussen
hen zal harde de strijd om de
politieke macht in Nederland
worden gevoerd. Tenminste,
als we de opiniepeilingen
voor waarheid kunnen aan
nemen. Welke waarde ken
nen de campagneleiders aan
zulke voorspellingen toe?
Socialist Cees Bode heett er zo
zijn eigen gedachte over: "We
moeten uitkijken dat die cy
fertjes nu al werkelijkheid
worden. Je mag beslist geen
conclusies uit zo'n peiling
trekken. Mij interesseren die
cijfers niet zo bar veel. De
trend, daar gaat het me om.
die is waardevol voor iemand
die aan een campagne werkt
De peilingen worden pas een
weck of twee voor de verkie-
zingen betrouwbaar."
Min of meer eenzelfde geluid is
er te horen bij de WD. De li
beralen noemen de getallen
betrekkelijk Er is", reageert
Boosman. "nog een week of
vier te gaan. Bovendien is
een deel van Nederland nog
met vakantie Mensen die
niét zyn ondervraagd naar
hun politieke voorkeur Daar
Eén ding staat vast: de
strijd om de gunst van de
kiezers zal kort maar he
vig worden. De Partij van
de Arbeid bestookt nü al
vakantiegangers aan de
Spaanse kust met verkie-
zingskrantjes. De WD
rijdt rond in een vracht
wagen waarin de Tweede
Kamer is nagebootst en
doet met een bootje wat
haventjes rond het IJssel
meer aan. Maar de échte
campagne of zoals de li
beralen het uitdrukken:
'de tiendaagse veldtocht'
moet nog losbarsten.
De campagneleiders hebben
het niet gemakkelijk. Stuk
voor stuk zitten de politieke
partijen in geldnood: de ka
merverkiezingen van vorig
jaar. de statenverkiezingen
en gemeenteraadsverkiezin
gen van dit jaar en nu dus op
nieuw kamerverkiezingen
hebben de schatkist danig
aangetast. Allemaal, niet één
uitgezonderd, doen ze daar
om een beroep op hun leden
met acceptgirokaarten. Hün
goedgeefsheid bepaalt hoe
groots een actie kan worden
opgezet. Maar nu is al duide
lijk dat de leiders met heel
wat minder geld moeten zien
rond te komen dan vorig jaar
het geval was. Tonnen
scheelt het soms.
Onpeilbaar
Hebben die geldverslindende
campagnes eigenlijk wel zin?
Onlangs vroegen drie politi
cologen uit Amsterdam zich
af of die verkiezingsacties
over het algemeen wel
vruchten afwerpen. Zélf kwa
men de deskundigen niet
met een duidelijk antwoord.
Omdat het gedrag van de kie
zer niet is te peilen
Voor de politieke partijen zelf
is dit overigens geen enkel
punt. Campagnevoeren
moet. Cees Bode van de Par
tij van de Arbeid brengt het
zo onder woorden: "Je moti
veert de kiezers te stemmen
én bij die partij te blijven die
ze altijd al hebben gesteund.
In zo'n campagne moet je
niet gaan kissebissen. Zoiets
doet de politiek helemaal
geen goed. Debatteren? Geen
enkel punt. Maar dan wél
over iets wezenlijks. Bijvoor
beeld een zaak waar de kie
zers ook mee bezig zijn."
CDA-campagneleider Smit is
er eveneens van overtuigd
dat de kiezers wel degelijk in
een campagne moeten wor
den gewonnen. "Zo kun je
duidelijk maken wat er staat
te gebeuren. Bovendien is
het voor de opkomst van
enorm belang. Daarnaast be
sluit een deel van die kiezers
pas op het allerlaatste mo
ment aan welke partij het zijn
stem zal geven. Alleen daar
om al hebben campagnes wel
degelijk zin."
Echt fel zal de PvdA in haar
strijd om de gunst van de kie
zers ditmaal van leer trekken.
Althans, er zullen geen ver
wijten aan het adres van de
andere partijen worden ge
maakt. "We gaan ons uitslui
tend met die kiezers be
moeien", licht Cees Bode toe.
"Er is een enorm programma
af te werken. In nauwelijks
drie weken willen we 250 ge
meenten aandoen. Dan is er
geen gelegenheid om je over
allerlei opmerkingen druk te
maken. Alvorens we de straat
opgaan, gaan we onze men
sen eerst vertellen (in Leeu
wenhorst in Noordwijker-
hout) hoe er precies campag
ne moet worden gevoerd."
Geen geld
Voor stuntwerk is er geen tijd
en....geen geld. De campag
nes zijn strak, sober en zon
der tierelantijnen. De kamer
leden gaan de straat op. ver
vullen spreekbeurten en
staan vraaggesprekken met
kranten, radio en televisie
toe. Verder niets. Ze moeten
hun zaakjes goed zien te ver
kopen, want een andere kans
krijgen ze niet.
D'66, de partij die in de hoek zit
waar de slagen zullen vallen,
zo menen de opiniepeilers,
denkt het er precies hetzelfde
over. Met zichzelf bezig zijn,
het eigen programma verko
pen in een vrij korte periode.
"Gehakketak op elkaar, nee,
dat is er niet bij", vertelt
hebben die opiniepeilers
maar naar geraden. Boven
dien, de werkelijke campag
nes starten pas over een paar
dagen. Ach. er kan van alles
gebeuren. De WD neemt die
cijfers voor kennisneming
Hard
CDA-er Smit houdt wel dege
lijk rekening met de moge
lijkheid dat zijn partij samen
met de PvdA in een nek-aan-
nek race zal uitmaken wie er
8 september als grootste uit
de bus zal komen. "Onze poli
tieke top krijgt duidelijke in
structies om een verschui
ving te bewerkstelligen in on
ze richting Ze moeten nóg
meer worden gemotiveerd
om de handen extra uit de
mouwen te steken. Wij zullen
de Partij van de Arbeid op
een harde, maar wel eerlijke
manier gaan bestrijden."
De PvdA zet by de toebedachte
44 zetels nog wel enkele
vraagtekens Cees Bode ge
looft niet dat zijn partij zo ver
zal komen. "Ik teken nu al
voor dit aantal", zegt hij.
"Volgens mij is het CDA op
dit moment nog altijd sterker
dan wij We kruipen dichter
bij. de kloof «wordt kleiner.
Een race? Nee. zo zou ik de
verkiezing niet willen betite
len. Dan lijkt het op een soort
wereldkampioenschap hok
je-rood-maken Nou. daar wil
ik helemaal niet aan mee-
Van Agt. Den Uyl en Terlouw:
de bekende hoofdrolspelers
in het politieke spel van de
laatste jaren Debuterend
WD-lijsttrekker Ed Nijpels
zal zich voor het eerst met
hen meten. Zijn gesternte is
gunstig, want de liberalen zit
ten in alle opiniepeilingen op
winst ten opzichte van de
laatste verkiezingen.
Terwijl de oude drie er geen ge
heim van hebben gemaakt ei
genlijk helemaal geen zin te
hebben in wéér een verkie
zingsstrijd, blaakt de jonge
Nijpels van energie Voor
hem is de campagne al be
gonnen Zich spiegelend aan
Van Agt heeft hij de wieler
ronde van Frankrijk al publi
citair weten uit te buiten,
evenals een nachtelijke stage
bij de hoofdstedelijke politic
En nu stoomt hij dan afwisse
lend in piepschuim en in le
vende lyve door de wateren
waarover zijn voorganger
Wiegel de provinciale scepter
zwaait. Daartussendoor is hy
te vinden in „de rydende
Tweede Kamer", een soort
Farce-Forum waarmee de
WD haar politieke kopstuk
ken het land rond stuurt om
persoonlijk met de kiezers te
spreken over prangende
vraagstukken
Debat
Als klap op de vuurpijl wordt
in campagnekringen het gro
te televisie-debat tussen Van
Agt, Den Uyl, Terlouw en
Nypels beschouwd, dat de
AVRO op de avond vóór de
verkiezingen uitzendt Voor
een voorstel van de PvdA om
het onderling debat te ver
vangen door een vragenvuur
van journalisten (omdat Den
Uyl in een debat minder goed
overkomt), voelden de ande
ren niets
De campagneleiders van de an
dere partijen waren juist by
zonder goed te spreken over
de formule van het grote tv-
debat zoals het vorig jaar is
gehouden De kijkcyfers wa
ren hoog (ruim vyfeneenhalf
miljoen kykers) en de waar
denng was goed In de loop
van het anderhalf uur duren
de debat kwamen er zelfs ky
kers by. in plaats van dat ze
massaal afhaakten, zoals men
misschien zou verwachten
Dat ene tv-debat kan meer ef
fect hebben op het gedrag
van de kiezers dan de hele
voorafgaande campagne, we
ten de campagneleiders die
hun politieke voormannen
op die publieke krachtme
ting moeten voorbereiden.
Het onderzoek van genoern
de politicologen naar de vori
ge verkiezingscampagne be
vestigt dat De tv heeft in
vloed, traditionele wervmgs
acties met folders, spreek
beurten en prullaria hebben
nauwelyks aantoonbaar ef
fect, was de conclusie
JAN WESTERLAKEN (GPD)
