Het verkeer rijdt weer links
Bevolking Falklands heeft gratis kleurentelevisie, maar...
Landmijnen en
collaborateurs
ZATERDAG 24 JULI 1982
PAGINA 15
door
Andres Ortega
Het is moeilijk om vast te stellen
wat er precies is gebeurd tijdens
de Argentijnse bezetting. De ge
ruchten vieren nog steeds hoog
tij. Langzaam komen de verha
len los. Dikwijls spreken die el
kaar tegen. Het lijkt alsof de
Falklanders nog niet bekomen
zijn van hun verbazing.
De Londense correspondent van het Spaanse dagblad El Pais, Andres
Ortega, behoorde tot de eerste niet-Britse journalisten die in de
gelegenheid waren om na een slopende vliegtoehLvanM uur de
bevrijde Falkland-ellanden te bezoeken. Vorigerffeek publiceerden wij
zijn eerste bevindingen. Vandaag het tweede en laatste artikel.
In deze kleine stad, of liever ge
zegd het dorp Port Stanley, kon
den de bewoners van de ene
buurt geen contact hebben met
die van de andere buurten. Vanaf
vier uur 's middags gold een uit
gaansverbod.
De 1800 Falklanders zijn een
vreedzaam volk. Er waren maar
twee politieagenten op het ei
land. Voor de 2e april, de dag van
de invasie, had men nauwelijks
geweren of groter geschut ge
zien. De schok was enorm. Die
schok werd nog vergroot door
het vervormde beeld dat gege
ven werd door de overdrijvende
Argentijnse media: tienduizend
soldaten tegen 76 mariniers en
een sterk gereduceerde bevol
king.
Geschoten
Op sommige bewoners, zo wist
men te vertellen, werd gescho
ten. Ongeveer 15 Falklanders
werden overgebracht naar de
„Vosbaai" op het andere eiland.
Onmiddellijk na de invasie wer
den allen die een militaire 'of bur
ge lij ke functie hadden door de
Argentijnen opgehaald. Een van
hen was Stuart Wallace, lid van
de gemeenteraad en van de vrij
willige landmacht. Wallace is er
zeker van dat de Argentijnen be
schikten over informatie over
bijna alle eilandbewoners. De
Argentijnen hielden lijsten bij
van de wapens, de fototoestellen
en de radiozenders die zij aan
troffen tijdens huiszoekingen. In
elk huis op de eilanden is wel een
radiozender te vinden, omdat die
het enige middel is voor onder
linge communicatie. Maar de Ar
gentijnen deden erg hun best om
alles te registreren. Het gebruik
van de zenders werd verboden
en de Argentijnse opperbevel
hebber, Commodore Rivadavia,
gaf opdracht om zendpiraten op
te sporen.
Argentijnse officieren namen hun
intrek in het hotel en in de hui
zen. Zij betaalden correct huur.
De Argentijnse peso had een vas
te koers: 20.000 pesos voor een
pond sterling. De salarissen van
de Falklanders werden doorbe
taald in ponden.
In veel huizen hebben de Argentij
nen grote vernielingen aange
richt. Maar het meeste was vol
gens ooggetuigen vier weken na
de overgave alweer bijna her
steld. Als je door Port Stanley of
door andere plaatsen loopt zie je
niet veel schade aan de gevels
van de gebouwen, waarvan er
veel van hout zijn. Zeven huizen
werden met de grond gelijk ge
maakt door de Engelse bombar
dementen. Het hoofdbureau van
politie werd verwoest door een
Britse raket.
Het politiebureau van Port Stanley - waar in vreedzame tijden slechts twee agenten dienst deden - is behoorlijk beschadigd door een Britse raket toen de Argentijnen er zetelden.
(Foto AF)
volgens de Falklanders die ik ge
sproken heb. Aan het hoofd van
hen stond vice-commodore Car
los Blumary, en over hem wordt
niets dan goeds verteld. Hij ken
de de Falkland-eiland en goed en
werd daarom speciaal uit Duits
land gehaald, waar hij op de Ar
gentijnse ambassade werkte.
Ook de artsen behandelden de
eilandbewoners goed. De Argen
tijnse officieren gedroegen zich
ook redelijk, hoewel ze een min
achtende houding aannamen. Ze
deden helemaal niets. Behalve
enkele officieren van de voor
lichting, die slechte televisie
maakten, in een tot mislukking
gedoemde poging om de sympa
thie van de bevolking te v
Er gebeurden vreemde dingen. Zo
als het geval van commandant
Dowline, die, volgens Desmond
King, zonder enige reden begon
te dreigen de hele bevolking te
fusilleren. De Falklanders be
schrijven overigens generaal Ma
rio Menendez, militair gezagheb
ber van de archipel, als be
schaafd en correct. Hij installeer
de zich zonder al te veel luxe in
het regeringsgebouw, waar wel
liswaar al het zilver gestolen
werd. Er werden veel medicijnen
in z'n bureau gevonden. Waar
schijnlijk leed hij aan zwaarmoe
digheid. De enkele keren dat Me
nendez door Port Stanley wan
delde, was hij omgeven door tien
zwaar bewapende soldaten. Die
hielden alles onder schot met
hun geweren. Waarvoor was hij
bang?
De verstandhouding tussen de ei
landbewoners en de militairen
werd slechter naarmate de Britse
marine naderde en de ontsche
ping op 21 mei bij San Carlos. In
hotel „Upland Goose" in Port
Stanley bleven de officieren in
Nerveus
De ongeoefende Argentijnse recru-
ten waren soms nerveus en ver
veelden zich.
De laatste weken weigerden zij
hun superieuren te groeten. Er
was een bijna totaal gebrek aan
discipline. Ze werden gevaarlijk.
Op een nacht vuurden zij 27 ko
gels af op het huis van de priester
Daniel Spraggon, de speciale af
gezant van de pauselijke nuntius
in Londen. Even later vlogen
twee kogels in de richting van
het hotel. De protesten van de
priester werden door de legerlei
ding genegeerd.
De soldaten mochten de plaatselij
ke winkels niet in. Uit de verla
ten huizen stalen zjj burgerkle
ding om toch maar 'inkopen te
kunnen doen'. Er deden zoveel
verhalen over plunderingen in
de huizen de ronde, dat op 7 juni,
een week voor de overgave, Me
nendez zich verplicht zag een
verordening uit te vaardigen te
gen dit vandalisme.
In de laatste dagen van de oorlog-
raakte het sanitair in de kleine
stad verstopt. Het was niet op
een zo grote invasiemacht bere
kend. De Argentijnen deden hun
behoeftes overal in de door hen
gevorderde huizen, op de vloer
bedekking en op alle mogelijke
andere plaatsen, zo vertelden de
Falklanders. Dat riep veel
protesten op, alleen men wist
niet precies tegen wie.
Wat is er op de Falklands nog over
van ruim twee maanden Argen
tijnse bezetting? De invallers leg
den alleen een tv-circuit aan
waarop video-programma's ver
toond werden, zoals voetbalwed
strijden, tekenfilms (Tom en Jer
ry) en nog wat andere program
ma's. Die werden altijd gevolgd
door een gebed waarin God aan
de kant van de Argentijnen
stond... Dit tot ergernis van de
Falklanders.
Tijdens het nieuwe regime reed het
verkeer rechts. De verkeerste
kens op het asfalt werd uitge
wist, maar de verkeersborden
bleven dezelfde, Engels, en dus
gemaakt voor links rijdend ver
keer. Kortom, een chaos. Er zijn
in de afgelopen dagen 1500 Brit
se geniesoldaten aangekomen,
die de situatie van vóór de inva
sie zullen herstellen. Mijnen en
puin ruimen, de achtergebleven
voertuigen repareren, ruines af
breken en de wegen opnieuw
plaveien. Langzaam zal het leven
het oude ritme terugkrijgen.
Gemist
Patrick Watts, een Falklander van
37 jaar en eigenaar van het plaat
selijk radiostation en van de
krant „Penguin News", wil dat
het Comité van de Wereldkam
pioenschappen Voetbal 1982
hem de 200 dollar terugbetaalt
die hy als borg moest storten om
de wedstrijden in Spanje te kun
nen verslaan. Dat werd hem ge
weigerd. Officiële reden: de aan-
meldingsbrief kwam te laat aan
Hij is er nu achter dat de Argenij-
nen die brief hebben onder
schept en hebben geopend. Zij
veranderden het adres van de af
zender. Port Stanley werd Puer
to Argentina en Falklands wer
den Islas Mal vin as Daardoor
was de brief te laat en miste Pa
trick Watts zijn accreditatie in
Madrid. Hij had er toch nooit
naartoe kunnen gaan en daarom
eist hij nu zijn geld terug
Correct
Over het algemeen gedroegen de
Argentijnen die het burgerlijk
bestuur uitoefenden, zich correct
Het zal nog geruime tijd duren
voordat de Falklanders hun ei
gen leven weer kunnen leiden.
Het land ligt letterlijk bezaaid
met landmijnen. Alleen al rond
Port Stanley hebben de Britten
12.000 mijnen opgespoord. De
stad, de dorpen en het land er
omheen zijn nu met een dikke
laag sneeuw bedekt, waardoor
het zoeken er naar moeilijker en
gevaarlijker wordt. De Argen
tijnen hebben op het platteland
in het wilde weg mijnen gelegd.
Op sommige plaatsen hebben
zij grote hoeveelheden landmij
nen lukraak uit helikopters ge
gooid.
Men verwacht dat de bewoonde
gebieden in oktober vrij van ge
vaar zullen zijn. De rest van het
land misschien pas over een
jaar. De grootste zorg gaat uit
naar spelende kinderen. Op de
eilanden zijn veel kinderen,
want de Falklanders planten
zich onbekommerd voort.
De Britse opruimingsdienst heeft
explosieve valstrikken gevon
den, die schijnbaar in alle haast
door de Argentijnen geplaatst
zijn in de laatste uren voor de
bevrijding. In een school, in
zakken wol, op de renbaan en op
vele andere plaatsen bleken
mijnen te liggen.
De eilandbewoners begrepen aan
vankelijk niet waarom de Ar
gentijnen een zo geweldig grote
overmacht op de eilanden sta
tioneerden. Evenmin begrepen
zij waarom de Britten met een
groot deel van hun vloot, met
een groot aantal bataljons mari
niers, parachutisten en Ghur-
kas naar hun kleine land in de
Ant&rtica opstoomden. Pas la
ter kregen zij door dat het niet
alleen ging om de vrijheid van
de 1800 inwoners, maar om het
herstel van de door Argentinië
met voeten getreden internatio
nale rechtsorde. In de oorlog,
die letterlijk en figuurlijk over
hun hoofden heen werd ge
voerd, wonnen de Britten hun
sympathie.
Sympathie
Vóór die oorlog was dat anders.
De Falklanders hadden geen
bijzonder hoge dunk van het
Britse koloniale beheer. Zij
voelden zich in feite door Lon
den In de steek gelaten. Er is
maar negen kilometer geasfal
teerde weg op de eilanden. De
verbetering van de drinkwater
voorziening werd nooit uitge
voerd. De nieuwe wet op de
Britse nationaliteit verlaagde
hen tot tweederangs burgers.
De eilandbewoners wilden een
luchtverbinding met Chili. Lon-
De Falklanders zijn niet politiek
bewust. Er zijn geen politieke
partijen op de eilanden. De ver
kiezingen stonden in het verle
den altijd in het teken van de
verhouding met Argentinië. De
economie van het land en de
1800 inwoners wordt vrijwel ge
heel bepaald door de 'Falkland
Island Company', eigenaresse
van zo'n 46 procent van de
grond van de archipel. Er zijn
op de eilanden maar 30 zelfstan
dige landbouwers.
Krotten
Volgens pater Bagnall, die het Va-
ticaan vertegenwoordigt In
Port Stanley, zou er al lang nie
mand meer op de eilanden wo
nen wanneer zij Argentijns be
zit zouden zijn geweest. Het feit
dat de bewoners Brits zijn, geeft
hun het gevoel pionier te zijn In
dit bizarre landschap. Dat
houdt hen op de been. Daarom
trotseren zij afzondering en ook
armoede, leven zij in fantasielo
ze huizen, die naar westerse
maatstaven eigenlijk krotten
zijn.
Volgens pater Bagnall is de bevol
king niet zo eensgezind als op
het eerste gezicht lijkt. Er zijn
grote verschillen. Tijdens de
Argentijnse bezetting waren er
veel Inwoners die met de Argen
tijnen samenwerkten. Die colla
borateurs worden met de vinger
nagewezen. Als het aan de pater
lag, werd alles zo spoedig moge
lijk weer normaal. Het liefst zou
hij zien dat de soldaten en offi
cieren zo snel mogelijk naar En
geland zonden terugkeren of,
als dat niet mogelijk is, hun in
trek zouden nemen in nieuw te
bouwen kazernes. Door de ver
menging van het burgerlijke en
het militaire leven, door de aan
wezigheid van vier soldaten op
één burger, vreest hij voor de
toekomst.
Voor gouverneur Rex Hunt Is al
les veranderd sedert de tweede
april en zo denkt eigenlijk ie
dereen erover. Hunt denkt dat
door de aanwezigheid van Brit
se troepen het levenspeil zal
stijgen. Er zal een beter uitge
rust ziekenhuis moeten worden
gebouwd. En er zullen meer tv-
toestellen en andere luxe-arti
kelen komen. Hunt wil de eco
nomie op de eilanden oppeppen.
De waarschijnlijk aanwezige
oliebronnen zullen versneld
moeten worden geëxploiteerd.
Hij wil de landbouw en visserij
laten floreren.
Samenwerking
Daarvoor is samenwerking met
Argentinië niet alleen noodza
kelijk, maar ook mogelijk, zo
verzekert Hunt. De eilandbewo
ners willen hier voorlopig nog
niets over horen. Hunt zou het
liefst de koloniale status van de
eilanden zo snel mogelijk wijzi
gen. HIJ wil dat de eilandbewo
ners kunnen meepraten over
hun toekomst Niet door middel
van een referendum, maar vla
hun democratisch gekozen ver
tegenwoordigers.
De bewoners, de meesten tenmin
ste, lUken ervan overtuigd dat
alleen een langdurig verblijf
van een voldoende sterke Britse
troepenmacht een afdoende
garantie vormt voor de vrijheid
van de eilanden.
Wat de Falklanders precies van
de toekomst verwachten, is nog
allerminst duidelijk. Maar, zo
zegt pater Bagnall, er zal geko
zen moeten worden tossen bet
verleden of de toekomst Vol
gens bem heeft de oorlog de
noodzaak van een verandering
versneld. Sommige eilandbewo
ners willen een grotere Integra
tie in het Britse Gemenebest.
Anderen willen on&fh&nkelljk-
heid zonder meer. Weer anderen
zouden graag zien dat Engeland
verantwoordelijk tslljft voor de
buitenlandse politiek en de de
fensie.
Het geloof dat een door Engeland
gegarandeerde onafhankelijk
held de Argentijnen voorgoed
buiten de deur zou kunnen hou
den, is een bewijs van de naïvi
teit van de Falklanders. Met een
toegeeflUke glimlach zegt Pater
Bagnall: „We willen het beste
van twee werelden".
In de meeste eenvoudige huis
kamers van Port Stanley
staat nu een kleurentelevisie.
Die zijn meegebracht door de
Argentijnse soldaten om ze
goedkoop op afbetaling aan
de eilandbewoners te verko
pen. Zij hebben slechts de
tijd gehad om de toestellen af
te leveren. Het incasseren is
er niet meer bij.
Dat is een klein voordeel dat de in
woners van de eilanden hebben
overgehouden aan ruim twee
maanden oorlog. De Argentijnen
hebben ook videofilms achterge
laten en de Britten hebben beel
den van de wereldkampioen
schappen voetbal meegebracht.
De kleurentelevisie is voorals
nog het enige lichtpunt in de
chaos die bezetting en bevrijding
hebben opgeleverd.
Alles anders
Volgens David Davidson, meteoro
loog uit Schotland die jaren gele
den besloot op de Falkland-ei-
landen te blijven om er een café
te beginnen, betekende de komst
van de Argentijnse overmacht
een definitieve ommekeer in het
tot dan toe zo geisoleerde leven
van de eilandbewoners. Omdat
de Engelsen er nooit in zijn ge
slaagd om ondanks vele zware
bombardementen de landings
baan van het vliegveld onbruik
baar te maken, bleven de Argen
tijnse Hercules-vliegtuigen zodra
het donker werd opstijgen en
landen. Dat betekende een psy
chologische omschakeling voor
de eilandbewoners, die gewend
waren aan de absolute stilte 's
nachts. De gemeenschap van be
trekkelijk wereldvreemde men
sen werd totaal ontregeld. Niets
bleef hetzelfde, alles werd an
ders.
