"Lekkere" dagtochten in eigen land
Zeekraal proeven in Middelburg
C E""
Hoorn: stad van
watersporters
en bruine kroegen
In Tilburg gaat
niets boven
trapistenbier
De WiUemll-tjes
niet meer te koop
MAANDAG 19 JULI 1982
PAGINA 13
•De haren ran Hoorn met de hoofdtoren.
„Het zou best eens een mooie
zomer kunnen worden". Hoe
vaak hebt u het dit jaar al
gehoord? En heeft u ook be
sloten om het dan dit jaar
maar weer eens in eigen
land te proberen. Of is het u
ook te duur geworden, die
lange reizen naar het buiten
land en gaat u daarom dit
keer eens lekker naar Zee
land of naar Friesland.
Groot gelijk, want er is ge
noeg dat u nog niet hebt ge
zien.
Wij gingen de afgelopen we
ken op pad en keerden terug
met hapklare trips. Want
een leuk dagje uit moet je
proeven. Een echte dagtocht
gaat erin als... juist, koek.
Hoornse
sprits
afgeleid
van scheeps
beschuit
Bij duizenden vliegen ze in het
toeristisch seizoen de Hoorn-
se banketbakkerijen uit:
trommeltjes gevuld met
Hoornse sprits. Een typisch
plaatselijke lekkernij, die
enigszins naar speculaas
smaakt.
Volgens de overlevering zou
men omstreeks het midden
van de 18e eeuw begonnen
zijn de vrij smakeloze
scheepsbeschuit te kruiden
met uit Nederlands-Indië
aangevoerde kruiden. Hieruit
zou zich de gegolfde lekker
nij hebben ontwikkeld, die
Hoornse sprits heet.
Bakker Halsema aan het Grote
oord houdt het erop, dat de
fors geschapen zandkoekjes
zo populair zijn vanwege het
grappige trommeltje. „Vol
gens mij is het een gewoon
stukje sprits, wel met veel
roomboter en een snufje
kruiden. Alle bakkers hier
hebben een ander recept".
Ook zeer in trek is de Hoornse
broeder, een ongeveer 30 cen
timeter rond krentenbrood,
gevuld met een spijs van sui
ker en kaneel. Bakker Van
den Berg aan de Nieuwstraat
verkoopt broeders van abso
lute klasse.
Middelburg gaat door voor een
van de gezelligste en sfeer
volste steden van Zeeland.
Welke superlatieven er in de
diverse toeristische brochu
res ook mogen staan, feit is
inderdaad dat Middelburg
een centrum heeft dat er mag
zijn. Zo treft men binnen een
relatief vrij klein gebied tallo
ze historische bezienswaar
digheden aan. Meest in het
oogspringende gebouw is het
gotische stadhuis, dat in zijn
soort een van de mooiste van
ons land is.
Een paar honderd meter verder
staat de Abdij, waarvan men
voor een luttel bedrag de
Lange Jan kan beklimmen.
Er staan 207 treden te wach
ten, puur monnikenwerk
daar niet van, maar al uitbla
zend kan de echte doorzetter
van een mooi panorama van
de Zeeuwse hoofdstad genie
ten. Aan de voet van de toren
het Zeeuwsch museum, dat
alleen al vanwege de heerlijk
koele zalen een paradijselijke
uitstraling heeft. Mocht u
door de zomerse warmte ge
dwongen worden naar dit ge
bouw te vluchten, dan wacht
er een fraaie collectie oude
(opgegraven) voorwerpen,
een planetarium, een kinder
mummie, kortom genoeg be
zienswaardigheden om een
paar uur vrijblijvend te kun
nen voortschuifelen.
U heeft het al begrepen: Cul
tuur wordt in Middelburg
met een grote C geschreven.
Nadat de Britten tijdens de
slag om Antwerpen in 1944
Walcheren inundeerden wer
den ook veel historische ge
bouwen in Middelburg door
het opkomende water ver
woest. Na de oorlog werd met
grote voortvarendheid het
centrum in oude glorie opge
bouwd, reden waarom de
stadskern met al zijn monu
mentale gevels een gave aan
blik heeft. Na bij het VW
(Lammerensteeg 5, tel. 01180-
16851) kostenloos de recrea-
tiegids '82 te hebben gehaald
kan men naar eigen believen
een (dagvullende) rondwan
deling uitzetten Na het al
eerder aangehaalde stadhuis
en de Abdijtoren (Lange Jan)
kan men via het Damplein,
met aan de rechterhand en
kele intieme steegjes, de Mol
straat, Koepoortstraat naar
de Koepoort lopen, de enige
overgebleven stadspoort (ge
bouwd in 1735).
Mocht u kinderen bij u hebben
dan zijn ze goed af. want in
het aangrenzende park ligt
miniatuur Walcheren. Madu-
rodam op z'n Zeeuws; van de
belangrijkste gebouwen op
Op oude landkaarten staat
Hoorn te boek als „Hoern".
Daar doen de autochtone in
woners nog altijd een beetje
besmuikt over. want van ori
gine achten zij zich nette en
oppassende landslieden.
Vroeger, ten tijde van de Oost-
Indische Compagnie, was
Hoorn een zeer welvarende
havenplaats waar handelslie
den, die bulkten van het geld,
hun uitbundig versierde hui
zen lieten bouwen. Aan een
haven hadden ze toen zelfs
niet genoeg; iets verderop
aan het IJsselmeer ligt het
dorp Avenhorn, een verbas
tering van „Haven (van)
Hoorn".
Midden op het met kinder
hoofdjes geplaveide cen
trumplein, dat de naam Roo-
de Steen draagt, staat een ko
lossaal standbeeld. Jan Pie
terszoon Coen, stichter van
de stad Nieuw-Hoorn, later
herdoopt in Batavia (nu Ja
karta). Groen uitgeslagen
door de tand des tijds en
Westfries gekrakeel, want
Hoorn claimt Pieterszoons
wieg evenzeer als het onder
de rook van Medemblik gele
gen Opperdoes. Maar och, op
de sokkel van het gevaarte
heet het al jaren sussend:
„Ende Dispereert Niet".
Voor dispereren (wanhopen)
geeft de stad Hoorn, toeris
tisch bezien, weinig aanlei
ding. Vooral in de zomer
maanden is het monumenta
le Zuiderzeestadje het po
dium van veel en uiteenlo
pende activiteiten. Tussen 16
juni en 18 augustus bijvoor
beeld hijsen alle neringdoen
den zich in een klofje uit
vroeger tijden en oefenen
hun bedrijf uit in de open
lucht; netten boeten, stoelen
matten, schoon schrijven, ko
per slaan, glas blazen of ge-
Walcheren staan schaalmo
dellen (1:20) in de openlucht,
er zijn miniatuurwaterwegen
gegraven, waarin ontelbare
dikkopjes gedijen, en er lig
gen wandelpaden die Veere,
Vlissingen, Middelburg enz.
met een paar stappen met el
kaar verbinden. U hoeft niet
alleen op uw kroost te pas
sen. Er lopen een paar actieve
suppoosten die elke aanra
king van een miniatuur van
een reprimande vergezeld la
ten gaan.
Als de benewagen het dan nog
aankan en u wilt de tocht
langs historische beziens
waardigheden voortzetten
dan hier nog een paar straten
waar oude gevels en huizen
te zien zijn: Damplein 9 (De
Vrijman 1660), Dam 31 (pilas-
woon vleesch houwen: het is
allemaal spekkie voor het
bekkie van de camera.
Aan cultuur biedt dc stad al
leen architectonisch al het
nodige passieve vertier. Zo
als de torenklokken van de
Noorder- en Oosterkerk. Ze
vormen een eigenaardige uit
zondering op heel het vader
landse bedehuizenbestand.
De torenklokken hangen na
melijk dwars aan de toren, als
uithangborden van Vadertje
Tijd. In het Westfries Mu
seum (op het Roode Steen)
zijn de overblijfselen te vin
den van het oude West-Fries
land. Scheepshistorie (han
dels- en walvisvaart), archeo
logische echo's uit vergleden
eeuwen, kunstnijverheid en
restanten van het boerenle
ven, dat vroeger welig rond
om de stad tierde.
De oude Hoornse haven is een
hoofdstuk apart. Een gelief
koosde pleisterplaats voor
watersport, of jachies-men-
sen", zoals de rechtgeaarde
„Horinees" ze vanaf de kade
betitelt. Een geheid trefpunt
van oude gerestaureerde bot
ters, tjalken en platbodems
en hun bemanningen. Haven
en binnenstad tellen dan ook
van oudsher een uitbundige
verscheidenheid aan kroegen
en knijpen.
Toen in de jaren zestig het
weekblad Vrij Nederland het
bruine-kroegenbestand van
Nederland inventariseerde,
prijkte het befaamde haven
etablissement „De Volen-
dammer" bovenaan de lijst.
Bruiner dan bruin.
En inderdaad, het gaat er daar
binnen onder de bezielende
leiding van tante Marietje al
jarenlang ongekend levens
lustig aan toe. Op een steen
worp afstand van de kroeg,
op het Oostereiland, staat de
tergevel 1650), Londese,
Rouaanse- en Turfkaai, Kin
derdijk (pakhuizen van de
Oost- en West-Indische Com
pagnie), Gortstraat, Lange
Noordstraat, Wagenaarstraat,
Bellibkstraat en Herenstraat,
Vlasmarkt 51 (pilastergevel
1655), Spanjaardstraat, Ba
lans 11 (pilastergevel 1670) en
de toegangspoortjes van de
voormalige brouwerij De drei
Tonnekens (1620). Wilt u uit
puffen? Da's in Middelburg
geen probleem. Overal treft
men binnen oogafstand
(bruine) kroegjes, terrasjes en
patisserieën aan.
Ook in culinair opzicht wordt u
niet te kort gedaan. Er zijn le
gio mogelijkheden om een
knorrende maag tevreden te
stellen, variërend van simpe-
penitentiaire rijksinrichting
„Oostereiland beter be
kend onder de naam „De
Krententuin". Doorgewinter
de recidivisten weten het al
als je vrijkomt schenkt tante
Manetje de eerste hassebas
of pikketanus gratis. De hele
wereld komt, dag en nacht,
bij haar over de houten vloer
Van het aantal restaurants en
bistro's kunnen er zeker acht
zonder overdrijving goed
le lunches tot tongstrelende
visdiners en Breugeliaanse
maaltijden. En voor de nasi
freaks ontdekten wij aan de
Varkensmarkt de Chinees
Nanking en aan de Vlas
markt Kota Radja. Probeer
ook eens zeekraal, ofwel zee
komkommer Een groente
die in Zeeland op over
stroomde plaatsen en op slik
ken wordt gevonden. In de
dikke Van Dale mag dan wor
den vermeld dat het in Gro
ningen hoog gewaardeerd
schapevoer is, het smaakte
ons opperbest. Wacht er ech
ter niet te lang mee, de
Zeeuwse wateren raken in
dermate snel tempo vervuild
dat mogelijk binnen niet lan
ge tijd zeekraal van de menu
kaart zal worden afgevoerd.
worden genoemd. Voor de
romantici zijn de oude bol
werken De Hoofdtoren (aan
de haven) en De Waag (op het
Roode Steen) goed aan te be
velen. De vier modern uitge
ruste hotels tellen samen 170
bedden Er zijn uitwijkmoge
lijkheden naar privé-adres-
sen en hotels in de omgeving.
De Hoornse VW is bereik
baar onder telefoonnummer
(02290)-17806.
En toen sloeg
Jikkemien er
danig op los
Bakker Rotte reageert verrast
als we hem naar de herkomst
van Jikkemienen, een
Zeeuwse bolus, vragen.
„Tja, zolang ik in dit vak zit ma
ken we deze krakelingen al
Een paar telefoontjes later is
het geheim van de Jikkemie
nen echter opgelost
Een boer uit Zuid-Beveland
moest zo'n honderd jaar gele
den voor zijn vrouw elke
dinsdag op de markt krake
lingen kopen. Tot hij het een
keer vergat en hij van zgn
vrouw. Jikkemien, daarvoor
ongenadig op z'n kop kreeg.
Sindsdien hebeen de Zeeuw
se bolussen een eigen naam.
Door de jaren heen zijn er di
verse uitvoeringen van Jik
kemienen op de Zeeuwse
markt verschenen. In feite
maakt iedere bakker van de
ze krakelingen, die als basis
brooddeeg hebben, een wat
eigen produkt „Zeg maar dat
het het geheim van iedere
smid is De een doet er bruine
suiker op, de ander werkt
met kaneel, en zo zijn er tal
van variaties", aldus dc Mid
delburgse warme bakker
Het baisrecept van de Jikke
mienen is 1000 gram patent
bloem, 10 pet gist, 2 pet zout,
10 pet zacht bakkersvet. 5 pet
basterdsuiker. 5 pot citroen
sap. 6,25 pet melkpoeder en
water naar behoefte. Het ver
dient aanbeveling de tempe
ratuur van het deeg niet ho
ger te houden dan 23 graden
Celsius.
Een keer laten rijzen In de ver
deel bak - dit recept is afkom
stig uit het examenboek var\
de bakkersvakschool - voor'
30 stuks 1500 gram deeg ver
delen en de stukjes opbollen.
Uitrollen in kaneelsuiker
(half basterd, half melis, ka
neel en wat citroensap) en de
bolussen vormen. De bolus
sen even laten loskomen en
in warme oven afbakken. Na
het bakken direct van de
plaat halen.
Tilburg, de stad van Koning Willem II, is méér dan een dagje uit.
Wat? Je kunt er wel een week zoetbrengen.De deftige patriciërs
huizen uit de tijd dat Tilburg nog een bloeiend centrum van de
textiel was, de musea, de gezellige winkels en de vele galeries,
zijn de moeite meer dan waard.
Als u zich eerst naar het station begeeft, dat de aandacht trekt
vanwege het architectonisch zeer fraaie koepeldak, is het maar
even een paar stappen naar het kantoor van de streek-WV.
Het is onmogelijk om in een dag één stuk of tien van die attracties
af te lopen, maar laten we eens een poging doen. Bij de VW
haalt u een stadswandeling, waarin enorm veel interessante ge
gevens staan. Onderweg doet u dan even het Volkenkundig mu
seum (geopend maandag tot en met vrijdag van 10-12 uur en van
14 tot 17 uur. Zaterdag en zondag van 14 tot 17 uur) aan. „Ken
nismaken met de cultuuruitingen van verre volken uit niet-wes-
terse landen", is het motto
Dan is er het Natuurhistorisch museum, waar wordt geprobeerd
een groot publiek begrip bij te brengen voor de natuur. Als u
dan na het wandelen, kijken en winkelen trek begint te krijgen,
is het een goede suggestie het toeristenmenu te bestellen bij het
Central hotel, vlak naast het VW-kantoor.
Een huzarenschelp of soep, cordon bleu en frites, sla en andere
groente en ijs of koffie na voor f 14,25. De prijs zeker waard. De
bediening is vriendelijk en het heeft niets van die Amerikaanse
„hap-slik-wegrestaurants".
Afhankelijk van de eigen interesse kunt u 's middags in de buurt
van Tilburg heel wat bekijken. In Hilvarenbeek de Beekse Ber
gen, in Kaatsheuvel de Efteling of lekker de natuur intrekken in
de richting van Moergestel. Wij gingen bij ons bezoek niet alleen
de bossen in, maar brachten ook een bezoek aan het Trappis
tenklooster.
Helaas, zo vertelde een broeder van de orde van de Cisterciencers,
is er niet veel tijd voor rondleidingen. Van tevoren moet er een
afspraak worden gemaakt, via de VW of rechtstreeks (tel. 013-
358147). Op het terrein van het klooster „Onze Lieve Vrouw van
Koningshoeven", grenzend aan de gemeenten Moergestel, Hil
varenbeek en Tilburg, staat ook de brouwerij van het Trappis
tenbier.
Het is de enige abdij brouwerij in Nederland. Het gaat er nog niet
om de knikkers, maar om de kwaliteit van het bier. In een „oase
van rust" staat naast de brouwerij de neo-Gothische kerk, ge
bouwd in 1892-1893. Onlangs is het dak, met subsidie van de
Monumentenzorg, gerestaureerd. Helaas zjn de ramen niet meer
origineel, maar als u de kans krijgt het klooster en alles wat daar
bij hoort te bezichtigen, moet u het zeker niet nalaten.
In het klooster wonen nog veertig monniken. En om het Trappis
tenbier aan te prijzen zei een van hen: „Pils drink je om je dorst
te lessen of om door te zakken. La Trappe nip je, net als wijn".
Hij heeft gelijk.
„Willem II-tjes meneer? Nou, nee dat was vroeger hè". Het was te
verwachten. Vroeger of later moesten we wel in een streek ko
men zonder gevoel voor bakkerstraditie. En jawel hoor. Geen
van die tractaties, die Anton van Oirschot in zijn boekje Plaatse
lijke en gewestelijke specialiteiten uit Nederland noemt, is nog
verkrijgbaar.
Tilburgia-gebak? Verdwenen. Jan Hagel? Wat is dat dan? Tilburg-
se theemoppen? Worden niet meer gemaakt. Kortom het is
droef gesteld met de diversiteit in het Tilburgse bakkersland.
Wat is overgebleven is de Nieuwjaarskoek en die eet je dus niet
in de zomer en het Tilburgse worstebroodje, een verre neef van
het saucijzebroodje, minder geschikt voor lange autoritten. Ge
lukkig zijn er kookboeken om uitkomst te brengen. Voor een
ieder die van zins is naar Tilburg of omgeving te gaan hebben we
het recept van de Jan Hagel. Altijd lekker voor onderweg.
Meng door elkaar: 200 gr. bloem, 100 gr. basterdsuiker, 150 gr.
boter, 1 theelepel kaneel en een mespunt zout. Kneed dit alles
tot een stevige bal. Leg hiervan vervolgens evengrote porties,
regelmatig verdeeld, over de bakplaat. Rol deze tot een geheel,
zowel van boven naar beneden als van links naar rechts. Let
erop dat de plak gelijkmatig van dikte is. Bestrijk het deeg met
een losgeklopt ei. Strooi er nu 25 gram gepelde en gesnipperde
amandelen, vermengd met 25 gram greinsuiker (hagelsuiker)
over. Rol hier nog eens overheen, zodat alles in het deeg is ge
drukt.
Bak de Jan Hagel goed doorbakken en bruin (temp. 10-170 gr.).
Snijd de koek buiten de oven direct in stukken van 4 bij 8 cm.
Laat ze even afkoelen en laat ze vervolgens op een taartrooster
geheel koud worden.
Tilburgse Jan Hagel.
Miniatuur
Walcheren, e
de grote trekpleister
bij een bezoek
Zeeland, zeker
kinderen.
