Economie
Extra
Stö Beurs week
"Niet dogmatisch zijn en
pakken wat je pakken kan"
Stroppen tasten vertrouwen aan
Ierland
en het
voordeel
van de
achter
stand^)
ZATERDAG 3 JULI 1982
PAGINA 21,
Boven: Het
hoofdkantoor van de
Irish Development
Authority, de architect
van het industriebeleid.
<Foto's Dirk Ketting»
Door
Ton van Brussel
Reclamecampagne in
Ierland: "Laten we geen
werkloosheid
importeren. Gebruik
Ierse materialen om een
beter Ierland te
bouwen".
van bedrijven, was het aan de
regering zelf om de dramati
sche achterstanden in te lo
pen op bijvoorbeeld het ge
bied van telecommunicatie.
De afgelopen jaren zijn mil
jarden guldens uitgetrokken
voor telefoon- telexverbin
dingen. Automatisch telefo
neren, ook met het buiten
land, is nu vrijwel overal mo
gelijk. Hetzelfde geldt voor
het wegennet. Dat blijft
slecht te vergelijken met wat
in de rest.van Europa als ge
bruikelijk wordt ervaren,
maar de verschillende regio's
zijn nu in elk geval redelijk
tot goed bereikbaar.
Het regeringspakket waarin be
Eind vorige maand incasseerde
de Ierse banenschepper bij
uitstek, de Industrial Deve
lopment Authority (IDA) zijn
zoveelste succes. Hyster, een
Amerikaanse multinational
op het gebied van automati
sering van transportsyste
men, besloot zijn vestiging in
Noord-Ierland niet verder uit
te breiden, maar koos voor
een nieuwe fabriek in de
buurt van Dublin. Een inves
tering van honderd miljoen
die de komende jaren ten
minste duizend Ieren aan een
nieuwe baan kan helpen.
President-directeur Bill Kil
kenny liet er tijdens zijn pers
conferentie geen twijfel over
bestaan wat hem naar de re
publiek bracht. Dat was niet
zijn (Ierse) naam, maar het
aantrekkelijke faciliteiten
pakket van de overheid. In de
Ierse pers werd de investe
ring met gejuich begroet,
hoewel hier en daar enige
zorg bestond over de (finan
ciële) consequenties voor de
overheid van de nieuwe ves
tiging.
Maar de prijs van de transactie,
kort tevoren in Hysters zetel
in het Amerikaanse Oregon
beklonken door IDA-topman
Padrie White, blijft nog ge
heim. "In ons jaarverslag
kunt u straks alle relevante
cijfers vinden", zo liet White
de nieuwsgierige verslagge
vers weten.
Als er reden is tot zorg, dan be
tekent dat wel een uitzonde
ring op de regel. De Ierse
overheid heeft de afgelopen
vijf jaar steeds zo'n twaalf
duizend banen per jaar ge
schapen en dat heeft de
schatkist 18.000 per baan ge
kost, een opvallend laag be
drag in vergelijking met de
vele tienduizenden guldens
die bij soortgelijke operaties
in bijvoorbeeld Nederland en
West-Duitsland aan de orde
zijn.
"We zijn niet dogmatisch en
pakken, populair gezegd wat
we pakken kunnen", zegt
John O' Brien, IDA-manager
belast met EG-zaken. "Zo'n
aanpak is niet een soort ei
van Columbus, maar eenvou
dig de enige weg die open
staat. In de jaren zeventig is
er hier een discussie geweest
over de toekomst. Moesten
we arbeidsintensieve - of ka
pitaalintensieve industrieën
trekken. Die stelling sugge
reert de mogelijkheid van
een keuze. Wij zijn ons er van
bewust en, daar kwamen we
toen ook op uit, dat we hele
maal niet in de positie waren
om te kiezen. De luxe, die
veel andere Europese landen
zich zeker toen nog konden
permitteren, zat er voor Ier
land gewoon niet in. Een
pragmatische aanpak was
een absolute voorwaarde".
Een vergelijking tussen de eco
nomische positie van Ierland
en de rest van de Europse
landen viel en valt in het na
deel van het eiland uit. Het
land had in de jaren zestig
nog nauwelijks industrie en
had als ruggegraat niet veel
meer dan een sterk verou
derd landbouwbedrijf. Die
achterstand was in belangrij
ke mate het gevolg van de
economische politiek die
door achtereenvolgende re
geringen werd gevoerd. Bui
tenlandse bedrijven en beleg
gers werden geweerd. Hoe
wel in 1921 onafhankelijk ge
worden, bleven ook nadien
de handelspolitieke banden
met Groot-Brittanië een fac
tor van betekenis.
De breuk met dat beleid kwam
aan het einde van de jaren
vijftig, de grenzen gingen
open, de Ierse economie in-
lastingfaciliteiten (maximale
vennootschapsbelasting van
10% tot het jaar 2.000; niet tot
nauwelijks belaste exporten)
een belangrijke rol spelen,
richt zich vooral op het
scheppen van gekwalificeer
de banen.
O' Brien: "Ik zei net pakken
wat je pakken kan. In de
praktijk ligt dat wel wat ge
nuanceerder. We hebben
goed om ons heen gekeken
en ons afgevraagd waar de
werkgelegenheid van de toe
komst ligt. Onze financiële
middelen zijn begrensd en
wil je de eensgezindheid die
er nu is op politiek gebied en
met vakbonden behouden,
dan moet je niet willekeurig
banen schepen, maar goed
naar de levensvatbaarheid
van een project kijken".
De afgelopen jaren zijn er voor
verschillende sectoren steun
programma's ontwikkeld.
Gezocht wordt naar bedrij
ven die zich bezighouden
met de ontwikkeling van
nieuwe produktietechnie-
ken, micro-elektronica, zie-
kenhuisapparatuur, interna
tionale diensten, chemie en
inmiddels is er ook een pro
gramma voor landbouw-in-
dustrie, in feite het enige dat
echt aansluit op de Ierse tra
ditie.
De inspanningen richten zich
in de praktijk vooral op klei
ne en middelgrote bedrijven.
De IDA heeft in totaal 720
mensen in dienst, van wie
een deel een kantorennet be
mant dat zich over vrijwel de
hele westerse wereld uit
strekt en dat lokale bedrijven
voorlicht over de Ierse vesti
gingsmogelijkheden.
Om een snelle komst naar Ier
land te bespoedigen, heeft de
IDA in tal van regio's be
drijfsterreinen ingericht,
waar complete fabriekshal
len op nieuwe investeerders
wachten. Uit de praktijk zijn
gevallen bekend, waarin een
buitenlands bedrijf zes we
ken na het eerste contact met
een IDA-kantoor ergens in
Ierland al produktie maakte.
Een termijn die soms haal
baar is gebleken, omdat een
nieuwe investeerder in Ier
land maar met één man te
maken heeft, die voor hem
ook alle vergunningen regelt.
"Het kan snel", aldus John
O'Brien, "omdat de meeste
bedrijven precies weten wat
ze willen en dat voor ons ook
geldt. Het is zeker niet zo dat
alles hiér kan en mag. Ieren
zijn sterk betrokken bij hun
landschap en als het gaat om
milieu-bepalingen volgen we
de regels van de Europese
Gemeenschap. Een groot
voordeel is natuurlijk dat we
zoveel ruimte hebben en een
bedrijf voor de omgeving niet
snel overlast veroorzaakt. Bo
vendien: het soort industrie
dat wij aantrekken is door
gaans milieuvriendelijk".
Bij alle voordelen van Ierland
voor het bedrijfsleven zijn er
twee grote nadelen. Er is een
achterstand op onderwijsge
bied. De doorsnee Ier heeft
weinig opleiding en is ook
niet gewend aan het soort
werk dat nu voor handen is
(daarover volgende week op
deze plaats). Tweede pro
bleem is het ontbreken van
eigen energiebronnen. Ener
gie komt voor tachtig procent
uit het buitenland en is daar
door ronduit duur. Toch
wordt er niet met kernener
gie gewerkt.
O' Brien: "We hebben een dis
cussie achter de rug over
kernenergie. De anti-bewe
ging was hier vrij sterk. Op
een bepaald moment is de
nuchtere vraag gesteld of wij
eigenlijk wel kernenergie no
dig hebben. Er is onderzoek
geweest en daaruit is de con
clusie getrokken dat Ierland
geen eigen centrale nodig
heeft. Bij de daarop volgende
verkiezingen was kernener
gie ook prompt geen strijd
punt meer. De zaak is nu vol
ledig uit het gezichtsveld ver
dwenen".
In de opbouw van het land wor
den Ierse ondernemers niet
vergeten. Voor hen gelden in
principe dezelfde steunmo-
gelijkheden als voor buiten
landers en de afgelopen jaren
hebben ook aangetoond dat
de ondernemingszin van het
buitenland een positieve uit
straling heeft op de eigen be
volking.
In de reeks van in Ierland ver
vaardigde exportprodukten
is er één met wereldwijde be
kendheid. Chemici van GU-
beys in Dublin ontwikelde
zes jaar geleden een compleet
nieuw drankje. Uit een com
binatie van chocolade, room
en whisky werd een nieuwe
likeur geboren die onder de
naam "Baileys" snel populair
werd. De aanvankelijke pro
duktie van 25.000 kisten
steeg vorig jaar tot 2 miljoen
kisten. In de Verenigde Sta
ten, Engeland, West-Duits
land en ook Nederland doet
Baileys het prima, zo goed
zelfs dat er nu zeker vijftig
kopiën van in de handel zijn.
Alleen de Ieren zelf laten het
drankje links liggen en hou
den het bij hun bier of whis
ky.
Volgende week: het Ierse onder
wijssysteem: bedrijven bestellen
werknemers bij hogescholen.
De republiek Ierland, één van de armste gebieden van de
Europese Gemeenschap, is in snel tempo aan het indus
trialiseren. Het traditionele middel van bestaan, de
landbouw, leverde nauwelijks voldoende op om de be
volking een bestaansminimum te bieden; een grote
emigratie was het gevolg. Maar inmiddels heeft een uit
gekiend industriebeleid vele Amerikaanse en Europese
bedrijven naar het eiland weten te lokken en keren ook
weer vele Ieren huiswaarts voor de opbouw van hun
land. Tegenover een inflatie van 23%, een werkloosheid
van tenminste 11% en een financieringstekort van 14%,
staan voor huidige begrippen uiterst bevredigende ren
dementen van bedrijven. De Europese Gemeenschap
steunt de Ierse aanpak en menig Europeaan kijkt ja
loers toe hoe het kleine Ierland zich door de recessie
heen slaat. Economisch redacteur Ton van Brussel nam
poolshoogte. Vandaag zijn tweede bijdrage.
ternationaliseerde. Terug
blikkend blijkt dat de toetre
ding tot de Europese Ge
meenschap (in '73) die ont
wikkeling heeft bespoedigd.
Ierland werd door de Europe
se Commissie in zijn geheel
aangewezen tot ontwikke
lingsgebied en dat betekent
financiële steun voor de op
lossing van problemen ais
omscholing van land- tot
handarbeiders, bevordering
van immigratie, bestrijding
van jeugdwerkloosheid, ver
betering van positie van
vrouwen op de arbeidsmarkt,
hulp aan zwakke regio's, ont
wikkeling van nieuwe tech
nologie en reorganistie van
noodlijdende bedrijfstakken.
Voor de ontwikkeling van de
republiek wordt gewerkt met
vierjarenplannen, waarin
echter een aantal componen
ten steeds terugkeert. O'
Brien daarover: "We hebben
het land verdeeld in negen re
gio's en van elke regio een
soort profiel gemaakt van de
mogelijkheden. Welke ruim
te is beschikbaar, hoe zijn de
transportmogelijkheden, wat
is het opleidingsniveau van
de mensen, dat soort zaken.
Dat gebeurt ook in overleg
met lokale overheden, waar
van wij afhankelijk zijn als
het gaat om infrastructuur,
wegen, water etc. Er is ooit
nog eens een stroming ge
weest, in de jaren zestig, die
het tegendeel wilde van
spreiding en juist groeiker
nen wilde maken. Die theorie
is terzijde geschoven. Je
krijgt dan meer dan nodig
spanningen tussen zwakke
en sterke gebieden. Boven
dien: als in zo'n groeikern
een paar bedrijven sluiten,
heb je meteen een geweldige
sociale problematiek en voor
dat je daar weer uit bent, ben
je heel wat jaren verder".
Hoewel, zoals O'Brien aangeeft
ook de lokale overheden hun
bijdrage moeten leveren aan
de vestigingsmogelijkheden
Afwachten en thuisblijven. Zo
luidden ook ditmaal weer de
belangrijkste beursparolen.
De voornaamste bezigheid
was het afsluiten van het eer
ste halfjaar 1982 dat vooral
voor de vele in Amerika ge
vestigde beleggingsmaat
schappijen een ingrijpende
bezigheid blijft. Ook ditmaal
waren de laatste paar dagen
van de eerste jaarhelft geken
merkt door zeer grote beurs-
omzetten in New York zon
der dat dit echter in het
koerspeil tot uitdrukking
kwam. Na een herstel van 9
punten op maandag, bleef de
beurs aanvankelijk op dat ho
gere niveau hangen. Maar
donderdag zette de tweede
helft van het jaar in met een
reactie van dezelfde omvang.
In Amsterdam hield vrijwel de
gehele week bij zeer matige
omzetten de afbrokkeling de
overhand. Hierdoor beëin
digde onze beurs het alge
meen gemiddelde in de eer
ste helft van 1982 slechts een
paar punten boven de eerder
dit jaar aangeslagen laagste
stand. Van de nadien elf pun
ten hogere top van mei is dus
nu niet veel overgebleven.
Wall Street deed het aanzien
lijk slechter, want op de Am
sterdamse effectenbeurs was
er in de eerste zes maanden
van dit jaar in elk geval nog
sprake van winst. In Wall
Street zakte de index voor in
dustriële aandelen van 882 op
812 en voor de gehele beurs
van 71 op 63, of een verlies
van 10 procent.
Een beter bewijs voor het
slechte beursmoreel is niet te
geven. Want tot op de laatste
dag in juni bleef de onzeker
heid over de herstelkansen
van de conjunctuur aanhou
den. Dit laatste bleek ook uit
de transacties van de be
roepsbeleggers, want tegen
over grote kooporders kwa
men dinsdag en woensdag
door diezelfde Amerikaanse
institutionele beleggers ook
omvangrijke verkooporders
los. Eensluidend wordt ook
in die kringen het verdere
conjunctuurbeloop van dit
jaar dan ook niet beoordeeld.
Door het hardnekkig hoog blij
ven van de rente overheerst
in de Verenigde Staten, on
danks de nieuwe belasting
verlaging van 10 procent per
1 juli dit jaar, het pessimisme
op korte termijn. Zowel op
papier als in de praktijk
wordt er overigens druk ge
sleuteld om de vastgelopen
westerse economieën weer in
beweging te krijgen. Door
twintig jaar hoogconjunctuur
is er nogal wat scheef ge
groeid, maar om daarvoor de
juiste oplossingen te vinden
is een hele toer.
Dat ondervindt met name de
huidige Republikeinse rege
ring van Ronald Reagan.
Haar directe aanpak ter ver
steviging van de positie van
het bedrijfsleven heeft nog
weinig effect gesorteerd. Te
veel is daarbij de klemtoon
gelegd op de bestrijding van
de inflatie die extreem hoge
rentestanden tot gevolg had
en nog steeds oplopende
werkloosheid. Maar ook in
ons land is het sleutelen aan
de economie nog weinig suc
cesrijk geweest. De pogingen
van de drie kabinetten-Van
Agt bleven uiterst schamel.
maar op papier kreeg de poli
tiek er deze week een ge
duchte impuls bij door de pu-
blikatie van het eerste rap
port van de tweede commis-
sie-Wagner
Ook op de beurs werd de in
houd hiervan uiteraard druk
besproken, omdat de conclu
sies in dit rapport tot een aan
tal radicale uitspraken ten
opzichte van fundamentele
verworvenheden hebben ge
leid. Maar bij ons blijft dit al
les voorlopig theorie en ont
houden wij ons van het expe
riment zoals in Engeland en
de Verenigde Staten.
Weinig animo deze week dus
op de beurs. Weinig inspire-
rends ook en nauwelijks aan
grijpingspunten. Eerder som
bere contouren want ook in
ons land wil het, de onlangs
doorgevoerde revaluatie van
de gulden en de steeds grote
re overschotten op de beta
lingsbalans ten spijt, met de
rente nog steeds niet vlotten.
De inschrijving op de nieuwe
staatslening was met een to
taalbedrag van 1,25 miljard
gulden weliswaar een rede
door
C. Wagenaar
lijk succes maar de staat
heeft er wel een coupon van
11 procent voor op tafel moe
ten leggen, ook al kon de
emissiekoers op 100,5 pro
cent worden gehouden.
De obligatiemarkt hield zich
goed, wat echter niet weg
nam dat op de hypotheek
markt de rente verder werd
verhoogd. Doorslaggevend is
hier ongetwijfeld de verdere
renteontwikkeling in de Ver
enigde Staten, waar geen zin
nig woord over kan worden
gezegd. De gang van zaken in
juni is niet erg hoopgevend
voor een daling, want tegen
het slot werden allé tarieven
voor leningen op effecten
verder verhoogd. Bovendien
krijgen de burgers van de
Verenigde Staten van 1 juli af
meer geld in hun handen
door de nieuwe belastingver
laging, terwijl er seizoensma-
tig grote kwartaalbetalingen
van de sociale diensten voor
de deur staan. Kortom, ge
vreesd moet worden dat de
geldomloop sterk zal aan
zwellen, hetgeen niet bemoe
digend is om er een mildere
kredietpolitiek op te ver
wachten.
Hoewel de dollar deze week
sterk fluctueerde bleef de
prijs toch hoog en in Amster
dam gemakkelijk boven de
f2,70 liggen. Dat de slepende
situatie van extreem hoge
rente duidelijk te lang gaat
duren, werd de Amsterdamse
beurs zich deze week op
nieuw pijnlijk bewust. Was
het de vorige week de Neder
landse Bouw Maatschappij
Bouw die uitstel van betaling
moest aanvragen, deze week
moest de Tilburgsche Hypo
theekbank hiertoe overgaan.
Als financieel bedrijf met en
kele honderden miljoenen in
uitstaande pandbrieven is
dat extra funest. Funest voor
het vertrouwen van het grote
publiek in de bankwereld
maar funest ook voor het mo
reel dat steeds door bange ge
ruchten wordt ondermijnd
De feitelijke surséance van be
taling voor de Tilburgsche
was dan ook een slag voor al
le bankaandelen, maar in het
bijzonder voor de aandelen in
de hypotheekbanken. De Ne
derlandse Middenstands
Bank, die vorige week al on
der druk stond wegens ge
ruchten over moeilijkheden
bij het opvangen van krediet-
stroppen, liet na de zware val
nog eens een vijftal guldens
vallen. Een zo snelle opeen
volging van stroppen ais nu
bij de NBM Bouw en de Til-
burgse is opgetreden, is na
tuurlijk ook niet bevorderlijk
voor het beursklimaat, waar
vele goede aandelen deze
week zo'n drie tot vijf gulden
afbrokkelden. Alleen ADM-
beheer was f 20 in herstel en
Macintosh f 5,-.
