vervuflmg
te Hjf gaan
Met wormen
Oecumenische diensten passen hier goed
Ooit gevoetbald
met een Roulette
balletje?
DeWk in
Casino Scheven inzeil
WOENSDAG 30 JUNI 1982
Varia
PAGINA 15
Door
Paul van der Kooij
Wat zegt een naam? Dat wat een
roos genoemd wordtgeurde even
lieflijk als zij anders heette.
Vervang 'roos' door 'William' en u
begrijpt met hoeveel mededogen
Shakespeare over de roepnaam
van het zoontje van Diana en
Charles geoordeeld zou hebben:
Wat zegt een naam? Hij die nu Wil
liam genoemd is, geurde even
lieflijk, als hij anders heette...
In werkelijkheid geuren babytjes,
ook koninklijke babytjes, niet zo
zeer lieflijk als wel naar die on
definieerbare mengelgeur van
piespoep en talkpoeder, maar we
hebben het nu even over de over
drachtelijke geur die van zo'n
naam afstraalt: William. „De ba
by zal prins William genoemd
worden", zei de woordvoerder
van het paleis, die er nog aan toe
voegde dat de afkorting Bill'
niet gebruikt zou worden. Maar
welke afkorting, welke koosnaam
dan wel? Willy? Als prins Wil
liam zijn boertje moet laten, zal
hij toch bemoedigend moeten
worden toegesproken, en dan
kom je niet ver met prins Wil
liam: „Zo, kom maar bij mam
ma, heeft prins William zo lekker
zijn flesje leeggedronken, nu nog
even het boertje, laat maar eens
zien wat Willy-nilly allemaal
kan - gauw Charles, een lapje! -
goed zo, dat is er tenminste uit,
en nu gaan we weer lekker sla
pies doen, kom maar mee met
Willy-nilly, let op mijn woorden,
dat wordt het koosnaampje voor
prins William! Het betekent
'goedschiks of kwaadschiks', 'of
hij wil of niet', en een betere nick
name lijkt me onvindbaar, ge
zien de vier namen die het
schaap kreeg toebedeeld: Wil
liam, Arthur, Philip, Louis.
Als Nederlanders mogen we er mis
schien niets van zeggen, onze
kroonprins heet tenslotte ook Wil
lem, maar daar zit Alexander
tenminste nog onverbrekelijk
aan vastgeplakt, waardoor Wil
lem-Alexander, in één ademtocht
uitgesproken, toch een meer
waarde krijg vergeleken met Wil
lem of William zonder meer. Bo
vendien hebben Groot-Brittannië
en Nederland nog één Willem ge
meenschappelijk: Willem III, Wil
liam III, stadhouder hier en ko
ning daar, dus misschien moeten
we trots zijn dat de opvolger van
King Charles te zijner tijd King
William V zal heten. Te zijner
tijd, niet te mijner tijd en voor
velen uwer ook niet te uwer tijd,
want Charles is nu 33, hij moet
nog koning worden, en zal, ijs
weder en neutronenbom dienen
de, niet vóór het jaar 2019 aftre
den ten gunste van die kleine
snottebel met zijn blauwe ogen
zodat het zeer de vraag is of wij
dat nog meemaken.
Ik las dat Charles gewonnen had
van Diana, want die wilde een
wat moderner naam, bijvoor
beeld Oliver, die door Charles
werd afgekeurd omdat zijn zoon
dan King Oliver zou gaan heten,
waardoor iedereen hem met Du
ke Ellington zou gaan verwar
ren. Voor die afwijzing heb ik be
grip. Maar afgezien van Oliver
hadden er toch nog wel andere,
wat fantasierijker namen be
dacht kunnen worden: King Pe
ter, King Ray, King Joe, King
Phil, King Mick, King Kenny,
King Viv, King Terry, King Ste
ve, King Bryan, King Glenn,
King Graham, King Paul, King
Kevin, King Trevor of King To
ny.
Ik heb maar even geput uit een toe
vallige lijst van 22 Engelsen die
ik bij de hand had (King Ron
kan er ook nog bij), om u een
ideetje geven van de mogelijkhe
den die Charles en Diana onbe
nut hebben gelaten. William is
overigens wel een populaire
naam in de betere Engelse krin
gen, zij het niet dé populairste,
want dat is sinds een jaar of
twintig James.
In 1979 nam William in de geboor
teaankondigingen in de kwali
teitskrant The Times nog de der
de plaats in (achter James en
Alexander), vorig jaar was hij al
tot de tweede plaats opgeklom
men. De kans dat James in 1982
na zoveel jaren door William van\
de top verdrongen zal worden, zit
er dus dik in. Maar The Times is
Engeland niet, bij de 'gewone'
Engelsen komt William zelfs niet
bij de eerste 50 namen voor. Ook
niet bij de 'tien meest sexy voor
namen' trouwens. Een kenner
verklaarde dat de naam William
bij vrouwen het imago heeft van
een degelijk, pijprokend persoon
met een tweed-jacket aan...
De vier namen William, Arthur,
Philips, Louis wekken intussen
de indruk dat Diana in het huwe
lijk de onderliggende partij is.
William slaat terug op vroegere
koningen, Arthur en Philips zijn
namen die Charles ook heeft mee
gekregen (en Philip is zijn va
der), en Louis herinnert aan zijn
oom Lord Louis Mountbatten
Diana's familie kwam er niet aan
te pas, zelfs haar hooggeroemde
dappere vader niet. die zich half
dood door de huwelijksplechtig
heid heen sleepte. Hij heet Ed
ward John. Lastige namen voor
vernoeming, dat geef ik toe. Ed
ward liet de troon schieten ter-
wille van mrs. Simpson en de
John is in Engeland hetzelfde als
bij ons de plee.
Ook op het gebied van de afval
verwerking worden de wor
men ingezet, meent de amb
tenaar: "In Arnhem is on
langs een goed project van
start gegaan", zegt hij. "In de
ze gemeente komt net als
voor de oorlog een schillen
boer langs de deur. Hij haalt
het organische afval op en zet
dit met behulp van wormen
om in compost".
'Ook in Groningen is een pro
ject begonnen. Daar moeten
mensen hun afval in twee
verschillende zakken gooien.
In de ene dienen zij het afval
te werpen waarvan compost
kan worden gemaakt, de an
dere zak is voor zaken als ij
zer, rubber, glas en blik. Maar
de mensen selecteren niet
goed", meent de woordvoer
der. "Ze gooien zomaar glas
in de verkeerde zak. Een
schillenboer kan dit gevaar
ondervangen. Hij kan tegen
de mensen zeggen: "Wil je dit
er niet bij doen?" Het is alle
maal veel persoonlijker. De
mensen zien ook beter waar
ze het voor doen".
Subsidie
'Maar de gemeenten moeten
zelf beslissen wat ze met hun
afval doen. Het is hun taak
het afval te verwerken. Het
ministerie kan hun niets
voorschrijven. Wij van het
ministerie kunnen alleen
voorlichten. En dat doen wij
ook: we hebben alle 800 ge
meenten rapporten gestuurd
van het Instituut voor Afval -
stoffenonderzoek (IVA)
waarin dit onderzoeksbureau
van het ministerie schrijft dat
ze 20 tot 30 procent kunnen
besparen door natuurlijk af
val apart op te halen en in
compost om te zetten. Maar
als gemeenten niet willen
luisteren naar de aanbevelin
gen van de IVA, dan kunnen
wij niets meer doen. Ook
kunnen wij De Vrij geen sub
sidie geven. Als hij subsidie
wil hebben moet hij bij de ge
meenten zijn".
Vorige week heeft De Vrij ge
sproken met de gemeentese
cretaris van Woubrugge, H.J.
Hoogenboom. De ambtenaar
zegt grote belangstelling te
hebben voor het project,
maar benadrukt dat de "de
gemeente niets heeft toege
zegd". "We moeten eerst we
ten wat De Vrij precies wil,
hoeveel geld het project gaat
Woubrugges eerste ambtenaar
kan niet zeggen of De Vrij
kan rekenen op afval uit zijn
dorp. 'Ten eerste weten we
natuurlijk helemaal niet of de
farm er komt en ten tweede
moet nog worden bekeken
hoeveel de verwerking van
het afval gaat kosten".
Hij heeft De Vrij aangeraden
om te proberen bij de Neder
landse Investeringsbank een
lening af te sluiten. De toe
komstige teler gaat nu maar
hier proberen een miljoen los
te krijgen, dat hij denkt nodig
te hebben voor de aankoop
van grond met kassen en
wormen. Hij zal moeten aan
tonen dat hij rendabel kan
werken. De boerderij zal bij
voorbeeld niet kunnen draai
en wanneer alleen de ge
meente Woubrugge haar af
val afstaat. Het ziet er naar uit
dat het nog wel even zal du
ren voordat zijn eerste wor
men door de verwarmde kas
sen zullen kruipen.
Deskundiger
De Vrij vindt het niet zo erg. Hij
voelt dat hij elke dag deskun
diger wordt op wormenge-
bied door het lezen en verta
len van het boek "Earth
worms" van de Californische
aardwormkweker R. Gaddie.
"En het is belangrijk dat de
farm goed wordt opgezet",
meent hij. "En dat ik de ge
meenten goed kan adviseren
hoe ze hun afval te lijf moe
ten".
Hoe De Vrij de gemeenten wil
winnen voor zijn wormen,
weet hij nog niet. "Er zijn in
stellingen in Nederland die
particulieren helpen instan
ties voor te lichten. Ik denk
hierbij aan de Stichting Mens
en Milieuvriendelijk Onder
nemen (MeMO)". De Stich
ting heeft echter niets meer
van zich laten horen nadat ze
De Vrij in oktober heeft ge
schreven dat zyn brief is
doorgespeeld naar het Ekolo-
gisch Landbouw Konsulent-
schap. "Ik heb de indruk",
zegt hij. "Dat ze denken dat
ik winst wil maken met de
boerderij door de mest en de
wormen, die zich snel voort
planten, voor een goede pnjs
te verkopen. Een aantal Ne
derlandse aardwormkwekers
slaat vette winsten uit de ver
koop van wormen aan henge
laars, geloof ik. Maar het is
niet myn bedoeling rijk te
worden. Het gaat my erom te
kunnen bijdragen aan de pro
blemen van de werkloosheid
en de honger. Ook in de Der
de Wereld heerst nog veel
honger".
Deze feiten schudden De Vrij
wakker. De wormen hadden
de toekomst, zag hij. "En ik
vond het onbegrijpelijk dat
in Nederland niets werd ge
daan met de worm als na
tuurlijke ploeg en afvalver
werker", zegt de Woubrugge-
naar. "De beesten worden ge
kweekt om te worden ge
bruikt als visvoer en sommi
ge mensen eten de diertjes
zelfs. Maar nergens ploegen
wormen de grond om zoals in
het Engelse Arkley Manor of
eten wormen afval zoals in
het Amerikaanse Los Ange
les.".
Een woordvoerder van het mi
nisterie van volksgezondheid
en milieuhygiëne is het niet
eens met De Vrij's bewering
dat wormen in de Nederland
se afvalverwerking en land
en tuinbouw werkloos zou
den zijn. "Er zijn in Neder
land enkele honderden boe
ren en tuinders die optimaal
gebruik maken van wormen,
de bodemverbeteraars bij uit
stek", meent de ambtenaar.
"Die agrariërs gebruiken
nooit bestrijdingsmiddelen
en strooien ook nooit kunst
mest, want die dingen jagen
de wormenstand sterk
achteruit".
kosten en hoeveel geld hy
zelf op tafel kan leggen".
WoubruggenaarOnvruchtbare interview
grond weer vruchtbaar maken
vruchtbare grond vruchtbaar
maken. Het Amerikaans
Agentschap voor Internatio
nale Ontwikkeling heeft in
samenwerking met het Cana
dese Internationale Ontwik
kelingsonderzoekscentrum
ontdekt dat wanneer wormen
op de grond worden losgela
ten verscheidene gewassen
veel beter groeien. Zo schiet
de oogst van erwten met 300
procent omhoog; de oogst
van graan met 250 procent;
die van aardappelen met 135
en die van rogge met 64 pro
cent.
Schillenboer
Woubruggenaar K. de Vrij loopt al driejaar met het
plan rond om een wormenkwekerij te beginnen, sa
men met veehouder H. van Harten. Hij is ervan
overtuigd dat met zijn wormenproject de milieu
vervuiling sterk kan worden teruggedrongen, en
dat minstens 1600 mensen in Nederland erdoor aan
het werk kunnen worden geholpen. Geld voor de
oprichting van de kwekerij heeft hij echter niet, en
de overheden zijn niet zo happig De Vrij's project
te subsidiëren.
In zijn project wil De Vrij gebruik maken van de gave van wormen
om natuurlijk afval te kunnen omzetten in vruchtbare mest.
Wanneer Nederlandse gemeenten het natuurlijke afval geschei
den ophalen en dit aan de wormen voeren, hoeven de verbran
dingsovens veel minder te branden. Dat scheelt volgens De Vrij
niet alleen aanzienlijk in de uitstoot van giftige stoffen, maar
ook in de kosten. Door aardwormen te gebruiken in de afvalver
werking kan maar liefst 50 procent worden bespaard, meent de
Woubruggenaar. Voor het geld dat op deze manier wordt ver
diend kunnen de gemeenten naar zijn idee mensen in dienst ne
men die het huisvuil ophalen.
Wakker schudden
Een ander voordeel van zijn "wormenfarm" is dat de boeren niet
langer chemische kunstmest hoeven te strooien, maar hun vel
den met vruchtbare wormenuitwerpselen kunnen bemesten.
Ook kunnen de wormen, doordat ze zo ijverig in de grond gra
ven, onvruchtbare landbouwgronden weer vruchtbaar maken.
'Hoewel ik niet geloof dat ik een ommekeer teweeg kan brengen,
hoop ik een steentje te kunnen bijdragen aan het probleem van
de milieuvervuiling en de werkgelegenheid", zegt de 43-jarige
Woubruggenaar. "Je leeft tenslotte niet voor niks. Je probeert
toch iets te doen in je leven".
Drie jaar geleden las De Vrij
een artikel in een tijdschrift
waarin een Amerikaanse
journaliste uit de doeken
deed wat wormen allemaal
kunnen. Ze schreef onder
meer dat een miljoen wor
men in Los Angeles in één
maand 7,5 ton fijn gesnip
perd huisafval opaten. Toen
ze het organische afval had
den verorberd bleef er twin
tig ton uitwerpselen over, de
zogenaamde 'wormhoopjes'.
Deze hoopjes behoren tot de
beste natuurlijke meststof
fen, menen deskundigen.
Ook kunnen wormen on-
K. de Vrij: "Wormen heb
ben de toekomst".
(Foto Wim Dijkman)
Patiënten Sint Elisabeth-ziekenhuis:
LEIDERDORPEen afwijzende
reactie van bisschop Simonis op
het experiment deed het pastora
le team van het Sint Elisabeth-
ziekenhuis te Leiderdorp vorig
jaar besluiten de gezamenlijke
rooms-katholiek-protestantse
kerkdiensten te bëeindigen. Op
29 maart 1981 werd in het zieken
huis met deze diensten begon
nen en al op 7 april uitte de bis
schop van Rotterdam zijn mis
noegen over het initiatief. Op 28
juni vorig jaar werd de laatste ge
zamenlijke dienst gehouden.
Uit een onderzoek van het Kaski in
Den Haag instituut voor so
ciaal-wetenschappelijk onder
zoek, studie en advies blijkt
nu, dat de patiënten die deze
diensten hebben bezocht door
gaans zeer positief daarop rea
geerden. "Men heeft zich thuis
gevoeld in de dienst en eigenlijk
niets gemist aan vertrouwde ele
menten. Er was waardering voor
het eigen karakter van de dienst.
Men had doorgaans het gevoel,
echt naar de kerk te zijn geweest.
Bijna unaniem stemde men in
met de mening, dat dergelijke
diensten zeer aanvaardbaar zijn
en vooral in een ziekenhuis goed
passen".
Het Kaski verrichtte zijn onder
zoek naar de reacties van de deel
nemers aan de diensten in op
dracht van het pastorale team
van het ziekenhuis. Dat had na
rijp beraad besloten, op zondag
één gemeenschappelijke dienst
te houden, een beslissing die
voortvloeide uit een jarenlange
ervaring in het ziekenhuis met
een oecumenische aanpak van
het pastoraat.
Het Kaski verzamelde de gegevens
voor het verslag via schriftelijke
enquetes onder de deelnemers
aan dertien diensten en door vijf
vraaggesprekken met patiënten.
De enquete leverde 375 reacties
op, 267 van patiënten en 108 van
andere deelnemers aan de dien
sten.
Uit de gegevens bleek, dat de
groep patiënten die de kerkdien
sten bezocht qua geslacht, kerke
lijke gezindte en verblijfsduur in
het ziekenhuis een goede afspie
geling was van het gehele patiën
tenbestand.
Gunstig klimaat
In het algemeen waren de antwoor
den van rooms-katholieke pa-
tiénten op de vragen van de en
quete meer instemmend dan van
patiënten van reformatorische
huize. Binnen deze laatste groep
leken de gereformeerden iets po
sitiever dan de hervormden.
Maar het gaat hier meestal om
kleine verschillen. Ook buiten
kerkelijken waren onder de
kerkgangers. Bij hen is de dienst
positief overgekomen. De groep
'met-patiënten' vertoont wat de
antwoorden op de vragen betreft
nagenoeg hetzelfde beeld.
De resultaten van dit onderzoek
moeten niet worden gebruikt als
'hard bewijsmateriaal' voor de
wenselijkheid dat voortaan in al
le ziekenhuizen elke zondag geza
menlijke kerkdiensten worden
gehouden, zegt de rapporteur
drs. H. F. van Zoelen in zijn con
clusie. Wel tonen de enquete en de
gesprekken aan, dat het tijdelij
ke experiment in Leiderdorp bij
de meeste mensen die eraan heb
ben deelgenomen een goede
beoordeling kreeg.
"Voor de meeste mensen - door
gaans ook praktizerend in hun
eigen kerk - is de ziekenhuissi
tuatie kennelijk een gunstig kli
maat om het kleine huis van de
eigen kerk te vergroten tot een
huis waar éllen welkom zijn en
aanvaard kunnen worden met
hun eigen kerkelijke of niet-ker-
kelyke achtergrond".
Het rapport constateert nog, dat
het pastorale team aan de vorm
geving van de gezamenlijke
dienst veel tijd en zorg had be
steed. Elk onderdeel van de vie
ring is grondig doorgepraat. Uit
eindelijk kon men elkaar vinden
in de 'proeve van een oecume
nisch ordinanum', dat de Profes
sor Van der Leeuw-Stichting in
1968 heeft uitgegeven. Wat de ge
zangen aangaat werd gekozen
voor een combinatie van het
Liedboek voor de Kerken en de
Randstadbundel.
De diensten zijn na juni vorig jaar
zo geregeld dat er de ene week
een dienst is voor iedereen, met
de rector van het ziekenhuis als
voorganger, en de andere week
eerst een hoogmis (weer de rec
tor voorganger) en daarop aan
sluitend een protestantse woord
dienst of dienst van Schrift en
Tafel (met avondmaal). Dominee
F. R. Brommet is predikant in dit
ziekenhuis.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Schoonrewoerd D. C. Floor We-
kerom, te Sassenheim G H. N.
Germans Vijfhuizen, te Woerden
P. Nap Varik-Heesselt. te Wou-
drichem'G. K. Korporaaql Krim
pen aan de Lek; aangenomen
naar Woudsend (Fr R. Reitsma
Anjum, naar Drachten D. Pen-
ninkhof Well-Ammerzoden; be
dankt voor Kampen R. Holwerda
Apeldoorn, voor Bemmel (pasto
raal medewerker) W. Th. Hollart
Marum.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Rotterdam-Zuidwijk C. Cor-
poraal Onstwedde; aangenomen
naar Woubrugge kandidaat M J
Aalders Amsterdam, naar Drach
ten J.G. Arensman Meppol
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: aangenomen naar Vol-
lenhove A. van der Sloot Pernis.
Gereformeerde Gemeenten: aan
genomen naar Rotterdam-Zuid
kandidaat C. J. Meeuse Ridder
kerk, naar Genemuiden kandi
daat G. Mouw Elspeet. Beiden
bedankten voor ongeveer 20 an
dere beroepen.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Nieuwpoort A.
van Heteren Werkendam
ADVERTENTIE
Een groen veld, .16 nummers, vier officials en
een héél klein balletje. Dat is roulette, maar
daar kan het balletje ook raar rollen, laat staan
op het l'/a meter TV-scherm van AK Al waar u
elke avond de wedstrijden extra groot te zien
krijgt. Kom 's kijken, en neem uw coach mee.
Elke dag van 2 tot 2 Roulette en Black Jack.
Korrektc kleding en legitimatie graag.
