c
i
Herstelscenario
"Overheid spreekt andere
taal dan de ondernemers"
Wall Street blijft somber
ERDAG 29 MEI 1982
Extra
e heren Broeksma en Berk
hout zijn beiden verbonden
aan de afdeling Regionale
Economische Beleidsadvise
ring van de Kamer van Koop
handel voor Rijnland.
Broeksma als staflid en Berk
hout als secretaris. Als een
van hun belangrijkste taken
zien zij de intermediair-func-
tie van de Kamer van Koop
handel tussen ondernemers
en de diverse overheden. Uit
persoonlijke gesprekken en
enquêtes hebben zij zich glo
baal een beeld kunnen vor
men van de problematiek
van het midden- en kleinbe
drijf en in het bijzonder bij de
beginnende ondernemers
-"de starters"- in die sector.
"Er is natuurlijk niemand, die
van de ene op de andere dag
een eigen bedrijf begint. Daar
gaan maanden of zelfs jaren
van overdenking en voorbe
reiding aan vooraf. Maar dan
nog is het opvallend, dat
slechts een klein gedeelte
van de "starters" -ongeveer
30 procent- concrete plannen
heeft", zegt Broeksma. "Het
is voor iedere beginnende on
dernemer van belang om zich
van te voren af te vragen: Wat
kan ik en wat wil ik ermee?
Pas wanneer die basis aanwe
zig is kan men zich met zaken
als financiering, bedrijfshuis
vesting, subsidieaanvragen
e.d. gaan bezighouden. De
een zal zich gedurende die
voorbereidingstijd beter
oriënteren dan de ander".
Kern
Berkhout: "Daarmee raak je
volgens mij de kern van de
I zaak. Een klein bedrijf is per
definitie sterk persoonsge-
bonden. Behalve allerlei ex
terne factoren, zoals een
slecht draaiende economie,
speelt de aanpak van de on-
dernemer zelf een heel grote
rol. Wanneer er bij een klein
1 bedrijf een directeurs-wisse
ling plaatsvindt kan het ka-
rakter van de ondeneming
sterk veranderen. Als een
groot concern, laten we zeg
gen Shell, van directie wis-
selt, dan zal het beleid van
het bedrijf niet worden ge wij-
1 zigd".
Anders gezegd kan een kleine
ondernemer zijn bedrijf ma-
ken of breken. Toch ligt het
allemaal niet zo eenvoudig.
Er zijn allerlei zogenaamde
bedrijfsexterne factoren, die
de kleine ondernemer als het
ware dwingen zijn beleid te
veranderen of aan te passen.
In een stad als Leiden bij-
voorbeeld is de verkeerssi
tuatie soms een moeilijk
punt. Door de onbereikbaar-
g heid kan het centrum zijn
I aantrekkingskracht verlie-
zen. Voor sommige bedrijven
in de binnenstad is dat moor
dend. Maar de beginnende
ondernemer richt zijn klaag
zang vooral tot de overheid.
Tallozen hebben reeds aan
den lijve ondervonden wat
het betekent om van het kast
je naar de muur te worden ge
stuurd.
Taal
Broeksma: "Een ondernemer
kan nog zo goed en initiatief
rijk zijn, maar dat impliceert
niet altijd dat hij ook de 'taal
van de overheid' spreekt. Het
niet tijdig aanvragen van ver-
gunningen, gecombineerd
met de soms trage besluitvor-
ming bij de overheid eri de
ondoorzichtigheid van afde
lingen op gemeentelijk en
provinciaal niveau, kan hem
de kop kosten nog voor .dat
hij is begonnen. Bovendien
moet u ook niet uitvlakken,
dat hij vaak geen tijd heeft
om zelf achter alles aan te lo
pen. Zo'n klein bedrijf werkt
vaak met een absoluut mini
mum aan personeel".
"Ik wil hiermee niet zeggen,
dat de verschillende departe
menten op het stadhuis niet
goed functioneren, maar aan
de onderlinge communicatie
Jonge ondernemers. Ze zijn er vol
op. Het wordt ook van alle kan
ten gestimuleerd dat ze er kó
men. De resultaten zijn ver
schillend. Sommigen weten het
hoofd boven water te houden
(zie het interview van zaterdag
15 mei jl. in deze krant met Bart
Holland uit Bodegraven), maar
anderen moeten hun moedige
initiatief al na vrij korte tijd
voor gezien houden.
Een eigen bedrijf beginnen in de
ze tijd is hoe dan ook een riskan
te zaak. Toch lukt het de een
wel en de ander niet. Talloze
factoren, zowel intern als ex
tern, kunnen leiden tot de
vroegtijdige ondergang van een
bedrijf. De economische reces
sie wordt de laatste jaren veelal
door het bedrijfsleven als de
grote boosdoener aangewezen.
Toch is het niet slechts de alge
hele malaise die jonge onderne
mers parten speelt.
Door het hele land zijn Kamers
van Koophandel en gemeenten
druk in de weer voor de belan
gen van wat met een verzamel
naam het midden- en kleinbe
drijf wordt genoemd. Uit diver
se 'ondernemersdagen' en en
quêtes is onder andere geble
ken. dat vooral de communica
tie tussen ondernemers en over
heden nogal eens een knelpunt
Waar die communicatie-storingen
zoal toe kunnen leiden vertellen
C.A. Broeksma en A. Berkhout
van de Kamer van Koophandel
Rijnland. Een oplossing voor
deze problemen lijkt de ge
meente Leiden gevonden te heb
ben in - het bijna unieke insti
tuut - "bedrijfscontactenman".
De gemeenteambtenaren J.H. de
Muinck Keizer (zie foto rechts)
en C.E. Keijser (zie foto links)
lichten in het onderstaande ver
haal toe hoe ondernemers zich
tot de gemeente kunnen wenden
voor een vlotte afhandeling van
zaken.
WAKJgg-
ontbreekt er nog wel eens
wat. Het is natuurlijk heel
triest als het een ondernemer
alleen door communicatie
stoornissen onmogelijk
wordt gemaakt iets op te zet
ten. Daarom mag Leiden zich
gelukkig prijzen met de
komst van een 'bedrijfscon-
tactenman' op het stadhuis.
Wellicht dat hij in de toe
komst een bijdrage kan leve
ren in een soepeler contact
tussen ondernemer en over
heid".
Bedrijfscontacten-
man
Wie is nu deze bedrijfscontac-
tenman en wat doet hij? De
heer J.H. de Muinck Keizer
maakt samen met een aantal
collega's deel uit van het Bu
reau Bedrijfscontacten van
de afdeling economische za
ken van de gemeente Leiden.
De Muinck: "Simpel gezegd
komt het erop neer, dat men
sen uit de regio Leiden die
een eigen bedrijf willen be
ginnen of hun bestaande be
drijf willen uitbreiden hier
binnen komen. Wij luisteren
naar hun vragen en proble
men en geven advies inzake,
bouwvergunningen, subsi
dies, hinderwetvergunnin
gen, etc. Ons doel is om op
die manier de contacten tus
sen het bedrijfsleven en de
gemeentelijk overheid te ver
beteren. In het verleden
kwam het wel voor dat raak
punten niet op de juiste ma
nier werden behandeld. Onze
taak is nu de ondernemer op
de juiste manier voor te lich
ten en hem desnoods te bege
leiden bij zijn gang langs de
diverse afdelingen. Door de
toeneming van allerlei regels
en verordeningen is de ge
meentelijke structuur er niet
duidelijker op geworden. Wij
hebben daardoor ook een
soort ombuds-functie gekre
gen. Door het geven van het
juiste advies kunnen wij de
ondernemers tijd en moeite
besparen"
Collega Keijser vult hem aan.
"Het economisch beleid van
de gemeente Leiden zit op
twee sporen. Ten eerste is on
ze taak om de zittende onder
nemers te steunen. Ten twee
de willen wij nieuwe bedrij
ven aantrekken. U weet na
tuurlijk, dat door de stadsver
nieuwingsplannen verschil
lende bedrijven uit het cen
trum moeten verdwijnen. Wij
trachten vooral de kleinere
bedrijven een nieuwe huis
vesting te geven in de be
drijfsverzamelgebouwen.
Een daarvan zal worden ge
bouwd op de hoek van het
Schuttersveld. Wij stre
ven naar een te verhuren
ruimte van vijftig tot maxi
maal driehonderdvijftig vier
kante meter per bedrijf. De
bedrijven^zijn dan uit het
centrum weg en tegelijkertijd
zijn zij voor aan- en afvoer be
reikbaarder geworden.
De Muinck: Het voordeel hier
van is, dat de ondernemers
niet meteen voor een gigan
tisch hoge huur komen te
staan. Dit zou wel het geval
zijn als zij worden gedwon
gen om op een industrieter
rein een ruimte te huren".
Keijser: "U moet het zo zien dat
wij proberen om de beste op
lossingen voor de bedrijven
te vinden. Wij zijn hier een
soort vergaarbak met een
trechter-functie. Als dat no
dig is verwijzen wij de onder
nemer ook naar bijvoorbeeld
de Provincie, de Leidse ver
eniging van industrie of de
Kamer van Koophandel.
Want de Kamer is ook wel
eens ambtelijk hoor! Zij zien
vaak alleen de grote lijnen en
verliezen daarbij soms de in
dividuele problemen uit het
oog".
De Muinck: "Een niet te onder
schatten probleem is de be
drijfsvoering van de kleine
ondernemer. Hij leeft vaak
van dag tot dag en maakt
geen plannen op termijn. Het
komt dan ook nogal eens
voor, dat bijvoorbeeld een
klein zuivelbedrijfje voor
16.000 ja zelfs voor 10.000 gul
den per jaar werkt. Meestal
werk de vrouw dan ook nog
full-time in het bedrijf mee.
De kosten van bedrijfshuis
vesting zijn vaak heel laag.
Als het bestemmingsplan
dan zodanig is dat het bedrijf
uit die bepaalde wijk moet
verdwijnen is er geen nekele
reserve aanwezig om bijvoor
beeld een wat duurder pand
elders te huren"
Kansarm
Collega Keijser gaat nog verder
in zijn bewering en zegt: "Ik
geloof dat over het algemeen
genomen de kwaliteit van het
management in Nederland
niet op een erg hoog peil
staat. De gemiddelde kleine
ondernemers durf ik'best tot
de kansarme groep te reke
nen. Ik zie al dat Jan Modaal
voor 10.000 gulden per jaar
bij een baas staat te werken,
dat kan toch niet?". De
Muinck: "De kleine onderne
mer denkt nog te vaak dat
de wal het schip wel zal ke
ren. En dat is natuurlijk niet
de goede gedachtengang.
Voor beginnende onderne
mers is er ook in Leiden nog
veel mogelijk. Er ligt hier op
het stadhuis een kant en
klaar plan voor iedereen ter
inzage. Er zijn talloze subsi
dies te verkrijgen voor jonge,
beginnende bedrijfjes. Dan is
er ook nog een regeling te
treffen waarbij werklozen op
weg worden geholpen met
behoud van hun uitkering.
Kortom, kansen genoeg".
Als de bedryfscontactenman
kan leiden tot een betere ver
standhouding tussen het be
drijfsleven en de overheid, is
de heer de Muinck optimis
tisch voor de toekomst. Col
lega Keijser vindt dat kran
ten ook maar eens iets posi
tiefs moeten schrijven over
werkgelegenheid. "De media
gaan nog te veel uit van het
goed-nieuws-is-geen-nieuws-
pnncipe.
Als je over bepaalde gebie
den voor wat de werkgele
genheid betreft negatief blijft
schrijven, dan schrikt dat af
en wordt het ook slecht."
In de bescherming van de ano
nimiteit blijken diverse top
economen sceptisch over de
mogelijkheden om voor 1990
de groeiende werkloosheid te
stoppen. Het getal van een
miljoen werklozen in 1990
(„ga je drastisch te keer met
het beleid, dan worden het er
misschien 800.000") wordt
genoemd. Men is slecht te
spreken over vakbeweging
en politici. De huidige gene
ratie politici zou een ramp
voor het land zijn.
Ik deel de zorg die uit het boek
je 'Nederland op zwart zaad'
van De Kam-Nypels naar vo
ren komt. Do werkloosheid
zal bij het huidige beleid in
derdaad fors blijven oplopen.
Keken politici vroeger nog
een veronderstelde zittings
periode van vier jaar vooruit,
nu is dat maar vier maanden.
Er is geen lange termijnplan.
Paradijs
Het lezenswaardige boekje lokt
uit tot raden welke anonymi
aan het woord zijn. Ik houd
het er op te hebben herkend:
Weitenberg (de sombere
prognose). Duisenberg (er is
niet echt bezuinigd), Stevers
(pleidooi voor referendum),
Ritzen (modellen kloppen
niet), Korteweg (als con
sumptiebevordering zou hel
pen, zouden we nu in het pa
radijs moeten leven) en Pen
(de loon- en prijsspiraal moet
de wereld uit).
Wat is de remedie? De Tilburg-
se hoogleraar D. B. J. Schou
ten suggereert een loonstop
middels afschaffing van de
automatische prijscompensa
tie en belastingverlaging om
de koopkracht op peil te hou
den gedurende vier vijfjaar.
Volgens Schouten goed voor
tussen de 480 000 en 780.000
meer werkgelegenheid na
vijf jaar, een jaarlijkse verbe
tering van de koopkracht
en-of een teruglopend finan
cieringstekort.
Bezuinigen op collectieve uit
gaven hoeft met. Schouten
vindt het bovendien 'levens
gevaarlijk'. Het ei van Colum
bus? Berekeningen van het
Centraal Planbureau komen
op 240.000 personen meer
werk bij een koopkrachtda
ling van 2 procent per jaar,
terwijl het financieringste
kort niet terugloopt.
Mijn bezwaar tegen de becijfe
ringen van Schouten is dat ze
op buitengewoon groot opti
misme zijn gestoeld. Daar
mee kan men de economie
niet naar zijn hand zetten!
Schoutens model is simpeler
dan van het CPB en er zijn op
belangrijke onderdelen snelle
en omvangrijke effecten van
loonmatiging ingebouwd.
Dat het niet klopt valt snel in
te zien. Loonmatiging geeft
in het eerste en tweede jaar
geen. respectievelijk nog wei
nig effect op het financie
ringstekort. De belasting- en
premieontvangsten dalen na
melijk evenveel als de aan lo
nen gekoppelde ambtenaren
salarissen en uitkeringen.
Vertwijfeld
Bij een loonmatiging van 6 pro
cent is voor koopkrachthand-
having bijna 6 miljard gulden
aan belastingverlaging no
dig! Ik zie de minister van fi
nanciën al vertwijfeld zoe
ken.
Kortom, het plan om prijscom
pensatie te vervangen door
lastenverlaging is in beginsel
goed. Er zijn drie 'maren'.
1. Er is maar gedeeltelijk com
pensatie door belastingverla
ging mogelijk Aan koop
krachtoffers valt niet te onko-
men ten behoeve van de
werkgelegenheid
2. Zowel voor die belastingver
laging als voor het teruglo
pen van het financieringste
kort moet fors worden bezui
nigd. De loonmatiging draagt
weliswaar op den duur bij
aan verlichting van de begro-
tingsproblematiek, maar dat
is lang niet genoeg. En het is
onverantwoord om op die (in
verdien Jeffecten vooruit te
lopen en dus het tekort tijde
lijk te laten oplopen. Dat zegt
ook Duisenberg in zyn
bankverslag.
3. De door Schouten berekende
produktie- en werkgelegen
heidseffecten zijn eerst bin
nenben jaar haalbaar
Schouten kennende beoogt hij
vooral door het bieden van
perspectief de malaises fee r te
doorbreken. Optimisme kan
als zodanig onderdeel van be
leid zyn. zie ook het beleid
van Reagan. Het onoverko-
menlijk nadeel van ongefun*
deerd optimisme is dat by
uitblijven van snel en vol
doende resultaat het maat
schappelijk draagvlak voor
zo'n beleid wegvalt, waarna
water by de wyn moet wor
den gedaan.
Als een realistische voorstel
ling van zaken wordt gege
ven. vind ik het plan van
Schouten goed, maar er is
een beter. Daaavoor grijp ik
terug op een eerder gepubli
ceerde gedachte van Schou
ten. De kern daarvan is dat de
loonsomontwikkeling per
onderneming moet worden
afgestemd op de mogelijkhe
den aldaar, dat is op het
noodzakelijke rendement
Voorwaarde
Dat levert een sterk uiteenlo
pende nominale loonontwik
keling op. Bij het ene bedrijf
negatief, het andere nul, het
derde positief. Het systeem
van bedrijfstak-cao's zal in
deze gedachtengang minder
uniformerend moeten
werken.
Voorwaarde voor het welslagen
van zo'n beleid is dat niet al
leen de prijscompensatie,
maar ook het hele stelsel van
inkomenskoppelingen en
daarmee het verstarrende
centrale stelsel van inko
mensbeleid overboord wordt
gezet. Dit scenario is beter,
omdat het ruimte laat voor
flexibiliteit in de inkomens-
onwikkeling, terwijl de
loonstop over de hele linie
een vry grote verstarring
geeft met negatieve gevolgen
voor motivatie, produktivi-
teit en dus ook de produktie-
groci.
Ook in dit betere scenario zal
overigens de vakbeweging
weinig of niets meer te onder
handelen hebben. Maar dat is
nu ook al het geval, omdat
het automatisme van de prys-
compensatie by voorbaat al
meer dan de beschikbare
loonruimte opeist
Anders dan Schouten denk ik
dat in een herstelscenario de
komende vijf jaar gemiddeld
zo'n 2 0 3 procent per jaar aan
koopkracht moet worden in
geleverd. Arbeidstyd verkor
ting zou een extra koop-
krachtoffer vragen. Dat is al
leen te verwezenlyken door
per arbeidsorganisatie keuze-
mogelykheden in te bouwen
voor individuele werknemers
om byvoorbeeld 10, 20. 30 of
40 uur per week te werken.
NIEK VOGELAAR
(secretaris Nederlands
Christelijk
Werkgeversverbond
Voor het beurswezen was de
week niet erg gunstig. Vooral
Wall Street zakte sterk af, na
aanvankelijk aarzelend te
zijn begonnen volgend op het
kleine herstel van vorige
week vrijdag. De Amster
damse beurs was enigszins
verdeeld. De groep interna
tionals begon met flinke
koersverbeteringen, maar de
lokale sectoren lagen direct
al zwaar in de markt. Dit zette
zich nadien versterkt voort
en de meeste deelgroepen lie
ten een tot twee punten van
de index vallen. De interna
tionals bleven echter flinke
weerstand bieden.
Na enige aarzeling zette Wall
Street de baisse van vorige
week voort. De top van 869
werd verder achter zich gela
ten en het koerspeil kwam op
niveaus die sedert eind maart
niet meer zijn voorgekomen.
De gehele hausse, die geba
seerd was op goede verwach
tingen over een begrotings
compromis, is hierdoor weg
gewerkt en de beurs is weer
even ver als in maart, toen er
vrees optrad voor ongunstige
winstcijfers over het eerste
kwartaal.
Nu de meimaand vrijwel is af
gedraaid. maakte nieuwe
vrees zich meester van de
beurs, maar nu over de resul
taten over het lopende kwar
taal. Veel beleggers beginnen
zich te realiseren dat de eer
ste helft 1982 onder ongun
stig gesternte verloopt en dat
wel eens bar slechte winstcij
fers gepresenteerd zouden
kunnen worden. De kans is
zelfs groot dat het aantal rode
cijfers flink zal toenemen.
^aast vrees vooraanhoudende
recessieschade, bleef er deze
week de onzekerheid over
het grote begrotingsdebat in
het Congres. Daar hangt het
komende rentebeloop vanaf.
Maar de angst voor te grote
tekorten op de begroting, en
daardoor blijvende hoge ren
te, werkte eveneens ontmoe
digend voor de kopers op
Wall Street. Overigens waren
er enige tekenen die op een
zekere rentedaling wezen,
maar die werden genegeerd.
Zo verlaagde de belangrijke
City Bank in de stad New
York de rente van 16,5 pro
cent tot 16 procent. Maar dit
laatste niveau geldt al gerui
me tijd bij andere banken.
Daarnaast bleven banken die
evenals de City Bank 16,5
procent berekenden, dit ni
veau toch aanhouden.
Daarentegen bleef de rente op
de Amerikaanse geldmark
ten in andere sectoren toch
dalen. Zo kwamen de tarie
ven voor lenen op onderpand
van effecten steeds lager te
liggen en zakte af tot 13,5 pro
cent. Ook de rente die de ban
ken elkaar onderling bereke
nen, liep terug. Er zit dus wel
enige tekening in de situatie.
Maar door Wall Street's onge
rustheid over uitzicht op wat
langere termijn, wordt dit al
les genegeerd.
•Tekening zit er ook in de rente
ontwikkeling in ons land.
Maar helaas naar de andere
kant. Want sedert het kabi
net-Van Agt II uiteen viel. ge
raakte de obligatiemarkt op
de Amsterdamse beurs in
moeilykheden. Buitenlan
ders kwamen met aanbod en
de vraag bleef zeer beperkt.
De Nederlandse Crediet
Bank moest deze week de
coupon van een al eerder uit
geschreven emissie van 10,75
procent op 11 procent bren
gen teneinde te redden wat er
nog te viel. Maar zelfs op een
emissiekoers van 100 procent
werd het nog een misluk
king. De eerste officiële
beursnotering van de lening
kwam op even 99 procent.
Vadertje Staat verraste boven
dien de beurs met een nieu
we staatslening, hoewel op
de laatste, die een rente van
10 procent draagt en tegen
100,7 procent werd geplaatst,
pas op 1 juni moet worden
gestort. Deze haast wijst
enerzijds op grote nood bij de
overheid om geld, maar zou
ook kunnen worden uitge
legd als vrees voor nieuwe
verdere rentestijgingen.
Door aan de nieuwe staatsle
ning een optierecht te koppe
len dat wil zeggen het recht
om de lening die nu zal lopen
tot 1992 in 1987 om te zeten m
een looptijd tot 1997 - kon het
ministerie met 10,25 procent
rente volstaan. Zonder de op
tie
het
i coupon zyn
geworden van 10,5 procent,
zo luidt het beurs-oordeel.
Hoe het ook zy, hiermede
wordt nog eens overduidelyk
aangetoond dat de maanden
lange fase van steeds lagere
rentetypen afgesloten is De
laatste 10-procents staatsle
ning noteerde deze week
even 99 procent.
Een ander teken aan de wand
was de onverwacht forse
koersstijging van de dollar,
die eerder deze week nog
voor f2.55 verhandeld werd.
maar later naar f 2.HO op
schoof. En dit terwyl in Ame
rika zelf de rente tekenen tot
dalen vertoont. De stygende
dollar moet dan ook gezien
worden tegen de zwakker
wordende gulden, die even
eens lijdt onder de politieke
onzekerheid in ons land.
Buitenlands aanbod bleef er
ook drukken op de meer lo
kale marktaandelen. De ho
gere dollar steunde evenwel
aandelen Koninklyke Petro
leum, die een kleine vyf gul
den wisten te stijgen. Ook de
confectiefabriek en -hande
laar Macintosh, dochter van
de Staatsmijnen DSM. lag
door gunstige verwachtingen
in 1982 vast in de markt en
liep 8 gulden door tot 108 gul
den. Vast was eveneens FUjn
Schelde-Verolme, die nu.
blykens het verschenen
jaarverslag, in 1982 cindelyk
het zo lang verbeide winststa
dium zal bereiken. Het aan
deel kwam van 27 gulden op
31 gulden. Maar daarby bleef
het. Elsevier-NDU moest een
aanvankelyke winst van zes
gulden vrijwel weer afstaan
Een dne- tot vyftal guldens
ging er verloren bij Verenig
de Machine Fabrieken-Stork,
Ocê van der Grinten. Smit In
ternationale, Meneba. Ceteco
en de Nedlloyd. Emba zakte
van 127 gulden op 90 gulden,
en Gelatine Delft van 175 gul
den op 160 gulden. Alleen
HVA kon oplopen van 50 gul
den tot 55 gulden
