je af
Grens bij actievoeren: van mensen blijf
Nationalisme,
niet religie
verscheurt
Jeruzalem
Ombuiging defensiebeleid
bijdrage tot ontspanning
v-.
Iraëlische soldaat bij de Klaagmuur
In Amerika
Ook in Amerika groeit de be
zorgdheid op het gebied van
de kernbewapening. Steeds
meer mensen vragen zich af
of de regenngsplannen met
betrekking tot de modernise
ring van de Amerikaanse
strategische kernwapen
macht en de NAVO-atoombe-
wapening wel hun veiligheid
dienen. Deze plannen voor
zien in onder meer de pro-
duktie en opstelling van wa
pensystemen zoals het inter
continentale MX-raketsys-
teem en de Pershing-II-raket
die, door hun grote trefzeker
heid en de snelheid waarmee
ze hun vernietigingspoten-
tieel naar een vijandelijk doel
kunnen overbrengen, in staat
zijn de voornaamste bevel-
voerings- en verbindingssys
temen en de strategische
kernwapenmacht van de te
genstander in zeer korte tijd -
soms niet meer dan vijf mi
nuten - belangrijke schade
toe te brengen.
Een van de gevolgen van het
uitvoeren van deze plannen
is. dat in de komende jaren
de politieke en militaire lei
ders van het Warschau pact
veel minder tijd hebben dan
hun Amerikaanse collega's,
om in tijden van crises of
alarm de ontwikkelingen van
de militaire situatie af te
wachten en te overleggen
over mogelijke acties Zij
moeten handelen voordat zij
de kans lopen zelf te worden
uitgeschakeld en worden ge
dwongen hun besluitvor
ming te baseren op wat zij
denken dat hun tegenstander
gaat doen in plaats van op
wat hij daadwerkelijk doet.
Fouten zijn daarbij niet uitge
sloten. En de kans stijgt, dat
wij betrokken worden bij een
kernwapenconflict dat door
geen van beide partijen
wordt gezocht of gewild
De zorg over deze ontwikkelin
gen staat mede op de achter-
Praktische gevolgen, verbon
den aan dit voorstel, zgn on
der meer een verhoging van
de atoomdrempel, een beper
king van de rol van atoomwa
pens in het strategisch den
ken en handelen, het voorko
men dat de tegenstander
atoomwapens gebruikt, en
een versterking van de rol
van conventionele militaire
middelen In de strategie van
oorlogsvoorkoming
Het afzien van het eerste ge
bruik van atoomwapens sluit
een modernisering van het
Amenkaansc kemwapenpo-
tentieel niet uit. maar maakt
de invoering van nieuwe wa
pensystemen minder urgent.
Het kan dus een rem zijn op
de toepassing van nieuwe
technologische ontwikkelin-
Door
generaal b.d.
M.H.von Meijenfeldt
gen. Dit voorstel dwingt wel
tot wijziging van de geldende
NAVO-strategie van het aan
gepaste antwoord, die voor
ziet in een mogclgk eerste ge
bruik van kernwapens
De eerste reacties van de rege
ring-Reagan op beide voor
stellen waren afwijzend. Dat
is ook wel verklaarbaar. Tal
van argumenten - die overi
gens veel kriück ontvingen -
zijn aangevoerd om het Ame
rikaanse defensiebudget
drastisch te verhogen
steun te krijgen voor de plan
nen tot modernisering van de
kernbewapening. Gewezen is
op de kracht van het Russi
sche kernwapen potentieel en
op de Russische conventio
nele militare overmacht on
der meer in Centraal-Euro
pa. waardoor de rol van
atoomwapens in de strategie
niet kan worden terugge-
Jeruzalem heet een heilige
stad te zijn voor joden,
moslims en christenen.
Velen vragen zich af waar
om dit zo is. Nationalisti
sche elementen lijken
vandaag in de strijd rond
de heilige plaatsen een be
langrijker rol te spelen
dan religieuze elementen.
Door
Kees Hulsman
KEES HULSMAN, student niet-
westerse sociologie aan de Leidse
Universiteit, heeft meegeholpen
om de werkgroep Midden-Oosten
in 1975 op te richten. Hij heeft zes
verkenningstochten door verschil
lende landen in het Midden-Oosten
gemaakt. Vorig jaar maakte hij een
studiereis naar Israël en het bezet
te gebied. Hier sprak hij met ver
schillende vertegenwoordigers
van Oz We Shalom en Goesh Emoe-
Kissinger merkte in 1974 op dat
van alle gebieden die door Israël
in 1967 werden bezet, onderhan
delingen over Jeruzalem het
moeilijkst zijn. De huidige span
ningen rond Jeruzalem laten het
gelijk zien van Kissingers op
merking. Ten aanzien van Jeru
zalem bestaan grote emotionele
gevoelens. Zowel bij Israëli's als
bij Arabieren.
De emoties van de moslims laaiden
in 1969 hoog op toen een gestoor
de Australiër de El Aksa-moskee
zwaar beschadigde. In later jaren
ontstond er rumoer toen nationa
listische joden op de Tempelberg
wilden bidden. En onlangs werd
de islamitische wereld in beroe
ring gebracht door een Israëli die
zich al schietend een weg baande
tot de Rotskoepel die ook wel
Omar-moskee wordt genoemd.
Jeruzalem is een heilige stad voor
joden. Het is de stad van de ko
ningen David en Salomo. Salo
mo liet in de stad de Tempel bou
wen. Een tempel die het centrum
werd van de Israëlische cultus.
De Tempel werd door de Babylo-
niërs verwoest. Jaren later werd
het heiligdom weer opgebouwd.
De opstand van de joden tegen
de Romeinen leidde in het jaar 70
Discussiepartners bij de
discussie bij Sonja waren
leden van Onkruit, twee
van de actiegroep Vrou
wen tegen porno, de
Utrechtse ombudsvrouw
en ik. De vraag: de gren
zen van het actievoeren.
Tk benader dit probleem vanuit de
leek, de toeschouwer, de burger
die bijna dagelijks geconfron
teerd wordt met actievoeren.
Dikwijls brengen acties verwar
ring teweeg bij mensen, omdat er
dikwijls sympathie met het doel
is, maar ook bezorgdheid of ver
ontwaardiging over de manier
van actievoeren. Daarbij komen
dan nog vragen als: wie zijn ei
genlijk actiegroepen? Worden ze
gefinancierd door buitenlandse
mogendheden? Wat zijn ze
werkelijk van plan en wordt de
democratie niet omver geworpen
door dit actievoeren?
Actiegroepen zijn er in alle vormen
en maten. De straat die een
woonerf wil in verband met
groeiend verkeersgevaar kan een
actiegroep vormen. Ook burgers
die geen weg door een bos wil
len, kunnen zich op dat doel or
ganiseren (Amelisweerd), lande
lijke actiegroepen kennen we te
gen kernbewapening en kern
energie, internationale organisa
ties tegen milieuvergiftiging zo
als Greenpeace. Zoals gezegd, al
le maten.
Actiegroepen ontstaan veelal uit
verontrusting over ontwikkelin
gen in het politieke en maat
schappelijke leven, waarvan de
tot de tweede en laatste verwoes
ting van de Tempel. Deze ver
woesting wordt nog elk jaar door
de joden, waar ook ter wereld,
herdacht. Slechts de westelijke
muur van de Tempel is blijven
staan. Vandaag de dag staat dit
deel bekend als de Klaagmuur.
Dagelijks zijn bij deze muur bid
dende orthodoxe joden te vin
den. Een nationalistische ortho
doxe rabbijn vertelde mij dat er
plannen en tekeningen bestaan
om de moslimheiligdommen te
verplaatsen naar een plek buiten
de stad. Op de Tempelberg dient
de Tempel dan te worden her
bouwd. Naar alle waarschijnlijk
heid is de groep die deze ideeën
aanhangt erg klein.
Christenen en moslims
Ook voor veel christenen is Jeruza
lem heilig. Jeruzalem is niet al
tijd heilig voor christenen ge
weest. Pas tijdens de regering
van keizer Constantijn (4de
eeuw) krijgt de stad een christe
lijk aanzien. Koningin-moeder
Helena doet haar best in de stad
heilige plaatsen te ontdekken.
Op die ontdekte heilige plaatsen
worden kerken gebouwd
Kort na de dood van Mohammed
veroveren moslims de stad. Ka
lief Omar bouwt in 637 op het
Tempelplein een moskee. In de
eerste periode van moslim-over
heersing was niet Jeruzalem,
maar Ramleh de belangrijkste
stad van het land. Echter toen 50
jaar later kalief Abd al-Malik de
moslim-heiligdommen Mekka en
Medina verloor, poogde hij het
religieuze aanzien van Jeruzalem
te verhogen. Hij liet de Rotskoe
pel bouwen. Op deze plaats zou,
volgens gelovige moslims, Abra
ham Ismail (niet Izak) hebben
geofferd. Op deze plaats zou Mo
hammed op zijn paard naar de
hemel zijn gegaan. En uitgere
kend op deze plaats had op eer
ste paasdag en tijdens het joodse
Pesach de schietpartij van een
Israëli plaats.
Nadat Israël in 1967 de oude stad
had veroverd, vaardigde Mosje
Dajan een verbod voor joden uit
om op de Tempelberg te bidden.
Een verbod dat overeenkomt
met de rabbijnse geschriften. Or
thodoxejoden zullen de Tempel
berg niet bezoeken omdat niet
zeker is waar precies het Heilige
der Heilige van de Tempel van
Salomo heeft gelegen Het Heili
ge der Heilige mag namelijk niet
worden betreden. Tijdens de
verontrusten vinden dat de daar
voor verantwoordelijke bestuur
ders maatregelen dienen te ne
men die ze nalaten. Dikwijls is er
een relatie tussen het ontstaan
van een actiegroep en mistoe
standen. Om een paar voorbeel
den te noemen uit de Sonja-
show. Toen de Ford-werknemers
met ontslag bedreigd werden,
vormden ze een actiegroep. Als
er geen zand meer op het Sche-
veningse strand is en de gemeen
telijke overheid doet daar niets
aan, ontstaat de stichting van on
geruste strandhouders die zelf
het heft in handen nemen. Als
Wiegel in strijd met gemaakte af
spraken tot commissaris be
noemd wordt, ontstaan actie
groepen la 'Wiegel weg'.
Verschillend
Mensen reageren dus op misstan
den. Mensen reageren verschil
lend. Ze kunnen vluchten in
ziekte of drank of drugs, maar ze
kunnen ook actief worden en tot
actie overgaan.
Gezagsgetrouwe burgers menen
nog al eens dat actievoeren in de
strijd met het overheidsgezag is
en derhalve verboden. Burgerlij
ke ongehoorzaamheid is niet toe
gestaan volgens de wet.
Op dit standpunt valt af te dingen.
Langemeyer (oud-lid van de Ho
ge Raad, ons hoogste rechtscolle
ge) wordt in een interview in El-
seviers Weekblad van 20 decem
ber 1980 gevraagd of, als hij niet
77 maar 18 jaar was. hij zich kon
voorstellen dat hij dan deelnam
aan acties? Langemeyer ant
woordt dan dat hij zich dat wel
uren van het moslim-gebed is het
islamitische heiligdom afgeslo
ten voor alle niet-moslims. Hier
naast willen orthodoxe moslims
niet dat mensen van andere reli
gies in hun heiligdom bidden.
Ondanks het verbod tot bidden op
de Tempelberg hebben de afge
lopen jaren toch nationalistische
joden van de Goesh Emoeniem
beweging pogingen ondernomen
om hier te bidden. Pogingen die
elke keer tot onrust onder de is
lamitische bevolking leidden. Ik
vraag mij af hoe religieus de jo
den zijn die met alle geweld op
de Tempelberg willen bidden.
En hoe religieus is de Israëli die
zich al schietend een weg baande
tot de Rotskoepel? Deze nationa
listische joden volgen de joodse
wetten bepaald niet nauwgezet.
De orthodoxe rabbijnen immers
verbieden het betreden van de
Tempelberg.
Nationalisme
Het nationalistische optreden van
personen en groepen in Israël
degelijk kan voorstellen. Hij zal
bijvoorbeeld deelnemen aan een
protestdemonstratie tegen Glim
merveen. Zelfs kan hij zich voor
stellen dat, als hij geen onderdak
zou hebben gehad, hij wellicht
tot kraken zou zijn overgegaan.
Ook acht hij zich niet te braaf om
te protesteren bij ambassades
van landen met een dictatoriaal
bewind, zoals Uruguay.
Geen afwijzing van actievoeren
dus.
Ook de minister van justitie, mr J.
de Ruiter, ziet actiegroepen als
Door
Bernard Tomlow
een positieve bijdrage in het de
mocratisch gebeuren. In een
brief aan de Kamer waarin hij de
rijksbegroting justitie van 1980
toelicht (M v. T. 1980) houdt hij
een verhandeling over rechts
handhaving, met andere woor
den over de vraag wanneer de
overheid moet optreden.
Hij waarschuwt dat terughoudend
door politie en justitie opgetre
den moet worden als er sprake is
van maatschappelijk protest,
ook al is de manier waarop dat
protest plaatsvindt in strijd met
de wet. ..Veelal beoogt zulk een
protest de aandacht te vestigen
op bepaalde knelpunten in de sa
menleving en mag bij de rechts-
verscherpt alleen maar het Israë-
lisch-Palestijnse conflict. Dit na
tionalisme doet de staat Israël
geen goed. Gelukkig zijn er in Is
raël groepen die dit nationalisme
proberen te doorbreken. Twee -
in Jeruzalem gevestigde organi
saties - wil ik hier noemen.
De Israël Interfaith (faith=geloof)
Committee werkt nu al 25 jaar
aan een dialoog tussen joden,
moslims en christenen. Deze dia
loog dient tot een grotere kennis
ten opzichte van elkaar te leiden.
Kennis die een beter begrip moet
teweegbrengen. Men wil geen
monotheïstische eenheidsgods
dienst. De jood dient jood te blij
ven. de christen christen en de
moslim moslim. Maar een ieder
met meer respect voor de ander.
Respect en wederzijds vertrou
wen ontbreken helaas zo vaak in
de verscheurde verhoudingen
tussen Israëli's en Palestijnen.
De organisatie meent dat door
middel van onderwijs er een pro
ces op gang kan worden ge
bracht waardoor extreem natio
nalistische tendenzen minder
kans zullen krijgen.
handhaving de te volgen ge
dragslijn dan ook niet los wor
den gezien van op het wegnemen
van die knelpunten gericht be
leid".
De minister steekt dus een hand in
eigen boezem. Hij verbindt daar
dan ook aan de conclusie dat niet
elke actie, die niet strikt binnen
de perken van de wet blijft, met
repressief optreden dient te wor
den beantwoord. Dc minister
waarschuwt zelfs, dat het in dit
soort zaken onverstandig kan
zyn als het ware op elke slak zout
te leggen.
We zien dus dat belangrijke woord
voerders van de rechtsorde sym
pathiek staan tegenover maat
schappelijk protest, en dit onder
deel achten van de democratie
Zelfs blijft die sympathie als bij
het voeren van actie lichte be
schadigingen (van de rechtsorde)
plaatsvinden. Niet moet op ie
dere slak zout gelegd worden.
Hamvraag
De hamvraag blijft dan: welke
middelen zijn toegestaan bij het
actievoeren?
Er zijn actiegroepen die vinden dat
de politiek veel te laks reageert
op wantoestanden (geen wanbe
leid, maar woonbeleid) en dat
daarom maar voor de harde actie
gekozen moet worden, omdat in
dat geval de mensen wel wakker
geschud worden en gaan zien
wat er aan de hand is
Groepen die dit standpunt hante
ren lopen volgens mij het gevaar
dat ze een tegengesteld effect be
reiken. Wat maakt actiegroepen
sympathiek? Het doel is meestal
.sympathiek, verdient in ieder ge-
Een andere belangrijke organisatie
is de Oz We Shalom-beweging.
Deze beweging bestaat geheel
uit orthodoxe joden. Zij zijn van
mening dat de orthodoxe joden
binnen de Goesh Emoeniem be
weging zich bijzonder weinig
aantrekken van de voorschriften
uit het Oude Testament en de
rabbijnse commentaren. Over
het algemeen is de kennis van
het Oude Testament en rabbijnse
commentaren bij Goesh Emoe-
niem-aanhangers bijzonder ge
ring. Over dit onderwerp is on
langs een boekje verschenen in
de A.O.-reeks (nr. 1910 -uitgave
Stichting Ivio, postbus 37, Lely
stad).
Hopelijk krijgen deze twee ge
noemde bewegingen in Israël
meer steun in hun verzet tegen
ultranationalistisch denken en
handelen. Zolang de ultranatio-
nalistische stroming in Israël
haar kracht blijft behouden zul
len incidenten als dat van eerste
paasdag zich blijven voordoen.
Niet religie, maar nationalisme is
de oorzaak van dit soort inciden
ten.
val begrip. Daarnaast verdient
waardering het feit dat de men
sen belangeloos met persoonlij
ke inzet protesteren. Daarnaast
overtuigt het feit dat de mensen
geweldloos al dan niet in verzet
komen. Het is moeilijk begrip op
te brengen voor een politieman,
die op een weerloze inknuppelt.
Bij iedere klap krijgt de geweld
loze actievoerder meer gelijk en
verliest de overheid haar geloof
waardigheid.
Zodra actiegroepen hun gelijk met
'harde acties' willen gaan halen,
isoleren zg zich, staat hun doel
stelling niet meer ter discussie
en wordt hardhandig overheids
optreden goedgekeurd.
De overheid heeft geen probleem
met gewelddadig optreden.
Daarvoor heeft ze een gewelds
apparaat. De overheid komt in
het nauw, zodra actiegroepen
met argumenten overtuigen en
zich niet laten verleiden tot een
geweldsconfrontatie Zie bij
voorbeeld de demonstratie van
21 november 1981 tegen dc kern
bewapening en soortgelijke de
monstraties in heel Europa. Nu
zien we dat Rusland en Amerika
in Genève onderhandelen. We
zien verder in Amerika een vre
desbeweging ontstaan en Rea
gan krijgt steeds meer moeite
zijn bcwapeningsuitgaven op te
schroeven. De acties daarvoor
vonden plaats op grond van ar
gumenten, zonder dat een klap
viel
Ik kan mg voorstellen, dat mensen
in hun onmacht, hun woede ge
welddadig optreden. Ik wgs
evenwel gewelddadig optreden
grond van voorstellen die in
Amerika van meerdere zijden
worden gedaan om de bewa
peningspolitiek van de Ame
rikaanse regering te wgzigen.
Op twee ervan wil ik wijzen.
Het eerste, afkomstig van on
der anderen de Amerikaanse
senator Edward Kennedy,
beoogt de bevriezing van de
ontwikkelingen op kernwa-
pengebied. De indieners er
van vinden dat Amerika vol
doende kernwapens heeft om
zijn veiligheid en die van zijn
bondgenoten te verzekeren.
En men verwacht dat het
voorstel - mits aanvaard - de
spanning in de relatie tussen
Amerika en de Sowjet-Unie
zal verminderen en het berei
ken van overeenstemming
tussen beide grootmachten
over de vermindering van de
conventionele en atomaire
bewapening vergemakkelij
ken.
Het tweede voorstel is afkom
stig van een groep Ameri
kaanse deskundigen, onder
wie de voormalige Ameri
kaanse minister van defensie
McNamara. Zij vragen de
Amerikaanse regering te wil
len afzien van het eerste ge
bruik van kernwapens in ge
val van een militair conflict.
af als actiemiddel. Gewelddadig
is voor mij het fysiek aantasten
van mensen, ook al is het ludiek
spuiten met verf Van mensen
blgf je af. Passief verzet, geweld
loos verzet acht ik een rechtma
tig middel, ook al is het af en toe
onwettig.
Zo heb ik bgvoorbecld diep res
pect voor de 'Br« k atOOIttkctell
Nedcrland'-bewcging (BAN), die
zich op een ijskoude nacht in
1980 aan de kerncentrale in Bors-
sele liet vastketenen uit bezorgd
heid over het gevaar van kern
centrales voor de samenleving.
Diepe afschuw heb ik van het
daarop volgend gewelddadig,
onbeheerst politieoptreden. Na
dat de pers verjaagd werd wer
den de geweldloze actievoerders
weggeknuppeld. De conclusie
van een dergelijke ervaring moet
niet zgn knuppels aanschaffen,
rr.,i,ir h--* >pT- d--n a.in
kaak stellen en garanties van de
overheid eisen.
Ik heb veel met actiegroepen te
maken. Het verhaal van actie
groepen, die met buitenlandse
mogendheden samenspannen is
uit de lucht gegrepen Daarvoor
is ook nooit een concrete aanwg-
zing gegeven In het algemeen
verdienen actievoerders veel res
pect omdat ze zich druk maken
over zaken die ons allen aangaan
Dit respect neemt niet weg dat ac
tievoerders zu h niet alleen druk
moeten maken over wat er in de
samenleving gebeurt, maar ook
over de wgze waarop ze acties
voeren.
Nederland heeft wat dat betreft
een geweldloze traditie Dit moet
zo blgvcn.
tie van de Amerikaanse rege
ring op de voorstellen zou be
tekenen dat in het verleden
verkeerde argumenten zgn
gebruikt. En zonder haar ge
loofwaardigheid in de ogen
van aanhangers en bondge
noten op het spel te zetten of
te verliezen, kan de Ameri
kaanse regering dat niet toe
geven.
Een aanvaarding van de voor
stellen past ook niet in het
huidige Amerikaanse defen
siebeleid. dat streeft naar
een superieure positie op mi
litair gebied; de verbetering
van de flexibiliteit n doel
matigheid van de atomaire
afschrikkingsmacht en naar
een versterking van de posi
tie aan de onderhandelingsta
fel tegenover de Sowjet-Unie
Het probleem van veel men
sen in Amerika en Europa is.
dat de Verenigde Staten zich
door dit beleid een instru
ment verschaffen dat de
Sowjet-Unie in korte tijd als
wereldmacht kan uitschake
len; een ontwikkeling waar
op Rusland voorlopig geen
antwoord heeft.
Natuurlijk zijn deze mensen
best bereid te geloven dat de
vernietiging van de Sowjet-
Unie door Amerika niet
wordt nagestreefd Maar voor
Rusland is dat niet doorslag
gevend. De strategen in het
Kremlin baseren hun beleid
niet op mogelijke Ameri
kaanse doelstellingen, maar
op de mogelijkheden van het
Amerikaanse militaire poten
tieel, waardoor zg zich be
dreigd voelen.
Het Amerikaanse defensiebe
leid, bedoeld om oorlog te
voorkomen endc wapenwed
loop te verminderen, heeft
dan ook tot gevolg dat de wa
penwedloop onverminderd
doorgaat en in tijden van op
lopende politieke spanning
de kans toeneemt op een
Russische verrassingsaanval
met kernwapens op doelen in
Europa en Amerika
Zullen de voorstellen tot veran
dering van het Amenkaansc
defensiebeleid enig effect
hebben7 Mijns inziens wel
Zg maken duidelijk dat zelfs
vooraanstaande Amenkanen
verontrust zgn over wat er
zich op het gebied van de be
wapening afspeelt. De Ame
rikaanse regering kan deze
groeiende zorg niet blijvend
negeren Ik acht een zekere
ombuiging van het defensie
beleid in de nabije toekomst
dan ook niet uitgesloten Niet
dat dc Amerikaanse regering
dc hiervoor besproken voor
stellen ten slotte aanvaardt
Maar de mogclgkheid bestaat
dat zg met een eigen voorstel
komt om het kernwapenpo-
tcntieel van Oost en West
aanzienlijk te verminderen
Een voorstel dat ener/gds
voor de Russen aanvaardbaar
is. anderzgds de uitvoering
van dc Amerikaanse moder
nisenngsplanncn geheel of
gedeellelgk overbodig
maakt
Op die manier kan de Ameri
kaanse regering bgdragen
aan een verbetering van het
internationale politieke kli
maal, veel onrust wegnemen
in Amerika en ook in Europa
en hel vertrouwen herstellen
in het Amerikaanse strategi
sche beleid En dat is ook het
doel van de mensen die zich
nu kritisch tegenover hun ei
gen regenng opstellen
Enige weken geleden spoten twee vrouwen van de actiegroep een model van het Witte Huis in Madurodam in elkaar gesla- vocaat Bernard Tomlow, die opkomt voor actievoerders. zoals
Vrouwen tegen Porno in het televisieprogramma 'Sonja op gen. Vorige week maandag kwam Sonja Barend op deze twee krakers. Bij Sonja gaf hij duidelijk aan waar wat hem betreft
maandag', rode verf op een handelaar in porno. Even daarvoor gebeurtenissen terug. Eén van de deelnemers aan deze discus- een grens ligt: bij het gebruik van geweld tegen mensen: „Var
hadden leden van de anti-militaristische actiegroep Onkruit sie over de grenzen van het actievoeren, was de Utrechtse ad- mensen blijf je aF\ Voor deze pagina heeft hij zijn opmerkingen
nader uitgewerkt.
