9 O «Mi
Nederlandse oorlogsvliegers
ontmoeten elkaar na 40 jaar
Toren Sint
Jan kreeg
nieuwe jas
GOS straks vrijblijvend overlegorgaan?
DONDERDAG 29 APRIL 1982
Heeft men in Oxford een stand
beeld opgericht voor Lewis Car
roll die als Charles Dodgson 47
jaar lang in Christ Church woon
de? Nee, niet eens, er hangt alleen
een portret van hem in de Great
Hall van zijn college, te midden
van vele andere beroemdheden.
Toch zou er plaats genoeg zijn
voor een standbeeld op het grote
binnenplein met de vijver. Ook
staat nergens in Oxford een
standbeeld van Alice, of een
standbeeldengroep waarvan zij
het middelpunt vormt. Een beetje
schamele oogst, vergeleken met
Bartje en de scheepsjongens
de Bontecoe, en Dik Trom op de
ezel bij ons. Maar daar staal te
genover dat Oxford voor de Alice
in Wonderland-liefhebber nog
steeds een paar „echte" stand
beelden te bieden heeft, aanwijs
bare plaatsen die in het boek een
rol spelen. Bijvoorbeeld The
Sheep Shop:
„Ze begreep er werkelijk niets van.
Was ze in een winkel? En was dat
werkelijk - was dat werkelijk een
schaap dat daar achter de toon
bank zat? Al wreef ze nog zo in
haar ogen, ze kon er niets anders
van maken; ze was in een donker
winkeltje, en leunde met haar el
lebogen op de toonbank, en tegen
over haar zat een oud schaap in
een leunstoel te breien en zo nu en
dan keek het op van haar werk
en zag haar aan door een grote
bril".
John Tenniel, die de beroemde illu
straties voor Alice in Wonder
land maakte, heeft dat winkeltje
getekend, met de toonbank, het
breiende schaap erachter, en Ali
ce ervoor, leunend met haar elle
bogen op die toonbank. Dal win
keltje bestaat nog, St. Aldates 82,
als je Christ Church uitkomt bij
na recht aan de overkant, een
klein huisje met rechts de deur.
links een kleine etalage, een ver
dieping erboven en daarboven
nog een puntdak. „The Alice in
Wonderland Shop" heet het nu, er
werden allerhande souvenirs
verkocht maar te weinig die ver
band hielden met Alice en Car
roll, was mijn indruk), het
schaap was een vriendelijke me
vrouw geworden, ze breide niet,
ik heb trouwens ook niet (versto
len) mijn ellebogen op de toon
bank gelegd, maar het klopte dat
Tenniel de deur van binnenuit
rechts situeerde en het etalage-
raam links, precies het omgekeer
de van de werkelijke situatie.
De Dodo, een van de dieren waar
Alice mee te maken krijgt, is ook
naspeurbaar in Oxford, en dat is
tamelijk bijzonder voor een dier
dat in de hele wereld is uitgestor
ven. In zijn verhalen placht Le
wis Carroll zelf de rol van de Do
do te spelen (die overigens als
„zij" in het boek optreedtf, een as
sociatie met zijn eigenlijke naam
Dodgson, maar waarschijnlijk
ook met het feit dat hij stotterde:
„Do-Do-DodgsonBovendien
was de Dodo het uitzonderlijkste
beest in zijn verhalen, want hij
(zij) bestond al bijna twee eeu
wen niet meer. Toen het eiland
Mauritius, dat tot dan toe onbe
woond was, in 1598 voor het eerst
door mensen betreden werd (Ne
derlanders, ook dat nog!), maak
te gezagvoerder Van Neck mel
ding van grote vogels, ter grootte
van zwanen maar wel zonder
vleugels. In plaats daarvan had
den ze drie of vier kleine zwarte
slagpennen. Ze waren geen men
sen gewend, dus heel „tam" en
makkelijk te vangen door de zee
lui, die ze opaten maar de smaak
zo afschuwelijk vonden dat ze ze
„walgvogels" noemden. Het ja
gen bleef desondanks doorgaan,
met het gevolg dat'in een publi-
katie van 1693 over de fauna van
Mauritius al geen melding meer
wordt gemaakt van de Dodo. Wel
was in 1638 een levende Dodo
naar Londen gebracht en daar
k geëxposeerd. In 1656 kwam deze
Dodo, inmiddels opgezet, in de
Tradescant Rariteitencollectie
terecht, waarna hij overgeheveld
werd naar de collectie van Ash-
mole. Van 1674 tot 1683 werd de
Dodo daar geëxposeerd, om ten
slotte in 1755 verwijderd en ver
nietigd te worden. De kop en de
linkervoet bleven echter be
waard.
In 1846 verwijderde dr. John Kidd
de huid van de voet om de onder
liggende structuur van de voet te
bestuderen, en een jaar later ver
wijderde dr. Henry Acland de
huid van de linkerzijde van de
kop, om de structuur van de sche
del te bestuderen. Wat er over
bleef, werd aan het University
Museum overgedragen, dat tij
dens mijn bezoek aan Oxford ge
sloten bleek te zijn wegens reno
vatie. Maar door mij voor te doen
als een schrijver en journalist uit
Holland, op zoek naar Alice in
Wonder la rid- rem i n iscen ties,
mocht ik van de toezichthouder
toch nog even door het doorzichti
ge plastic heen dat de resten én
het schilderij van de Dodo afdek
te. de inspiratiebronnen van Le
wis Carroll bestuderen.
Dat grote schilderij is van de hand
van John Savery. vermoedelijk
naar een ets van Roeland Savery
uit 1622. Dit schilderij heeft Ten
niel in zijn eerste tekening van de
Dodo met Alice nagenoeg letter
lijk gekopieerd: alleen de hand
jes en de stok heeft hij erbij ver
zonnen. Onder het schilderij za
ten in glazen kastjes de resten
van de „Londense" Dodo van
1638: het sekelet van de kop. de
huid van de linkerpoot, dat soort
kleinigheden. Het waren dit
schilderij en deze restanten die in
1862 de fantasie van Lewis Car
roll hielpen aanzwengelen bij het
verzinnen van Alice in Wonder
land...
„Natuurlijk doet het je wat. We gaan er voor het eerst
na veertig jaar weer naartoe. Je ziet je oude vrien
den weer. Veel is er van de vliegbasis niet meer
over. We hebben gehoord dat er nog een paar oude
barakken staan. En er is een begraafplaats waar 32
Nederlanders liggen die zijn omgekomen tijdens
de opleiding. Er is toen zoveel gebeurd".
Otto Ward uit Vleuten maakt deel uit van de groep
Nederlanders die deze week is vertrokken naar
Jackson, in de Amerikaanse staat Mississippi.
Jackson ligt ten noordoosten van Memphis, de
plaats waar in 1968 Martin Luther King werd ver
moord.
Niet zomaar een reis. Op 1 mei is het veertig jaar geleden dat in
Jackson de 'Royal Netherlands Military Flying School' werd op
gericht. Honderden Nederlanders zijn er tijdens de Tweede We
reldoorlog opgeleid voor vlieger of een andere functie in de
lucht. Ze kwamen uit Indonesië, verdreven door de Jappen, of
uit bezet Nederland.
Engeland
Vanuit het bezette Nederland probeerde men via de Pyreneeën
Spanje binnen te komen, hetgeen niet gemakkelijk was. Ver-
scheidenen zijn bij de grens opgepakt. Zij die meer geluk had
den, wisten via Portugal naar Engeland te ontkomen. Daar
meldden de Nederlanders (bekend als de Engelandvaarders)
zich bij de Nederlandse regering in Londen. Sommigen vertrok
ken vandaar naar Jackson, anderen bleven in Engeland en
vormden later de bekende Prinses Irenebrigade.
Otto Ward, die in Jackson werd opgeleid tot telegrafist, is de man
die van het ministerie van defensie opdracht heeft gekregen tot
het schrijven van twee boeken over de militaire luchtvaart van
het KNIL. Het gaat om de oorlogsperiode 1942-'45 en wat er
daarna gebeurde tot 1950.
„Ik heb vaak gezegd dat het een vreemde zaak is dat er tot nu toe
nog niets op papier staat over de geschiedenis van de militaire
luchtvaart. Dr. De Jong gaat er nu wel over schrijven, maar hij
bepaalt zich alleen maar tot de bezetting van het toenmalige
Nederlands-Indië. De boeken die ik schrijf, gaan over de Neder
landse strijdkrachten die buiten het bezettingsgebied doorgin
gen. Het is zeer gedetailleerd. Aan de school in Jackson wordt
ook een hoofdstuk gewijd. Het wordt in feite een respectabel
gedenkboek".
Vertrouwen
Kees Merkelbach uit Apel
doorn is een van de initiatief
nemers voor de reunie-reis
naar Amerika. Hij kreeg in
Jackson een opleiding tot pi
loot van een bommenwerper.
„We waren in Jackson met
ongeveer duizend Nederlan
ders". Hij zegt dat de oplei
ding in Amerika 'een van de
beste' was.
Merkelbach: „Je kreeg als 18-
jarige toch maar die oplei- 1
ding. Er werd vertrouwen in
je gesteld. Op een gegeven
moment werd gezegd: je bent
nu leerling-vlieger en hier
heb je een tweemotorig trai
ningsvliegtuig. Met vier an
deren bleef je met dat vlieg
tuig een heel weekeinde weg.
Je moest over grote delen
van Amerika vliegen, alleen
maar om je voor te bereiden
op lange vluchten".
De eerste groep Nederlanders
vertrok begin 1943 naar het
Pacific-gebied voor de strijd
tegen de Japanners. De vlieg
tuigen kwamen in actie bo
ven het oostelijke gedeelte
m
i Jackson werden opgeleid tot vlieger, telegrafist of een ander "beroep in de
van Indonesië. „In de periode
van 1943 tot 1945 is eenderde
van het squadron neerge
schoten". In totaal waren in
Jackson vier squadrons (in
totaal honderd vliegtuigen)
samengesteld.
„Ik verheug me erop dat ik
straks weer met een heleboel
mensen gezellig bij elkaar
ben, mensen met wie je toch
een hele moeilijke periode
hebt meegemaakt", aldus
Merkelbach. De onvermijdc
lijke herinneringen zulle
dan ongetwijfeld komen.
dan ongel
Te oud
Toch zullen er Nederlanders
zijn die vanwege hun leeftijd
de reis niet meer kunnen ma
ken. Ze zijn er te oud voor ge
worden. „Zoals de mensen
van wie wij in Amerika de op
leiding hebben gekregen. De
ze reis hadden we tien jaar
eerder moeten maken. En we
beseffen ook dat het de eer
ste, maar tevens de laatste
keer is dat we met ons allen
weer in Jackson zullen zijn"
„Er zijn mensen met wie je hier
in Nederland contact hebt ge
houden, maar in Jackson
zien we ook weer oude vrien
den die we in veertig jaar niet
meer hebben gezien. Het gek
ke is dat we straks in Jackson
de draad weer oppakken van
wat er toen is gebeurd. Ik
denk dat we het gevoel zullen
hebben alsof we elkaar vorig
maand nog hebben gezien".
Otto Ward: „De banden die
toen gesmeed werden, zijn
gebleven. Vooral bij de lucht
machtmensen. In vredestijd
hoor je bij de luchtmacht al
bij elkaar, omdat je tijdens
een vlucht op elkaar bent
aangewezen. Je bent gewoon
afhankelijk van elkaar".
In Jackson zal op 1 mei een
krans worden gelegd op de
begraafplaats Cedar Lawn
(een stukje Nederlands
grondgebied), waar de 32 Ne
derlandse leerling-vliegers
begraven liggen. Over een
paar maanden zal het boek
uitkomen over de riiilitaire
luchtvaart, waarin ook de
episode van de Nederlandse
vliegschool uitgebreid aan de
orde komt.
DEN BOSCH (ANP) - De restauratie van de toren van de
monumentale Sint Jans-kathedraal in Den Bosch is
klaar. Morgen wordt de toren door het restauratieteam
overgedragen aan de gemeente, de eigenaar van de toren.
De restauratie van de kathedraal zelf gaat inmiddels on
verdroten verder. Het zal nog enkele jaren duren voordat
ook dat karwei is geklaard.
De restauratie van de toren kostte
ruim tien miljoen gulden. De
herstelwerkzaamheden aan de
kathedraal vergen meer dan het
viervoud, namelijk 42 miljoen
gulden.
De bakstenen toren die zo schril af
steekt tegen de met veel natuur
stenen beeldhouwwerken opge
sierde gothis.che kathedraal is in
eerste oorsprong vermoedelijk in
1260 gebouwd in een romaanse
stijl. De tweede en derde gele
ding van de huidige toren laten
die romaanse bouwstijl nog zien.
Maar de ingang, de zogenaamde
luidpoort, is in latere tijden als
nog met natuursteen in gothi-
sche vormen bekleed.
Oorspronkelijk was de toren voor
zien van een eenvoudige pirami-
de-vormig puntdak. Dat dak is
echter in 1905 vervangen door
een in gothische stijl opgetrok
ken verdieping. De spits daarvan
is in 1584 bij een brand in de Sint
Jan verloren gegaan. Omstreeks
1618 werd er een nieuwe spits
opgezet, gedeeltelijk klassisisti-
sche stijl. Een deel van dat nieu
we dak werd in 1830 opnieuw
door brand verwoest en twaalf
jaar later in enigszins afwijkende
vorm herbouwd.
de gerestaureerde toren morgen zal worden overgedragen t
Tussen 1869 en 1875, dus ruim hon
derd jaar geleden, werd de toren
die inmiddels eigendom was ge
worden van de gemeente, door
de toenmalige stadsarchitect J.
Nabbe gerestaureerd. Een eeuw
later al bleek het restauratiere
sultaat ernstig bouwvallig te zijn.
Daarop werd besloten tot een
nieuw ingrijpend herstel onder
leiding van architect H. Teering.
De toren is nu gerestaureerd in
overeenstemming met de vor
men en materialen die onder de
buitenste metsellaag verstopt za
ten. De toren is als het ware in
een nieuw passend jasje gesto
ken.
Bij de restauratie van de spits werd
om de bestaande houtconstruc
tie heen de vorm hersteld zoals
die uit sporen in het houtwerk en
uit oude bouwtekeningen geble
ken is. Daarmee heeft de Bos
sche Sint Jan een toren gekregen
die er uit ziet zoals de toren er in
1618 moet hebben uitgezien.
LEUSDEN (ANP) - De deputaten
buitenland van de Gereformeer
de Kerken in Nederland (GKN)
hebben de bij de Gereformeerde
Oecumenische Synode (GOS)
aangesloten zusterkerken nu of
ficieel voorgesteld de synodale
structuur van de GOS in 1984 in
te ruilen voor het meer vrijblij
vende karakter van een overleg
orgaan.
In een concept-constitutie hebben
de deputaten ook e
naam voor de huidige GOS voor
gesteld, Gereformeerde Interna
tionale Raad (GIR).
De gereformeerde synode besloot
in november vorig jaar dat het
synodale karakter van de GOS
zodanig gewijzigd moet worden
dat inmenging in interne aange
legenheden voortaan van de
baan is, maar de lid-kerken el
kaar nog wel op hun verantwoor
delijkheid kunnen aanspreken.
De synode kwam tot dit besluit
na de ervaringen op de laatste
Gereformeerde Oecumenische
Synode in 1980 in Nimes waar de
lid-kerken scherpe kritiek lever
de op het standpunt van de GKN
over het omgaan met de homo
fiele naasten, alsmede op het
dubbellidmaatschap van de
GKN en de wereldraad van ker
ken en de GOS.
De GIR moet een podium zijn voor
gemeenschappelijk overleg inza
ke het kerk zijn in deze tijd op
grondslag van het evangelie en
voorgelicht door het gerefor
meerde belijden. De lidkerken
moeten elkaar op dit kerk-zijn
aanspreken om aldus de eenheid
van de kerken van gereformeer
de confessie te bevorderen.
Uitspraken van de GIR maken vol
gens het voorstel "aanspraak op
zorgvuldige overwegingen van
de lidkerken", terwijl in de statu
ten van de GOS over de aard van
het gezag wordt vermeld dat de
lid-kerken 'verplicht zijn de be
sluiten van de synode in ernstige
overweging te nemen'.
Wat betreft toelating als lid van de
GIR stellen de deputaten buiten
land voor dat daar geen commis
sie meer voor aan de slag hoeft.
Schriftelijke instemming met de
grondslag van de GIR wordt vol
doende geacht waarna een twee
derde meerderheid van de raad
goedkeuring moet verlenen.
Uitstel reis paus - Het a
gustus voorgenomen bezoek van
Paus Johannes Paulus II aan zijn
geboorteland Polen wordt waar
schijnlijk verschoven. De pri
maat van de Poolse kerk, aarts
bisschop Glemp, verklaarde gis
teren tijdens zijn bezoek aan Ro
me dat het bezoek wordt uitge
steld tot het ogenblik dat "de si
tuatie weer wat rustiger is".
Katholiek blijven - De katholie
ke bonden van ouderen moeten
katholiek blijven. Dit heeft kar
dinaal Willebrants verklaard te
genover een deputatie van de
Unie van Katholieke bonden van
ouderen.
Volgens de kardinaal is het van we
zenlijk belang "dat de katholieke
identiteit en begeleiding
mensen in hun laatste levensfase
serieus wordt genomen. Juist in
die periode van het leven heeft
de mens behoefte aan kernpun
ten van het geloof waartoe je be
hoort", aldus Willebrants.
Beroepingsberichten - NEDER
LANDSE HERVORMDE
KERK. Aangenomen naar Oud-
Loosdrecht: W.J. Bouw. predi
kant voor buitengewone werk
zaamheden (Hervormde Bond
voor Inwendige Zending) in
doorn, aangenomen naar Kethel
en Spaland, toezegging, W. van
Bokkum te Hendrik Ido Am
bacht.
Bedankt voor Overschie, toezeg
ging, en voor Nieuwe Pekela: H.
Rijksen (laatstelijk predikant ge
reformeerde gemeente), kandi
daat te Zoetermeer.
Toegelaten tot de evangeliebedie
ning en beroepbaar: R. Boeijen-
ga-Albers. kandidaat Noordeind-
seweg 9d, postcode 2651 CV,
Berkel en Rodenrijs.
EVANGELISCH LUTHERSE
KERK. Beroepen te Deventer:
dr. A. Johannes te Amsterdam.
