atoombom o
Amsterdam - Berlijn: kunst met kunstgrepen
Britse lolbroeken
in het oude Rome
RADIO
TV-rubriek
'De dag na
I m (TPniP ivi ri
JL JL CluCUi-C JLJ.JL.cU
LvLzl Ü3
p tv
T oonkunstenaarsbond
dreigt met acties
Giro 70730
ZATERDAG 17 APRIL 1982
Radio - tv
PAGINA 5
ZATERDAG 17 APRIL
HILVERSUM I
(NOS: Ieder heel uur nws.). VARA
18.06 Dingen van de dag. 19.02 Amu-
sementsmuz. 19.30 Zing zomaar
simpel een melodie. 20.03 Blaastest.
NOS: 20.30 Langs de lijn, sport en
muz. VARA: 22.30-24.00 Wachten op
middernacht.
HILVERSUM II
NOS: 18.00 Nws. TROS 18 10 Cou
lissen junior. OVERHEIDS-
VOORL 18.30 Franco thuis. TROS:
18.40 Voorzichtig breekbaar 19.00
Het hemelse gerecht. (20.00 Nws.).
EO: 20 45 Laat ons de rustdag wij
den. 21.25 EO-Aktief. TELEAC:
21.30 Micro-electronica (19). 22.00
Peuters en kleuters. 22.30 Nws. EO:
22.40 Reflector. 23.00 Deze week.
23.25 15-jaar EO. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
(NOS: Ieder heel uur nws NOS:
18.04 De avondspits. NCRV: 19.02
Pers vers. 20.02 Elpee-pop. 21.02 El
pee-pop-special. 22.02 Country Sty
le. 23.02-24.00 Jazztime.
HILVERSUM IV
20.00 (S) Ouvertures en intermezzi
uit Italiaanse opera's. 20.30 Nicolai
Gedda in concert, ca. 22.15-23.00
Amerikaanse muz. van deze eeu-
ZONDAG 18 APRIL
Hilversum I
NOS: 0.02 Metro's Midnight Music.
1.02 Take it easv. 2.02 De NOS-
Nacht. VARA: 7.02 Oeroude tover-
halen. 7.20 Muziek voor de zondag
ochtend. 8.05 Vroege vogels. 9.30
Tony van Verre ontmoet Josepha
Mendels. KRO: 10.02 Eucharistie
viering. 11.02 'n Zondags pak... voor
alledag. AVRO: 2.02 Muzikaal Ont
haal. 13.05 AVRO-Magazine. NOS:
14.02 Langs de lijn, sport en muz.
17.55 Med. en weerber. 18.05 Ak
koord. 18.30 Hobbyscoop KRO:
19.02 Luistersport. 20.03 Man en
paard. 20.20 Bij de volgende toon is
het... Jules de Corte. 20.40 Zestien
jaar geleden of moederliefde en kin-
dertrouw. TROS: 21.02 When the
world was young. NOS: 23.02 Met
het oog op morgen. TROS 0.02 De
Nachtwacht. 4.02 Krieken mnet Ad-
je.
Hilversum II
KRO: 8.00 Nws. 8.10 Ter overwe
ging. 8.17 Tussen de regels. 8.25 De
Hutsgeklutste. Hum. Verbond. 9.30
Emanciperen. IKON: 10.02 Uit Na
zareth nog wel. 10.12 Kerkdienst
voor kinderen. 10.55 Wilde Ganzen.
11.00 De andere wereld van zondag
morgen. NOS: 12.00 NOS-Wereld-
wijzer. 13.00 Nws. NOS-RVU: 13.10
Rechtspraak in Nderland. NOS.
13.55 Programma voor buitenlandse
werknemers. ZVK. 17.00 Kerk
dienst, 17.58 Wilde ganzen. 18.00
Nws. 18.10 Brood en spelen. 18.40
Liturgie en kerkmuz. NCRV: 19.10
Zondagavondzang. 19.45 Fossielen
of vruchten. NOS: 20.00 Nws. 20 03
Energie in overvloed. NOS-RVU
20.30 Overmorgen. 21.10 Gastcolle
ge. Open School: 21.40 Engels voor
beginners. 21.55 Beroepenorienta-
tie. RVU: 232.10 Brandstof voor dis
cussie. NOS: 22.30 Nws. 22.40 De
Taaishow. 23.55 Nws.
Hilversum III
Ieder heel uur nieuws. AVRO: 8.02
Ko de boswachtershow. 8.30
AVRO's Sportpanorama. 9.02 Juist
op zondag. 10 02 Muziek Mozaïek.
VARA: i 1.02 Het zondagse gezicht
van de VARA op drie. 13.02 Dubbel-
lisjes. TROS: 14.02 De Europarade.
16.02 Ferry's Gouwe Ouwe Club.
NOS: 17.02 De Nationale Hitparade
met de titelkast. 19.02 NOS-Jazz.
20.03 Radio Thuisland. KRO: 21.02
Demo. 23.02 Walhalla-Symphonie
Hilversum IV
NOS: 8.00 Nws. 8.05 Vader Jacob.
9.00 Musica Religiosa. 10.10 Van het
Nederlands concertpodium. 11.00
Fur Elise. 13.00 Nws. 13.05 Opera-
matinee. 14.15 Concerten op d zon
dagmiddag. 16.00 Musica Nova. EO:
20.00 Orgelbespeling. 20.25 Van U
wil ik zingen. 21.00 De Bijbel open.
22.00 3XM Wereldwijd.
MAANDAG 19 APRIL
HILVERSUM I
(NOS: Ieder heel uur nws TROS:
7.02 Een goede morgen met Ellen
Brusse. (8.06 Aktua) 9.03 Continue
muz. 10.30 Te gast bij John Wood-
house en Herman Emmink. 11.03
Tunes van toen. 12.03 Nederlands fa
brikaat. 13.06 Aktua. 13.25 Raad een
bed, of niet. 14.03 Gerard de Vries
draait op verozek. 16.02 Cafe chan-
tant. 16.30 De tien om kindershow.
17.02 Toerja toernee. 17.55 Mede-
d.
HILVERSUM II
NOS: 7.00 Nws. NCRV 7,10 Och-
tendgym. 7.20 Het Levende Woord.
7.30 Nws. 7.35 Hier en nu. 8.00 Nws.
8.10 Te Deum Laudamus. 8.30 Nws.
8.33 Hier en nu. 8.54 Moment. 9.00
NCRV Scheepsradio. 9.05 Gym.
voor de vrouw. NOS: 9.15 Werk
bank. 9.24 Waterstanden. 9.30 Nws.
NCRV: 9.33 Plein Publiek. (10.30
Nws 11.00 De wereld zingt Gods
Lof. )11.30 Nws.) 12.00 Boer en tuin
der. OVERHEIDSVOORLICH
TING: 12.16 Bizascoop. 12.26 Me-
ded. voor land- en tuinb. 12.30 Nws.
12.36 Hier en nu 12.55 Kunst en
vliegwerk 13 00 Nws. 13.10 Kerk
vandaag. 13.30Nws. 13.33 Nederland
en z'n buren. 13.55 Onder schooltijd.
14.30 Nws. RVU. 14.33 Omgaan met
verlies. 14.53 Zingt voor den Heer.
15.16 Woord in de namiddag. 15.30
Nws. 15.32 In 't zilver. 16.15 Daar
waar de molens staan. 16.30 Nws.
16.32 Het oude refrein. 17.00 Prome
nade. 17.30 Nws 17.36 Hier en
HILVERSUM III
(NOS. Ieder heel uur nws AVRO:
7.02 Vol gas. <7 30 AVRO's Radio
journ 8.30 AVRO's Radiojourn.
8.35 Bingo. 10.03 Arbeidsvitaminen.
11.03 Gerry Hoiting. 12 03 Hollands
Glorie (12 30 AVRO's Radiojourn
13.56 Per Salo. 14.03 Muziek met Mc-
ta. 16.03 Toppop Disco (17.30
AVRO's Radiojourn 16.56 Per Sa
lo.
HILVERSUM IV
NOS: 7.00 Nws. KRO 7 02 Aubade.
9.00 Aan woorden voorbij 9.10 Lau-
date 10 00 Op het tweede gehoor.
11.00 Van hoog naar laag en omge
keerd 12.00 Blauwe maandag 14 00
Apollo's Banuet. 15.30 Uitheems.
16.00 Kollage van alledaags en zeld-
door
Nico Scheepmaker
Een onderzoek heeft onlangs
weer eens uitgewezen dat de
Nederlandse kijkers, ge
vraagd naar hun tevreden
heid over de mate waarop
'kunst' op de-Nederlandse te
levisie wordt gebracht, onte
vreden zijn. Het eerste wat de
meesten overigens bij het
woord 'kunst' inviel was
'film', vreemd genoeg, niet
omdat film niet zou kunnen
ontaarden in filmkunst, maar
omdat de filmkunst een zo
veelvijdig terrein beslaat, en
door zovelen geconsumeerd
wordt, dat je niet zou ver
wachten dat 'film' door de
meeste mensen als 'de'
kunstvorm bij uitstek zou
worden beschouwd.
Komt er dan eens 'kunst' op het
tv-scherm, dan moeten we er
ook met de nodige koesteren
de liefde aandacht aan beste
den, want het is een kasplan
tje, dat licht in de kiem ge
smoord zou kunnen worden.
Afgelopen dinsdagavond
zond de NOS, vanaf 21.55 uur
(want 'kunst' komt altijd laat
op het scherm, als alle boeren
en fabrieksarbeiders al naar
bed zijn), in de serie 'Speur
tocht naar het verleden' de
film 'Het theater van het ge
heugen' uit: „Laatste van drie
afzonderlijke speelfilms. Sce
nario: Kees Hin en K. Schip
pers. Produktie: Rolf Orthel
en Rens Oomens. Regie:
Kees Hin. Muziek: Otto Ket
ting. Camera: Fred Tammes.
Speurwerk: Sandra van
Beek. Gemaakt in opdracht
van het Nederlands Theater
Instituut met subsidie van
het ministerie van CRM en in
samenwerking met de NOS-
televisie". Een en ander in
het kader van de manifestatie
'Berlijn-Amsterdam 1920-
1940'
Het was een film met de vol
waardige lengte van 1 uur en
35 minuten, en dat het een
'speelfilm' was en geen docu
mentaire over Berlijn in de
jaren twintig en dertig zoals
dat nog in de herinnering
leeft van een groot aantal
naar Amsterdam of omge
ving gevluchte, geëmigreer
de of (zoals dat tegenwoordig
heet) ausgeburgerte Duitsers,
kon je zien aan een aantal
'signalen'. Zoals: een te dikke
maar toch nog goed gepro
portioneerde naakte dame
met versluierende hoed op
die gewoon met al die gekle
de oudjes mee op en neer
liep. als ware het 'Déjeuner
sur l'herbe' van Manet in een
staande cocktailparty veran
derd; zwijgende processies
van de deelnemers door de
decorruimte, een evocatie
neem ik aan van 'de wande
lende jood', van de 'Auswan-
derung', met vage reminis
centies aan het onvergetelij
ke 'Deafman's Glance' van
Glass, vele jaren geleden dé
sensatie op het Holland Festi
val; en andere merkwaardig
heden.
Aan zulk soort dingen, 'buiten
issigheden' zo u wilt, kun je
zien datje niet met een gewo
ne documentaire te doen
hebt waarin mensen in hun
eigen bedoeninkje of rond
een tafel in de studio ge
schaard hun herinneringen
ophalen, maar met een
'kunstvorm', sogar zelfs een
speelfilm. Die 'andere merk
waardigheden'. die ik al
noemde, waren bijvoorbeeld
het te voorschijn toveren van
een aantal deelnemers door
het wegscheuren van een
groot vel papier waarachter
zij zaten, als werd een voor
hang gescheurd, en het aan
de praat brengen van de men
sen door een bruinhemd een
jachtgeweer te laten afschie
ten waarmee hij op een grote
roos mikte. Ook zie je ge
woonlijk bij studiogesprek-
ken zoals we die kennen van
Koos Postema en Johanna
Fortuin niet opeens op een
divan een naakt vrouwsper
soon (weer een andere dan
die dikke van daarnet) liggen,
met haar benen wellustig ge
spreid. terwijl op twee meter
afstand van haar. met zijn rug
naar haar toe, een meneertje
op leeftijd, en geheel gekleed,
aan een tafel voor zich uit zit
te staren. Zodra je zoiets ziet,
dan weet je (omdat alle des
betreffende bellen beginnen
te rinkelen als bij een spoor
wegovergang): opgepast, dit
is niet zomaar iets. dit is
KUNST!
Kunst, met andere woorden, is
iets met kunstgrepen, en die
kunstgrepen werden in dit
geval gerechtvaardigd door
het feit dat zij geïnspireerd
waren op de kunst (die later
door de nazi's 'entartet' ge
noemd zou worden: ontaard)
die in het Berlijn van de jaren
twintig en dertig opgeld
deed: Max Beekman. Erwin
Piscator, Ernst Ludwig
Kirchner Je kunt er van hou
den of met. maar het bestond
wel, het had invloed, het is
nog steeds herkenbaar, en
dus was het legitiem dat Kees
Hin en K. Schippers die sfeer
in hun speelfilm probeerden
terug te roepen. Ik moet toe
geven dat ik een beetje ïebel
word van dat sombere ge
schuifel van die mensen door
de studio, vooral als er dan
ook nog een dikke blote da
me tussen loopt waar de an
deren zonder ongeloof aan
voorbijkijken, maar andere
effecten, die meer van deze
tijd waren, werkten weer wel.
met name het gebruik dat
van de 23 Sony-televisietoe-
stellen was gemaakt. De fir
ma Brandsteder van Sony
werd niet voor niets in de af
titeling bedankt, de naam So
ny werd bij iedere nieuwe
geinterviewde weer mooi
zichtbaar zoals Steinway al
tijd zichtbaar wordt bij pia
noconcerten, en het had wel
iets pikants in dit Berlijnse
drama steeds de naam van
een firma van die andere as-
mogendheid te zien opdui
ken Het oppikken door de
rijdende camera van flarden
gesprek met de geïnterview
den was zo'n mooi effect (een
technisch hoogstandje!),
geïnterviewden 'live' naast
het toestel te zien zitten waar
op zij in beeld hun herinne
ringen ophaalden Frappant
daarbij was. dat die mensen
in rust. ouder leken dan wan
neer zij levendig zaten te ver
tellen de mens oogt jonger
door zijn herinneringen uit
zijn verleden op te halen, of
misschien domweg doordat
hij praat, in beweging is. en
zijn eigen ouderdom daar
mee overspeelt.
Pas aan het slot, in de aftiteling,
die zoals gebruikelijk weer te
snel werd afgedraaid omdat
men nog steeds niet heeft
kunnen achterhalen by wel
ke snelheid de menselijke
hersenen nog net in staat zijn
een naam niet alleen te lezen
maar ook te herkennen en
vast te houden, kregen we te
zien wie aan het woord waren
geweest. Zo heeft Warren
Bcatty het ook gedaan in zijn
film Reds', waarin hij ook ge
bruik heeft gemaakt van een
twintigtal getuigrn uit da
tijd van de Russische revolu
tie. wier herinneringen hij als
ondersteuning van de speel
film gebruikte. Dat werkte in
die film voortreffelijk, vond
ik. maar daar zat dan ook een
echte speelfilm omheen, ter
wijl Kees Hin en K. Schip
pers de gespreksfiarden zelf
de film lieten zijn. met wat
twintiger jaren-nmram daar
omheen. Daarom is het de
vraag, of deze aangeklede do
cumentaire met recht de titel
speelfilm mag voeren. Vol
gens mij is dat een beetje op
schepperij...
(Van onze rtv-redactie)
De morgen door de VARA uit te
zenden documentaire „De dag
na Trinity" laat zien hoe weten
schappers gebiologeerd kunnen
raken door de door henzelf ge
construeerde vernietigings
kracht. „Het geeft een geweldig
gevoel dat je duizenden tonnen
steen de lucht in kunt laten
vliegen, het geeft een illusie van
ongelimiteerde macht", zegt
Freeman Dyson aan het slot van
deze door de Amerikaan Jon El-
se geproduceerde film.
Dyson is een van de tien fysici die
Robert Oppenheimer in de
Tweede Wereldoorlog hielpen
met het ontwerpen van de
atoombom. In „De dag na Trini
ty" wordt gereconstrueerd hoe
die eerste atoombom in elkaar
werd gezet en welke onontbeer
lijke rol Oppenheimer daarbij
speelde. Dat gebeurt mede aan
de hand van gesprekken met
toenmalige medewerkers van
Oppenheimer, met enkele van
zijn beste vrienden en met zijn
broer Frank. Ook worden voor
zover bekend nooit eerder ge
bruikte archiefbeelden vertoond.
De in 1904 geboren Robert Oppen
heimer studeerde in drie jaar af
aan de Harvard-universiteit. Hij
verslond zowel natuurkunde als
16e-eeuwse Franse poëzie per ki
lo, maar las zelden een krant. Hij
groeide uit tot een intellectueel
genie, die echter volkomen naast
de dagelijkse praktijk stond. De
film maakt langzaam duidelijk
hoe een vredelievend man als
Robert Oppenheimer ertoe
kwam mee te werken aan zo'n al
lesvernietigend wapen.
Hij was jood en had vrienden en
familieleden in Duitsland, ten tij
de van de opkomst van het nazis
me. De wreedheid van het nazi
regime gaf hem de overtuiging
dat hier iets tegen gedaan moest
worden. Oppenheimer vreesde
na het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog dat de nazi's een
einde zouden maken aan de be
staande westerse beschaving.
Met die gedachte ging hij in 1942
in op een verzoek om in het diep
ste geheim in een verlaten hoek
van de staat New Mexico te
werken aan de bouw van de
atoombom Hij werd aangesteld
als wetenschappelijk hoofdme
dewerker van het project.
Dag en nacht werkte zijn team aan
de bom. Toen in de lente van
1945 het Derde Rijk ineen stort
te, verviel eigenlijk de hoofdre
den om verder te werken, maar
de wetenschappers konden niet
anders meer. Ze werden niet ge
dreven door de gedachte de Ja
panners te verslaan; „the machi
nery had caught us", zegt Robert
Wilson, een van de medewerkers
van Oppenheimer, in de film. Er
was geen weg terug, in hoog tem
po werd verder gewerkt en in juli
1945 ontplofte de eerste atoom
bom, bij wijze van proef, in het
verlaten „Trinity" een landschap
dat door de Spanjaarden de rou
te van de dood werd genoemd.
De atoombom op Hirosjima had
tot direct gevolg honderddui
zend doden, 40.000 gewonden en
20.000 vermisten. De makers van
de atoombom stonden aanvan
kelijk niet stil bij het lot van zo
veel mensen, in tweede instantie
reageerden ze geschokt „Wat
hebben we gedaan9" en in derde
instantie teneergeslagen, depres
sief: „Dit mag niet meer gebeu-
Maar „Trinity" had. de wereld op
slag veranderd. Prof. Edward
Teller ging in opdracht van de re
gering, dwars tegen het advies
van Oppenheimer in. aan de slag
om een nog vernietigender wa
pen te ontwerpen: de waterstof
bom. Communistenjager senator
McCarthy stelde Oppenheimers
vooroorlogse linkse sympa
thieën aan de kaak en schiep zo
het klimaat voor een hetze tegen
Oppenheimer. In 1954 bepaalde
een tribunaal, achter gesloten
deuren, dat Oppenheimer geen
staatsgeheimen meer mochten
worden toevertrouwd; in die tijd
kwam ook een abrupt einde aan
zijn werk met kernenergie. Hij
stierf in 1967 als een gebroken
De „vaders" van de eerste atoom
bom betuigen bijna allen hun
spijt over het atoom project, maar
de machthebbers zijn meer dan
ooit in de ban van de techniek.
Sinds Trinity zijn proeven geno
men met niet minder dan 1200
kernbommen, die in vernieti
gingskracht honderden tot dui
zenden malen de bom overtref
fen die op Hirosjima viel.
(Zondag, 22.25 uur Nederland 1).
DEN HAAG (GPD) - Het hoofdbestuur van de Nederlandse Toon
kunstenaars Bond heeft in een telegram aan de NOS gedreigd
met acties als de bond niet onmiddellijk wordt toegelaten tot het
cao-overleg voor de omroepen
De Nederlandse Toonkunstenaars Bond. waarbij veel musici in
vaste dienst bij de omroepen zijn aangesloten, is sinds 1963 uit
gesloten van cao-onderhandelingen Ondanks bemiddeling van
verschillende zijden - o.a voor het laatst door de voormalige
minister van sociale zaken Albeda - weigert de NOS de NTB aan
de cao-besprekingen te laten deelnemen
De bond acht nu de tijd gekomen om tot actie over te gaan Zo
nodig zal de NTB, die aangesloten is bu de internationale federa
tie van musici (FIM). een beroep doen op haar zusterorganisaties
in Europa en Amerika om acties tegen de NOS te steunen Aan
de omroepbonden heeft de NTB gevraagd mee te helpen een
einde te maken aan de verdeel-en heerspolitiek van de omroep
leiding en zich eveneens sterk te maken voor de toelating van de
NTB tot het cao-overleg
ICS helpt elke dag
duizenden vluchtelingen
HELPT U MEE?
INTERNATIONAAL
CHRISTELIJK
STEUNFONDS
voor nadere inlichtingen
Postbus 300. 3760 AH SOEST
Telefoon 02155-11344
Kenneth Connor
satire die vanaixmd op de buts komt.
HILVERSUM - Toen zij in 1958 het Engelse bioscooppubliek met hun soldatenklucht
'Carry on sergeant' stormenderhand veroverden, konden producent P^ter Rogers en
regisseur Gerald Thomas niet vermoeden dat zij samen de volgende twintig jaren tien
tallen Carry-on-films van de lopende band zouden laten rollen. Brittannie had er weer
een traditie bij.
De serie zou je het filmisch ver
lengstuk kunnen noemen van de
kluchtige, 'ondeugende' prent
briefkaarten. die al sinds on
heuglijke tijden 's zomers uit de
Britse badplaatsen worden ver
stuurd. Men treft daarop ge
woonlijk ontzettend dikke da
mes in badpak aan. die in bizarre
situaties zijn geraakt of het met
dolkomische onderschriften
moeten stellen.
De eerlijke vulgariteit van de
reeks, waaruit de AVRO voor het
zaterdagavondprogramma 'Car
ry on Cleo' koos. stamt uit de oer-
Engelse music-hall Dubbelzin
nigheden bij de vleet, alle voor
de hand liggende geintjes en
vaak flauwe, maar ook wel amu
sante grappen, die. onverschillig
of het vaste stel komieken zich in
het leger of het ziekenhuis, op de
camping, in het oude Rome. het
wilde westen of de Khyber-pas
bevindt, tot de laatste druppel
worden uitgemolken.
In 'Zet 'm op Cleo". bedoeld als sa
tire op het miljoenenepos met
Liz Taylor, waarmee Hollywood
de boot in ging. hebben Cleopa
tra. Marcus Antonius cn Julius
Caesar de handen vol aan de
Britt<Ti it 11 HM WVV
schrokken ambachtsman Hen
gist Pod. die naar Rome werd ge
sleept om daar als slaaf te wor
den verkocht Zelfs lijkt de loop
der historie te worden gewijzigd,
maar uiteindelijk komt alles op
z'n pootjes terecht, waarby een
wonderdrank voor verbetering
van de amoureuze betrekkingen
zorgt (Ned. 1. 20 15 uur).
AMSTERDAM - De popgroep "Doe Maar" is éen van de aanwezigen tijdens het rechtstreekse tv-uitzending
van het Veronica-programma 'Nederland Muziekland', dat op 28 april de lucht in gaat vanuit Gouda. Tijdens
deze uitzending worden de Zilveren Harpen, aanmoedingsprijzen voor Doe Maar'zangeres Fay Lovsky en
zanger Daniel Sahuleka, uitgereikt.
