BOEKEN
c
De onbegrijpelijke
en zinloze tochten
van Bob den Uyl
Botsing tussen cultuur
en liefde gemiste kans
Het conflict van
een vrouw met
oude tradities
Prisma breidt reeks
misdaadromans uit
j
LEZERS SCHRIJVEN
Extra
VRIJDAG 9 APRIL 1982
Opkomst en Ondergang van de Zwarte Trui9
Er zyn schrijvers die men niet
zou moeten bespreken, maar
enkel citeren omdat hun aan
trekkingskracht zich eigen
lijk niet laat verwoorden.
Dergelijke auteurs behoren
gewoonlijk tot het humoristi
sche genre en vooral Bob den
Uyl is er een prima voorbeeld
van.
Citaat: "Als de trein België bin
nenrijdt zie ik dat mijn grote
droom, het dwars oversteken
van dit land van dak tot dak
met behulp van een vijf meter
lange plank of ladder, steeds
meer in het stadium van uit
voerbaarheid raakt. Dat zou
mooi van pas komen, want
mijn tweede droom - het
winnen van de Tour de Fran
ce - heb ik al lang geleden
moeten afschrijven.
In Antwerpen aangekomen
drink ik eerst de traditionele
pils aan de perronkiosk, een
gebruik dat ik me eigen heb
gemaakt om over elk verblijf
in België de zegen af te sme
ken. Een plengoffer, als het
ware. Het offer valt dit keer
niet in goedé aarde, want als
ik in dé restauratie de door
mij bestelde omelet krijg
voorgeschoven en de blik om
laag richt om te zien of de om
vang gelijke tred met de prijs
heeft gehouden, glijdt mijn
zonnebril, die ik niet heb af
gezet, met een jolig boogje
midden op de omelet. Geen
ramp natuurlijk, maar in de
ze gretig toekijkende restau
ratie besef ik dat België zijn
eerste plaagstoot alweer heeft
uitgedeeld".
Deze treurnis - èn lachwek
kende passage uit hoofdstuk
je 4 van De heersende
werkelijkheid, een van een
verzameling min of meer
amusante reiservaringen uit
de pas verschenen verhalen
bundel Opkomst en Onder
gang van de Zwarte Trui, is
symptomatisch voor de
schrijftrant en belevingswe
reld van Bob den Uyl. Waar
deze schrijver vooral uit
blinkt is het ironisch weerge
ven van de melancholie van
het reizen en trekken. Wat de
ongelukkige mag bezielen,
behalve een masochistische
begeerte om uitgerekend de
onbestaanbare Belgische
badplaatsjes De Panne en
Zeebrugge, te bezoeken of
godverlaten, redeloze eiland
jes als Schiermonnikoog of
een van muziek- en harmo
niekorpsen vergeven "drem
pel van de wereld" als Kerk-
rade, is een onbegrijpelijk
raadsel. Feit is dat ook Den
Uyl zelf er maar nauwelijks
raad mee weet. Wel doet de
rusteloze reiziger in Het on
bereikbare een poging zijn
belachelijke nieuwsgierig
heid en irrationele doollust
een schijn van rechtvaardi
ging mee te geven.
Na een bezoek aan Lille (of
Rijssel, zo leerden wij op
school al), een aardiger stadje
dan verwacht en gehoopt,
komt de auteur niettemin
ziek en koortsig thuis - een
terechte straf mijns inziens -,
en besluit zo spoedig moge
lijk een "lijst van onbereikba
re plaatsen" samen te stellen.
Naderhand, na diverse onzin
nige tripjes ondernomen te
hebben zoals naar de Roda-
hal in Kerkrade, meldt hy on
gebruikelijk vergenoegd: "In
de trein terug ben ik eerst ge
neigd de afwerking van dit
punt van mijn lijstje als een
teleurstelling en verspilde
tijd te beschouwen, maar
gaandeweg kom ik tot de
overtuiging dat ik een zeer
menselijke manifestatie heb
meegemaakt, getuige ben ge
weest van een heksenketel
van emoties. Hoe kort ik ook
heb geluisterd en gekeken, hoe
de benauwenis ook is geko
men en gegaan, ik moet toch
vaststellen dat ik het niet had
willen missen. Ik ben er ge
weest, ik heb het gezien: dat
vina ik nu het belangrijkste,
niet het ondergane genot oj
het ontbreken daarvan."
De lezer en liefhebber van Bob
den Uyl's werk ondergaat
daarentegen wel degelijk het
genot van zélf niet te hoeven
reizen en tóch via de inspan
ningen van deze onderne
mende auteur onbereikbare
plaatsen als Kerkrade of
Brasschaat in al hun treurig
heid te leren kennen.
ROB VOOREN
Bob den Uyl, Opkomst Onder-
gang van de Zwarte Trui. Uit*.
Querido, Amsterdam 1982.
Onlangs heeft uitgeverij Pris
ma de "misdadige" hoek van
haar boekenkast flink bijge
vuld. Voor iets meer of min
der dan een tientje per stuk
kan men kiezen uit een half
dozijn nieuwe paperbacks
waarin de misdaad hoogtij
viert.
Jeffrey Archer laat in 'Tot op
de laatste cent" een aantal
slachtoffers van een finan-
ciéel oplichter de hoofden bij
elkaar steken om gezamen
lijk de bedrieger te bedrie
gen. Een aardige opzet, leuk
uitgewerkt.
Kenneth Royce kwam met
twee boekjes waarin hij in
spanning grossiert. Ook Pau
la Gosling is met een tweetal
boekjes present: "De schiet
schijf' en "Gijzeling onder
nul", vlotte en vrolijke lec
tuur. George Markstein haalt
met "Goerings laatste
woord" en stukje van de laat
ste oorlogsverschrikking
weer op.
Tweemaal zo duur is "Icarus"
van Peter Way, maar deze
Prisma-paperback is dan ook
wat beter uitgevoerd. De
avontuurlijke auteur had een
chaotische carrière achter de
rug voor hij met schrijven be
gon. Zo studeerde hij ooit
theologie maar werkte ook in
de bosbouw. Gelukkig is zijn
boek minder chaotisch. Inte
gendeel, een uitstekende
misdaadroman met op de
achtergrond een boeiend blik
in het leven van weten-
Crime de la crime
Weer een "Crime de la crime"
in het tweede lustrumjaar
van deze succesvolle serie
van De Arbeiderspers. En ik
zou er in één adem aan willen
toevoegen: weer een voor
treffelijke thriller. Steeds op
nieuw weten de samenstel
lers van deze serie hun doel
stelling waar te maken: hoog
tepunten te verzamelen uit
de misdaadlectuur sinds het
midden van de vorige eeuw.
"De babysit" van Andrew Co-
burn is van jongere datum.
Het verscheen nog geen drie
jaar geleden in Amerika en
de kritieken wezen wel uit
dat ook de beroepslezers zich
hadden laten meeslepen door
het harde, knap gecompo
neerde verhaal.
Als een gelukkig ouderpaar
van een avondje uit thuis
komt is hun baby verdwenen
en de babysit gruwelijk ver
moord. De politie gaat ver
geefs op zoek naar de dader.
De vader - het wachten beu
doet op zijn manier ook
In sobere maar direct aanspre
kende taal vertelt Coburn
hoe de verschillende draden
leiden naar een verrassende
ontknoping. Tegelijk fijn en
triest om te lezen.
KOOS POST
("De babysit" - Arbeiderspers -
ƒ24.50)
In het jongerenboek 'Alles
wordt anders' probeert au
teur Angelika Kutsch de pro
blemen te belichten die met
name meisjes zouden onder
vinden die vriendschap slui
ten met een gastarbeider. De
moeilijkheden van deze bui
tenlandse groep mensen met
werkloosheid, huisvesting,
taal en cultuur tegen de ach
tergrond van een liefdesver
houding. Aangescherpt wor
den de verschillen tussen
hem en haar vooral tijdens
een reis naar zijn geboorte
land. Dan is het niet de gast
arbeider die aanpassingspro
blemen heeft, maar bevindt
het meisje zich in die situatie.
Hoofdpersoon Silke wordt
zelfs voor het dilemma ge
plaatst een keuze te maken
tussen haar liefde voor hem
en dat voor haar geboorte
land want hij besluit te bly-
ven. Zij echter keert terug
naar Duitsland en hiermee
laat de schrijfster een
boeiend probleemgebied on
aangeroerd. De Poolse jonge
man Armin blijkt namelijk in
zijn vaderland een ander dan
hij eerder was: minder afhan
kelijk van haar, rustiger en
zekerder van zichzelf.
Het feit dat het in dit verhaal
om een Pool gaat en het meis
je een Duitse is, js ervoor ver
antwoordelijk dat de speci
fiek Pools-Duitse problemen
en geschiedenis de jeugdige
Nederlands lezers minder zal
aanspreken. Abstract gezien
zullen de aanpassingsproble
men ongeveer gelijk zijn of
het nu iemand uit Oost-Euro
pa betreft of een inwoner van
een land aan de Middellandse
Zee. Echter met name de
breed uitgemeten Duitse oor
logsgeschiedenis in Polen en
het feit dat een deel van dit
land wordt bezocht dat eens
Duits gebied was, maken de
geschiedenis voor ons min
der aansprekelyk. Daarbij
komt dat de levensschets
slechts vanuit de positie van
Silke wordt belicht en we in
de meeste gevallen maar
moeten gissen naar de ziele-
roerselen van Armin. Dat is
een gemis.
Ernstiger moet de kritiek zijn
op onlogische en op z'n minst
onduidelijke zinsconstruc
ties die veelvuldig in het
werkje opduiken. Of de au
teur zelf of de vertaling hier
aan schuldig zijn moet on
beantwoord blijven. Maar
wat moeten we aan met een
zin als: Maar het was ook een
beetje angst dat hij er op een
dag niet meer zou staan, al
hoewel ze hem graag
mocht. Of: Een gelijkmatig
sliffen en sloffen van hon
derden voeten. En deze: Sil
ke kreeg alleen maar ansicht
kaarten die anderen haar
stuurden. Of een aperte taal
fout als Cecilie en Antek die
sliep...in het dakkamertje.
Op z'n minst onverzorgd alle
maal en het versterkt de op
pervlakkige indruk die het
verhaal toch al achterlaat.
Volgens de flaptekst heeft
auteur Angelika Kutsch haar
stof uit gesprekken met een
aantal jonge mensen die
blijkbaar iets konden vertel
len over 'gemengde verhou
dingen'. Aan het resultaat te
beoordelen blijkbaar niet erg
veel...
Drukkerij Ploegsma heeft er
met het werkje dus geen ech
te aanwinst in het jongeren-
boekenfonds bij gekregen.
HANS SONDERS
"Alles wordt anders", Angelika
Kutsch, vert. Miek Dorrestein,
uitg. Ploegsma, 17,50.
Polygamie het samenleven van een man met meerdere v
tegelijk) komt in islamitische landen en grote gedeelten van
Afrika veelvuldig voor. 'Veelwijverij' verhoogt de status van de
man. Of de betrokken vrouwen met een dergelijke situatie ge
lukkig zijn is van ondergeschikt belang, hun mening wordt niet
gevraagd. Geheel in de lijn der traditie dient de vrouw zonder
morren en gelaten haar man te delen met andere vrouwen. De
buitenwereld hoort weinig tot niets over eventuele wrijvingen of
problemen.
In het boek 'Een lange brief, waarmee de Senegalese schrijfster
Manama BS in 1979 haar schrijfstersdebuut maakte, wordt voor
het eerst een beeld gegeven van de gevoelens en frustraties die
bij vrouwen opkomen wanneer hun man een tweede - meestal
jongere - echtgenote neemt. Mariama Ba, die onlangs op 52-jari-
ge leeftijd is overleden, kan worden beschouwd als een van de
eerste voorvechtsters van vrouwenemancipatie in haar land.
De titel van haar boek - dat nu pas in het Nederlands is vertaald -
'Een lange brief slaat op de vorm van de roman, de brief die
Ramatoelaye, een vrouw van middelbare leeftijd, ^chrijft aan
haar vriendin Aissatoe. Ramatoelaye bericht haar vriendin over
de rouwperiode die ze heeft afgesloten na de dood van haar
echtgenoot. Gaandeweg haalt de vrouw allerlei herinneringen
op aan haar jeugd, de kennismaking met haar man, hun huwe
lijksleven en de uiteindelijke ontgoocheling wanneer hij een'
tweede vrouw kiest en met haar gaat samenleven, nota bene de
schoolvriendin van een van hun dochters.
Ook Aissetoe heeft haar man moeten delen met een tweede echt
genote. Dwars tegen alle adviezen en tradities in heeft zij zich
niet bij de situatie neergelegd, maar haar echtgenoot verlaten
om een zelfstandig bestaan op te bouwen. Een opzienbarende
stap in een land als Senegal waar de vrouw een ondergeschikte
positie inneemt. Maar zowel Aissetoe als Ramatoelaye zijn dui
delijk bevoorrecht: beiden afkomstig uit de middenklasse, ge
schoold en belezen, geëmancipeerd en getrouwd met academici.
Hoewel Ramatoelaye zich bevrijd noemt van frustrerende ta
boes en tradities heeft zij niet het voorbeeld van haar vriendin
durven volgen, maar zich verbitterd geschikt in haar positie als
aan de kant geschoven echtgenote. De moed en wilskracht haar
man te verlaten ontbreken. Door haar opleiding heeft Ramatoe
laye alle mogelijkheden zich vrij en zelfstandig op te stellen.
Toch is zü in tegenstelling tot haar vriendin niet in staat alle
tradities overboord te zetten. Uiterlijk aanvaardt ze de situatie
gelaten en kalm, innerlijk voelt ze zich wanhopig en diep be
droefd.
Mariama Ba noemt Ramatoelaye en Aissetoe niet representatief
voor de Afrikaanse vrouw: de meesten komen niet tegen de poly
gamie in opstand. 'Een lange brief is toegespitst op de maat
schappelijke isolatie van de kleine groep getrouwde vrouwen
die polygamie wèl afwijzen. Maar dat maakt deze roman niet
minder belangwekkend, want de problemen van deze vrouwen
vormen een onderdeel van de conflictsituatie waarin veel Afri
kaanse landen momenteel verkeren. Het oud-koloniale Afrika
en haar bewoners moeten een harmonie zien te vinden tussen
koloniale tradities enerzijds en de behoefte om eigen identiteit
en onafhankelijkheid uit te dragen anderzijds.
Ook Ramatoelaye kent een dergelijke innerlijke tweespalt. Zij om
schrijft zichzelf als 'een scharnier tussen twee tijdvakken van
historische betekenis'. Een omschrijving die eigenlijk nog beter
past bij haar vriendin Aissetoe. Naast alle emancipatorische ge
dachten, het pleiten voor gelijkheid tussen man en vrouw
droomt Ramatoelaye nog steeds van een succesvol huwelijk,
een schoon en smaakvol ingericht huis en net opgevoede kinde
ren. De teleurstelling, vernedering, wanhoop, pijn en eenzaam
heid van Ramatoelaye en de wijze waarop Mariama Ba dit scala
van gevoelens verwoordt in soms prachtige, lyrische passages -
met complimenten aan de vertaalster - maken van 'Een lange
brief een indrukwekkende roman.
MARGOT KLOMPMAKER
'Een lange brief, Mariama BA, vert. Sonja Pos, uitg. Corrie Zelen, f 24,90.
Het plaatsen van brieven van lezers betekent niet dat de
i redactie de daarin weergegeven mening onderschrijft.
1 Brieven kunnen van redactiewege worden ingekort.
Plutonium (2)
Weinig mensen hebben de indruk
dat lang niet alle straling schade
lijk hoeft te zijn. In deze krant
(van 6 april) reageert mevrouw.
A. Kwaadgras-Van Nood dan
ook in die zin op mijn stukje
waarin ik onderzoek aanhaalde
dat overtuigend aantoont dat re
latief geringe hoeveelheden stra
ling eerder heilzaam dan schade
lijk zijn.
Als 'getuigen' noemt mevr. Kwaad
gras de vogelkundige Bartels en
de metaalkundige Fast. Geen
van hen zijn deskundigen op het
gebied van straling of van stra
lingsziekten; noch hebben zij
zich in die materie verdiept.
Waarom wordt aan hun opvattin
gen dan zoveel geloof gehecht?
Dat komt omdat die opvattingen
aansluiten bij wat men denkt
omdat het al zo vaak gezegd is:
straling is schadelijk.
Heel anders wordt daar echter over
gedacht door deskundigen die
reeds lang onderzoek doen. Zo is
in 1981 een voortreffelijk boek
(Straling in de samenleving) ver
schenen bij Stafleu's Weten
schappelijke Uitgeversmaat
schappij in Alphen aan den Rijn
(dus dicht bij huis).
Auteurs van dat boek zyn: (1) dr.
J.B.Th. Aten, hoofd afdeling fysi
ca van het medisch biologisch la
boratorium van T.N.O. in Rijs
wijk; (2) dr. P.P.W. van Buul. van
het laboratorium voor stralenge-
netica en chemische mutagenese
van de Leidse Universiteit; (3)
drs. J.A.G. Davids, bioloog bij
het Energieonderzoek Centrum
Nederland te Petten; (4) ir. Chr.J.
Huyskens, hoofd stralingsbe-
schermingsdienst van de T.H. te
Eindhoven; (5) prof.dr. F.H. So-
bels. hoogleraar in de stralenge-
netica en chemische mutagenese
aan de Leidse Universiteit; (6)
prof.dr. O. Vos, hoogleraar in de
celbiologie, histologie en micro
scopische anatomie aan de Eras
mus Universiteit te Amsterdam.
Hun oordeel sla ik hoog aan. en
ik kan iedereen dan ook aanra
den hun. niet gemakkelijke maar
wel voor leken geschreven, boek
eens goed te lezen.
Straling is helaas onvermijdelijk
bij kernenergie, maar er worden
wel zeer zorgvuldige maatrege
len genomen. Is het trouwens be
kend dat de helft van de ge
dumpte radio-actieve stoffen
niet afkomstig is van kerncentra
les, maar vooral van ziekenhui
zen? Dit antwoordde onlangs
staatssecretaris Ineke Lamber-
Hacquebard op kamervragen
Natuurlijk betekent het voortgaan
de niet dat we niet moeten zoe
ken naar 'alternatieve' bronnen.
Dat ben ik met n
Ze heeft echter ongelijk
ze denkt dat Zweden in 2015 de
gehele energiebehoefte kan dek
ken met zonne-energie. In Ne
derland ligt het echec van het
project Veldhoven nog vers in de
gedachten.
Dr. A.J. van Loon
(KEMA, Arnhem)
C. Vredenburghgaarde 2
Kortenhoef
(discussie gesloten red.)
Mensenrechten
De mensenrechten zijn al ruim der
tig jaar oud. De Nederlandse re
gering beschuldigt by monde
van minister Van der Stoel links
en rechts verre landen van het
schendenvan mensenrechten.
Maar hoe zit dat in Nederland?
Een paar voorbeelden.
Volgens artikel 23 van de Univer
sele Verklaring van de Rechten
van de Mens heeft iedereen recht
op vrije keuze van beroep. In Ne
derland wordt door de overheid
echter de term "passende ar
beid" gebruikt: als je passende
arbeid weigert word je gekort of
zelfs uitgesloten van de uitke
ring.
Dat laatste is dan weer in strijd met
artikel 25 van de "mensenrech
ten" waarin staat dat iedereen
recht heeft op een levensstan
daard die hoog genoeg is voor ge
zondheid en welzijn van zichzelf
en van zyn gezin. Waar je van
moet leven als je uitgesloten
bent van het recht op uitkering is
een vraag die de "sociale" dienst
niet belangriik vindt!?
Zelf heb ik een beroep gedaan op
de mensenrechten na te zijn uit
gesloten van het recht op uitke
ring. Het antwoord luidt dat, ook
al zou ik gelijk hebben, dit een
zaak is voor het parlement en
niet voor de sociale dienst. Dit
terwijl het ministerie van justitie
mij meldt dat ik ook voor admi-
nistratiefrechterlyke instanties,
waarvan de gemeente er één is.
een beroep op de mensenrechten
kan doen.
De reden van deze vreemde situa
tie is m.i. dat de mensenrechten
onbekend zijn; zowel voor de
burgers als voor de overheid.
Een andere reden is dat de over
heid nooit de hand in eigen boe
zem heeft gestoken. Zoals waar
schijnlijk zoveel mensen, denkt
de overheid dat schendingen van
de mensenrechten alleen voor
komen in communistische en/of
dictatoriale landen. Ik durf te
stellen dat alle artikelen van de
Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens, dat zyn er
dertig, op één of meer manieren
in Nederland worden geschon
den.
S. Wolters
Boshuizerlaan 52
Leiden
Economie
De niet aflatende stortvloed van
weekklachten over de Neder
landse economie lokken mij uit
om ook mijn mening over een en
ander uit te dragen. Wellicht is
dit iets voor uw rubriek Lezers
Schrijven:
Met de regelmaat van de klok
wordt het Nederlandse volk via
de diverse media overgoten met
de slechte berichten over onze
economie en de reacties daarop
vanuit de politiek en onze rege
ring.
Met welk voorstel onze regering
ook komt om het evenwicht tus
sen onze overheidsinkomsten en
uitgaven te herstellen, immer
zijn er weer partijen en belang
hebbenden die zo'n voorstel tor
pederen en even zoveel malen
blijkt ook weer hoe ons kabinet
bezig is met een vingerhoed het
door een gat van 1 meter door
snee vollopende schip drijvende
te houden.
Ik vind dan ook dat het nu hoog
tijd is dat met daadkracht aan
herstel van onze economie dient
te worden gewerkt. Dat betekent
dat men niet moet praten over
bezuinigingen op overheidsuit
gaven als men het toch weer niet
doet.
Er is immers wederom geen enkele
post en dus ook het totaal ervan
lager in 1982 dan 1981. Naar myn
mening zijn er enkele zaken es
sentieel voor het dringend ge
wenste herstel nl:
a. Duidelijke prioriteitsstelling by
Ryks- gemeentelijke- en Provin
ciale overheid, gericht op echte
terugdringing van de uitgaven.
b. Bestuurders op posten met een
vakgebied waarvoor zy tenmin
ste gedegen zyn opgeleid.
c. Het doemdenken en -handelen
doorbreken door het uitkerings
niveau van sociale verzekeringen
te handhaven evenals dat van de
lonen, zowel van werknemers bij
particuliere ondernemingen als
bij de overheid.
d. De bij de overheid bespaarde
middelen aanwenden ter verlich
ting van de lasten voor het be
drijfsleven.
e. Het aantal uitkeringsgerechtig
den verminderen door afstem
ming van de behoefte in relatie
tot het totale besteedbaar inko
men van als economische een
heid aan te merken huishoudens.
f. Het van overheidswege verschaf
fen van duidelijkheid in de voor
stellen, stabilisatie of verminde
ring van regels en voorschriften
(vooral op fiscaal gebied) en het
sterk bevorderen van innovatie,
zowelbij overheid als bedrijfsle
ven, zelfs indien dat op korte ter
mijn tijdelijk wat arbeidsplaat
sen kost (automatisering).
g. Zo nodig (afhankelijk van balans
inkomsten van uitgaven van de
overheid) tijdelijk een verzwa
ring van de inkomstenbelasting.
By de huidige progressie in de
tarieven levert dan echt ieder
een, dus uitkeringstrekkers,
loontrekker, ondernemers, vrije
beroepsuitoefenaar, rentenier,
aandeelhouders enz. enz, naar
draagkracht in en wordt de con
currentiepositie niet opnieuw ge
schaad.
Dit middel zal echter als allerlaat
ste mogelijkheid mogen worden
aangevoerd omdat aantasting
van de koopkracht van consu
menten gevolgen heeft voor de
inkomsten van overheid en be
drijfsleven.
A.M. van Dijk
Emmastraat 11
Leiderdorp
