Aanwijzingen voor complot
C
Golf van arrestaties
na rellen in Jakarta
Mislukte coup
in Spanje
afgezwakt
"Contact dissidenten en
Nederlandse ambassade
Ministers spreken
elkaar weer tegen
3-
Reagan betreurt dood van Nederlandse journalisten
Laat de schilder het beschermen.
In proces tegen hoofdverdachten
ZATERDAG 20 MAART 1982
Buitenland
(Van onze speciale verslaggever
Ruud Kreutzer)
PARAMARIBO - „Er zijn aanwij
zingen dat er contacten bestaan
tussen de Nederlandse ambassa
de en dissidente groeperingen in
Suriname". Dit zegt sergeant
Chas Mijnals, secretaris van het
Revolutionair Front in een
vraaggesprek dat ik vrijdag met
hem had. Volgens Mijnals waren
er ook contacten voor de coup
plaatsvond (vorige week donder
dag) met de plegers van de coup
met name met Surendre Rambo-
cus.
In een pamflet van het Revolutio
nair Front, van woensdag jl. staat
het nog iets duidelijker: „In de
eerste plaats was men blij in
kringen van de Nederlandse am
bassade. die ook intensief con
tact onderhield met de kazerne
vanaf het begin van de coup.
Verder was het natuurlijk feest
in de Amerikaanse ambassade".
Mijnals is een van de drie linkse
militairen die in augustus 1980
door Bouterse gevangen werd
gezet wegens een vermeende po
ging tot een linkse coup; later
Surinaamse sergeant Mijnals:
(maart 1981) werd hij weer vrij
plotseling vrijgelaten en opgeno
men als een van de leiders van de
revolutie.
Volgens de 34-jarige sergeant eer
ste klas is de Surinaamse pers
volledig in handen van kapitalis
ten die hun belangen aangetast
zien door het revolutionaire pro
ces. Maar dit is maar een middel,
want „de werkelijke krachten
die belang hebben bij het terug
brengen van de situatie van voor
februari 1980 (toen de militairen
de macht grepen) zijn Amerika,
en ook Nederland".
De bestuursstructuur die
teel in Suriname wordt opge
bouwd heeft twee poten: het Re
volutionair Front en de volksco
mités. In november 1981 werd
het Revolutionair Front opge
richt. Het is een overlegorgaan
van alle linkse groepen in Suri
name die de revolutie steunen.
De volkscomités zijn organisaties
waarin de bevolking per woon
wijk is ingedeeld en die moeten
fungeren als basisorganen van
de nieuwe democratie waar naar
Suriname streeft. De overeen
komst met de comités ter verde
diging van de revolutie in Cuba
zijn frappant maar voor Mijnals
is dit toeval: „We hebben geen
enkel voorbeeld genomen".
Hoe vrij zijn deze volkscomités?
Kunnen zij bijvoorbeeld een an
der koers gaan dan de leiders van
de revolutie willen'' Mijnals „De
vryheid om een heel andere kant
op te gaan'' Nee die hebben we
niet. Dat zal heel naief zijn. Als
algemeen in de organisatie (de
volkscomités vormen de basis
van een pyramide van bestuurs-
comités) een bepaalde lijn volgt,
dan zullen de comité's zich daar
bij moeten aansluiten.
Waarom geen referendum organi
seren zodat de mensen zich kun
nen uitspreken over het be
stuurssysteem'' Mijnals „Dat is
geen goed middel. Er kan heel
gemakkelijk mee gemanipuleerd
worden. Er zijn andere middelen
die beter zijn Wij sturen mensen
uit om met groepen mensen te
praten en dat wordt dan bij el
kaar gevoegd".
Is dat dan niet nog eenvoudiger te
manipuleren? „Bij een referen
dum kan men alleen maar ja of
nee zeggen. De argumentatie
verdwijnt. Dat is bij onze metho
de niet".
WASHINGTON, SAN SALVADOR, DEN HAAG (GPD) -
De Amerikaanse president Reagan heeft een diepgaand
onderzoek gelast naar de moord op vier Nederlandse
journalisten in El Salvador. Reagan liet gisteravond
via een woordvoerder verklaren hij de dood van de
vier Nederlanders „diep betreurde".
Anders dan de Nederlandse rege
ring, die, zoals minister van bui
tenlandse zaken Van der Stoel
vrijdagavond opmerkte, twijfels
heeft over ware toedracht, houdt
het Witte Huis vooralsnog vast
aan de officiële lezing van de Sal-
vadoriaanse autoriteiten. Die
luidt, dat de vier Nederlanders
zyn omgekomen bij een vuurge
vecht tussen guerrilla-eenheden
en legertroepen. De Salvado-
riaanse minister van defensie
heeft wel toegegeven dat de vier
door legerkogels zijn getroffen.
Hij koppelde daar tevens de
waarschuwing aan buitenlandse
journalisten aan geen contact te
zoeken met guerrilla-eenheden.
Het door Reagans woordvoerder
aangekondigde onderzoek wordt
verricht door de Amerikaanse
ambassade in El Salvador. Het
vindt volledig gescheiden plaats
van een Nederlands onderzoek,
dat op last van Van der Stoel ter
plekke wordt ingesteld door de
gevolmachtigd Nederlandse am
bassadeur in El Salvador, mr. J.
C. P. baron Speyart van Woer
den, die Mexico City als stand
plaats heeft. Hij arriveerde vrij
dagavond in de Salvadoriaanse
hoofdstad. Zijn eerste taak was
het regelen van het transport van
de vier lijken naar Nederland.
Volgens een woordvoerder van
het ministerie van buitenlandse
zaken is naar alle waarschijnlijk
heid niet voor dinsdag resultaat
te verwachten.
Neergeschoten
Zowel Nederlandse als buitenland
se journalisten, die vrijdag de
stoffelijke overschotten hebben
gezien, verklaarden dat de vier
van dichtbij zijn neergeschoten.
Er wordt bovendien op gewezen
dat de provincie Chalatenango
het domein is van regeringstroe
pen. Er zijn geen guerrillabases
gevestigd en er vonden de afge
lopen dagen ook geen vuurge
vechten plaats tussen leger en
verzetsstrijders.
Inmiddels is er onder de meer dan
200 buitenlandse journalisten in
San Salvador de nodige angst
uitgebroken. Vrijwel niemand is
vrijdag een kijkje buiten het Ca-
mino Real Hotel gaan nemen, en
dat is hoogst ongebruikelijk. Een
reportageteam van het weekblad
Panorama verklaarde gister
avond tegenover het persbureau
AP zo snel mogelijk El Salvador
te zullen verlaten. De ploeg
Maarschalk
vreesde dat leger en veiligheids
dienst het op Nederlandse jour
nalisten hebben voorzien.
Complot
Sommige journalisten vrezen dat
niet eens het leger direct voor de
dood van Koster en zijn metge
zellen verantwoordelijk is, maar
de vroegere chef van de Salvado
riaanse geheime politie, majoor
Roberto d'Aubuisson, nu de poli
tieke leider van ultra rechts.
Koster heeft d'Aubuisson, die zelfs
door juntaleider Jose Napoleon
Duarte ervan wordt beschuldigd
verantwoordelijk te zijn voor de
moord op de handen gedragen
aartsbisschop Romero, de afge
lopen maanden verschillende
malen onder de loep genomen.
Dat d'Aubuisson niet erg geluk
kig is met gedetailleerde berich
ten over zijn verleden is bekend,
evenals het feit dat hij nog altijd
een grote invloed in het leger
heeft, en met name op zijn vroe
gere post, de veiligheidspolitie.
De dood van de vier Nederlanders
heeft grote aandacht getrokken
in de Amerikaanse nieuwsme
dia. Zowel de Washington Post
als de New York Times openden
er vrijdag hun voorpagina's mee,
met koppen over respectievelijk
drie en twee kolommen. Verslag
gever Warren Hoge van de New
York Times schrijft onder meer,
dat bekenden Koos Koster had
den gesmeekt niet naar een af
spraak met guerrillastrijders te
gaan, nadat hij vorige week vrij
dag was gearresteerd onder ver
denking van contacten met re
bellen.
Volgens de relaties van Koster was
een afspraak gemaakt met de
guerrilla's dat Koster hun kam
pementen kon filmen. „Wij wa
ren zo opgewonden dat we niet
meer met elkaar wilden praten",
citeert de Times een van Kosters
relaties. „Zij dachten dat ze alles
met de politie hadden geregeld,
maar ik denk dat ze naief wa
ren".
Bij het veronderstelde „vuurge
vecht" tussen guerrilla's en rege
ringstroepen zouden ook drie re
bellen zijn omgekomen. Maar
journalisten in El Salvador vra
gen zich af hoe het komt dat de
opstandelingen vrijwel alle kon
den ontkomen, terwijl de hele tv-
ploeg werd neergemaaid. De mi
litairen die 's avonds naar San
Salvador terugkeerden, hadden
een filmcamera bij zich, een cas
sette met film en enkele rugzak
ken.
De journalist Hans van Gerven rechtsvan IKON radio en Koen Steendijk (links), de Nederlandse honoraire
consul in El Salvador na het identificeren van de lijken.
JAKARTA (AFP/UPI/DPA) - De
Indonesische politie heeft don
derdag na de rellen bij een ver
kiezingsbijeenkomst 240 mensen
gearresteerd, zo heeft het hoofd
van de veiligheidsdienst (Kop-
kamtib), admiraal Sudomo, gis
teren bekendgemaakt.
De sfeer in Jakarta bleef ook vrij
dag gespannen. De winkels wa
ren gesloten op last van het
stadsbestuur, het openbaar ver
voer lag stil en op verscheidene
plaatsen in de stad kwam het op
nieuw tot uitbarstingen tussen
militairen en betogers.
Sudomo ontkende dat er bij de rel
len doden waren gevallen. Wel is
officieel bevestigd dat er onge
veer 90 gewonden zijn. Welinge
lichte kringen maken melding
van elf doden.
Volgens Sudomo heeft een van de
arrestanten verklaard dat hij
geld had gekregen om rellen aan
te stichten. Onderzocht wordt
nog van wie dat geld afkomstig
is. De rellen van donderdag bra
ken uit op een verkiezingsbijeen
komst van de regeringsgetrouwe
Golkar-blok, waar minister van
voorlichting Ali Murtopo het
woord zou voeren. Honderden
jongeren begonnen onder het
roepen van islamitische leuzen
stenen in de menigte te gooien,
staken het (lege) podium in
brand en rukten partij-affiches
weg.
Militairen die in de lucht schoten
verspreidden de menigte, maar
tot diep in de nacht trokken
groepjes door de stad, waar rui
ten werden ingegooid en auto's
in brand gestoken. Het was de
eerste gewelddadige uitbarsting
in de campagne voor de algeme
ne verkiezingen van 4 mei
Gisteren patrouilleerden overal in
de stad gewapende militairen.
Op verscheidene plaatsen wer
den ze door betogers bestookt
met stenen en soms met molo-
to v-cocktails. Militairen met
pantservoertuigen zetten de ach
tervolging in van betogers die
auto's in brand staken en zelfs
probeerden een supermarkt in
lichterlaaie te zetten. Volgens
waarnemers zijn de meeste beto
gers afkomstig uit de sloppen
wijken van Jakarta. Ze kozen
vooral de wijken van de kleine
handelaren, onder wie veel Chi
nezen, tot doelwit. Een deel van
de betogers zou behoren tot de
islamitische partij PPP, die ove
rigens ontkent iets met de rellen
te maken te hebben.
ADVERTENTIE
Chaotische OP EC-vergadering
Tsjoeikow
overleden
MOSKOU (AP) - Maarschalk Wa-
sili Tsjoeikow, de held van de
verdediging van Stalingrad en de
man die na de aanval van het Ro
de Leger op Berlijn in 1945 de
Duitse capitulatie in ontvangst
nam, is op 82-jarige leeftijd
overleden.
Na de Russische overwinning bij
Stalingrad, die de Duitse opmars
tot staan bracht en een wending
betekende in het verloop van de
oorlog, leidde Tsjoeikow zijn
troepen naar het Donjetsbekken,
vervolgens naar de Krim en Wit-
Rusland alvorens de laatste aan
val op Berlijn in te zetten
mm
Uw huis is waarschijnlijk uw meest
waardevolle bezit. Dus is het dubbel
en dwars regelmatig onderhoud waard
Natuurlijk, schilderen kost geld.
Maar repareren is stukken duurder.
Stel daarom samen met de schilder een
onderhoudsplan voor uw huis op.
Publikatie van het Bedrijfschap Schildersbedrijf te Rijswijk (ZH).
WENEN (GPD) - De vergadering
van de olieministers van de
OPEC-landen is vrijdagavond
laat chaotisch afgebroken met
uitspraken en verklaringen van
de olieministers, die elkaar op
nagenoeg alle punten tegenspra
ken. De Saoediarabische oliemi
nister sjeik Yamani kwam het
eerst uit de conferentiezaal op de
12e verdieping van hotel Inter
continental in Wenen en vertelde
de wachtende journalisten dat er
een overeenkomst was bereikt
die volgens sjeik Yamani in
houdt dat de olieproduktie van
de OPEC-landen tot 18 miljoen
vaten per dag wordt terugge
schroefd. De basisprijs zal vol
gens de Saoediarabische minis
ter blijven by 34 dollar per vat
Tot de andere ministers, die de
conferentiezaal en het hotel ver
lieten. behoorde de Venezolaan
se olieminister dr. Humberto
Calderon Berti, die vertelde dat
de vergadering zaterdagmorgen
zou worden voortgezet in ver
band met „technische moeilijk
heden" en een „berg proble
men", die na de bijeenkomst van
vrijdag zijn blijven liggen Dat
bleek ook inderdaad het geval te
zijn. Hij verklaarde dat er geen
overeenkomst was bereikt in de
zin waarin de Saoediarabische
olieminister Yamani zich had
uitgesproken.
Als er vrijdag al besloten is dat de
totale produktie van de OPEC-
landen omlaag moet, dan moeten
de olieministers nog altijd onder
ling uitmaken welk land zijn pro
duktie terugsnoeit en met hoe
veel De meeste landen zijn hele
maal niet bereid hun produktie
verder omlaag te brengen. De
vergaderende olieministers zit
ten verder nog voor het pro
bleem wat er moet gebeuren met
de olieprijzen van de OPEC-lan
den, die hun prezen al hebben
verlaagd omdat zij anders hun
olie aan de straatstenen niet
kwijt raken.
Maandag gaat het geruchtma
kende proces tegen de leiders
van de mislukte coup in het
Spaanse parlement op 23 fe
bruari 1981 zijn vijfde week
in. Na twee weken waarin de
verveling hoogtij vierde, om
dat het voorlezen van de (al
bekende) aanklacht vrijwel
geen nieuwe lichtpunten op
leverde, zijn de laatste veer
tien dagen alle kopstukken,
luitenant-generaal Milans del
Bosch, generaal Armada en
overste Tejero. aan een per
soonlijk verhoor onderwor
pen. Die laatste fase van het
proces biedt voldoende inte
ressante elementen om een
voorlopige tussenbalans op
te maken.
„Het is maar goed dat de bezet
ting van het parlement op vi
deobeelden is vastgelegd, an
ders hadden de beklaagden
zeker geprobeerd te bewijzen
dat er nooit een staatsgreep
had plaatsgevonden",
schreef een Spaanse krant
een dezer dagen in een sar
castisch commentaar over de
gang van zaken op het pro
ces. En met ten onrechte. Een
van de favoriete tactieken
van de beklaagden en de ad
vocaten is tot dusver geweest
het bagatelliseren van de
coup, door het gebruik van
een afgezwakte terminologie.
Zo wordt de staatsgreep stee
vast aangeduid als 'de ge
beurtenissen' of 'het incident
van de 23e februari De over
val op het parlement heet eu
femistisch 'de onderbreking
van de installatie van de rege
ring'. De gegijzelde ministers
en parlementariërs mogen
geen 'gijzelaars' worden ge
noemd; 'tijdelijk vastgehou
den' is volgens generaal Ar
mada, die aan dat thema een
uitvoerige uitweiding be
steedde, een juistere kwalifi
catie Kolonel San Martin
ontstak zelfs openlijk irt
toorn toen de coup werd be-
stempeld als 'rebellie'.
"Borrelpraatje"
In bepaalde opzichten herhaalt
zich de geschiedenis. Net zo
als bij Tejero's 'operatie Gala
xia' (een plan daterend uit
1978 om het paleis van pre
mier Suarez te overvallen)
het geval was, probeert nu
Armada zijn ontmoeting met
Milans del Bosch op 10 janua
ri 1981 in Valencia, waar zij
hun eerste samenzwenngs
plannen uitbroedden, af te
schilderen als een simpel
'borrelpraatje\
Ook de bijeenkomst op 18 ja
nuari in Madnd, waar de
coup zijn definitieve beslag
kreeg, noemde generaal Tor
res Rojas niet meer dan 'een
uitwisseling van ideeën'. Al
leen bij die laatste opmerking
kwam de militaire aanklager
in actie: .Als er van een uit
wisseling van ideeën sprake
was, waarom dreigde Milans
del Bosch dan iedereen die
ook maar iets zou loslaten
over die bijeenkomst, tot aan
zijn dood te achtervolgen?"
Lofuiting
Het toppunt van persoonsver
heerlijking van de beklaag
den vormde de loftuiting van
de advocaat van generaal
Torres Rojas, Qum Tana, aan
het adres van Tejero, waarin
hij deze niet alleen zyn res
pect en bewondering, maar
zelfs zijn jaloezie betuigde.
Maar de spil waar het proces
tot nu toe om draait, is de po
ging om koning Juan Carlos
te compromitteren en mede
verantwoordelijkheid voor
de staatsgreep in de schoe
nen te schuiven.
Hoewel Armada na een langdu
rig kruisverhoor van de advo
caat van Tejero, Lopez Mon
tero, schoorvoetend toegaf
dat hij persoonlijk de indruk
had dat de koning er zo over
dacht, is dat toch wel een
smalle basis gebleken om de
koning medeplichtigheid te
verwijten aan de coup. Het
alibi van de beklaagden - aan
vankelijk aangegrepen om de
rest van het leger mee te kry-
gen, in het proces gebruikt
om zich te kunnen beroepen
op gehoorzaamheid aan de
opperbevelhebber van de
Spaanse strijdkrachten - een
soort 'Befehl ist Befehl' - is
door allerlei tegenstrijdighe
den volstrekt ongeloofwaar
dig geworden.
Zo legde Milans del Bosch, die
prat gaat op zijn koningsge
zindheid en hang naar disci
pline. herhaalde oproepen
van de koning naast zich neer
om de staat van beleg in Va
lencia te herroepen. Nadat
Tejero het parlement was
binnengestormd 'in naam der
koning', weigerde hy op ver
zoeken van Armada en Mi
lans in te gaan om telefonisch
contact op te nemen met het
koninklijke paleis. Toen de
secretaris van de koning, Sa-
bino Fernandez. Tejero aan
de lijn kreeg, gooide Tejero
de hoorn op de haak
Duel
Ronduit teleurstellend is ech
ter het verloop van het proces
wat betreft de opheldering.
Het proces heeft vaak meer
weg van een duel of tweege
vecht tussen Armada en Mi
lans, die elkaar de schuld in
de schoenen proberen te
schuiven over de vraag wie
van de twee nu precies de
hoofdrol in het drama heeft
gespeeld. Milans schuilt Ar
mada de zwarte piet toe, met
alleen vanwege diens ver
trouwenspositie by de ko
ning, maar ook omdat Arma
da voorbestemd zou zijn de
nieuwe premier te worden in
de 'oplossing Armada": een
nieuw kabinet met militai
ren, dat onder Armada's lei
ding het politieke proces in
andere, meer autoritaire ba
nen zou leiden, maar binnen
het kader van de grondwet.
Volgens eigen zeggen had Mi
lans niet meer voor ogen dan
te proberen een aantal radica
lere komplotten te neutralise
ren, die met geweld een einde
aan de democratie wilden
maken. Armada, volstrekt
geïsoleerd in het proces, deed
eigenlyk niets anders dan al
le beschuldigingen van de
hand wijzen. De zogenaamde
operatie Armada was alleen
maar een verzinsel van de
pers Dat hij op de avond van
de staatsgreep zich toch als
premier had willen aandie
nen (wat door Tejero verhin
derd werd) was een besluit
dat pas in de loop van de be
wuste avond genomen was.
zo beweerde Armada
Waarheid
Met tegenzin had hy deze op
lossing geaccepteerd, zich
opofferend om zodoende een
eind aan de bezetting te ma
ken. Een geste, waar hy ove
rigens wel het fiat van zyn di
recte superieur voor had ge
kregen, na consult met de ko
ning. maar waar duidelijk by
gesteld was dat het aanbod
om premier te worden zuiver
'a litre personnel was'. Alleen
het aanbod aan Tejero om het
land per vliegtuig te verlaten
werd collectief gesteund
door de legertop
De verklaringen van Armada
en Milans zyn op de meeste
punten volstrekt tegenover
gesteld. maar wie preci« (kt
waarheid spreekt, dat blykt
geen enkel moment. „Ik ge
loof dat ik de waarheid
spreek", luidde het verweer
van Armada. „Maar liegen de
anderen dan?", luidde de we
dervraag van een van de ad
vocaten. „En de repliek van
Armada „Dat zou ik niet wil
len beweren, dat is niet
exact".
Verwarring
Op een groot aantal punten
heeft het proces de verwar
ring alleen maar vergroot.
Zoals de vraag wat precies de
rol is geweest van de majoor
van de militaire inlichtingen
dienst Cesid. wat er waar is
van de omstreden ontmoe
ting tussen Tejero en Armada
twee dagen voor de coup Wie
de militaire autoriteit is ge
weest die de nieuwe regering
zou komen aankondigen tn
het parlement, is raadselach
tiger dan voorheen, nu alle te
kenen erop wyzen dat Arma
da die autoriteit met geweest
kan zijn.
Te vrezen valt, gezien de sfeer
op het proces, de tolerantie
van de president en de wei
nig diepgaande vraagstelling
van de aanklager, dat de ont
brekende stukjes van de gi
gantische legpuzzel ook in
het verdere verloop van het
proces met op tafel zullen ko
men
'GERRIT JAN HOEK
