"Elitair? Daar is geen sprake van
Het oproepen van
'n masculine sfeer
'Metselen' aan een geestelijk bouwwerk
Vrijmetselarij "werken aan jezelf"
Louis Alink en Jaap de Waard: vrijmetselarij brengt mensen bijeen
PAGINA 4
Lelden
DINSDAG 16 MAART 1982
LEIDEN - Grapjes over vrijmetselarij,
daar heeft er Louis Alink (zelf vrijmet
selaar) een aantal van in voorraad.
"Een vrymetselaar, zo wordt wel ge
zegd, is iemand die voor zichelf bezig
is. Of: een vrijmetselaar is een metse
laar die buiten de cao valt. Of: een vrij
metselaar, die metselt er maar wat op
los".
De huidige vrijmetselarij (m Nederland
zo'n kleine zevenduizend leden) heeft
echter niets met het edele metselwerk
van doen. Het woord vrijmetselaar is
een (eigenlijk onjuiste) vertaling van
het Englse freemason. Dat is weer een
samentrekking van de woorden frees
tone zacht gesteente) en mason
steenhouwer). De freemasons waren
ambachtslieden die zich in de Midde
leeuwen bezighielden met het bouwen
van gothische kathedralen (Chartres,
Amiens, Reims). Het bewerken van
stenen voor de kerken gebeurde in een
ruimte er naast, aangeduid als loge.
Aan het einde van de Gothiek verdwe
nen met name op het vasteland van
Europa de meeste loges. Maar in
Groot-Brittannië kon een aantal zich
handhaven door ook niet-ambachtslie-
den op te nemen; eigenlijk het begin
van de huidige vrijmetselarij. Rond
1734 werd in Den Haag de eerste (sym
bolische) loge van vrijmetselaars op
gericht. In de residentie is nu ook - en
dat sinds 1756 - het bestuur van de Or
de van Vrijmetselaren onder het
Grootoosten (heeft te maken met licht-
symboliek) der Nederlanden geves
tigd. Daaronder vallen zo'n 114 loges,
verspreid over het land.
Verbanden tussen de oude - ambachte
lijke - vrijmetselaars en de nieuwe vrij
metselaars liggen vooral in de symbo
liek. Troffel, passer, winkelhaak en
schietlood keren daarin terug. De
'zachte steen' is nu de mens geworden
waaraan geschaafd moet worden.
"Werken aan jezelf', noemt Alink dat.
D'66-er Zeevalking (minister yan ver
keer en waterstaat en ook vrijmetse
laar) formuleert het zo: "Was de loge
destijds de werkplaats voor de tot
standkoming van de stoffelijke kerk,
nu wil zij de werkplaats zijn voor de
totstandkoming van een geestelijk
bouwwerk, een bouwwerk dat de ge
hele mensheid wil omvatten en dat in
de loge symbolische gestalte krijgt".
Dat 'werken aan jezelf gebeurt in een
kader van ceremonieën en ritualen.
Alink: "Een sterk emotionele sfeer,
waarbij zulke sterke gevoelens wor
den opgeroepen dat je het niet kunt
navertellen".
Zo is er eerst de inwijding als leerling,
dan na een jaar gezel en uiteindelijk
meester. Dan werkt de vrijmetselaar
in dienst van de 'Opperbouwmeester
des Heelals'. Wie of wat dat is, dat mag
iedere vrijmetselaar zelf invullen. Dat
ondogmatische - de vrijmetselarij is
niet op een duidelijke ideologie of filo
sofie gegrondvest - beschouwen vrij
metselaars als een wezenskenmerk
van de hun beweging. "Niet voor niets
is de vrijmetselarij in dictaturen van
zowel links als rechts verboden".
Zeevalking weer: "De loge is de ideale
Westeuropese samenleving in em
bryonale vorm. De werkplaats waar
ruimte is voor ieder die zichzelf noch
beter noch minder acht dan zijn mede-
LEIDEN - De vrijmetsela
rij is altijd omgeven met
een waas van mysterie.
Pas de laatste tijd treedt
de beweging wat meer
naar buiten en vooral vo
rig jaar werd het 225-ja-
rig bestaan van de Neder
landse vrijmetselaars-or
de breed uitgemeten in
de media. Een jaar na de
orde is nu de beurt aan de
Leidse loge La Vertu (de
deugd). Over het hoe en
het waarom van de vrij
metselarij bijgaande ver
halen.
LEIDEN - "Ik moet dan altijd denken aan een verkoper
die je een jasje wil aansmeren". Louis Alink weet een
voorbeeld om de aantrekkelijke kanten van de vrijmetse
larij te duiden. "Maar dat jasje, dat zit me helemaal niet
lekker. Komt die verkoper met een ander jasje. Hij houdt
vol, maar nee, dat jasje zit me ook niet lekker. Wat zegt
nou de vrijmetselarij? De vrijmetselarij zegt: zoek zelf je
jas maar op. Zoek zelf maar een jas die lekker zit, maar
neem daar dan ook de consequenties van. Want: de vrij
metselarij heeft geen bepaalde leer. Integendeel, de vrij
metselarij wijst juist op de eigen verantwoordelijkheid
van de leden".
Hij zit zelf nu zo'n jaar of acht bij
de Leidse loge La Vertu. Het be
valt hem prima. Komt uit een ka
tholiek nest "en had attijd wat
moeite met alle dogma's, on
danks alle vrijheden die je ook in
het katholieke geloof aantreft".
Via (vrijmetselaar) Mozart en
met name Die Zauberflöte, waar
"vanaf de eerste tot en met de
laatste regel ideeën van de vrij
metselarij uitspreken", kwam
Alink in aanraking met de vrij
metselarij.
Dat ontbreken aan dogma's dreef
ook Jaap de Waard in de armen
van de vrijmetselarij. Hij is pas
vijf jaar lid van l'Age d'Or, de
tweede loge in Leiden. "Bij mij is
het eigenlijk op een wat negatie
ve manier gegaan. Ik heb een
streng calvinistische opvoeding
gehad. Mijn vader was predikant
en had niet zoveel op met die
vrijmetselarij. Hij leende me
toen een boek, waarin de vloer
werd aangeveegd met de ideeën
van de vrijmetselarij. Maar ik
dacht: verhip dat is best leuk, die
vrijmetselarij. Niet zo dogma
tisch en dat sprak me wel aan.
Eigenlijk is de vrijmetselarij het
meest oecumenische wat je je
kunt voorstellen. Alle geloven
kom je er in tegen".
De Waard: "Nee, er is geen plaats
voor uitgesproken atheïsten. Je
moet als vrijmetselaar wel een
opperwezen, in ons geval de Op
perbouwmeester des Heelals er
kennen. Alleen hoe je dat verder
invult, is jouw zaak".
Louis Alink (links) en Jaap de Waard: "Eigenlijk is de vrijmetselarij het meest oecumenische wat je je kunt
voorstellen".
De Waard: "Ja...dat weet ik eigen
lijk niet.... nee, ik denk dat ik
daar het antwoord op schuldig
moet blijven". Alink: "Je kunt
die twijfel natuurlijk positief uit
leggen. Als dat is van: 'er zal toch
wel wat zijn', dan denk ik dat er
voor zo'n man wel plaats is in de
vrijmetselarij".
De Waard: "Nee, dat komt zelden
voor. Er worden eigenlijk maar
een paar criteria gehanteerd. Dat
van het opperwezen dus en dat
hij in zijn omgeving goed bekend
moet staan. Hij moet een paar re
ferenties opgeven, waar we in
lichtingen over hem kunnen krij
gen. En hij moet gevoelig zijn
voor de symboliek, maar ja: hoe
meet je dat?" Alink": Nee, dat
kun je natuurlijk niet echt hard
maken".
"Bij La Vertu zullen we ook nopit
iemand botweg peigeren. Mocht
hij nu toch per sé willen, dan ma
ken we hem duidelijk waarom
niet". De Waard: "Krijgen we de
indruk dat hij van de Vrijmetse
larij maatschappelijk beter
hoopt te worden, dan valt hij ook
af. Dat laatste is meteen één van
de verschillen met sommige ser
vice-clubs, zoals de Rotary. Voor
een beter baantje hoef je bij ons
niet te komen. Je moet ook jezelf
aanmelden. Principieel zelf de
stap doen. Want als je uitnodigt
selecteer je ook gelijk".
"Er doen nogal wat verhalen over
de vrijmetselarij de ronde die
pertinent niet waar zijn. Dit is er
zo één. Ook dat het elitair zou
zijn. Geen sprake van. Juist niet,
het komt onder alle lagen van de
bevolking voor. Alle soorten be
roepen. En bovendien: ook poli
tiek is het ontzettend verschil
lend. Van PvdA tot WD gaat het
hier heel plezierig met elkaar
om". Alink: "Dat maakt het na
tuurlijk ook zo charmant. Het
bijeenbrengen van mensen die
anders gescheiden blijven".
De Waard wijst naar Alink en zich
zelf: "Zien wij er dan uit alsof we
uit de tijd zijn? Nee toch zeker?
Kijk, in de kern is het natuurlijk
oeroud. Maar de rituelen, de ma
nier waarop, wordt geregeld bij
gesteld". Alink: "Laat ik het zo
zeggen: het unieke van de vrij-,
metselarij is dat het het talent
heeft om eigentijdse in de oude
vorm samen te brengen. De vrij
metselarij conserveert inderdaad
een gevoel voor tradities. Maar
haaks daarop staan mensen die
midden in de maatschappij
staan, die in 1982 leven, die nu
een job hebben. Het is juist de
opgave die twee elementen te
verbinden".
Alink: "Nee, als organisatie is de
vrijmetselarij niet politiek of
maatschappelijk actief'. De
Waard: "Vanuit de loges worden
wel stichtingen in het leven ge
roepen die aan liefdadigheid
doen: weeshuizen, blindenwerk
en dat soort dingen". Alink: "Nu
is het natuurlijk zo dat dat socia
le werk in de loop der jaren ge
ringer is geworden. De noodzaak
was weg. Ja, op dit moment
wordt het weer actueel".
- Maar uit dat laatste spreekt toch
een soort filosofie, terwijl de vrij
metselarij zegt dat niet te hebben.
De Waard: "Zo bekeken wel. Een
soort gelijkheidsbeginsel. Ieder
moet gelijke kansen krijgen.
Maar dan toch niet zozeer als sys
teem, als wel als organisatie.
Ethisch, humaan in die zin. Maar
driehonderd vrijmetselaren bete
kent ook: driehonderd verschil
lende meningen. Niet echt een fi
losofie waarvan uit wordt ge
gaan. En dat is natuurlijk verrek
te leuk". Alink: "Het lijkt nu alle
maal zo serieus hè, die vrijmetse
larij. Maar zo zwart-wit is de rea
liteit natuurlijk ook niet. Maar
we kunnen ook best lachen.
Krom liggen zelfs, tot je niet
meer bijkomt".
De tempel van de Grootorde in Den Haag. "Om redenen van sentiment"
hadden sommige leden van la Vertu er moeite mee als de tempel aan de
Steenschuur zou worden gefotografeerd. Dat is in al die jaren nog nooit
gebeurd-
LEIDEN - Broeder Alink had het
in zijn inleiding met overhead
projector nog zo duidelijk ge
zegd: in de vrijmetselarij staan
de meningen niet tegenover el
kaar maar naast elkaar. "Niet
proberen iemand te overtuigen
van je gelijk, maar meningen
juist vergelijken. Proberen el
kaar te begrijpen", zo hield hij
zijn gehoor voor.
Niettemin voelde mede-broeder
Dek zich toch door één van de
weinige dames in een twistge
sprek meegesleurd. Waarom nu
weer zo'n mannenclubje, vroeg
zij zich af. Dek wenste daar niet
te diep op in te gaan: "Ik snap
het al: U wilt gaan discussiëren
en daar heb ik helemaal geen be
hoefte aan".
Maandagavond 1 maart: in haar ge
bouw aan de Steenschuur houdt
de Leidse vrijmetselaarsloge La
Vertu (225 jaar oud) een avond
voor belangstellenden. Vijf broe
ders - zoals men elkaar onderling
pleegt aan te spreken - achter een
tafel, zo'n 25 vrouwen en man
nen er voor, in afwachting.
"Vrijmetselarij, wat is dat nou ei
genlijk?" Broeder Alink mag de
avond openen en en vertelt iets
over de achtergronden, geschie
denis en bedoelingen van de al
tijd wat in een waas gehulde vrij
metselarij. Volledige bevredi
ging kan hij niet geven, zo beseft
Alink zelf al: "Er bestaat geen
boekje: dit is nu vrijmetselarij. Ik
zeg altijd, het is geen leer het is
een methode. De vrijmetselarij,
dames en heren, reikt middelen
aan om aan jezelf te werken met
als doel beter MENS met vier
hoofdletters te worden".
Inderdaad, 'dames en heren', want
hoewel La vertu een strikt man-
nengezelschap is, bleek ook de
andere sexe met een handjevol
vertegenwoordigd. "Een extra
welkom", had voorzitter Huys-
man ze nog royaal toegewenst.
Niettemin belaagde één van de
dames het panel voor aan de tafel
met wat stekelige vraagjes. "Ik
wil gewoon wat graven. Volgens
mij missen jullie juist de rol van
de vrouw. Is een vrouw nou niet
juist een verrijking van de
sfeer?".
Een prikkel tot discussie die broe
der Dek ontliep, maar broeder
De Waard nam de handschoen
op. "Mevrouw, U kunt toch niet
ontkennen dat onder gelijke se
xe een aparte sfeer geeft. Dat is
helemaal geen kwestie van dis
criminatie. Het gaat om het op
roepen van een zuiver masculine
sfeer".
Zijn tegenspeelster wenste zich
echter nog niet gewonnen te ge
ven: "Het is toch ook zo dat een
vrouw iets extra's kan geven".
De Waard: "Natuurlijk, dat kan.
Maar nu, in de huidige opzet,
voelt een man zich onder zijn ge
lijken. En dat geeft een heel ei
gen sfeer. Dat is toch ook wat
waard. En bovendien: niemand
is toch tot zoiets is verplicht?".
"Nou", rondde de vrouw de discus
sie af: "Ik vind het jammer voor
U". Overigens: er zijn in Neder
land nog twee andere vrijmetse
laarsclubs waar vrouwen wel
welkom zijn: le Droit Humain en
Vita Feminea Textura. De laatste
is zelfs alleen v
Hilariteit
Enige hilariteit ontstaat als de af
faire rond de Italiaanse vrijmet
selaarsloge P 2 wordt aangesne
den. "Inmiddels zo'n beetje de
hamvraag", lacht voorzitter
Huysman. 'Propaganda 2' - een
loge die niet officieel bij de Ita
liaanse Orde was aangesloten -
drong onder leiding van de oud
fascist Lucio Gelli in allerlei la
gen van het bedrijfsleven en
overheid door. Zo ontpopte de
loge zich tot een soort 'zenuw
centrum' van allerlei misdadige
activiteiten en zou zelfs betrok
ken zijn geweest bij plannen
voor een staatsgreep. Halverwe
ge vorig jaar werd P 2 opgerold.
"Ons is die hele zaak ook niet hele
maal duidelijk", moet Alink be
kennen. "In elk geval waren er
twee loges die P2 heetten. Eén
officiële (regulier, zoals dat on
der vrijmetselaars wordt ge
noemd) en dan die andere, die ir
reguliere loge. Dat soort loges
ontstond omdat vijftig jaar gele
den Mussolini alle bezittingen
van de vrijmetselaars in beslag
had genomen. Er liepen daar
voor nog wat schadeclaims en
om mee te kunnen profiteren
hadden mafia-leden schaduwlo-
ges opgericht".
"In elk geval: zoiets is bij ons on
mogelijk. Alle loges in Neder
land zijn ingeschreven in het ver-
enigingsregister. Iedereen die
dat wil, kan bij de Kamer van
Koophandel inzicht krijgen in de
ledenregisters".
Eigen boezem
Toch, zo beseft De Waard, heeft de
vrijmetselarij het ook een beetje
aan zichzelf te wijten als de affai
re ook de Nederlandse loges in
een kwaad daglicht stelt. "Die
waas van mysterie, dat is ook on
ze eigen schuld. Daarvoor moe
ten we de hand in eigen boezem
steken. Te lang heeft de vrijmet
selarij zich alleen met innerlijke
zaken bezig gehouden en is men
te weinig naar buiten getreden.
En dat terwijl er helemaal geen
behoefte is aan die geheimzin
nigheid. U kunt bijna allesvan
ons weten. Nee, niet alles. Er zijn
dingen die niet bekend mogen
worden gemaakt. Als we bijvoor
beeld gaan vertellen over zoiets
als het inwijdingsritueel, dan is
de kick weg".
Alink: "Laat ik er nog dit aan toe
voegen: ook over die ritualen
kun je in boeken alles over te we
ten komen. Maar door daar juist
veel over te lezen, gaat de grote
grap verloren".
Age d'Or
Van het vijftal achter de tafel valt
De Waard enigszins uit de toon.
Hoewel allen broeders, maakt hij
deel uit van de tweede vrijmetse
laarsloge, die Leiden rijk is: l'A
ge d'Or. Een loge die tweemaal
werd opgericht: de eerste keer in
1758 (een jaar na La Vertu) en de
tweede keer in 1963. Dat komt
omdat l'Age d'Or in 1770 na
twaalf jaar van 'metselen' alweer
werd gesloten.
"Daar is wel een aardige anekdote
aan verbonden", weet De Waard.
"Destijds in de achttiende eeuw
was La Vertu iets van de geset
telde burgerij en l'Age d'Or meer
academisch getint, voornamelijk
studenten. Nu is het in de vrij
metselarij goed gebruik datje bij
uitwiselingen de gasten vrij
houdt. Als de leden van l'Age
d'Or dan bij La Vertu op bezoek
kwamen, dan hadden ze kenne
lijk een week lang niet gegeten.
Ze maakten dus en masse ge
bruik van de hartelijkheid van
La VQERTU OM ER WEER
VOOR EEN WEEK TEGEN TE
KUNNEN. Dat leidde al gauw
tot allerleid strubbelingen, waar
voor zelfs de grootmeester per
koets uit Den Haag overkwam.
Uiteindelijk is l'Age d'Or toen
maar weer opgeheven en is een
aantal leden overgestapt naar La
Vertu".
In het begin van de jaren zestig
werd vanuit loge La Vertu l'Age
d'Or andermaal opgericht. De
Waard: "Er waren nogal wat ver
schillen van opvatting. La Vertu
is typisch op continentale leest
geschoeid, terwijl wij (l'Age
d'Or) meer voor de Engelse
aanpak voelen. Dat betekent:
wat losser, wat meer ongedwon
gen".
Dat neemt overigens niet weg dat
de samenwerking optimaal is.
Beide loges maken gebruik van
het gebouw aan de Steenschuur
en het werkjaar wordt gezamen
lijk geopend. "En U ziet het: ook
bij zo'n voorlichtingsavond pre
senteren we ons gezamenlijk.
Dat is nu voor de eerste keer,
maar het lijkt me beslist voor
herhaling vatbaar".
Repelsteel
Repelsteel. de vereniging die de
ecologische winkel
getarisch eethuis
Breestraat 19 beheert, organi
seert vanavond om 20.15 uui
een voorlichtingsavond. Be
halve informatie over Repel
steel is er een lezing
'ternatieve baby- en kleuter
voeding en een 'vragenronde
over voedsel en ecologie.
de
al-
Hengelsport
Hengelaar H. Moenen is win
naar geworden van de vijf
viswedstrijden die de H.S.V.
Zuid-West in de afgelopen
wintercompetitie heeft geor
ganiseerd. H. Moenen viste
een lengte van 27 m. en 90 cm.
bij elkaar.
De verdere uitslag: 2. W. Moe
nen 105 stuks-2247 cm 3 J
de Os sr. 97-1931:4. D. Schou
ten 85-1862: 5. C. Jansen 84-
1807: 6. A. Mooyman 81-1731:
7. W. van Berkel 85-1718: 8. J
Boef 71-1717: 9. H. v.d. Laan
76-1703: 10. I. Mazurel 62-
1543.
Meiden
De meidengroep van de KWJ
organiseert speciaal voor
schoolverlatende en werkloze
meisjes van 15 tot plusminus
21 jaar drie informatieavon
den over: solliciteren, sociale
dienst, arbeidsbureau, streek
school enz. "De informatie
wordt gegoten in spel, film en
kwis". De eerste avond op 22
maart begint om 19.30 uur.
Wil je je opgeven, bel dan
Marja (131968), Winnie
(131622) of KWJ, Koppen-
hinksteeg 2, Leiden, tel:
121139.
Aan de borst
Vrouwen die willen worden
geïnformeerd over borstvoe
ding kunnen op woensdag
's avonds terecht aan de Zoe-
terwoudseweg 128. Om 20.00
uur begint de informatie
avond.
Thee? Thee!
In de aula van het rijksmuseum
voor Volkenkunde aan de
Steenstraat vinden donder
dagavond 18 maart alsmede
vrijdagmorgen en -middag
19 maart voorstellingen
plaats van de Japanse theece
remonie, onder leiding van
de Japanse theemeester Ka
wasaki en echtgenote. Aan
sluitend op de theeceremonie
zal deze Japanse enkele tra
ditionele Japanse dansen uit
voeren. De aanvangstijden
zijn: donderdagavond (20.00
uur), vrijdagmorgen (11.30)
en vrijdagmiddag (14.30)
