Omdat er anders niets gebeurt
O
C
Ontwikkelingshulp en adoptie<yp-afstarid
ZATERDAG 6 MAART 1982
PAGINA 19
De Derde Wereld komt steeds
dichterbij. Missie en zending
hebben grotendeels
plaatsgemaakt voor particuliere
organisaties die via het systeem
van individuele adoptie van
kinderen en projecten de
problematiek op het niveau
'van-mens-tot-mens' brengen.
De regering doet er via het
ministerie van
ontwikkelingssamenwerking
nog een schepje bovenop.
Maar tegelijkertijd kampt de
maatschappij met een
economische crisis. Door deze
moeilijk situatie moeten de
hulporganisaties en het
ministerie zich een weg zien te
banen.
Door Annemiek Ruygrok
en Anneloes Timmerije
Wat brengt tienduizenden Nederlanders ertoe elke
maand een vast bedrag uit te trekken voor een kind
of project in de Derde Wereld? Waarom groeien or
ganisaties als bijvoorbeeld Foster Parents Plan -
ondanks de economische recessie - tegen de ver
drukking in? Waarom krijgen regeringen het niet
of nauwelijks voor elkaar om via het belastingfor
mulier meer geld beschikbaar te krijgen voor ont
wikkelingssamenwerking en de hulporganisaties
wel?
Eigenlijk is het te gek om los te
lopen: Nederland geeft 1,5
procent van het nationaal in
komen aan de Derde Wereld.
En daarmee is ons land in de
westerse wereld al een koplo
per. Geen enkel EG-land bij
voorbeeld haalt die 1,5 pro
cent oftewel het minimale
plafond van 0,7 procent van
het bruto nationaal produkt.
Maar zelfs die 1,5 procent is
maar een schijntje van het
bedrag dat werkelijk nodig is
om in de Derde Wereld struc
tureel iets te kunnen doen.
En door de huidige recessie
loopt dat schijntje nog terug.
De mensen gaan immers
minder verdienen, waardoor
het totale nationale inkomen
daalt. Maar wanneer de mi
nister van ontwikkelingssa
menwerking zou vragen om
een verruiming van zijn be
groting, zouden de grootste
moeilijkheden ontstaan.
Particuliere hulporganisaties
kennen die problemen niet.
Integendeel zelfs. De Neder
landers zijn gul als het gaat
om 'nun' geadopteerde kin
deren of projecten op af
stand.
Jaloezie
Het ministerie van ontwikke
lingssamenwerking is niet
onverdeeld blij met die ten
dens. "Het is niet goed dat de
hulp zich richt op één kind,
één gezin of één project.
Daardoor komen mensen in
een bevoorrechte positie te
staan. En dat wekt alleen
maar jaloezie op". Die jaloe
zie kan zich ontladen in een
ware hetze tegen het betref
fende kind of gezin. Het is
geen uitzondering dat jaloer
se dorpelingen in de Derde
Wereld het huisje van zo'n
'bevoorrecht' gezin in brand
steken of de familie bedrei
gen.
Een ander nadeel van de adop-
tie-op-afstand is, aldus
woordvoerster Betty van den
Bos van Ontwikkelingssa
menwerking, dat vaak de al
lerarmste kinderen niet aan
de bak komen. "Er wordt te
veel ingespeeld op de vraag.
De mensen hier willen een
leuk, knap, gezond kindje.
Het moet representatief zijn.
Gehandicapte kinderen, mis
vormde kinderen komen
vaak niet in aanmerking. En
juist die hebben het meest
die hulp nodig".
Nut
Anderzijds is Ontwikkelingssa
menwerking ook overtuigd
van het nut van de hulporga
nisaties. Want in feite vormen
die meer dan een aanvulling
op het werk, dat door Ontwik
kelingssamenwerking worai
verricht. Het ministerie
werkt dan ook vaak samen
met organisaties in die zin,
dat de hulpstichtingen dik
wijls aankloppen bij Ontwik
kelingssamenwerking, om
dat zij een bepaald project
zelf niet meer kunnen 'be
happen'. "Wanneer een pro
ject te groot wordt, kloppen
ze wel eens bij ons aan om
subsidie. Wij beoordelen of
dat project past in ons beleid
en verlenen die subsidie dan
wel of niet".
Volgens Betty van den Bos zijn
de hulporganisaties niet de
schuld van het fenomeen
'adoptie-op-afstand', maar
het Nederlandse publiek.
'Dat wil in direct contact
staan met de kinderen in de
Derde Wereld Dat eist een
directe controle. En dat wil
weten wat er met zijn geld ge
beurt'.
komitee twee
Die bezwaren die er (kunnen)
bestaan over de werkwijze
van de hulporganisaties gel
den nog het minst voor Ko
mitee Twee, een niet zo be
kende organisatie, die toch al
vijf jaar bestaat. Hulp aan de
basis, geweldloosheid, kans
arme kinderen zijn veelge
bruikte begrippen van Inge
Herrebout, bestuurslid van
het Komitee. Vanwaar die be
trekkelijke onbekendheid?
"We timmeren niet zo gek veel
aan de weg. Dat heeft uiter
aard te maken met onze
ideeën over hulp aan kansar
me kinderen in de Derde We
reld. De drang om een grote
organisatie te worden is bij
ons afwezig. We willen klein
blijven om de dialoog duide
lijk te houden. De projecten
die we nu hebben kunnen we
goed bemannen. Komitee
Twee werkt bijna uitsluitend
met vrijwilligers. Groter wor
den zou betekenen, dat wij de
zaak niet echt goed meer
kunnen bolwerken", aldus
Inge Herrebout.
"Wij hebben ongeveer vierdui
zend vaste adoptanten, die
maandelijks tussen de twin
tig en vijfentwintig gulden
betalen. Samen met giften en
subsidies komen wij aan een
budget van rond de één mil
joen gulden per jaar. Wy heb
ben drie grote projecten: ge
handicapte weeskinderen in
Vietnam, een kindertehuis in
Bangladesj en de bouw van
schooltjes in Brazilië".
"Eerlijk gezegd is het geen ge
richte keus geweest. We zijn
er als het ware ingerold. Ko
mitee Twee is voortgekomen
uit het Komitee voor Vietna
mese Weeskinderen. Na de
oorlog in Vietnam is deze or
ganisatie om verschillende
redenen uiteengevallen. Wat
er overbleef was een handje
vol vrijwilligers en een mil
joen gulden in kas. Daar za
ten we dan, wel geld maar
geen projecten. Aanvankelijk
hebben we geprobeerd ons
adoptantenbestand by een
andere organisatie onder te'
brengen. We kregen echter
van alle kanten het advies om
het werk op onze eigen wijze
voort te zetten. Aartsbis
schop Dom Helder Camara
was, vanwege zijn bekend
heid met de Derde Wereld
problematiek en zijn ideeën
over geweldloosheid, voor
ons op dat moment de aange
wezen persoon om verder ad
vies te vragen. Via hem zijn
we in contact gekomen met
priester Dom Marcello, die in
het Braziliaanse Guarabira
met kinderen werkt. Sinds
die tijd steunt Komitee Twee
zijn werk".
"In het na-oorlogse Vietnam
was het niet meer mogelijk
om direct hulp te bieden.
Toch wilden we de kinderen,
die altijd het meest de dupe
zijn van een oorlog, blijven
H.P. Kolk:
"Men ziet
meer in
gezin
Inge
Herrebout:
"Ontwikkelingshulp
moet
naar twee
kanten
werken".
steunen. In samenwerking
met het VU-ziekenhuis in
Amsterdam hebben wij een
kinderziekenhuis in BaVi op
gezet. Onze betrokkenheid
met de gehandicapte wees
kinderen in Vietnam hebben
wij overgehouden aan het
werk met het Komitee voor
Vietnamese Weeskinderen.
De boeddhisten, met wie wij
in die tijd samenwerkten,
hebben ons weer attent ge
maakt op een boeddhistisch
kindertehuis in Bangladesj,
wat dringend hulp nodig
had".
Behalve deze drie grote projec
ten heeft Komitee Twee nog
de zogenaamde vijf-procent-
pot, waaruit jaarlijks geld
gaat naar kleinere, kortlopen
de projecten. Ook steunt het
Komitee met dit geld wel
eens projecten van andere or
ganisaties. Het basiscrite
rium daarbij is alleen reeds
bestaand opbouwwerk te
steunen. "De vraag moet uit
de Derde Wereld zelf komen.
Deze organisaties moeten op
een geweldloze manier hulp
bieden aan de 'basis'. De eer
ste levensbehoefte, dat staat
bij ons centraal. Dus eten,
drinken, onderdak, onder
wijs etc.".
Een kleinschalige organisatie
dus, dat Komitee Twee. Het
heeft bijvoorbeeld geen tele
foon, alleen maar om de on
kosten zo laag mogelijk te
houden.
In schril contrast hiermee staat
het Foster Parents Plan.
Riant gezeteld in een Amster
dams herenhuis en met een
bestand van 95.000 adoptief
ouders, die elke maand vijf
enveertig gulden leveren
voor 'hun' kind, zit FPP min
of meer op rozen.
De organisatie valt of staat met
het adoptie-op-afstand-sys-
teem. Dat wil zeggen: de
adoptie-ouders krijgen zes
keer per jaar een briefje van
hun kind (vaak opgesteld
door een maatschappelijk
werker), eens per jaar een
rapport over het wel en wee
(voortgangsrapport) en een
foto van het kind met het he
le gezin. De pleegouders op
hun beurt kunnen de kinde
ren kaarten en pakjes sturen.
i succesformule
"Ze vinden het enig brieven en
kaarten te krijgen, ook al
kunnen ze niet lezen of
schrijven", verdedigt direc
teur Kolk de werkwijze van
zijn organisatie.
Kraaltjeseffect
Dus toch het spiegeltjes- en
kraaltjeseffectToch de ellen
de inde ontwikkelingslanden
op een commerciële manier
aan de man brengen?
Kolk ontkent heftig: "Beslist
geen liefdadigheid. En het is
geen plicht om die brieven en
kaarten te beantwoorden.
Maar men wil hier in Neder
land toch een stukje bewijs
zien"? FPP gaat er volgens
zijn zeggen steeds meer toe
over om hele gemeenschap
pen te adopteren. "Maar met
handhaving van het adoptie-
op-afstand-systeem".
Kolk geeft dat niet zonder meer
toe. Maar zijn blijdschap dat
er per dag honderd adoptan
ten bijkomen, spreekt boek
delen. "Zo'n kind is dan meer
de vertegenwoordiger van
een gemeenschap of project.
Het komt niet tegenover de
anderen in een bevoorrechte
positie te staan. Want de rest
van die gemeenschap profi
teert even hard mee"
Terre
des
Hommes
Rob Dessauvagie van de stich
ting Terre des Hommes (di
recte hulp aan kinderen in
nood) glimlacht peinzend:
"Het zijn jouw woorden,
maar ja dat is zo".
Terre des Hommes 'doet' ook
aan individuele adoptie
Maar neigt steeds meer naar
het systeem van hele projec
ten, groepsadoptie of project
adoptie
"We willen voorkomen dat een
kind in een uitzonderingspo
sitie terechtkomt. Bovendien
is het veel duurder, zeer ar
beidsintensief. De mensen
die daar werken hebben hun
handen al vol. Als ze dan ook
nog briefjes naar de pleegou
ders moeten schrijven. We
houden wel vast aan een jaar
lijkse verantwoording Con
trole moet er zijn. Om de dne
jaar evalueren we de projec
ten: is het nog wel nodig zo
veel geld, zoveel hulp te stu
ren? Kan het met minder
ook"?
Komt er door de economische
recessie minder geld bij jullie
binnen?
Dessauvagie: "Niet minder,
wel anders. Vroeger kregen
we meer algemene giften In
de trant van jullie zien maar
wat voor goeds je ermee doet
Nu zyn de mensen meer pro
ject-gencht Ze willen mee
helpen aan een specifiek
plan".
De economische achteruitgang
vormt blijkbaar dus geen
aanleiding de portemonnee
te sluiten voor hulp aan de
Derde Wereld. Ook Boude-
wyn Poelman, coördinator
van de Gast aan Tafel-actie
van de Novib. zegt dat het
(nog) niet nodig is aan extra
fondswerving te doen. "Er is
een groeiende onderstroom
in de Nederlandse bevolking
die steeds meer interesse
krygt voor wat er in de Derde
Wereld aan de hand is. Men
sen dénken erover. Ik geloof
dat de bijdrage voor ontwik
kelingshulp gewoon tot het
huishoudpakket is gaan be
horen. Ik vind dat een ver
heugende ontwikkeling".
De voornaamste doelstellingen
van Novib zijn: de steun aan
organisaties die streven naar
ontwikkeling van de aller
armsten in ontwikkelingslan
den en voorbchting en be
wustwording van Nederlan
ders over de situatie van
mensen in die ontwikkelings
landen.
De Novib trekt nogal wat geld
uit voor informatiemate
riaal. Is dat geld niet beter op
z'n plaats in de Derde-We
reldlanden?
"Nee, wy vinden informatie
een belangrijk onderdeel van
de Derde Wereld-problema
tiek. Mensen hier moeten we
ten wat daar gebeurt en voor
al wat wij, de ryke landen, er
in stand houden. Als wij hier
de import uit de zogenaamde
lage lonen landen blijven te
genhouden, dan blokkeren
wy daarmee de ontwikkeling
van de arme landen. Boven
dien los je met geld alleen het
probleem niet op. Je hebt het
uiteraard nodig, maar net zo
belangryk is het bewustwor
dingsproces van de mensen
hier. Die moeten goed op de
hoogte zyn'.
Gezien de forse geldstroom
naar de particuliere hulpor
ganisaties lykt het erop dat
de Novib gelijk heeft
Alleen is ook de Novib niet zo
gelukkig met het adoptie-op-
afstand-systeem
"Ik ben ervan overtuigd dat
Foster Parents Plan met de
beste bedoelingen te werk
gaat. Ik zet zelf alleen wat
vraagtekens bij de manier
waarop zij werken Het uit
gangspunt is zeer individu
eel Het is eigenlijk een aspi
rientje voor het geweten
Maar het blyft by symptoom
bestrijding Het is geen op
lossing voor het vraagstuk".
Geen oplossing
Dat hulp aan de Derde Wereld,
zoals het nu via de particulie
re 9rgamsaties gebeurt, geen
echte oplossing biedt, daar
van zijn ook de organisaties
zelf overtuigd.
Dat hun systeem niet altyd
even 'fris' overkomt, bestry
den ze evenmin. Om met di
recteur Kolk van Foster Pa
rents Plan te spreken: "Men
sen blijven mensen. Een ge
zin is enigszins controleer
baar. Daar lopen ze warmer
voor dan voor een waterput".
Zolang de Nederlanders zich
'schuldig' maken aan die
hang naar contróle, zal de
hulp aan de Derde Wereld
dus in deze vorm blyven be
staan Je kunt het symptoom
bestrijding noemen, een aspi
rientje voor het geweten of
gewoon liefdadigheid. Maar
zowel het ministerie van ont
wikkelingssamenwerking,
als de hulporganisaties zelf
en ook de vrijwilligers die ui
de Derde Wereld werken zyn
ervan doordrongen dat het
tenminste iets is. Omdat er
anders niets gebeurt.
Rob Dessauvagie: "Mensen leren op eigen benen te staan'
