Jharley Toorop, eigenzinnige
ochter van beroemde vader
3
J
té
'Dilemma
rammelt
OVERZICHTSTENTOONSTELLING IN UTRECHT
cheepvaart
ENSDAG 24 FEBRUARI 1982
Kunst
PAGINA 25
GAG-I, een stille Busteresque',
hield veel beloften in voor het
vervolgprogramma 'Dilemma',
dat gisteravond in de Leidse
Schouwburg voor veertig beta
lende bezoekers door het Tsje
chisch Slapstick-ensemble werd
gebracht
Maar die belofte werd de drie
kwartier vóór en de dne kwartier
nó de pauze beslist niet ingelost.
Het door Bons Hybner en het
GAG-theater uit Praag gebrachte
(Concerto Grosso' of 'Dilemma',
een 'groteske met katharsis',
rammelde werkelijk aan alle
kanten.
Waarschijnlijk lag het artistiek fa
len gisteren niet zo nadrukkelijk
aan de auteur van 'Concerto
Grosso', de eerder genoemde
Hybner. of aan de regisseur Pe
ter Scherhaufer. Het is waar
schijnlijk het totale gebrek aan
humor, dat gisteravond voor het
niet eens zo heel erg mat reage-
rend-publiek het artistiek débé-
cle veroorzaakte.
Jan Vnuk (de matroos), Vladimir
Chlouba (de sergeant), Vladimir
Cabalka (de officier) en Mano
Catastrofiani (de virtuoos) deden
in elk geval hun uiterste best de
door haar marginale bezetting
moeilijk te bespelen schouw
burg nog wat kleur en warmte te
geven.
Maar de 'White Starlight Company'
met als troffee de 'Blauwe Wim
pel' voor het snelheidsrecord
kon helaas ook niet voor meer
diepgang zorgen. Ook de in de
Engelse, Franse, Duitse cn
Spaanse taal afgestoken 'zwem
vestinstructies' kwamen als wei
nig relevant over. De verwijzin
gen naar de werken van een
tweetal componisten maakten
ook al niet veel goed. Natuurlijk
is het prettig te luisteren naar de
Liebestraum nr. 3 van Liszt of
naaf de Etude nr. 3 van Chopin,
maar daarmee ontstaat niet auto
matisch een goede theatervoor
stelling.
Het gegeven van de jonge vanété-
artiest, die zich in april 1912 als
verstekeling aan boord van een
boot begeeft om in Amerika een
betere toekomst op te bouwen,
spreekt absoluut te weinig tot de
verbeelding. Het gedwongen
"feestelijke pianoconcert" is
even geforceerd als het totale
theaterprogramma.
Slechts vertederend was de over
handiging door één der acteurs
van de bloem aan een kleine
meisje op de eerste rij, die zeer
duidelijk bij het Tsjechische ge
zelschap hoorde
BERT KOEKEBAKKER
IECHT Het meest bij-
ndere aan haar schilde-
en zijn de ogen: sterk
rgrote ogen, waarin zich
ms de ruiten van haar
ïlier weerspiegelen. Wat
lange halzen zijn bij de
Duwefiguren van Mo-
jliani, dat zijn de ogen
de geportretteerden
n Charley Toorop.
is lang stil geweest om deze
ilderes. De enige overzichts
toonstelling die ooit aan haar
rk was gewijd, was in 1951,
r jaar voor haar dood. Het al-
g onvindbare boek over haar
i A. M. Hammacher dateert
i een jaar later. In dertig jaar
i veel gebeuren, maar ook ver
en gaan: er zijn nieuwe gene-
ies opggroeid voor wie Char-
Toorop niet meer was dan een
im, of hooguit de signatuur op
tele schilderijen, verspreid
%r diverse musea.
!om is het meer dan een daad
fi eenoudige rechtvardigheid,
er nu in het Centraal Mu-
jlm ruim honderd schilderijen
■een handvol tekeningen van
jar hand bijeen zijn gebracht,
ff een imposant beeld geven
|i haar kunstenaarschap en
pi haar persoonlijkheid.
jiatiek
iley Toorop was de begaafde
fphter van de Nederlandse (ei-
filijk Nederlands-Indische)
lilder Jan Toorop en zijn En-
Ise vrouw Annie Hall. Uiterlijk
let zij - een klein, fanatiek
luwtje - sterk op haar moeder
pben geleken, maar van haar
fier had zij het schilderstalent
Jrfd.
•erd geboren in 1891, dus in de
l toen haar vader zijn mooiste,
veelal door dromen geïnspireer
de werk maakte. Haar ouders
vermoedden talent, maar zoch
ten het in de verkeerde hoek:
Charley kreeg vioollessen, maar
die studie hield zij niet vol. Wat
dan? Op de tentoonstelling zijn
wat tekeningen en „verfwerkjes"
te zien uit haar kindertijd, die al
heel aardig ogen. Een tekening
van haar vader aan de arbeid
toont door de originele opstel
ling van de figuur al een heel ei
genzinnig talent. Zij was toen
acht jaar!
Een academische opleiding kwam
blijkbaar niet in aanmerking,
met zo'n vader, zij leerde de
schilderkunst thuis en in 1911
exposeerde zij in de kunstzaal
van haar vader op Walcheren.
Daar zat toen een hele schilders
bent, Jacoba van Heemskerck en
Piet Mondriaan hebben er ook
gewerkt. Mondriaans Vuurtoren
te Westkapelle vindt zijn tegen
hanger in Vuurtoren in de avond
van Charley Toorop.
Ismen
Wie in 1891 is geboren, is twintig
jaar in 1911, d.w.z. dat zij volwas
sen werd op een moment dat de
ismen van de 20ste eeuw over de
wereld begonnen te razen. Zij
heeft het allemaal meegemaakt:
het luminisme, het kubisme, het
expressionisme het sociaal-rea-
lisme. Zij onderging een diep
gaande invloed van Vincent,
maar wonderlijk genoeg niet of
nauwelijks van haar vader.
Hooguit één enkele gekleurde te
kening, Innocentia, doet in de
symboliek aan de oude Toorop
denken.
Wel is zij in Zeeland in aanraking
gekomen met theosofie en anth-
roposofie met bijbehorende sym
bolen (de aura's op de kinderpor
tretten!), terwijl die vuurtoren
„het omhoog strevende manne
lijke principe" schijnt te verte
genwoordigen.
Charley moet het als kind niet
makkelijk hebben gehad. Haar
ouders gingen voor jaren uit el
kaar, zij groeide op in Engeland
en toen vader en moeder, inmid
dels katholiek geworden, elkaar
weer hadden opgezocht, moest
Charley ook naar de kerk.
Huwelijk
Het schijnt geen sinecure te zijn
geweest, Jan Toorop tot vader te
hebben - de oude heer kreeg in
de jaren 20' tot overmaat van
ramp zowaar nog fascistische
sympathiëen. Maar Charley zag
kans onder zijn invloed en de ka
tholieke sfeer thuis vandaan te
komen: zij trouwde, 21 jaar oud,
met de jonge filosoof Henk Fern-
hout. Zij gingen wonen in het
Noordhollandse Bergen, waar zij
ondanks al haar omzwervingen
toch steeds weer is teruggekeer-
d.
Vijf jaar zijn ze samen gebleven,
drie kinderen werden geboren.
Toen begreep Charley dat zij niet
voor het huwelijk deugde, of het
huwelijk niet voor haar. Het jon
ge paar ging uit elkaar. De moe
der en haar kinderen (Edgar,
John en Annette) vonden een tij
delijk onderkomen bij de Am
sterdamse kunsthandelaar Jac.
Vecht in zijn „Huis 1813" aan de
Amstel.
Het is merkwaardig enkele oude
kritieken op haar werk te lezen,
die in de catalogus zijn opgeno
men, en die niet onverdeeld gun
stig zijn voor de kunstenares.
Men noemde haar werk „opzette
lijk rauw" en „te gemakkelijk ge
smeerd". Zelfs H. P. Bremmer,
die later grote waardering voor
haar werk zou tonen, constateer
de in 1917 dat haar techniek „on
beholpen" was, al vond hij te
vens dat de kracht die van het
werk uitging, dit bezwaar over
won.
Treden
Daar zit iets in. Ook wie het latere
en sterkere werk kent en dus ge
neigd is de vroegere schilderijen
als evenzovele treden op de trap
omhoog te beschouwen, zal moe
ten toegeven dat het werk tot
1920 nog weinig geschikt is om
van haar talent te overtuigen.
Het echte, het onvergetelijke, het
onnavolgbare moest nog komen.
In 1919 en 1921 verbleef zij in Pa
rijs en daar ontstonden enkele
schilderijen, die haar een heel
eind vooruit zouden brengen.
Daar is Place Contrescarpe, een
erg geslaagd werkje dat de inti
miteit van dit pleintje achter het
Quartier Latin voortreffelijk
weergeeft, en daar is ook het
dubbelportret: Moeder en kind,
het begin van een hele reeks
(zelfportretten, die gaandeweg
het belangrijkste deel van haar
oeuvre zullen gaan vormen.
Niet voor niets opent de expositie
met een collectie schilderijen
waarop de kunstenares zichzelf
heeft uitgebeeld, een serie die de
vorm aanneemt van een autobio
grafie, uitlopend op de werkelijk
tragische zelfportretten uit de
laatste maanden voor haar dood-
Moeder en kind
Moeder en kind is in veel opzich
ten een prototype van het echte
Charley Toorop-schilderij. Twee
gezichten die een belangrijk deel
van het doek vullen, en die pal
naar voren kijken en zonder dat
er een onderlinge relatie uit
spreekt.
Dit vindt men in tal van schilderij
en uit later jaren terug, tot in de
grote groepsportretten Maaltijd
der vrienden en de Bremmer-
groep, opstellingen van perso
nen die in werkelijkheid nooit zo
naast elkaar kunnen hebben ge
staan of gezeten, omdat de licha
men die bij deze hoofden horen,
elkaar zouden verdringen.
Het zijn zeer meesterlijke shilderij-
en (men lette bij de Maaltijd op
de magistrale kop van Gerrit
Rietveld en op het drietal vader,
moeder en zoontje Raedecker,
Vrouwenfiguren, geschilderd door Charley Toorop en tot 12 april te zien
in het Centraal Museum in Utrecht.
die welhaast een afzonderlijk
groepsportret vormen!), ook al
hebben zij de structuur van een
veld vol paddestoelen.
Sowjet-invloed
In de jaren 20' heeft zich, ongetwij
feld onder invloed van de Sowje-
trussische film en Sowjet-affi-
ches (Charley Toorop heeft tot
haar dood het communisme aan
gehangen), in haar werk een zeer
persoonlijke vorm van sociaal-
realisme kenbaar gemaakt.
Zeemanskroegen waren in die tijd
in de mode - de dichter Marsman
gaf zijn al te week bevonden col
lega Anthonie Donker opdracht
in Katendrecht te gaan dansen! -
en men vindt er hier enkele zeer
fraaie. Volkslogement herinnert
rechtstreeks aan Gorki's Nachta-
syl en, heel opmerkelijk, ook
haar zelfportretten nemen in de
ze jaren een proletarische allure
aan.
Maar het sprekendste voorbeeld is
toch Vijf Zeeuwse Boeren uit
1930, een stuk dat in zijn forse
patetiek onmiddellijk herinnert
aan... de Mijnwerker, de teke
ning van haar vader die destijds
in socialistische kring al net zo
populair was als de Zonnebloe
men van Van Gogh of - in meer
burgerlijke milieus - het Hertje
van Van Meegeren.
Rotterdam
De grote creatieve periode van
Charley Toorop ligt tussen 1920
en 1940. Uit de oorlogsjaren zijn
er nog wel enkele zeer treffende
schilderijen, zoals Arbeiders
vrouw in ruïnes en Clown (met
een achtergrond van het ver
woeste Rotterdam, ontleend aan
een krantefoto!), en in 1950 is er
nog dat grandioze stuk Drie ge
neraties, waarop de schilderes
zichzelf, een portretkop van haar
vader door John Raedecker en
haar eveneens schilderende zoon
Edgar heeft ondergebracht. Maar
de winterse takken op de zelfpor
tretten vertellen hun eigen ver
haal. Dit leven neeg naar het ein
de, ook al was de kunstenares bij
haar dood nog pas 64 jaar.
HANS VAN STRATEN
De tentoonstelling blijft tot en met
12 april in Utrecht.
Bioscopen
e bioscopen
DR (121239): "Stripes", da. 14.30,
en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30, 19.00
£15 uur, al.
Itvoorstelling: "Mad Max", vr. en
|30 uur, 16 jr.
ERA (124919): "Nijinski". da. 19.00
&15 uur, al.
fermatinee: 'Tom en Jerry festi-
fca., zo. en woe. 14.30 uur.
|tvoorstelling: "The Omen", vr. en
1.30 uur, 16 jr.
1 (124130): 'Arthur", da. 14.30,
en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, al.
2: "Dr. No", da. 14.30, 19.00 en
uur, zo. ook 16.45 uur, 12 jr.
3: "Passione d'Amore", da. 14.30,
en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 16
't"
4)10 (133210): "The French lieute-
s woman", da. 19.00 en "21.15 uur,
n vr. 14.30 uur, 12 jr.
ermatinee: "Frank en Frey", za.
toe. 14.30 uur, zo. ook 16.45 uur.
NON (123875): "The Canonball
- da. 14.30, 19.00 en 21.16 uur, zo.
16.30, 19.00 en 21.15 uur, al.
(125414): "The lady is a tramp", da.
19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15, 16.30,
en 21.15 uur, 16 jr.
itvoorstelling: "De snelle meiden",
1.30 uur, 16 jr.
copen Alphen
reserveringen 01720-20800)
O 1: "The Can^iball run", da. 18.45
leepvaartinformatie over
e grote en kleine vaart
unt u van maandag tot en
iet vrijdag telefonisch ver-
rijgen via nummer
71-144941, toestel 218. Bel-
ïn tussen 9 en 12 uur.
en 21.15 uur, zo. ook 16.15 uur, do. en vr.
ook 13.30 uur, al, za. ook 24.00 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Dumbo", za. tm. zo.
13.45 uur.
EURO 2: "The Canonball run", da.
13.30, 18.45 en 21.15 uur, zo. ook 16.15
Nachtvoorstelling: "Het vergeten conti
nent", za. 24.00 uur, 16 jr.
EURO 3: 'Tarzan, the apeman", da.
13.30, 18.30 en 21.00 uur, zo. ook 16.00
Nachtvoorstelling: "Beauty body", za.
24.00 uur, 18 jr.
EURO 4: "This is Elvis", do. en vr. 13.30,
18.30 en 21.00 uur, za. 19.00 en 21.30 uur,
zo. 16.30, 19.00 en 21.00 uur, ma., di. en
woe. 18.30 en 21.00 uur, al., za. ook 24.00
uur, 16 jr.
"Ik ben Joep Meloen", za. tm. woe. 13.45
uur, al.
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
Exposities
Rijksmuseum voor Volkenkunde
Steenstraat 1, t/m 3/10, "Indianen van
Mexico, Azteken in 't verleden, Nahua's
van heden", ma. t/m za. van 10-17 uur,
zo. en feestdagen van 13-17 uur.
Galerie Denise Stephan - Bakker-
steeg 18-20, tentoonstelling Bas
van der Poll, aquarellen en gra
fiek, t/m 21/2, vr. za. zo. van 13.30-
17.30 uur.
Art-tea-house De Oude Rijn - Stille Ma
re 4, t/m 21/2, tentoonstelling van aqua
rellen en litho's van Lies Valerius, di. t
m za. van 10-17 uur do. tot 21 uur, zo.
11-17 uur.
Openbare Bibliotheek - Nieuwstraat,
febr., tentoonstelling van kinderboeken
voor de leeftijdsgroep van 0-4 jaar, ma.,
woe., do. van 10-20.30 uur., di., vr. van
10—16.30 uur en za. van 10—13 uur.
GREENWAY: "Ik ben Joep Meloen",
do., vr. 19.00 uur, za. 16.00 uur, zo. tm.
woe. 15.30 uur, ma. en di. 19.00 uur, al.
"Bruce Lee in Nieuw Guinea", za. 19.00
uur, zo. 18.15 uur, woe. 19.00 en 21.00
uur, 16 jr.
"Fort Apache the Bronx", do. tm. za.
21.15 uur, zo. 20.45 uur, ma. en di. 21.15
uur, 12 jr.
Kindermatinee: The Aristocats", za.
14.00 uur. zo. tm. woe. 13.30 uur.
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Ik ben Joep meloen", da.
14.45, 18.45 en 21.15 uur, al.
CITY 2: "Escape to victory", da, 14.45
(beh. woe. en za.), 18.45 en 21.15 uur, al.
Kindermatinee: "Kuifje en de zonne
tempel", za. en woe. 14.30 uur.
CITY 3: 'Tarzan, the apeman', da. 14.45,
18.45 en 21.15 uur, al.
CITY 4: "My name is nobody", da. 14.45,
18.45 en 21.15 uur, 12 jr.
OEGSTGEEST - Kunstcentrum Lange
Voort, tentoonstelling, werken van Giel
Langeveld, Jos Laurijssens, Frans Pee-
ters, Frans van der Veld, Gemma Zijl
stra, tot 24/3, di, woe, do, vr van 13.30-
17.30 uur en vr van 19-21 uur, za van 13-
17 uur.
Openbare Bibliotheek - Nieuwstraat 4,
t/m 15/3, tentoonstelling van wandkle
den van Annelies van de Beek - Meu-
lenbrug.
Voorschoten - Cultureel Centrum, tot
20/3, expositie van prenten van M.C.
Escher, ma t/m vr van 14-17 uur.
Waaggebouw - t/m 14/2, tentoonstelling
"Landschap/Natuurbeleving in de mo
derne kunst", ma. t/m za. van 10—17 uur.
WARMOND Het oude raadhuis, tot 5/
3, expositie aquarellen, olieverven,
wandkleden, di. 19-21 uur woe., do. 14-
16 uur, za. 11-16 uur, zo. 14-16 uur.
galerie de Pomp - t/m 28/2, exposie van
droogbloemen-bouquetten, di. 19-21
uur, wo. 10-12 en 14-17 uur, do. 14-17
uur, vr. 19-21 uur, za. 14-17 uur, zo. 14-17
galerie denise stephan - bakkersteeg
18-20, tentoonstelling bas van der poll,
aquarellen en grafiek, t/m 21/2, vr. za. zo.
van 13.30-17.30 uur.
Ziekenhuizen
gevallendienst
tenhuizen Leiden
ïvallendienst elke dag Acade-
h Ziekenhuis behalve van
lag 13.0Q uur tot woensdag
uur (Diaconessenhuis) en van
ag 13.00 uur tot zaterdag 13.00
Elisabeth-ziekenhuis).
:oekuren
cenhuizen
nessenhuis - doorlopende be-
jd van 16.00 uur tot 20.00 uur; met
idering van:
inder- en jongerenafdeling: dage-
an 14.00 uur tot 19.00 uur.
deling intensieve zorg: uitsluitend
erleg met het hoofd van de afde-
mediseh Advies Centrum:
iurespreekuur: Elisabethzie-
.uis Leiderdorp, 's maandags
19.30-20.30 uur.
skuren St. Elisabeth-Ziekenhuis:
assenen: dagelijks van
14.00-14.45 en van 18.30-19.30 uur.
Klasse afd.: dagelijks van 11.15-
12.00 uur, van 14.00-14.45 uur en
van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van
1115-12.00 uur (alleen voor echtge
noot) en van 15.00-16.00 uur en van
18.30-19.30 uur.
Kinderafdeling: dagelijks van
15.00-18.30 uur.
C.C.U. (hartbewaking): dagelijks
van 14.15-14.45 en van 19.00-19.30
uur.
Intensieve verpleging: dagelijks
van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30
19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks
van 14.30-14.45 uur en van 18.30-
18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten
wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toege
staan kan de hoofdverpleegkundi
ge hiervoor speciale kaarten ver
strekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks: 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
(alleen voor ouders van kinderen kan er
een afwijkende tijd afgesproken wor
den met de hoofdverpleegkundige).
tsezoektijden kinderafdeling
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30
19.00 uur.
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le,»en 2e klas 11-11.30
uur; 13.30-14.15 uur ep 18.30-19.30
uur; 3e klas: 13.30-14.15 uur en
18.30-19.30 uur. Kraamadeling
13.30-14.45 uur alleen voor echtge
noten 19-20 uur. Kinderafdeling
voor ouders 18.00-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder var
vliegverkeer van en naar Schiphol
kunnen dag en nacht worden ge
meld bij het informatiecentrum
Geluidshinder Schiphol (tel. 020-
175000).
4LLEZ-OOPi Is't niet
eemLDiGi Zyn beroemde
aebtenvaarctee salto-y-
&SAV0, JOCK, &IAV0!
blUJMT
s
Y/I V
2ou 'n circusattractie
fcwiden iyn 1
J Eu,professor Qobehjn
rnaq ik er u op wijzen dat
er hier qeen trams
rijden t
Wat, t ram Boot. bedoel
ik Met deze boot keren
ze onmiddellijk terug!
7 Daarmee basta!!'.
Ochmijn beste collega
laat ze met ons meegaan
We kunnen hun hulp
misschien nog best
HAMSOEP
makkelijke dag Snijd
•en klein uitje in ft
•nipper» en fruit dat
een beeye boter enkele
minuten aan boven Laag
vuur, zodat de snipper*
niet bruin bakken
Voeg 100 gr ragfijn ge
snipperde gekookte
ham toe, 2 theelepel» to
maten puree, roer r
door en giet er dan I I
bouillon by. die bcit
van een tablet gem ai
kan worden Voeg e
doormidden gemeden
teentje knoflook toe e
«en eetlepel njtl en la.
de rtlst In een kwartier
gaarkoken Verwijder
de knoflook en voeg op
lepel versgehakte peter
•ebe toe rn enkele
druppels citroensap
W1NA BORN
id*^) l
teuius
24 februari 1982
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
In een feuilleton over het le
ven op het tooneel deelt Alphon-
se Daudet (1840-1897, Frans
schrijver, Red.) het volgende
mede, dat indertijd veel ge
rucht maakte. Het was na de re
petitie in den foyer der arlisten;
de dames grepen naar hoed en
sjaal om te vertrekken, toen een
van haar eensklaps uitriep dat
men haar portemonnaie had
gestolen. Algemeene ontstelte
nis! Want - het mag gezegd
worden - diefstal onder toonee-
listen is schier onbekend. Allen
willen zich laten onderzoeken,
behalve een jong tooneelspeler,
Mathurin, die zulk een onder
zoek beneden zijn waardigheid
acht. Men vertrekt, doch men
besluit Mathurin in het oog te
houden. Een week later sluipt
deze naar het magazijn, steekt
de hand onder een hoop oud
touw en trekt haar terug met de
daar door hem verborgen porte
monnaie. Op hetzelfde oogen-
blik wordt zijn hand door den
machinist gegrepen Doch Ma
thurin moet optreden. Be
schaamd en wanhopend, de
ogen voor menigen verachten
den blik zijner mede-acteurs
neerslaande, speelt h\j, speelt
zelfs voortreffelijk....het was
voor het laatst Ter wille van
zijn vrouw en kind liet men de
zaak rusten, doch na dien tijd
verscheen Mathurin nooit meer
op de planken.
Vijftig jaar geleden:
De Japanners hebben bij
Kiangwan het offensief voor-
loopig gestaakt, daar zij er in
de afgeloopen dagen met tn ge
slaagd zijn de Chineezen tot
wijken te brengen Wel deden de
Japanners op het laatst nog een
woedenden aanval op de stad,
daarbij gedekt door een rook
scherm, maar de Chineezen
antwoordden met hun mitrail
leurs door het rookscherm heen
en maakten een aanzienlijk
aantal slachtoffers AlleJapan-
sche bewoners van Sjanghai
hebben tnstruefte gekregen zich
gereed te houden om naar Ja
pan te vertrekken Intusschen
zijn er berichten, dat een Ja-
pansche generaal met twee
nieuu>e divisies naar China on-
derweg is om het commando
over te nemen
