Reisbeschrijvingen
van een dichter
boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken - boeken
"De rooie vuurtoren"
NS overwegen staking
van munitietransport
Jongerenorganisatie wijst
voorstel "zakgeldloon" af
Kleurrijke kennismaking met mysterieus Tibet
"Voorbije Passages"
mm
Een uiterst
merkwaardig
geheim agent
WD wenst spoeddebat over sabotage-acties
"Kieskans" voor jongeren
WOENSDAG 27 JANUARI 1982
Extra
PAGINA 19
Behalve als dichter, zo ver
meldt een van mijn jaarlijks
verouderende handboeken
behulpzaam, maakte Cees
Nooteboom al in de vijftiger
jaren naam als prozaïst en
reisbeschrijver. Hoewel reis
beschrijvingen in de Neder
landse literatuur niet bepaald
zeldzaam zijn en ik ze graag
mag lezen, ,zal men werken in
dit genfe niet gauw op een
jaarlijkse Boeken-Top-Tien
aantreffen. Hopelijk zal Noot
eboom's pas verschenen
Voorbije Passages, een bun
del prima reisverhalen (eer
der gepubliceerd in diverse
kranten en tijdschriften tus
sen 1978 en eind 1981) hierin
verandering brengen.
Van reisobservaties in stricte
zin kunnen we overigens niet
spreken, omdat een flink deel
van Nooteboom's weemoedi
ge mijmeringen en nostalgi
sche herinneringen van
kunsthistorische aard is. Dit
is met name het geval in de
eerste helft van Voorbije Pas
sages, hoewel ook naderhand
duidelijke belangstelling
blijkt voor culturele vergan
kelijkheid. Het valt niet mee,
vermoed ik, om een groot pu
bliek te boeien met kunstbe
schrijvingen en vergelijkin
gen, en Nooteboom heeft het
zich - wat zijn onderwerpen
aangaat ook niet bepaald
makkelijk gemaakt.
Zo zullen met name de stukken
over de Italiaanse schilder
Tiepolo (Tiepolo, een ruim
tevaart in Duitsland), de
Vlaamse beeldhouwer Roel
D'Haese (Jason en de gouden
beelden) en de auteur Hugo
Claus (Cobra Revisited) on
danks de bijpassende afbeel
dingen (helaas niet in kleur!)
de meeste lezers niet tot ver
rukking brengen. Dat ligt
dan minder aan onbekend
heid met de materie bij de le
zer dan aan een zekere on
geïnspireerdheid bij de
schrijver.
Cees Neuteboom
Die inspiratie is er bijvoorbeeld
wel in de enthousiaste be
schrijving van de Japanse
Hokusai-tentoonstelling in
Parijs in 1980 (Het atelier
van het Noorden). Hier al val
len enkele aspecten op die de
gehele bundel zo fascinerend
maken: Nooteboom's vermo
gen tot afstandnemen, be
spiegeling en (heel lichte, ge
lukkig) ironisering. Passages
als deze:
"Kunstliefhebbers fijn geen mi
litairen, iedereen begeeft zich
in een andere richting, en
waar een onbetamelijke op
stopping is vermoeden de an
deren de mooiste prenten.
Zacht dringen, boos gemom
pel, net even te lang de loupe
houden terwijl de middelbare
kobold naast je net de ontdek
king van zijn leven gaat
doen, dat is het ware kunstge
not. Een vleugje erotiek is er
ook niet vreemd aan, want
wat moet zij met dat lange
blonde haar nu zo lang voor
nummer 223 Gedicht van
Sanji Hitoshi: een Landheer
mediteert over zijn verloren
liefde?" (p.37).
Dergelijke milde kanttekenin
gen en de vele subtiele obser
vaties tiHen de meeste stuk
ken naar een uitstekend ni
veau. Het meest gevoelvol is
de schrijver overigens toch
wel wanneer hij zijn notities
wat dichter bij huis maakt.
Zo zijn de beschrijvingen van
o.a. tochten door Borneo te
barok-poétisch voor het inle
vingsvermogen van de ge
middelde lezer, in tegenstel
ling bijvoorbeeld tot de
nostalgische genegenheid die
spreekt uit Parijse dagen.
Voorbije Passages besluit met
het (van december 1981 date
rende en dus wel zeer recen
te) fascinerende verslag van
een bezoek aan Macao (De
poort naar China), verreweg
het beste stuk in de bundel
en een begripvolle hommage
aan Slauerhoff. Hier is Noote
boom het minst afstandelijk,
het intiemst:
"Slauerhoff heeft het brand-
spoor van zijn onrustige le
ven voorgoed in de Neder
landse poëzie achtergelaten,
mijn vader heeft niets nage
laten dan een paar amateu
ristische tekeningen, zelfs een
graf is er niet van hem, maar
ik weet dat ik dacht toen ik
die foto van zijn voorbije pas
sage voor het eerst zag en in
zijn spottende gezicht keek:
het is jouw schuld dat ik al
maar als een gek over de we
reld moet draaien, jij hebt het
zaad van die onrust in mij
gezaaid. Maar foto's zeggen
niets terug, en hij blijft al
maar zacht lachen, op weg
naar hetzelfde Azië waar ik
nu ben, een voorbijganger die
zijn voorbije passage in
woorden bewaart, tot ook die
van de tafel worden gebla
zen". p215).
Reisbeschrijvingen van een
minder vergankelijk karakter
dan de dichter zelf meent,
hoop ik.
ROB VOOREN
Cees Nooteboom, Voorbije
Passages. Uitg. De Arbeider
spers, Amsterdam 1981,
28,50.
John Gardner heeft met Ebysie
Oakes een uiterst merkwaar
dige geheim agent gescha
pen.
Zo op het oog een bikkelharde
kille kerel, die voor een dode
meer of minder niet uit de
Weg gaat.
In werkelijkheid een weinig
heldhaftige speelbal van het
lot. Een mannetje bovendien
dat als was is in handen van
fraaie vrouwen.
En John Gardner drapeerde al
zeventien jaar geleden met
een maar flink wat vrouwe
lijk schoon om die Boysie Oa
kes heen toen hij hem in
"Moordenaar van beroep"
voor de eerste maal ten tone
le voerde.
De arme Boysie. Hij wordt als
een gummibal door tegen
standers hardhandig heen en
weer geslagen en hij snapt er
niets van. Hoe kan dat gebeu
ren? Waarom in hemels
naam?
De tijd heeft het vrolijke ver
haaltje niet achterhaald. Het
is nog steeds aardig. En het
zal door andere worden ge
volgd want het is de eerste uit
een serie. Dus we kunnen
binnenkort nog meer humo
ristische, knap geschreven
boekjes van de produktieve
John Gardner verwachten.
Zijn originele aanpak heeft
hem tot opvolger van Ian Fle
ming gemaakt. Hij mag nu de
avonturen van James Bond
schrijven. En de bioscoopbe
zoekers weten al hoe goed hij
ook dat doet.
KOOS POST
"Moordenaar van beroep"
door John Gardner, versche
nen bij Van Holkema en Wa-
rendorf in Bussum.
Levend van een minimuminko
men of in de ww, hokkend in
een veel te kleine woning met
veel te veel mensen en liefst
nog a-sociaal. Vaak worden
Surinaamse gezinnen op een
dergelijke manier neergezet.
In zijn boek 'De rooie vuurto
ren' draait schrijver Hans
Dorrestijn de rollen stevig
om wanneer hij de blanke
Anne Borger in conflict laat
komen met zijn Surinaamse
klasgenoot Janchi.
Het gezin Borger woont op een
donkere, vochtige etage, drie
hoog achter. Anne's vader is
een autoritaire, gefrustreerde
man, die met hol gebral zijn
eigen mislukking afschuift
op alles wat niet blank is.
Zoon Anne (alias de rooie
vuurtoren) krijgt zo de ras
sendiscriminatie met de pa
plepel ingegoten. Hem wordt
voorgehouden zijn Suri-
naamse klasgenoten stevig
de voet dwars te zetten.
Anne richt zijn agressie op Jan
chi, een intelligente jongen
uit een heel beschaafd milieu
(mooi huis, ma is pianolera
res, pa leraar). Vergeleken
met Janchi voelt Anne zich
een kruk. Anne's afgunst
wordt vergroot wanneer bei
de jongens verliefd worden
op hetzelfde meisje. De rivali
teit tussen Janchi en Anne
heeft ook z'n weerslag op de
overige klasgenoten. Hun
klasseonderwijzer is een ou
derwetse sul, die door zijn
halfslachtige houding op de
Een somber verhaal? Nee, Dor
restijn weet door zijn vaardi
ge aanpak een relativerende
humor in te bouwen, die de
scherpste kantjes afvijlt. Met
name het gezin Borger en
klasseonderwijzer Bauer vor
men fraaie karikaturen, die
naast ergernis ook de lach
lust opwekken. De verhou
dingen binnen de klas en alle
spanningen en emoties die
daarbij te pas komen worden
realistisch en trefzeker be
schreven. Het taalgebruik is
helder, zonder onnodige om
haal van woorden. Voor kin
deren vanaf 10 jaar.
De rooie vuurtoren', Hans
Dorrestijn, uitg. Kosmos,
f23,-.
Voor het eerst
Twee vriendinnen, Ineke en
Vera, pikken uit pure verve
ling de portemonnee van een
oudere dame. Met deze dief
stal begint het boek 'Voor het
eerst' van Lily van der Velde.
Waarom beide meisjes de
zeer goedgevulde portemon
nee hebben gestolen weten
ze eigenlijk niet. Wel zitten de
twee vriendinnen er behoor
lijk mee in hun maag.
De schrijfster splitst vervol
gens het verhaal in twee ge
deelten. Naast de paniek van
beide meisjes worden ook de
emoties van de bestolen
vrouw belicht. Zij is net oma
geworden, voelt zich nog
jong genoeg, maar wordt met
het pijnlijke feit geconfron
teerd dat zij door de buiten
wereld als bejaard dus 'afge
dankt' wordt beschouwd.
Het meisje Ineke heeft zo haar
eigen problemen. Niet alleen
weet ze zich geen raad met
het gestolen geld. ook wordt
ze voor het eerst ongesteld:
een teken van volwassen
worden dat haar maar matig
bevalt en schaamtegevoelens
oproept.
Evenals Hans Dorrestijn houdt
de schrijfster van duidelijke
taal: korte staccato-zinnetjes
met heel eenvoudige woor
den. Door deze op zich prij
zenswaardige aanpak is
'Voor het eerst' gemakkelijk
te volgen voor oudere kinde
ren die niet zo goed kunnen
lezen. Maar soms is het aantal
woorden wel héél erg tot een
minimum beperkt: een enke
le uitweiding had het verhaal
wat kleurrijker kunnen ma
ken. De humor, zoals Hans
Dorrestijn die hanteert, ont
breekt: Lily van der Velde
houdt het allemaal wat zake
lijker en strakker.
De dialogen in het verhaal zijn
uit normale spreektaal opge
bouwd en doen realistisch
aan. De thema's die de
schrijfster aanroert - puber
teit en ouder worden - wor
den met de bijkomende ge
voelens en emoties herken
baar weergegeven. Voor kin
deren vanaf 10 jaar.
*Voor het eerst', Lily van der
Velde, uitg. Holkema en Wa-
rendorf, f 17,90.
Zeg 't maar
Tom en Joosie uit "Zeg 't
Tjong Khing.
'Zeg 't maar' van Miep Diek-
mann is een herdruk uit 1978.
Een animerend verhaal over
de belevenissen van twee
kinderen. Joosie is enig kind,
Tom is afkomstig uit een
groot, druk gezin. Een vlot en
eenvoudig geschreven boek
voor kinderen vanaf 8 jaar
met onvolprezen illustraties
van The Tjong Khing.
MARGOT KLOMPMAKER
De Dalai Lama, geestelijk en politiek leider van Tibet.
Mysterieus, voornamelijk bestaande uit
hoge bergen met een godsdienstige lei
der die als balling in India verblijft. Zo
zal bij velen de indruk zijn van Tibet,
het landje dat onderaan het grote China
hangt.
Dat Tibet een van de belangrijkste cultu
ren uit het Verre Oosten is, dat het land
naast de hoge Himalaya nog veel andere
landschappelijke kenmerken heeft, wie
en wat die Dalai Lama nu precies is,
daarover vertelt Tibet, een culturele
ontmoeting'.
Het is een uitputtende en kleurrijke ken
nismaking met dit prachtige land, waar
in de lezer heel veel te weten komt over
bevolking, cultuur, godsdienst en ge
schiedenis.
Wonderlijke rituelen, zoals de hemelse be
grafenis, waarbij men het lijk in stuk
ken snijdt en aan de gieren voert, zijn
typerend voor dit land en worden op be
grijpelijke wijze verklaard.
Tibet is een land met ruim anderhalf mil
joen zielen. Het kent ook minderheden,
zoals de Menpa's, de Lopa's, de Denpa's
en de Sharpa's. Minderheden, die vroe
ger door de bevolking hard werden aan
gepakt, maar nu worden geduld. Brand-
cultuur, waarbij bossen werden gekapt
en in brand gestoken om zo landbouw
gronden te verkrijgen, komt nu niet
meer voor. Maar de nomaden maakten
in groten getale gebruik van deze ver
woestende manier van ontginning.
Dat China van zeer grote invloed is ge
weest op dit land, dat een rijke historie
aan koningen, keizers en grote moniken
heeft, mag genoegzaam bekend zijn.
China is ook het l^nd, dat diverse inval
len deed in Tibet, waardoor de Dalai La
ma, de grote geestelijke en politieke lei
der, naar India moest vluchten. Tijdens
de Chinese culturele revolutie werd Ti
bet ook door de Volksrepubliek over
heerst. Met als gevolg dat tienduizenden
Tibetanen werden vermoord en vele
(boeddhistische) kunstschatten werden
vernield. Nu er in China een - naar het
zich laat aanzien - gematigder leiding
is, laat deze Tibet met rust. Er worden
zelfs kunstschatten gerestaureerd en al
teruggegeven.
Het boeddhisme van Tibet is nauw ver
want met het boeddhisme van India.
Veel elementen van het Indiase boedd
hisme zijn terug te vinden in het zoge
naamde Lamaïsme of Tibetaanse
boeddhisme. Deze band stamt al uit de
achtste eeuw toen onder koning Trisong
Deng het boeddhisme in Tibet tot grote
bloei kwam. Het Chinese boeddhisme
ging toen al een heel andere weg dan dat
van India. Om te besluiten welk boedd
hisme in Tibet gevolgd moest worden,
nodigde de koning van elk van beide
tradities een afgevaardigde uit, die ten
overstaan van de koning rhet elkaar in
debat moesten treden. Deze confronta
tie tussen het Indiase en Chinese boedd
hisme, die bekend is geworden onder de
naam 'Het concilie van Samye' (naar het
klooster waarin het plaatshad), had als
resultaat dat de koning koos voor het
Indiase boeddhisme.
Deze keuze is, volgens de schrijver en sa
menstellers van het boek, mogelijk
beïnvloed door de conflictsituatie die er
ook toen al met het buurland China be
stond.
Het hoofdstuk over de godsdienst van Ti
bet is een van de interessantste uit het
boek. Niet dat daarmee de overige on
derwerpen als minder zijn veroordeeld.
Maar de geheimzinnigheid van het land
Tibet wordt nu eenmaal in grote trek
ken door de godsdienst bepaald.
Overigens hoeft niemand zich te laten af
schrikken door de toch wel moeilijke
materie die het onderwerp behalst. Wie
is geïntereseerd in een land als Tibet,
komt ruimschoots aan zijn trekken door
alleen al de prachtige kleurenfoto's. Bij
komstigheid is, dat het boek voor het
grootste deel is geschreven door de
Leidse indoloog Hans van Harteveld.
Als één van de zeer schaarse kenners
van Tibet en het boeddhisme, die Ne
derland rijk is, heeft hij - naast het
schrijven van de hoofdstukken op zijn
vakgebied - tevens de rest die door een
Chinees journalist en Tibetaansé mede
werkers was samengesteld, voor Neder
land bewerkt
Dat "Tibet, een culturele ontmoeting", al
le mysteries van het land ontsluiert, is
teveel gezegd Maar een tip van de ge
heimzinnige sluier rond dit prachtige en
boeiende land licht het in elk geval wél
ANNEMIEK RUYGROK
op.
Tibet een culturele ontmoeting"; door
(onder meer) Hans van Harteveld; uitge
verij: Schuyt &t Co, Haarlem; 98,50.
UTRECHT (GPD) - De Ne
derlandse Spoorwegen
weigeren eventuele ver
dere munitietransporten
te verzorgen indien de
overheden geen afdoende
garanties kunnen geven
voor de veiligheid van NS-
personeel en reizigers.
Volgens een woordvoer
der van de NS hebben de
Spoorwegen zich te hou
den aan de opgelegde ver
voersplicht, „maar die
geldt niet ten koste van al
les". De NS voelen zich
hieraan in elk geval niet
gehouden als de normale
bedrijfsuitoefening onmo
gelijk wordt gemaakt.
Hoewel er nog geen verzoeken bin
nen zyn gekomen voor nieuwe
proeftransporten met munitie
vanuit de Eemshaven naar West-
Duitsland zeggen de NS deze uit-
sluitend te accepteren als uitwas-
DEN HAAG (ANP) De Zuidhollandse gedeputeerden Aalbers (jeugd
zorg) en Hoek van Dijke (voorlichting en inspraak) hebben gisteren in
het provinciehuis in Den Haag de eerste exemplaren van "kieskans" in
ontvangst genomen. "Kieskans" is een blad voor jongeren dat is uitge
geven door de provinciale jeugdraad met het oog op de aanstaande
verkiezingen voor de Provinciale Staten. Deze krant zal in een oplage
van 20.000 exemplaren worden verspreid.
sen zoals zich die de afgelopen
tien dagen hebben voorgedaan,
achterwege blijven. „Wij zijn een
vervoersbedrijf en niet ingesteld
om een reeks van sabotagedaden
aan te pakken, dat is de verant
woordelijkheid van de landelijke
en lokale overheden", aldus de
Spoorwegen.
Zij vinden dat met name de eerste
dagen van het gisteren afgeronde
munitietransport er bij ongere
geldheden onvoldoende is inge
grepen. Ondanks alle acties van
groepen, al dan niet verenigd in
„Stop de munitietrein" zijn de
NS van oordeel dat het
proeftransport technisch gezien
perfect is verlopen. „Maar wij
zijn niet van plan te worden ge
confronteerd met een nieuwe
reeks sabotagedaden, variërend
van stenenregens op locomotie
ven tot bomaanslagen, gericht te
gen een klant van ons".
Op verzoek van het WD-kamerlid
Nijpels (WD) spoeddebat -
Nijpels zal de Tweede Kamer
volgende week debatteren over
de zaken rondom de muni-
tietransporten per trein. Nijpels
heeft kamervoorzitter Dolman
gisteren verzocht de staatssecre
taris van verkeer en waterstaat
en van defensie op het hart te
drukken nog deze week verslag
uit te brengen over de maatrege
len om de openbare orde te
handhaven, de coördinatie en
het optreden van justitie. De re
gering heeft reeds toegezegd dat
er schriftelijk verslag zal worden
uitgebracht.
UTRECHT (ANP) - De Industrie
bond FNV wil volgens de jonge
renorganisatie KWJ de deur
openzetten voor zakgeldlonen
voor jongeren, als die hierdoor
beter aan de slag kunnen komen.
Dit blijkt volgens de KWJ uit een
interne notitie van de Industrie
bond.
De KWJ is zeer boos over deze stap
van de Industriebond, die vol
gens een KWJ-woordvoerder in
feite betekent dat het recht op
minimumjeugdloon op de tocht
wordt gezet.
"Het is natuurlijk duidelijk dat het
aantrekkelijker wordt voor
werkgevers om met jongeren te
werken, als zij niet meer het
jeugdloon hoeven te betalen,
maar alleen wat zakgeld", aldus
KWJ-voorlichter Adne
Zuidervaart. Volgens hem is ont
koppeling van de leer- en ar
beidsovereenkomst. die juist re
gelt dat jongeren tijdens hun op
leiding in het bedrijf in ieder ge
val verzekerd zyn van het mini
mumjeugdloon, in strijd met het
cao-beleid van de FNV.
Volgens Jan Schermer, plaatsver
vangend coördinator cao-beleid
van de Industriebond FNV, is
het niet juist om te stellen dat de
bond van de koppeling van leren
en verdienen afwil. De interne
notitie is volgens hem opgesteld
in verband met het feit dat de In
dustriebond verwacht dat de me
taalwerkgevers in de komende
cao-onderhandelingen van die
koppelingen afwillen. Daar blijft
de bond in principe tegen, maar
als werkgevers met "nieuwe ele
menten" komen dan dient nader
overleg binnen de Industriebond
te volgen, zo liet Schermer des
gevraagd weten.
Lis een bedrijf bijvoorbeeld zegt
dat het wel scholingsmogelijkhe
den en werk voor jongeren heeft,
maar geen geld om meteen het
minimumjeugdloon te betalen,
dan moet zo'n geval nader beke
ken worden, aldus Schermer. De
Industriebond is gezien de slech
te werkgelegenheidssituatie ver
plicht om dergelijke zaken op
nieuw onder ogen te nemen,
maar dat betekent nog niet dat
de bond daarom van de koppe
ling af wil, zo zei hij
ADVERTENTIE
KINDEREN TOT
5 JAAR GRATIS
VRAAG DAAROM
ONZE VLIEGGIDS
LANGEGRACHT 3
(Digros koopcentrum)
TEL.071 21 69 33
(Orue adviseuse bezocht vrijwel
elk reisdoel en weet er dut véél
van. En u vraagt maar gerust!).
