"Ze verkopen
hun religie als
"Je zat gevangen in je
eigen gedachtenpatroon"
Wat is deprogrammeren?
E""
Sektenjager Sipke van der Land:
Ter Aarse ex-Moonie:
ZATERDAG 23 JANUARI 1982
PAGINA 19
Naar schatting 4000
Nederlandse jongeren
leven, in ons land en
daarbuiten, in allerlei
godsdienstige sekten.
Sektenjager Sipke van
der Land beschouwt hen
als gegijzelden, als
robots, als mensen die
zijn gehersenspoeld.
Volgens hem kunnen
velen van hen niet op
eigen kracht vrijkomen.
In zijn zojuist
verschenen boek 'De
Hersenspoelers' gaat hij
uitvoerig in op de
mogelijkheid om
jongeren uit een sekte te
ontvoeren en hen onder
dwang van gedachten te
doen veranderen. Dat
heet: deprogrammeren.
Doorgaans gebeurt dat
met behulp van goed
betaalde Amerikaanse
experts, omdat
Nederland op dit gebied
nog weinig ervaring
heeft. Soms hebben ze
succes, maar soms ook
niet. Want het
deprogrammeren van
sekteleden kan ook
vervelende gevolgen
hebben.
Sjak Jansen sprak met
Sipke van der Land over
het voor en tegen van
deprogrammeren, las
diens boek en
Interviewde tenslotte
Nico Hoogervorst, een
gedeprogrammeerde
ex-Moonie uit Ter Aar.
Door
Sjak Jansen
.-lifeJU
Sommigen noemen het liever
realiteitstherapie want, zeg
gen ze, deprogrammeren doe
je met computers en niet met
mensen. Van der Land doet
daar niet aan mee: „Sektele
den worden geprogram
meerd, net als computers.
Sekteleden twijfelen dan ook
niet want dat kunnen ze een
voudig niet: hun programma
zegt dat hun leer zaligma
kend is. En daarmee houdt
alle denken op. Praat tegen
een Moonie en het program
ma rolt er, gelijk een compu
ter, zo uit. Daarom zeg ik: als
het er zo gemakkelijk is in te
stoppen, dan kun je het er
ook weer uithalen. Terug
brengen op nul, heet dat in
computertermen."
Niet ideaal
is. „Zeker niet. Je moet het
ook nooit zomaar doen. Je
moet heel goed uitzoeken in
hoeverre iemand gehersen
spoeld is en hoe hij was op
het moment dat het gebeur
de. Was hij wankelmoedig,
wat vaak het geval is, dan heb
je kans dat hij in een groot
gat valt. Daarom moet je bij
ieder sektelid zorgvuldig af
wegen of een deprogramme
ring van hem een gezond
mens zal maken."
Extra probleem is het gebrek in
ons land aan goede geestelij
ke begeleiding voor ex-sek
teleden: onze psychiatrie
weet er nog geen raad mee.
„Dus ook daar heb je reke
ning mee te houden", beseft
Van der Land. Van het argu
ment dat sekteleden over het
algemeen meerderjarig zijn
en hun ouders dus niet over
hen zouden mogen beslissen,
is hij minder onder de in
druk. „Wat ik al zei: die sek
ten maken hen tot dingen. En
dingen hebben geen besef.
Dingen kunnen niet denken,
kunnen niet uit vrije wil be
slissen om terug naar huis te
gaan. Het doel van depro
grammeren - en dat is zuiver
praten, dat heeft niks met
ontvoeren en vechten te ma
ken - is dan ook dat mense
lijk besef weer bij hen terug
te brengen."
Deprogrammeren is in feite
verplicht afkicken. Dat
dwangmatige stuit velen te
gen de borst. Vriendelijker
methodes als intensieve be
langstelling ofwel love-bom-
bing zijn volgens Van der
Land geen alternatief. „Lo
ve—bombing is geprobeerd,
maar dat werkt niet omdat ie
mand die gehersenspoeld is
niet meer toegankelijk is
voor gevoelens. Sekteleden
sluiten zien volkomen al. z.e
zijn erg ik-gericht. Ouders,
broers en vrienden zijn niet
meer belangrijk. Emoties be
staan niet meer. Belangrijk is
alleen degene die alles be
paalt en hun geest beheerst
en dat is Hij."
Stofzuigers
„Het gemene, en dat doen sek
ten altijd, is dat ze misbruik
maken van iemands zwakhe
den", stelt Van der Land. Hij
zegt hun methoden door en
door te kennen. „Ze verko
pen hun religie als stofzui
gers. Ze stappen als het even
kan ook alleen op jongelui af
die geestelijk gemakkelijk
zijn te beïnvloeden. En dan
zeggen ze: wij hebben de op
lossing voor al je problemen,
kom bij ons. Wij hebben de
waarheid, zeggen ze. Maar zij
die dat zeggen, hebben juist
de leugen. De waarheid heeft
immers niemand."
In De Hersenspoelers schrijft
Van der Land: „Gewoonlijk
duurt een deprogrammering
een paar dagen, soms een
week, en een enkele keer is
het in een paar uur gebeurd,
maar dat hangt er ook van af
hoe lang iemand in de sekte
heeft gezeten. Soms wordt de
betrokkene agressief, gaat
slaan of vechten en wil vluch
ten. Het is ook wel gebeurd
dat iemand door de ruit wilde
springen, of zelfs de gaskraan
opendraaide bij het nemen
van een douche in de badka
mer, of zich daar wilde ver
hangen."
„Er kan een panische angst
ontstaan, die blijkbaar in de
sekte is opgebouwd tegen de
'satanische' buitenwereld.
Sektenjager Sipke van der
Land: „Of sekten alles kun
nen oplossen? Ja, dat zeggen
ze, maar ze kunnen natuur
lijk niks oplossen. Dat be
wijst de praktijk wel. Sekten
roepen alleen maar proble
men op."
„Sekten kunnen ook niet tegen
kritiek. Toon je interesse in
ze, dan zijn ze lief en aardig.
Maar laat je één woord van
kritiek horen, oh-la-la, dan
worden ze nijdig. Dat zegt ge
noeg. Want de waarheid kan
kritiek verdragen, die houdt
daar zelfs van. Maar de leu
gen niet. Die wordt woe
dend."
„Daarom begrijp ik niet dat
nog zoveel mensen naïef
doen als het over sekten gaat.
Alsof op de gevaren ervan
nog niet genoeg is gewezen.
Alleen al deze maand zijn er
weer drie boeken over ver
schenen. In één maand tijd
drie boeken over de gevaren
van sekten..! En dan nog zijn
er mensen die kwaad spre
ken over deprogrammeren,
die menen tolerant te moeten
zijn en zeggen: laat ze hun
gang maar gaan. Totdat op
zekere dag hun eigen dochter
in zo'n sekte zit en zij de
grimmigheid zien die zich op
eens van hun kind heeft
meester gemaakt. Dan blijkt
zo'n sekte hun grootste vij
and."
„In wezen gaat het in die sek
ten niet veel anders toe dan
in totalitaire staten. Alleen
reageren wij Nederlanders
daar anders op. Als het om
het dictatoriale van Argenti
nië gaat, staan wij op onze
achterste benen. Maar gaat
het om sekten, dan steken wij
onze kop in het zand. Dus
vraag ik me af: hoe steke
blind zijn we dan?"
Kruistocht
In zijn „kruistocht" tegen met
name de gesloten godsdien
stige sekten is ds. Sipke van'
der Land tot de tanden gewa
pend. Zopas verscheen van
zijn hand 'De Hersenspoe
lers' (uitgeverij Kok, Kam
pen). Een boek, waarin Van
der Land de stuitende prak
tijken van sekten aan de kaak
stelt, evenals hij dat bijna
twee jaar geleden voor de
NCRV—televisie deed in de
serie „Niet te geloven", waar
mee hij vriend en vijand ver
baasde.
Verbazing wekte hij al even
zeer door nog niet zo lang ge
leden radicaal zijn mening te
wijzigen over het deprogram
meren (het uit de droom hel
pen) van sekteleden. Tot voor
kort keurde de Wassenaarse
dominee dat af („dan doe je
hetzelfde als zo'n sekte
doet"), maar zijn ervaringen
met sekteleden en depro-
grammeurs hebben hem er
van overtuigd dat met „ie
mand die zijn gezonde ver
stand heeft verloren" niet re
delijk valt te praten.
Het deprogrammeren van sek
teleden staat volop ter dis
cussie. Alleen al de naam.
Voor ex-Moonie Nico Hooger
vorst is het ruim een jaar gele
den dat hij werd gedeprogram
meerd. Het gebeurde thuis in
Ter Aar. Onder dwang. Opgeslo
ten in een tot logeerkamer om
gebouwde bloemenschuur
praatten twee uit Amerika
overgevlogen deprogrammeurs
vijf dagen aan één stuk op hem
in. Vijf dagen lang bestookten
ze hem met kritische informatie
over de Moon-sekte. Of zoals
Nico (25) het verwoordt: „In vijf
dagen tijds werd mijn hele le
vensfilosofie finaal onderuit ge
haald."
De deprogrammering lukte dus.
Toen de twee Amerikanen huis
waarts keerden, was Nico uit de
droom geholpen en zijn vader
enkele tienduizenden guldens
lichter („De keus was eenvoudig:
óf een smak geld óf je kind
kwijt"). Tevergeefs hadden zijn
ouders verscheidene malen ge
probeerd hem in Amerika te kid
nappen. maar voor een zilveren
bruiloft wisten ze hun zoon uit
eindelijk toch naar Nederland te
krijgen.
Zomer 1979 was Nico op studiereis
naar Amerika gegaan. Pas een
jaar later kwam hij serieus met
enige Moonies in contact. Hij
sloot zich bij hen aan en zonder
er zich gewaar van te zijn, werd
hij stukje bij beetje gehersen
spoeld.
Aandacht
Nico: „Ik zat in Washington op een
bankje en er kwamen twee
Moonies op me af, die vroegen
hoe het ging. We discussieerden
wat over hoe je de wereld beter
zou kunnen maken en ze vroe
gen of ik misschien zin had om te
komen eten. Ik dacht: een gratis
maaltijd is nooit weg, dus ik ging
er eens heen. Wat me opviel was
dat ik heel veel aandacht kreeg.
Ik dacht: wat een aardige men
sen zijn dit."
„Na het eten was er een lezing en
daarop volgde een tweedaags
kamp, maar al mijn argumenten
om daar niet heen te gaan wer
den door de groep consequent
van tafel geveegd. Toen dacht ik:
vooruit dan maar, wat zal ik daar
moeilijk doen. Dus uit beleefd
heid en een beetje nieuwsgierig
heid ging ik met ze mee. Zo ging
het ook toen er een zevendaagse
cursus was."
„Telkens als ik aan hun bedoelin
gen wilde gaan twijfelen, zeiden
ze: stel maar dat het wel waar is,
want als het niet waar is, is dit de
best opgezette grap ter wereld.
Ze schermden ook met weten
schappers uit Cambridge, dus ik
dacht: als zelfs zij het geloven,
zal het wel zo zijn."
,Op die cursussen werd de rottig
heid in de wereld aangedikt en
tegelijkertijd verteld hoe het alle
maal wel moest. Je werd dus erg
zwart-wit voorgelicht. In het be
gin ging dat nog met begrijpelij
ke woorden, maar allengs werd
het moeilijker. Tijd om een en
ander op waarheid te controleren
kreeg je niet, want elke keer als
je dat wilde doen, kreeg je weer
een of andere stoomcursus. Als
ik 's avonds wilde denken wat ik
die dag nou precies had gehoord,
was daar geen tijd voor en moes
ten we bijvoorbeeld volleybal
len."
Ronselen
„Die Moonies hadden een grote
overtuigingskracht. Op zekere
dag hadden ze me zo ver geher
senspoeld dat m'n studie mij niet
meer interesseerde. Daarin sti
muleerden ze mij ook. Als ik zei:
m'n studie is niet belangrijk,
kreeg ik schouderklopjes Jij
hebt het goed begrepen, zeiden
ze dan, voor God doe en laat je
immers alles."
,,'s Ochtends moest je vroeg op. I»
het begin verkocht ik huis aan
huis schilderijtjes. Later moest
ik op de universiteiten studenten
ronselen. Verwantschap met
thuis had ik toen nauwelijks
meer. Telkens werd je verteld
dat je ouders zondige mensen
waren, verpest door het lawaai
en ten prooi gevallen aan de dui
vel. Op den duur ging je je dan
ook tegen hen afzetten."
„Bij de Moonies was het óf goed óf
kwaad. Heel absolutistisch. Een
tussenweg bestond er niet. Je
moest je ook steeds volledig ge
ven en de minste of geringste
twijfel werd uitgelegd als een
verzoeking van de duivel. Ook
werd verteld dat alleen wat de
Moonies zeiden waar was. De
kranten zouden hen slechts wil
len bestrijden."
Dat zijn ouders hem probeerden te
kidnappen, verbaasde Nico niks.
„Verhalen over Moonies die door
De vader
van
ex-Moonie h*
Nico
Hoogervorst
in de tot
logeerkamer
omgebouw
de
bollenschu
ur in Ter
Aar, waar
Nico (die
niet op de
foto wilde)
werd
gedeprogram-
meerd>
"De keus
eenvoudig:
óf een smak
de ouders worden gekidnapt,
werden je regelmatig verteld Ie
dereen wordt daar op voorbe
reid. Ook voor deprogrammeurs
word je gewaarschuwd. Dat ze
mij voor die zilveren bruiloft
naar Nederland lieten gaan, was
omdat ze dachten dat ik sterk ge
noeg in mijn schoenen zou staan.
Ze hadden alles met me doorge
praat. Van: laat zien dat je de
sterkste bent en kom terug als de
kust veilig is. Het was ook een
beetje bedoeld als testcase, van:
zie je wel dat Moonies best zelf
standig kunnen beslissen."
Gevangen
„Compleet verrast was ik dus niet
over die deprogrammeurs in de
bloemenschuur. Ik wilde er na
tuurlijk helemaal niet over pra
ten. Maar zij hamerden aan één
stuk door, stelden steeds de
vraag wéArom ik er niet over wil
de praten. Ze vertelden alles over
de Moonies. wat ze op hun kerf
stok hadden; er ging die dagen
ontzettend veel door m'n hoofd
„Veel mensen noemen zoiets vrij
heidsberoving, maar zij begrij
pen het niet Bij de Moonies zat
er niet eens een slot op de deur,
maar dat hoefde ook niet want je
zat gevangen in je eigen gedach
tenpatroon. En dat is veel erger.
Veel erger dan vrijheidsbero
ving. En het gevaarlijke is als je
de Moonies niet kent, kun je je er
niet tegen wapenen."
„Hoe ik het emotioneel heb kun
nen verwerken? Met kleine stap
jes. Ik ben weer gaan studeren en
doe het rustig aan. Ik geef me
niet opnieuw over aan een nieuw
Daarom worden er veilig
heidsmaatregelen genomen.
Deuren worden op slot ge
daan. ramen dichtgespijkerd,
gas afgesloten, het slot uit de
badkamerdeur verwijderd en
dag en nacht zyn er twee hel
pers die zorgen dat de tyger
niet uit de kooi kan. Dat lijkt
nogal grimmig maar meestal
is dat slechts voorzorg."
Doodmoe
En over de deprogrammering
van Moon-volgeling Gerard
schrijft Sipke: „Op de derde
dag werden Gerards ogen
weer helder, hij praatte niet
meer zo mechanisch, maar
hij ontspande zich en keerde
langzaam terug in de
werkelijkheid Ik zal nooit
vergeten hoe hij tenslotte zijn
ouders om de hals viel om ze
te bedanken. Maandenlange
opgekropte emoties kwamen
los en daar stonden ze. dood
moe maar intens gelukkig."
Liep de deprogrammenng van
deze Moonie goed af. die van
Hare Knshna-volgeling Ge
rard Pronk baatte niet.
Pronk, intussen bij zijn sekte
teruggekeerd, diende vorige
maand bij de officier van jus
titie een klacht in tegen on
der anderen Sipke van der
Land. die Gerards ouders
had geadviseerd en enkele
sessies had bijgewoond. De
klacht, die wederrechtelijke
vrijheidsberoving en mishan
deling behelsde, werd echter
ontvankelijk verklaard. Het
was overigens al de tweede
keer dat Van der Land het
van Knshna-zijde voor zijn
kiezen kreeg.
Moeilijkheid is dat onze wetge
ving achterloopt bij de pro
blemen rond sekten. Is de
godsdienstvrijheid ermee in
het gedrang9 Is deprogram
mering wederrechtelijke vrij
heidsberoving of trekt men
er scheve toestanden mee
recht? Het zijn vragen waar
de subcommissie sekten van
de vaste kamercommissie
voor volksgezondheid zich al
sinds vorige zomer in ver
diept. Nog dit parlementaire
jaar hoopt men er uit te ko-
Smak licht
Tegelijkertijd hopen depro
grammeurs enig zicht te krij
gen in de effecten van depro
grammering op de langere
termijn. Kan het je op latere
leeftijd in de vorm van een
syndroom opbreken? Al dit
soort open vragen zorgt er
voor dat het deprogramme
ren in wetenschappelijke
kringen vandaag de dag nog
als een halfduistere praktijk
wordt beschouwd.
Sipke van der Land („Sekten
kunnen mijn bloed wel drin
ken, maar mij het zwijgen op
leggen zullen ze niet") wil
van halfduistere praktijken
niets weten. „Wat de sekten
doen, dét zijn duistere prak
tijken. Deprogrammeren
klaart de boel alleen maar op.
Waar sekten verduisteren,
daar brengen wij de verlich
ting. Neem van mij aan: de
programmeren is één grote
smak licht."
geloof, oh nee. Wat dat betreft
ben ik extra op de hoede."
Een trauma heeft Nico er niet aan
overgehouden. „Ik vind hot nfet
erg om erover te praten By de
Moonies (In Nederland: Vereni
gingskerk. gevestigd te Bergen
aan Zee) heerste een enorme
hiérarchie Als je niet goed func
tioneerde kreeg je een symboli
sche straf Moest je by voorbeeld
zeven minuten onder dc koude
douche of kreeg je drie dagen
geen eten. Die getallen hadden
een betekenis. Dne was bijvoor
beeld het getal van de perfectie."
„Ik wil niet zeggen dat het smeer
lappen zijn. Dat niet. Moonies
zyn gewoon heel erg overtuigd
Ik wil ook niet zeggen dat ik een
stommeling ben geweest. Je
bent er gewoon met op bedacht".
