Economie faalt in
wanordelijk Angola
WRm
SPORT
Reportage
Leider van "Rode
Orkest" overleden
Pronk hekelt Wereldbank
De trieste balans van zes
jaar tropisch communisme
WOENSDAG 20 JANUARI 1982
Varia
PAGINA 21
Door
Ruud Kreuzer
Vorige week was er voor het eerst sinds ruim vijf
jaar weer gelegenheid voor een aantal Nederlandse
journalisten om Angola te bezoeken.
Tijdens het weinig opbeurende officiële bezoek van
minister Van der Stoel (buitenlandse zaken) stre
ken zij enkele dagen neer in de hoofdstad Luanda.
Onder hen bevond zich ook onze verslaggever.
LUANDA 1981: jaar van de discipline en controle.
De borden staan nog in de stad om de grote taken
aan te duiden. De affiches voor 1982 zijn nog vers:
dit wordt het jaar van de economische organisatie
en de waakzaamheid van het volk. Dezelfde leuze
met andere woorden, het heeft zichtbaar weinig ge
holpen.
De haven van Luanda is het tastbare resultaat van ongeorgani-
seerdheid en gebrek aan belangstelling. In de baai liggen ruim
zestig schepen voor anker, geduldig wachtend tot het moment
dat de lading aan land kan worden gezet. Wachttijden van een
halfjaar zijn geen uitzondering, zo bevestigt de vertegenwoordi
ger van Nedlloyd, de enige buitenlandse scheepvaartmaat
schappij in Luanda.
Een Nederlander die veel voor zijn werk in de haven komt. wijt de
problemen vooral aan een gebrek aan werklust. „Er is altijd wel
een smoes om niet aan het werk te gaan. Dan is er een hijskraan
kapot, dan is de vrachtwagen om de spullen op te halen niet
komen opdagen. Al met al kan het soms drie of vier weken
duren voor een schip is geladen".
Een bekend Oosteuropees beeld presenteert zich ook in de straten van Luanda: rijen machtenden uoor winkels.
(Foto C PD).
Toestemming
Een ander soort discipline is
wel sterk voelbaar. Iedereen
houdt iederen in de gaten.
Misschien dat daarom zoveel
mensen liever thuis zitten?
Ook wij ondergaan de wa
kende ogen van MPLA-acti-
visten. De militairen die bijna
op elke straathoek staan, ge
wapend met Kalashnikov of
automatische pistool, zijn
nog wel te vermijden. Maar
anders is dat met de wakers
in burger.
Als ik een keer door een achter
buurt loop, op een paar hon
derd meter van hotel "Pano
rama", biedt zich onmiddelijk
een begeleider aan, die
vloeiend Frans blijkt te spre
ken. Even later stuiten we
dan ook nog op een patrouille
in jeep, die mij verbiedt een
foto te maken van een win
keltje, waar - dat zien we veel
terug - welgeteld drie pro-
dukten te krijgen zijn.
Even later ontpopt mijn bege
leider zich ook nog als een
overijverige verklikker. Zo
dra we terug zijn bij het hotel,
begint hij te smoezen met de
vaste bewaker van de Neder
landse journalisten. Hij be
weert bij hoog en bij laag dat
ik een Russisch oorlogsschip
heb gefotografeerd. Een pri
mitieve provocatie, die eindit
met het officiële opeisen van
mijn filmrolletje door de An
golese overheid, een filmpje
waar geen schip op te vinden
„Tem autorizaïao?" Heeft U
daarvoor toestemming? We
weten het niet, maar het
meest waarschijnlijk is „Nee",
want er mag niet veel. Ergens
anders gaan eten dan in het
eigen hotel kan niet. Op een
gegeven moment worden alle
Nederlandse journalisten in
het hotel vastgehouden, ter
wijl de politie op zoek gaat
naar twee van ons, die zich
inlaten met de verderfelijke
bezigheid van een ansicht
kaartje kopen en door de stad
wandelen. Zij hadden niet al
leen op stap mogen gaan, het
hoge woord is eruit, omdat zij
dan niet „gecontroleerd"
kunnen worden.
Monopolie
Wat moet er zo angstvallig ver
borgen worden4 De alom te
genwoordige militairen? De
lange rijen die al bij een win
kel staan voor die open is? De
lege markten en de afschu
welijke armoede? De viezig
heid op straat in de achter
buurten? De talrijke betons-
keletten, die al sinds het ver
trek van de Portugezen staan
te wachten op afwerking tot
kantoor of woning? Of is het
de baai vol met onuitgeladen
schepen?
Misschien is men vergeten hoe
de „imperialistische pers" te
werk gaat. Niet keurig wach
ten tot de autoriteiten zeggen
hoe en wat er geschreven kan
worden, zoals dat in Angola
gaat. Er is maar één heus dag
blad: de 'Jornal de Angola'
die in 55.000 exemplaren van
de persen rolt. Niet veel voor
een land met zeven miljoen
inwoners. De krant staat on
der strikte censuur van de
MPLA-PT, de voorhoedepar
tij die ergens tussen de twin
tig- en dertigduizend leden
telt. Ook niet veel op zo'n be
volking.
De MPLA-Arbeiderspartij is de
enige politieke organisatie
die is toegestaan in Angola.
Het is dan ook een klassieke
één-partijstaat. De MPLA is
grondwettelijk de baas in het
land. De voorzitter van de
MPLA bijvoorbeeld, is auto
matisch president en opper
bevelhebber van het leger.
De macht is het uitsluitende
monopolie van de partij.
Maar helaas ontbreekt het de
partij aan kader dat het land
kan besturen. Dus van het
centralistisch leiden van de
economie, zoals dat hoort
volgens de tekstboeken van
het marxisme-leninisme,
komt weinig terecht. Gevolg:
totale wanorde.
André Wevers, een goedlachse
Limburger die al vanaf 1975, met
een onderbreking van twee jaar
als DAF-vertegenwoordiger, in
verschillende delen van het land
werkt. „Op bepaalde dagen ko
men de arbeiders niet naar de
meer te k»op is voor harde valu
ta. En dan zijn er nog de winkels
voor de partij-elite, en de grote
buitenlandse bedryven hebben
soms ook eigen verkooppunten.
Angola is rijkelijk bedeeld door
Moeder Natuur. De grond zit vol
delfstoffen (olie, diamant, ijzer
en tal van zeldzame mineralen),
het land heeft enorm veel goede
landbouwgrond, een goed kli
maat en is verre van overbevolkt
(op een oppervlak van 30 maal
Nederland wonen zeven miljoen
mensen). Wat verklaart dan de
desolate toestand van 's lands
economie?
werkplaats omdat er dan bijvoor
beeld schoenen in de stad zijn.
Zij moeten dan de hele dag in de
ry staan, want het is waarschijn
lijk de laatste kans om nog voor
de winter schoeisel te bemachti
gen. De mensen zijn hier ontzet
tend veel tijd en energie kwijt
aan dit soort gesjouw".
Voor buitenlanders valt het alle
maal nog mee: er zijn speciale
winkels waar vrijwel alle levens
behoeften te krijgen zijn. Er zijn
wel vijf soorten winkels in Luan
da: de 'logos de povo' (volkswin
kels), die te herkennen zijn aan
de lange rijen die ervoor staan.
Verder heb je de winkels voor de
'coöperanten', de buitenlanders
die helpen bij de opbouw van
Angola, voornamelijk Cubanen.
Oorlog
President Eduardo dos Santos wijt
het aan ..het escaleren van de
Zuidafnkaanse aanvallen op An
gola en de toeneming van de
guerrilla-activeiten tegen de re
gering". Het land is inderdaad al
vanaf 1961 vrijwel voortdurend
in oorlog. Eerst de strijd tegen de
Portugezen, daarna de onderlin
ge gevechten tussen de drie be
vrijdingsbewegingen, en na het
aan de macht komen van de
MPLA de bijna voortdurende
staat van oorlog met Zuid-Afnka
aan de zuidgrens en de guerrilla
van de zijde van de nationalisti
sche Unita. een van de drie be
wegingen die tegen de Portuge
zen hadden gevochten.
Een hoop van Angola's ellende kan
worden toegeschreven aan het
feit dat bijna de helft van alle
middelen van de staat voor mili
taire doeleinden moet worden
aangewend. Een flinke hap daar
van gaat weg als betaling voor de
naar schatting 20.000 Cubanen in
het land, onder wie zeker 15.000
soldaten.
Ook het plotselinge vertrek van de
grote meerderheid van de bijna
een half miljoen Portugezen in
1975 heeft de economie een zwa
re klap toegebracht. Niet alleen
de bovenlaag en het overheids
personeel verdween en masse,
ook de taxichauffeurs, winke
liers en stenotypistes Een mas
sale exodus die wellicht had
kunnen worden voorkomen.
Unita
Dat Angola slachtoffer is va <e
militaire aanvallen van aid-
Afrika staat vast. Maar is het feit
dat de bevolking het momenteel
slechter heeft dan onder het be
wind van de Portugezen daar he
lemaal op terug te voeren? Een
land dat door een verafschuwde
buitenlandse macht wordt aan
gevallen, sluit doorgaans de rij
en. Zo niet Angola. Als erfenis
van de machtsgreep van de
MPLA in 1975 is het land nu ern
stig verdeeld en bestrijden de
verschillende bevolkingsgroe
pen elkaar gewapenderhand.
Officiéél wil de regering in Luanda
niets te maken hebben met de
Unita. die naar het schijnt onder
de Ovimbundu-stam (40 procent
van de bevolking) grote steun ge
niet. Unita, de Nationale Unie
voor de Totale Bevrijding van
Angola, heeft ergens tussen de
zes.- en de tienduizend gewapen
de rebellen in haar gelederen.
Minister van buitenlandse zaken
Paulo Jorge zei afgelopen zon
dag tegenover de Nederlandse
journalisten in Luanda dat hy
met wil praten met „bandieten".
Maar het is een hardnekkig ge-"
rucht dat er in het geheim con
tacten zouden bestaan tussen de
regering en Unita-leider Jonas
Savimbi.
Savimbi heeft ook tijdens zijn be
zoek aan de Verenigde Staten de
vonge maand de deur openge
houden voor een akkoord met de
machthebbers in Luanda. Hy wil
de Angolese regering dwingen
tot onderhandelen over wat hij
beschouwt als een rechtmatige
plaats in de regering voor zyn be
weging Dat geldt trouwens ook
voor de FN LA. die in het noor
den van het land opereert, maar
waarvan minder bekend is. Ver
der staat Savimbi wat Namibié
betreft op hetzelfde standpunt
als de regering in Luanda: dat
het zo snel mogelyk onafhanke
lijk moet worden en dat de SWA
PO het volk vertegenwoordigt.
Een handlanger van Pretoria
hy met, al profiteert hy danig
van de militaire aanvallen
Zuid-Afnka.
Plundering
De huidige president Dos Santos
mist het charisma van zyn voor
ganger Hij is eerder het type van
een apparatchik*. Voor hem is
het veel moeilijker het roer om te
gooien zonder de instemming
van de broeders uit Moskou en
Havanna. Toch zijn er in Luanda
geluiden waar te nemen dat An
gola een „opening naar het Wes
ten" wil maken. Privé willen ho
ge Angolese ambtenaren wel
kwijt dat de Russische hulp ver
beneden de verwachtingen
blijft.
Koffie, eens een belangrijk export-
produkt waarvan de opbrengst
nu is ingestort, is door Moskou
ver beneden de wereldmarkt
prijs opgekocht. De visvangst is*
een ander voorbeeld van Sowjet-
uitbuiting. Zy hebben nagenoeg
exclusieve rechten op de njke
visgronden voor de kust van An
gola. die zij door overbevissing
leegplunderen De belofte om 30
procent van de vangsten in An
gola te verkopen, wordt met ge
stand gedaan.
Het is te vlot om al te concluderen
dat Angola af wil van de Sowjet-
patronage en het strakke com
munistische systeem. De speel
ruimte is met al te groot, deels
door het eigen starre beleid Dat
het land economisch toenade
ring zoekt tot het Westen is lo
gisch. De enige takken van nij
verheid die goed draaien, olie en
diamant, zyn in feite Westerse
activiteiten. By de diamantwin
ning is zelfs Zuidafnkaans kapi
taal betrokken. Twee derde van
de buitenlandse handel wordt
met Westerse landen gevoerd.
Op politiek gebied is er echter
nog weinig te bespeuren van eni
ge ontspanning.
"Financiële hulp allerarmsten geboden"
JERUZALEM (UPI) Leopold
Trepper, hoofd van het "Rode
Orkest", een spionagenet dat
voor de Sowjet-Unie werkte in
door Nazi's bezet gebied tijdens
de Tweede Wereldoorlog, is gis
teren na een langdurige ziekte op
77-jarige leeftijd overleden, aldus
het persbureau Itim.
Trepper was in 1904 in Polen gebo
ren en vormde de organisatie aan
de vooravond van de Tweede
Wereldoorlog. Het "Rode Or
kest', zoals het in Nazi-documen
ten werd genoemd, verschafte de
Sowjet-Unie in 1940 inlichtingen
over de ophanden zijnde Duitse
invasie en slaagde erin te infiltre
ren in het hoofdkwartier van de
Duitse luchtmacht in Berlijn.
Net als Trepper waren de meeste
leden van de organisatie Joden.
In 1945 werd Trapper door Josef
Stalin gevangen gezet in het ka
der van de na oorlogse zuiverin
gen. Tien jaar later kwam hij vrij
en keerde terug naar Polen, waar
hij een uitgeverij in de Jiddische
taal oprichtte.
In 1974 emigreerde Trepper naar
Israël, waar hij zijn memoires
schreef. Hij was nog bezig aan
een tweede boek toen hij stierf.
Leopold Trepper, spion contra
Nazi's
(Van onze correspondent Willem
Offenberg)
GENEVE - Nederland zou, als lid
van de Wereldbank, alle mogelij
ke voorstellen moeten steunen
om deze kredietverlenende VN-
organisatie van binnenuit te wij
zigen. De regels, de machtsver
houdingen en de procedures
daarbinnen, moeten anders.
Dat vindt Jan Pronk, voormalig
minister van ontwikkelingssa
menwerking, en sinds anderhalf
jaar tweede man bij de handels-
en ontwikkelingsorganisatie van
de Verenigde Naties, Unctad.
Jan Pronk heeft vooral kritiek op
de vorige week in Tokio afgeleg
de speech van Wereldbank-di
recteur Tom Clausen. Clausen,
sinds augustus 1981 opvolger
van de uitgesproken progressie
ve Robert MacNamara meende
dat de Wereldbank niet langer
beschouwd moet worden als een
soort Robin Hood. Daarmee be
doelde hij dat de kredietverle
ning aan ontwikkelingslanden
niet langer in noord-zuid-verhou-
dingen, dus als een zaak tussen
arme en rijke landen, gezien
moet worden.
„De Wereldbank bestaat niet om
de welvaart opnieuw te verde
len". aldus Clausen.
Bemiddelaar
Jan Pronk meent dat de Wereld
bank de afgelopen jaren wel de
gelijk de functie heeft gekregen
van bemiddelaar tussen arm en
ryk: „Als de Wereldbank in de
huidige internationale crisis
geen hulp kan geven aan de aller
armste landen, wie dan wel",
vraagt Pronk zich af. „Een aparte
instelling die zich uitsluitend be
zighoudt met hulpverlening op
grote schaal aan de allerarmsten
zou een oplossing zyn", meent
Pronk.
Jan Pronk constateert een drin
gende behoefte aan een nieuw
internationaal orgaan dat geld
kanaliseert naar de armste ont
wikkelingslanden waarbinnen
deze zelf het voor het zeggen kry-
gen.
Klappen
Pronk concludeert „De minst ont
wikkelde landen blijven in de
hoek zitten waar de klappen val
len, en de internationale organi
saties hebben er nog steeds niet
voor gezorgd dat de Internationa
le cnsis. die niet is voortgeko
men uit het beleid van landen zo
als Tanzania en Mali, niet extra
op de ruggen van juist deze lan
den wordt afgewenteld. Integen
deel".
ADVERTENTIE
DE PRIJSBEWUSTE WINKEL VOOR JE VRIJE TIJD
