"Grenzen nierbehandeling
zijn steeds meer verruimd"
Bewoners Oude Rijn
houden zelf enquête
Wegwijs
in Leiden
Prof. De Graeff en de explosieve ontwikkeling van een wetenschap
PAGINA 4
1 Varia Y
DINSDAU 12 J AD U AKI 1982
Esperanto
Kaarten
In de sociëteit van "Project
Staalwijk" aan de Heren
straat 45 organiseert Mari
nas Kwestro een klaverjas-
cursus. De curus begint vrij
dag 15 januari om 20.00 uur
en toordt voortgezet op 22 en
29 januari.
Meditatie
Stichting Onderwijs in de We
tenschap der Creatieve Intel
ligentie houdt op de woens
dag 13 januari een lezing
over Transcedente Meditatie
techniek. De lezing zal gaan
over de effecten van de medi
tatie op de lichamelijke en
geestelijke gezondheid. Aan
vang 20.00 uur in het Hoog-
Afdeling Onderwijs van de
Bond van Arbeiders-Espe
rantisten geeft een cursus
weekeinde waar intensief Es
peranto kan worden geleerd.
Dit gèldt zowel voor begin
ners als gevorderden. De cur
sisten worden zaterdag 16 ja
nuari om 13.00 uur in "De
Korte Vliet" in Leiden ver
wacht. Inlichtingen na 19.00
uur 02502-6332.
Jazz
In café Scarabee speelt van
avond de Minerva-Jazzband
en niet zoals aangekondigd
het kwartet Frits Kaatee. Het
kwartet Kaatee treedt pas
morgenavond op in de Scara
bee aan de Pieterskerchoor-
steeg.
Christendom
Een drietal lezingen wordt er
op woensdag 13, 20 en 27 ja
nuari gehouden over "We
reldontwikkeling, mens en
christendom" door P.C. Velt-
man. De organisatie is in
handen van het studiecen
trum Anthroposofie in Lei
den. Aanvang 20.15 uur in de
Rudolf Steinerschool, Cesar
Franckstraat 9 in Leiden.
Vrouwen om bijstand
Comitee Vrouwen in de Bijstand,
Informatie, advies en contactgroep
voor vrouwen met bijstandsuit
kering. Geopend op dinsdagmor-
gen van 10-12, Sophiastraat 36,
tel. 214256, 214162, 213182,
140227.
Telefonische
hulpdienst
Gehoor per telefoon. Wie in nood
verkeert of eenzaam is kan altijd per
telefoon (uit)praten of informatie
krijgen. Dag en nacht, vertrouwe
lijk. Telefoon 071-125202. Kinder- en
jongerentelefoon: op woensdag- en
zaterdagmiddag van 14.00-18.00 uur,
071-125202.
Burgerraadslieden
Koombrugstëeg 2. tel. 143171 (kan
tooruren). Spreekuren ma, di en wo
11.00-12.00, do 18.30-20.00 uur.
Dierenbescherming
Secretariaat: 071-149398. Eerste
hulp: 071-125141. Zwerf- en pleeg-
dieren (buitendienst): 071-212026.
Dierenhulpdienst
Dierenhulp- en ambulancedienst
Leiden e.o.. tel. 071-125141. Gratis
hulpverlening aan gewond geraakte
of anderszins in nood verkerende
dieren in de gemeenten Leiden, Lei
derdorp, Oegstgeest, Warmond en
Zoeterwoude.
Gezinsverzorging
Stichting Gezinsverzorging Leiden,
Kembrandtstraat 17-21. Aanvragen
voor hulp aan langdurig zieken, be
jaarden en gezinsverzorging. Tele
foon 149441 (maandag t/m vrijdag 9-
10 en 13-14 uur.
Reclassering
Algemene Reclasseringsvereniging,
Rijosburgerwcg 107, tel. 071-171424.
Bereikbaar op werkdagen van 9-17
uur voor hulp en informatie aan
meerderjarigen (vanaf achttien jaar)
.Minder-validen
Organisatie voor minder-validen
AMVO, spreekuren donderdag 14-
15.30 uur, Gerecht 10, tel. 143503. In
Voorschoten: Leidseweg 33, don
derdag 19-20 uur, tel. 01717-3309.
Sterbus
Aangepast busvervoer voor minder-
validenen bejaarden die geen ge
bruik kunnen maken van het nor
male openbaar vervoer. Ritaanvra-
gen: Hooglandsekerkgracht 32, tel.
071-122443, 9-12 uur.
Huurcommissie
Voor geschillen over huren. Schut
tersveld 9. Spreekuur dagelijks van
maandag tot en met vrijdag van
8.30-10 uur. Telefonische inlichtin
gen van 10-12 uur 071-131541.
Moeders voor
Moeders
VBOK
Vereniging Bescherming Ongebo
ren Kind. Hulp voor moeder en
kind bij ongewenste zwangerschap.
Tel. 071-895724.
Rutgershuis
•Bureau voor geboorteregeling en
sexualiteitsvragen, tel. 126802.
Spreekuur ma en vrij 20-22 uur, di
en do 14-16 uur en do 19-23 uur.
Stimezo-kliniek
Medisch Centrum voor Geboortere
geling, Kort Rapenburg 1-3; voor
abortus, sterilisatie (plaatselijke
verdoving), kunstmatige insemina
tie en sperma-opslag. Tel. 071-
126961 (9-16 uur).
Cortona-stichting
Cortona-stichting, Haagweg 47,
Voor opvang en begeleiding van al
leenstaande ouders met kinderen in
crisissituaties.
Alcohol en drugs
Consultatiebureau voor alcohol en
drugs, Lange Mare 45, tel. 130547;
spreekuur ma en do 19-20 uur. Op
werkdagen geopend van 9-17 uur.
Vrijwillige
hulpverlening
Vrijwilligerscentrale Leiden, Lan-
gegracht 246a. Informatie over vrij
willigerswerk. Dagelijks geopend
van 9-17 uur, tel. 149064.
Wetenschapswinkel
Informatiecentrum voor onderzoek
van de universiteit. Tel. 071-148333
tst. 5933; geopend ma-vry 10-16 uur.
JAC
Jongeren Adviescentrum Leiden
(JAC). Hulpverlening aan jongeren,
ma, di, do en vrij van 16-22 uur;
meisjesspreekuur woe van 16-22
uur. Tel. 071-126052.
VIDO
Hulpverlening voor vrouwen in de
overgang, tel. 071-126646 en 071
412808.
ANIB
ANIB, bond van gehandicapten en
arbeidsongeschikten afdeling Lei
den e.o. Telefonisch spreekuur da
gelijks van 18.00-19.00 uur; persoon
lijke gesprekken volgens afspraak,
tel. 071-143464. Hulp bij aanvragen
van voorzieningen, aantekenen van
hoger beroepen en algemene advie-
KBO
Katholieke Bond van Ouderen, af
deling Leiden. Zelfstandige paro
chiële en interparochiële sociëtei
ten. Inlichtingen: 071-133179 (van
9.00 tot 12.00 uur).
PCOB
Protestants Christelijke Ouderen
Bond, regio Leiden. Belangenbe
hartiging voor ouderen. Nadere in
formatie: 071-890692, 071-310696
en 071-171512.
Stichting Bureau voor Maatschappelijk
Werk Leiden Oude Rijn 44c, 2312 HG
Leiden, telefoon 142144 en 146049,
spreekuren: dagelijks van 14.00-15.00
uur (maandag-vrijdag), donderdag
avond van 19.00-20.00 uur.
Buurtwinkel Haarlemmerstraat 73B,
dagelijks geopend van 11.00-14.00 uur
(maandag-vrijdag), donderdagavond
18.30-19.30 uur, woensdagavond rechts-
spreekuur 19.00-20.00 uur. Telefoon
125736.
Extra optreden
Beryl Bryden
in De Waag
LEIDEN - Jazz zangeres Beryl
Bryden zal donderdagavond als
extra attractie opdraven bij het
concert dat Ted Easton en zijn
Hot Shots in het Waaggebouw
geven. Beryl Bryden treedt ook
zaterdagavond in de Stadsge
hoorzaal op, maar komt enkele
dagen eerder naar Nederland
"voor een jazzy uurtje met Ted
Easton.
Meisje breekt
sleutelbeen
LEIDEN - Op de A44 ter hoogte
van de brug over de Rijn vond
gistermorgen omstreeks tien
over een acht een botsing tussen
twee wagens plaats. Éen van de
inzittenden, een achtjarig meisje
uit Den Haag, moest met een ge
broken sleutelbeen naar het zie
kenhuis worden vervoerd. Hoe
de botsing precies ontstond is
nog niet bekend. Een file was het
gevolg.
Protest tegen herindeling
LEIDEN - De bewoners en bedrij
ven langs de noordelijke zijde
van de Oude Rijn zijn het niet
eens met de plannen van de ge
meente over de herindeling van
de straten in dit gebied. Op een
inspraakavond in december heb
ben ruim dertig aanwezige bewo
ners unaniem geweigerd te stem
men over de voorgestelde plan
nen. Een aantal bewoners heeft
nu zelf het initiatief genomen
voor het houden van een enque-
te, nadat de gemeente op de
avond dit voorstel van de bewo
ners niet wilde overnemen.
Het gemeentelijk herinrichtings
plan beoogt in hoofdzaak, het
plaatsen van paaltjes op de rand
van het trottoir en het verminde
ren van het aantal parkeerplaat-
i 65 r
r 28.
De bewoners voelden er niets voor
om onder druk van gemeente
ambtenaren op de inspraak
avond overhaaste beslissingen te
nemen. Ook waren zij van me
ning dat lang niet alle betrokke
nen waren uitgenodigd. De be
woners/bedrijven van de Kerk-
steeg/Donkersteeg/Hoogstraat
en zuidzijde Oude Rijn hebben
ook direct met deze plannen te
maken, vonden zij. De gemeente
ambtenaren deelden deze me
ning niet en waren ook niet van
plan de belanghebbenden bij de
inspraak te betrekken.
De raadscommissie Ruimtelijke
Ordening zal nu donderdag 14 ja
nuari bespreken in hoeverre na
dere enquettering of stemming
over de alternatieven onder de
bewoners en bedrijven van de
Oude Rijn nodig of gewenst is.
Man aangereden
op Hooigracht
LEIDEN - Een 43-jarige Noord-
wijker moest gisteravond om
streeks half zes met een hoofd
wond en een lichte hersenschud
ding naar het AZL worden ver
voerd nadat hij op de Hooigracht
was aangereden door een auto.
Het ongeluk onstond doordat de
man zonder uit te kijken de
straat over rende.
die in conflict zyn of dreigen te Ko
men met politie en/of justitie.
Rechtswinkel
Juridisch Adviesbureau, Noordein-
dt 2a, tel. 071-130775. Openingstij
den: afdeling wonen en werken ma
en do 18.30-18.45 uur, woe 10.15-
10.30 uur; afdeling belastingen ma
10.00-12.30 uur. di en woe 18.30-
20.30 uur. Klachtenbureau di en do
18.30-20.30 uur.
Bureau
Rechtshulp
Bureau voor Rechtshulp, Heren
gracht 50, tel. 071-123942. Spreeku
ren ma en di 10-12.30 uur, woe 13.30-
16 uur, do 18.30-20.30 uur.
Raad van Arbeid
Raad van Arbeid, Hoge Rijndijk
306. Leiden; tel. 071-899375. Voor al-
gemenekinderbysiagwet, aow,
aww, afkoop rentekaarten en vov.
Kantoor geopend maandag tot en
met vrijdag 9-12 uur en 14-16 uur.
Telefonische informatie kinderbij
slag: 8-12 uur.
Wao/wsw
Hulp- en adviesbureau wao/wsw.
Gratis hulp voor mensen die ar
beidsongeschikt zijn en al dan niet
een uitkering hebben en voor dege
nen die via de wsw te werk zyn ge
steld. Elke donderdagavond spreek
uur in 't Spoortje, Bernhardkade 40
van 19.00-20.30 uur, tel. 142505, post
bus 3221 2301 DE Leiden.
Onderwij s winkel
Leiden-Noord, Sophiastraat 36, tel.
071-126325, geopend maandag t/m
vrydag van 12-17.30 uur.
Dienstencentrum
Hooglandsekerkgracht 32, tel. 071-
140483. Algemene informatie dag. 9-
10 uur.
LEIDEN - De professor laat
zyn hand langs de archief
kast glijden alsof het een
dierbaar meubelstuk be
treft. Morgen zal dat afge
lopen zyn. Een vertrek be
tekent immers een leegte
achterlaten. Laden, d
ruim twintig jaar geschie
denis herbergen, moeten
schoon worden opgele
verd. De scheidend hoog
leraar (60) in de inwendige
geneeskunde heeft het er
moeilyk mee. "De ontwik
keling van mijn vak zit er
in", schampert hy.
Het vak waar dr. J. De Graeff zich
mee heeft beziggehouden heet
nierziekten. Een nog vrij jonge
tak van wetenschap. Nadat nier'
deskundige Kolff in 1951 naar
Amerika vertrok, met achterla
ting van de door hem zelf ont
wikkelde kunstnier, is in het
Academisch Ziekenhuis Leiden
deze loot van de gezondheids
zorg uitgegroeid tot een vooraan
staand specialisme.
"In 1951 vroeg mijn eerste oplei
der, wijlen professor Mulder, tij
dens een ochtendrapport op een
wat ongeduldige toon, of er nu
niet iemand was die belangstel
ling voor de nefrologie (de latyn-
se benaming voor nierziekten)
had. Zonder na te denken over
de strekking van deze vraag rea
geerde ik hierop positief'. Het
werd de enthousiaste assistent al
snel duidelijk wat Mulder onder
nefrologie verstond: de kunst
nier die Kolff had achtergelaten
moest zo snel mogelijk in gereed
heid worden gebracht en het pro
bleem van de onstaanswijze en
behandeling van glomerulonefri-
tis (nierontsteking) moest wor
den opgelost.
"Eerlijk gezegd, trok geen van bei
de vraagstellingen mij op dat
ogenblik aan. Ik was technisch te
weinig begaafd om aan een
kunstnier te sleutelen en ik had
geen flauw idee hoe het pro
bleem van de glomerulonefritis
zou kunnen worden benaderd".
Het leek De Graeff verstandiger
eerst wat van de nierfysiologie te
weten te komen. Hij kreeg daar
tijdens een stage van drie maan
den in Parijs - het mekka van de
nefrologie - de gelegenheid voor.
Hij omschrijft deze periode als
zeer nuttig. "Niet in de laatste
plaats omdat de professor daar
mij verplichtte om zijn leerboe
ken over nierziekten van het
Frans in het Nederlands te verta
len". Daarna keerde hij terug
naar het AZL om de opleiding
tot internist voort te zetten bij de
hoogleraren Mulder en Querido.
Ondertussen was De Graeff de op
merking van Mulder over de
kunstnier niet vergeten. In 1957
kwam er een nieuwe nier van
Kolff. "Om de kneepjes van het
vak onder de knie te krijgen, be
sloten wij om hiermee eerst hon
den te dialyseren. Technisch ver
liep alles vlot, doch alle dieren
overleden tijdens de behande
ling".
Een jaar later werd toch de eerste
patiënt met het apparaat behan
deld. "Er was. geen keuze. Met
angst in het hart hebben wij hem
aan onze behandeling onderwor
pen. Ik heb dat beeld nog steeds
voor ogen. Het dagverblijf moest
voor deze 'operatie' worden ont
ruimd en de spoelvloeistof be
vond zich in een opblaasbaar
kinderbadje waaruit voortdu
rend golven suikerwater over de
rand vloeiden. De behandeling
moest dan ook steeds worden
onderbroken voor het dweilen
van de vloer",
Transplantatie
Naast de nierdialyse werd ook ge
keken naar mogelijkheden voor
niertransplantatie. In Amerika
had men in 1954 een geslaagde
niertransplantatie op een eeneii
ge tweeling uitgevoerd. En in
1959 geschiedde hetzelfde in Pa
rijs met een nier van een ander
familid. Er gingen twee belang
rijke zaken tegelijkertijd spelen.
In 1965 was men zover dat de
chronische nierpatiênten op een
Oude Rijn: van 65 naar 28 parkeerplaatsen?
aanvaardbaare manier via dialy
se konden worden geholpen.
Een jaar later stond een vrouw
een nier af aan haar zoon. Deze
eerste transplantatie in Neder
land werd verricht in Leiden.
Een historisch moment voor De
Graeff. Nu vijftien jaar later ver
keert de ontvanger, die inmid
dels is geëmigreerd, nog steeds
in een goede gezondheid. "Jaar
lijks ontvang ik nog een brief
kaart van zijn moeder, die met de
woorden 'met vriendelijke groe
ten' mij herinnert aan deze heug
lijke gebeurtenis".
Het werd nu tijd om het een en an
der te gaan coördineren. De Nier
Stichting Nederland werd opge
richt. Zij sprong in het gat en fi
nancierde de activiteiten in Ne
derland totdat de overheid deze
zaken .kon overnemen. "Dit ver
schijnsel neem je regelmatig
waar. Overheidsinstellingen bie
den onvoldoende slagvaardig
heid als door een technische ont
wikkeling nieuwe groepen pa
tiënten voor onderzoek en be
handeling in aanmerking ko
men", zegt De Graeff.
Tot nu toe was het de 'nierenclub'
die alles voor elkaar had gebokst.
Al in 1958 kwam op initiatief Van
de Graeff en enkele andere spe
cialisten in Nederland dit gezel
schap regelmatig bijeen om
voordrachtsavonden te houden
en kennis en ervaringen uit te
wisselen. Kenners zeggen dat de
ze groep ervoor heeft gezorgd dat
alles in harmonieuze samenwer
king verliep.
Eendracht
En dat gaat het nog steeds. Exces
sen als bij de hartchirugie hoef je
bij 'nieren' niet te verwachten.
Daarom heeft De Graeff zijn af
scheidsrede ook de titel "Een
dracht maakt macht" meegege
ven. De Nierstichting zet zich er
voor in dat er zoveel mogelijk
transplantaties worden gedaan.
Het streefgetal is vierhonderd
per jaar, terwijl er nu 250 worden
getransplanteerd waarvan vijftig
in Leiden. Het is ook niet voor
niets dat Eurotransplant, het
centrum dat nieren en donors bij
elkaar zoekt, in Leiden is geves
tigd.
De nierdialyse ontwikkelt zich ook
verder. Op dit moment zijn er
omstreeks 1500 dialyse plaatsen
in veertig centra. Te weinig nog.
Jaarlijks komen er vele nieuwe
patiënten bij. Er wordt onder
scheid gemaakt tussen passieve
en actieve dialyse. In het AZL
worden mensen 'gespoeld' die
het zelf niet kunnen. Leiderdorp
heeft een centrum voor actieve
dialyse. Patiënten kunnen daar
heengaan en zichzelf spoelen. De
Graeff is daar een groot voor
stander van. "In de toekomst
moet men zich richten op deze
centra. Ik denk dat dat gemakke
lijker is te verwezenlijken dan
thuisdialyse. Voor de familie is
zoiets vaak erg belastend en ook
de ruimten in de huizen zijn er
veelal niet op ingesteld".
Door de explosieve groei van de
technische ontwikkelingen was
de wetenschap in Nederland een
beetje achterop geraakt. "Inmid
dels is deze achterstand nage
noeg ingehaald", vindt De
Graeff. "Toch weten we van 70%
van de aandoeningen de oorzaak
niet. En de kunstnier doet nog
niet alles. We hebben nog steeds
niet de beschikking over het hor
moon dat een rol speelt bij de
bloedvorming. Gevolg is dat dia
lysepatiënten voortdurend te
kampen hebben met een ernsti
ge bloedarmoede. Een ander as
pect zijn de afstotingsverschijn
selen na de transplantatie. Hoe
herken je zo'n afstotingsreactie.
Nu mófeten we wachten tot ze op
treden om in te kunnen grijpen".
Wie?
"De laatste jaren zijn de grenzen
steeds meer verruimd. Daar be
doel ik mee dat steeds meer pa
tiënten in aanmerking komen
voor behandeling met de kunst-
nier en transplantatie. Dat baart
mij weieens zorgen. Niet door
artsen, maar door de druk van de
samenleving worden we steeds
voor problemen gezet. Je moetje
dan afvragen waar zijn we mee
Prof. De Graeff: Eendracht maakt
bezig?. Een zwaar suikerpatiënt
moet die voor een nier-transplan
tatie in aanmerking komen? Je
weet wat voor een extra moeilijk
heden er kunnen ontstaan. De
kans dat zo'n transplantatie
slaagt is minder dan bij een nier-
patiënt zonder deze ziekte. Moe
ten we afgezien van de financiën
hiermee doorgaan?
De Graeff schudt zijn hoofd en
kijkt nog eens naar zijn archief
kast. Hij heeft zijn functie over
macht.
gedragen, maar het opruimen is
nog lang niet klaar. "Ik weet al
hoe dit karwei zal aflopen. De
eerste uren is het alleen maar le
zen. Je ziet alle oude dingéq weer
terug. Je denkt dat moet ik be
waren en dat. Dan komt het sta
dium van wat moet je er mee?
Het slot van liedje is datje steeds
makkelijker wordt en alles de
vuilnisbak instopt waar je later
dan weer heel veel spijt van
hebt".
SASKIA STOELINGA.
