Rakettenoverleg in gevaar
Sinaï enige
troef Begin
Ontslagdreiging moet
Pools verzet breken
Doodstraf dreigt voor
Turkse vakbondsleiders
VS willen sancties tegen Polen en Rusland
Pokerspel met risico's
Eén uur werk per dag
PAGINA 6
ISTANBOEL (GPD) - De eerste
zitting van de krijgsraad tegen 53
kopstukken van de Turkse, mar
xistisch georiënteerde vakbond
DISK begint donderdagochtend
in een sporthal in Istanboel. Al in
juni van dit jaar heeft de militaire
aanklager aangekondigd dat hij
de doodstraf zal eisen tegen alle
beklaagden, die al sinds de
staatsgreep van zestien maanden
geleden vastzitten in een kazer
ne. Dit op grond van pogingen
het Turkse constitutionele bestel
omver te werpen en een marxis-
tisch-leninistische staat te stich
ten. Een andere zaak tegen 256
lagere kaderleden en 2000 leden
van de DISK, van wie er 118 zijn
gedetineerd, is nog in voorberei
ding.
De DISK was voor de staatsgreep
de op een na grootste vakbond
van Turkije maar groeide sneller
dan de oudere, a-politieke Turk
Isj en had toen ze werd verboden
ongeveer 700.000 leden. In zeke-
re zin kan men van een omge
keerd Polen spreken. De door
haar georganiseerde stakingen
en demonstraties behoorden tot
de grootste van Turkije. Maar de
1 mei-betoging van 1977 op het
Taksim-plein in Istanboel leidde
tot een bloedbad met 34 doden
onder nog onopgehelderde om
standigheden. Het speelt nu een
belangrijke rol in de aanklacht
die 817 pagina's bestrijkt. De lei
ders worden ervan beschuldigd
conflicten te hebben opgeroepen
door niet-Moskougezinde groe
pen buiten de organisatie van de
ze betoging te hebben gehouden.
De Sowjet-Unie wordt samen „met
andere Oosteuropese landen" bij
name genoemd als krachtscen
trum van waaruit de DISK-kop-
stukken zich lieten leiden, het
geen opvallend is tegen de ach
tergrond van de goede betrek
kingen die het Turkse regime
nog altijd met deze landen on
derhoudt De voornaamste ver
dachte, de 52-jarige Abdullah
Basturk, laatste president van de
DISK, is zelf niet van communis-
tischen huize, maar was twee
maal afgevaardigde voor de so
ciaal-democratische Republi
keinse Volkspartij van oud-pre
mier Ecevit Hij gold binnen de
DISK als een tegenwicht tegen
zijn voorganger, de pro-commu
nistische Turkier, die er tot eind
1977 president van was en die la
ter werd vermoord.
Mishandeld
De internationale federatie van
vrije vakbonden (ICFTU) heeft
gisteren aaangekondigd dat het
waarnemers zal sturen naar het
proces in Istanboel.
De ICFTU voegde er aan toe dat
het merendeel van de beklaag
den sinds september vorig jaar in
de gevangenis zit en dat uiteenlo
pende informatie erop wijst dat
de gevangenen zijn mishandeld.
De ICFTU liet verder weten dat
nog eens 2000 vakbondsleden in
de komende maanden voor de
rechter moeten verschijnen.
Intussen heeft het Canadese vak
bondscongres haar regering ver
zocht eveneens een waarnemer
te sturen naar het proces. De Ca
nadese bond hoopt dat een lid
van de Canadese ambassade in
Turkije als waarnemer zal wor
den afgevaardigd.
WOENSDAG 23 DECEMBER 198
Blad in YS zoekt "gifpiloot"
BOULDER (AFP) - Een Amerikaans blad biedt een beloning van 250.000
gulden aan een communistische piloot uit Afghanistan, Laos of Cam
bodja die naar het Westen vlucht met meenemen van chemische of
bacteriologische wapens.
Soldier of Fortune, een blad gericht op avonturiers en potentiële huurlin
gen, doet het aanbod in zijn januari-nummer en vermeldt erbij dat de
beloning naar wens uitgekeerd kan worden in goud of geld. "Het is
onze manier de Verenigde Naties ertoe te brengen toe te geven dat de
communistische legers in Afghanistan en in Zuidoost-Azië chemische
en biologische wapens gebruiken", zegt Robert Brown, directeur van
het blad.
Deze oud-militair, bekend om zijn wilde anti-communisme, bood twee
jaar geleden nog 25.000 gulden voor de gevangenneming van de op de
vlucht zijnde ex-dictatór van Oeganda, Idi Amin.
„Ik wil geen kanonnevlees zijn
vanwege de buien van Be
gin". Etty woont in de kib
boets Snier, aan de voet van
de Golanhoogten, een van de
weinige kibboetsiem waar
geen algemene vreugde
heerst over de Golanwet. Ze
heeft na de annexatie de afge
lopen week veel tanks en am
munitie voorbij zien rijden en
dat heeft haar gemoedsrust
niet verhoogd. „Wij zitten
hier in de eerste vuurlinie
van de Syriërs", zegt zij. De
schuilkelders worden inge
richt.
Premier Begin heeft aan zijn
generaals gevraagd hoe de za
ken er militair voorstaan. Het
antwoord is niet geheel ge
ruststellend geweest. De Sy
riërs beschikken over meer
dan 2000 tanks met een over
macht aan vuurkracht. Als zij
een statische oorlog begin
nen met artilleriebeschietin
gen op Israëlische Golan-ne-
derzettingen, dan zijn zij in
het voordeel. Zolang tenmin
ste Israël niet besluit tot een
escalatie die leidt tot een vol
ledige oorlog. Als gevolg van
dat nadeel heeft minister van
defensie Sharon direct aan
gekondigd dat Israël het spel
van een uitputtingsslag met
artilleriebombardementen
niet mee zal spelen.
Etty spreekt over de grillen van
Begin. Geoela Cohen, het
knessetlid van de extremisti
sche Techia-partij (Renais
sance) en de vrouw die na de
Jeruzalemwet de strijd voor
de Sinai leidt, roept jubelend
dat Begin weer de oude is.
„Dit is de eerste stap die uit
eindelijk tot de stopzetting
van de terugtrekking uit de
Sinai zal leiden. Want wat Be
gin de laatste week doet, is
toch duidelijk in strijd met de
letter en geest van Camp Da
vid"?
Verloren zaak
Is Begin op zijn ziekbed tot de
conclusie gekomen dat Camp
David een verloren zaak is,
dat de vrede met Egypte geen
echte vrede is en dat het dus
beter is een proces in wer
king te zetten dat uiteindelijk
de ontruiming van de Sinai
zal blokkeren? Of wil Begin
juist door het doelbewust ne
men van grote risico's een
voortzetting van het Camp-
Davidproces afdwingen, vol
gens zijn interpretatie dan,
ook na de ontruiming van de
Sinai in april 1982?
Dat Begin van de vrede af zou
willen, lijkt niet erg waar
schijnlijk. Het past niet bij de
man, zijn historisch besef en
de vril de geschiedenisboek
jes in te gaan als een vredes
tichter. Het past ook niet bij
zijn legalistische aard om een
geschreven verdrag te schen
den. Een ontmanteling van
Camp David, een opbreken
van de vrede met Egypte zou
voor Begin een toegeven van
eigen falen zijn. Daarom ligt
het meer voor de hand dat
Begin met zijn monsterdiplo-
matie juist Camp David wil
redden.
Zoals oud premier Rabin te
recht opmerkt, zullen na april
1982 de kaarten in het Mid
den-Oosten opnieuw ge
schud worden. Volgens Ra
bin wijst alles er op dat Ame
rika met de terugtrekking uit
de Sinai het Camp-Davidpro-
ces als beëindigd ziet. Voor
een oplossing van het Pale
stijnse vraagstuk moet naar
een andere, 'aanvullende' for
mule gezocht worden; iets in
de richting van het plan van
de Saoedische kroonprins
Fahd.
Reden voor Rabin om er bij Be
gin op aan te dringen via de
Palestijnse autonomiebe-
sprekingen Camp David te
redden. Maar om tot een aan
vaardbare autonomie te ko
men, moeten de inwoners
van Jeruzalem volgens Rabin
mee kunnen stemmen zon
der zelf verkiesbaar te zijn,
terwijl Israël wat royaler zou
moeten zijn met autonome
bevoegdheden zonder zijn ei
gen belangen in gevaar te
brengen. Alleen via conces
sies op het gebied van de au
tonomie biedt volgens Rabin
Camp David toekomst.
Kaarten geschud
Maar bij de laatste ronde van
besprekingen, begin novem
ber, is gebleken dat Begin
geen enkele concessie van
betekenis wil doen om op die
manier Camp David te red
den. Niettemin zegt zijn naas
te nedewerker Ben Elissar -
oud-ambassadeur in Cairo -
dat Camp David het enige
vredesproces is en blijft. „Is
raël zal aan Camp David en
niets anders vasthouden. En
iedereen zal, of ze het leuk
vinden of niet, weer naar
Camp David terugkomen".
Dat is Begins uitgangspunt:
Camp David volgens zijn en
ge interpretatie van autono
mie is het enig aanvaardbare
politieke platform. En dat
platform dreigt in te storten
na april 1982. Hoe kan Camp
David gered worden? Daar
heeft Begin in het ziekenhuis
veel over na kunnen denken.
En als Camp David reddeloos
is, hoe kan Israël dan zo sterk
mogelijk uit het Camp-Da-
vidproces tevoorschijn ko
men? Begin is tot de conclu
sie gekomen dat de kaarten
opnieuw geschud moeten
worden; niet na april 1982,
maar voor april 1982. Om dat
te bereiken heeft Begin doel
bewust op een crisis aange
stuurd.
De annexatie van de Golan was
de eerste stap om president
Mubarak te testen. Door de
Amerikaanse regering voor
rotte vis uit te schelden, wil
hij Reagan vastpinnen voor
april 1982. Dit in de verwach
ting dat de Amerikanen uit
angst voor het annuleren van
de terugtrekking bereid zul
len zijn om Begin een eind te
gemoet te komen. Het is ook
niet uitgesloten dat Begin via
een crisis met Syrië dat land
wil aansporen tot onderhan
delingen over de zo juist
geannexeerde Golan; een ge
bied dat tot aan de annexatie
nimmer tot het voor Begin
heilige 'Eretz Eisraël' heeft
behoord.
Onberekenbaar
Het is niet uitgesloten dat Be
gin de Golan uiteindelijk wil
opgeven als hij daarmee Ju-
dea en Samaria veilig kan
stellen. Toch geen onbere
kenbare idioot dus? Waar
schijnlijk niet. Waarschijnlijk
een koel berekend spel. Be
gin hoopt dat het element
van zijn 'onberekenbaarheid'
de Amerikanen uit angst
voor erger tot concessies aan
zijn Camp David zal brengen.
Een spel dat dat echter wel ele
menten heeft van de kat die
het nauw zit en gekke spron
gen maakt. Want Begin weet
dat hij in feite geen kaarten
heeft om het spel te winnen.
Dat het blufpoker is. Zijn eni
ge aas, de Sinai, moet in april
op tafel. En pas daarna hoe
ven de andere hun kaarten te
laten zien. Vandaar dat Syrië,
Egypte en ook Amerika alles
doen om de crisis te bezwe
ren.
Die wetenschap maakt Begins
reacties zo extreem. Het red
den van zijn Camp David
lijkt op de kwadratuur van de
cirkel. En omdat Begin uit
eindelijk ook geen oplossing
heeft behalve in het retori
sche vlak, kunnen er nog best
meer verrassingen volgen.
Het riskante van zijn spel is
dat in het Midden-Oosten de
zaken zo gemakkelijk uit de
hand lopen. Oorlogen begin
nen meestal door 'misver
standen'.
Crisis
Begin wil Camp David redden.
Maar, zegt Rabin, wat hij doet
is juist het tegenovergestel
de. Hij maakt het Midden-
Oostenvraagstuk voor Ame
rika een zaak van top-priori-
teit. En via een crisis in de
Amerikaans-Israëlische be
trekkingen is het voor de re-
gering-Reagan alleen maar
gemakkelijker en wenselij
ker om onder druk van de cri
sis naar andere alternatieven
te zoeken. Na april wel te ver
staan.
JAAP VAN WESEL
WASHINGTON/ZÜRICH (GPD/Reuter) - De Verenigde
Staten willen hun NAVO-partners verenigen achter een
opschorting van de vervolgconferentie over veiligheid en
samenwerking in Europa in Madrid. Daarnaast overwe
gen de VS volgens Eugene Rostow, leider van het Ameri
kaanse bureau voor ontwapening, de onderhandelingen
over kernraketten voor middellange afstand in Genève te
onderbreken.
De bedoeling van dergelijke maat
regelen is het zoveel mogelijk
redden van de hervormingen die
in Polen zijn bevochten door de
vakbond Solidariteit voordat de
noodtoestand werd afgekondigd.
President Reagan heeft zijn onder
minister van buitenlandse zaken
voor Europese kwesties, Law
rence Eagleburger, op reis ge
zonden langs Europese hoofdste
den om maatregelen voor te be
reiden die het Westen moet ne
men, omdat het een gezamenlijk
Pools-Russisch ingrijpen in Po
len niet had voorzien. De weste
lijke inlichtingendiensten heb
ben kennelijk gefaald - de NAVO
had slechts een lange lijst van
opties ter beschikking voor het
geval de Russen zich op eigen
houtje over de Poolse grens zou
den begeven.
Eagleburger komt Europa mede
delen, dat de Russen deel heb
ben gehad aan de voorbereiding
van de militaire machtsgreep in
Polen en dat daarom niet alleen
maar tegen de Poolse overheid,
maar ook tegenover de Sowjet-
Unie stappen moeten worden
ondernomen. De VS gaan ervan
uit dat het niet gemakkelijk zal
zijn de Europese bondgenoten
tot een gezamenlijke actie over te
halen. Zij menen tevens dat een
falen van de Atlantische alliantie
onder deze omstandigheden de
ondergang van dit bondgenoot
schap kan betekenen.
De VS zouden zodoende bereid
zijn hun handel met de Sowjet-
Unie, en met name de leverantie
van graan aan de Russen, stil te
leggen, voordat tot het afbreken
van de onderhandelingen in Ge
nève als laatste stap op de escala
tie-ladder wordt besloten. De
Amerikaanse president Ronald
Reagan vergadert dezer dagen
Executie van
NAVO-topman
"loos alarm"
ROME (AP/ÜPI) - De Italiaanse po
litie heeft gisteravond laten we
ten het bericht als zou de ont
voerde NAVO-generaal James
Dozier door de Rode Brigade ter
dood zijn gebracht, niet serieus
te nemen.
Dit bericht was via
lefoontje uit Beiroet bij het Ita
liaanse persbureau Ansa binnen
gekomen. De politie was echter
na enkele uren afwachten tot de
slotsom gekomen dat het hier
loos alarm betrof.
Volgens het Italiaanse persbureau
begon de onbekende het tele
foongesprek met de woorden
"De rode Brigades van Baader
Meinhof geven de volgende ver
klaring af'. Op de vraag van een
Ansa-medewerker waarom de
boodschap in Beiroet was afge
geven en niet in Italië zei de man
"Wij hebben instructies het com
munique aan Ansa in Beiroet te
geven uit veiligheidsoverwegin
gen".
Volgens de onbekende opbeller
zou het lichaam van Dozier gis
teravond na 20.00 uur kunnen
worden gevonden in een dorpje.
Dit is tot nu toe niet gebeurd.
De politie heeft bovendien een
man gearresteerd, "een geeste
lijk gestoorde", die ervan wordt
verdacht een anoniem telefoon
gesprek met het kantoor van An
sa in Trento te hebben gevoerd,
waarin eveneens, nu in het Duits,
een boodschap over de ontvoe
ring werd gegeven.
voortdurend met zijn nationale
veiligheidsraad: onaangekon
digd en intensief, in weerwil van
de terughouding die de naderen
de kerstdagen het Amerikaanse
staatshoofd op andere terreinen
reeds heeft opgelegd.
De VS hebben de banken die be
trokken zijn bij leningen aan Po
len, gevraagd geen verdere kre
dieten meer te verstrekken: niet
aan Polen, maar ook niet aan de
Sowjet-Unie. Het is nog niet dui
delijk of dit de verkoop zal ver
hinderen van voor Rusland be
langrijke landbouwwerktuigen
en van machines die de bouw
van een aardgasleiding naar Eu
ropa moeten mogelijk maken.
Poolse schulden
Het merendeel van de Poolse
schulden werd echter in Europa
gemaakt. Wanneer de Polen zich
onmachtig verklaren hun schul
den te voldoen, zijn het Europese
en niet Amerikaanse banken die
in moeilijkheden raken. Dit
maakt het de VS gemakkelijk
een radicaler standpunt in te ne
men dan waartoe hun Europese
partners vooralsnog geneigd
zijn.
Wel heeft inmiddels de werkgroep
van acht Europese en Ameri
kaanse banken, die de afgelopen
dagen in Zurich hebben verga
derd, een Pools verzoek afgewe
zen om een overbruggingskre
diet van 350 miljoen dollar ter be
schikking te stellen. Polen vroeg
om deze extra lening om de rente
te kunnen betalen over leningen
die dit jaar moesten worden te
rugbetaald. Die rente wordt ge
schat op 450 miljoen dollar, ter
wijl de totale Poolse schuld aan
het buitenland wordt geschat op
27 miljard dollar.
WASHINGTON - Er vloeiden tranen toen Wanda Spasowski, echtgenote van de voormalige Poolse ambassa
deur in de VS, na een bezoek aan het Witte Huis afscheid nam van president Reagan. De Spasowski's hebben
asiel aangevraagd in de VS. Polen heeft daarop om hun uitlevering verzocht.
STOCKHOLM (GPD) - Berichten
die onafhankelijk van elkaar
Zweden bereikten bevestigden
dat vandaag een poging gedaan
zal worden de stakingen en be
zettingen van de grote scheeps
werven in Noord-Polen te beëin
digen. In officiële pamfletten die
gistermiddag in de steden
Gdanks, Stettin en Gdynia wer
den verspreid stond werd een
oproep aan de naar schatting
15.000 scheepswerfarbeiders ge
daan weer aan het werk te gaan.
Deze oproep was een sommering
van de leidingen van de verschil
lende scheepswerven aan alle
werknemers om hun werkver
gunningen te komen vernieuwen
op woensdagmorgen. De men
sen die dit niet zouden doen kon
den zichzelf als ontslagen be
schouwen, zo stond in het com
muniqué. Bovendien, zo stond
er, krijgen mensen zonder geldi
ge werkkaarten ook geen rant-
soeneringskaarten voor zichzelf
en hun familie. Dat betekent dus
geen eten, kolen, kleding etcete
ra en is een duidelijke poging de
staking zo te breken.
De Leninwerf in Gdanks wordt
nog steeds bezet gehouden door
250 arbeiders die zich daar heb
ben verschanst. Zij hebben ge
dreigd de zaak in de lucht te la
ten vliegen als de politie een be
storming zou uitvoeren.
Opvallend is de in Stockholm op
gevangen berichtgeving van Ra
dio Moskou over de Poolse peri
kelen. In de uitzending van 17.00
uur Moskou-tijd gistermiddag
zei de omroeper letterlijk het vol
gende: „Poolse extremistische
subversieve groepen blijven zich
verzetten in vijf van de 48 Poolse
provincies. Het gaat hier om So
lidariteit, KOR en de confedera
tie voor een onafhankelijk Polen.
Deze groepen beschikken over
voorraden wapens die bedoeld
zijn om leden van de nationale
Poolse vakbeweging te doden"
(gedoeld wordt op de officiële
vakbeweging die niet bij Solida
riteit is aangesloten - red.).
De omroeper herhaalde daarna
nog eens: „Eerder werd reeds ge
meld dat de Poolse contra-revo
lutionairen plannen hadden om
80.000 Poolse communisten uit
te roeien". Verder werd dit com
mentaar niet van aantekeningen
voorzien maar is in zoverre uniek
dat de Sowjet-radio een voor
waarde begint te geven voor een
mogelijke invasie. De door Soli
dariteit in Stockholm voorspelde
„hulpactie" door Sowjet en Tgje-
choslowaakse troepen op 26 de
cember aanstaande zou hiermee
verklaard kunnen worden. Men
kan er dan naar verwijzen deze
80.000 Poolse communisten voor
hun uitroeiing te hebben willen
behoeden.
Waakhonden
Het heft in Polen is volgens ver
schillende berichten uit verschil
lende bronnen in handen van de
militaire inlichtingendienst die
tevens het bevel voert over de
speciale Zomo-stoottroepen. By-
na 100 procent van alle geweld
dadigheden de afgelopen tien da
gen komt namelijk voor reke
ning van de 56.000 man tellende
Zomo-troepen die altyd al als
speciale bloed- en waakhonden
van party en regering hebben ge
functioneerd in Polen. Deze vei
ligheidspolitie knapt al het vuile
werk op en werkt nauw samen
met de militaire inlichtingen
dienst en de Poolse geheime
dienst SB. Deze laatste zyn de
mensen die 's nachts Polen van
hun bed lichten en razzia's hou
den. Ze worden door de Polen
net zoals de Zomo's gevreesd en
verafschuwd.
LONDEN - Elfduizend gulden bracht dit pak van John Lennon op.
Gisteren werd bij Sotheby in Londen een veiling gehouden van allerlei
attributen van de voormalige Beatles.
CAIRO (AFP/Reuter) - Egyp-
tenaren brengen byna de
helft van de dag slapend
door, terwyl ze nog geen uur
aan hun werk besteden. Dit is
deze week bekend geworden
op een congres van over-
heidsdeskundigen in Cairo.
Uit onderzoek van de experts
bleek dat de inwoners van
Egypte 44 procent van de dag
slapen, een bezigheid die bij
na even populair is als televi
siekijken (36 procent). In de
overblijvende tyd wordt ge
reisd (16 procent) en gewerkt
(4 procent). De arbeid houdt
de Egyptenaren iets meer
dan 57 minuten per dag be
zig, hetgeen vier keer zo wei
nig is als de tijd die Amerika
nen aan hun werk besteden.
