Mysterie rond Leidse gracht in oorlogstijd Groenoord afgesloten tijdens concert Police Van Dam: sociaal -cultureel plan is geen bijbel PAGINA 4 VRIJDAG 18 DECEMBER 1981 Leidse kroniek door Ruud Paauw Deze week is deel 10 b versche- nen van dr. L. de Jongs stan daardwerk "Het Koninkrijk der Nederlanden in de Twee de Wereldoorlog". Hij behan delt daarin het laatste oor logsjaar, waarvan de honger winter met al zijn verschrik kingen één der belangrijkste elementen vormde. Afgelopen dinsdag heeft u in deze krant een samenvatting van De Jongs relaas over die tijd van honger en ellende kunnen lezen. Wie die periode bewust heeft meegemaakt, neemt haar mee het graf in. Ik bedoel: nie mand zal de ervaringen van toen uit het geheugen kunnen gummen. Ik kan mij ook niet onttrekken aan de indruk dat de gebeurtenissen in de hon gerwinter behalve honger nog heel wattwintig jaar la ter hebben geleid tot een gene ratiekloof (1966!) die dieper was dan ooit te voren. Want je had hem beleefd en er, geestelijk, blauwe plekken en kneuzingen aan over gehou den of je had hem niet beleefd, integendeel, je was opge groeid in de tijd van ham en honing (1955-1973). Ontbering heb ik zelf niet ge kend, omdat mijn vader, zwoegend en zwetend, altijd wel kans zag aan een zak van dit of een zak van dat te ko men. Maar een vetpot was het natuurlijk nooit en ten slotte kwam het moment dat ook ons gezin de tanden in tulpe- bollen moest zetten. Die ervaring woekert onder huids voort, het is natuurlijk niet zo dat je er dagelijks of zelfs maar maandelijks bij stil staat. Het zijn dingen die je niet verlaten. Jarenlang kreeg ik ontzettend de pest in als ik in nieuwsberichten hoorde dat op veilingen zo veel duizend kilo kool of wat dan ook was "doorgedraaid". Het heeft een hele tijd ge duurd voor ik zelf doorhad dat het teruggreep op de oor log. En toen ik dat besefte, werd ik helemaal kwaad. Ik voel de gramschap ook in me oplaaien wanneer ik door een schoolkantine stap en daar stukken brood op de grond ge waar word. Dan denk ik knarsetandend: het hóórt niet. Niet alleen omdat het on gemanierd is, maar ook om dat het voedsel is - waahjan we toert zo verdomd weinig hadden. Maar breng dat nou eens over. Het lukt niet, het lukt nóóit. Voor wie nu 15 is, is de periode 1940-45 zoiets als de tachtigjarige oorlog. Zo ver weg. Ach, man, wat moetje nou toch met dat geémmer over die Tweede Wereldoorlog. Onbegonnen werk. Foto Dr. De Jong drukt in deel 10b een foto af van een gracht met afgekapte bomen. Het onder schrift luidt: "Een gracht in Leiden in maart '45". U treft knik maakt als op de foto wordt weergegeven. Maar het gebouw dat ik voor de Syna- gode hield, vertoont geen raam en dat moet ook toen aanwezig zijn geweest. Bij het Stadsarchief, waar men tijd noch moeite voor mij heeft gespaard, achtte men het uitgesloten dat het ddt stukje Levendaal betrof om dat de watersloop daar des tijds anders was. Met behulp van een oude kaart heeft men mij dat duidelijk gemaakt. Andere onderzochte mogelijk heden: Lange Mare, Stille Rijn, Steenschuur moesten worden afgewezen. Je zit steeds óf met die "knik" of met dat samenstelsel van bruggen in de verte dat moei lijk in Leiden is thuis te bren- gen. schriften te maken van gege vens die achterop de foto staan. Er móet dus iets ver meld zijn, want hij zuigt zo'n onderschrift niet uit zijn duim". Niemand die dat laatste be weert, maar nu weten we nog niets. De mogelijkheid die resteert is dat er meer afdrukken van dezelfde opname in het ar chief zitten en dat op éèn daarvan wel iets op de ach terkant staat. Ik heb daarom de foto-afdeling nogmaals verzocht in de illustraties te snuffelen. Maar zelfs als boven water komt dat de foto wel degelijk in Leiden is gemaakt (wat ik zeer betwijfel) dan nog geloof ik niet dat de naam van de gracht er bij vermeld is. Dr. De Jong liet alvast weten het Een gracht in Leiden in maart '45". Maar welke? de foto hierbij aan.(Het is niet zo'n beste opname, dat laat zich begrijpen, en te ho pen is dat de weergave ervan op krantepapier krachtig ge noeg blijft Wat ik me bij het zien van de foto afvroeg was: om welke gracht in Leiden gaat het nu eigenlijk? De eerste gedachte was: het stukje Levendaal (bij de Sy nagoge) dat in 1945 nog niet was gedempt. Ik heb ter plek ke de zaak bekeken. Met de rug naar het Museum voor Natuurlijke Historie gekeerd, zie je dat de stoep (vroeger de w alle kant, nam ik maar even aan) daar inderdaad zo'n Contact met het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie le verde alleen nog maar meer vraagtekens op. De foto-afde ling van het instituut zei des gevraagd dat achterop de door De Jong gebruikte opna me de naam van de gracht niet vermeld stond; sterker: er stond helemaal niets vermeld, dus ook niet of de foto in Lei den was genomen. "Waar schijnlijk heeft de heer De Jong gebruik gemaakt van ei gen aantekeningen", ver moedde men. Dat blijkt echter niet het geval. Een woordvoerster voor dr. De Jong laat weten: "De heer De Jong zegt de fotoonder- wel aardig te vinden als de Leidse bevolking zich eens boog over de vraag om welk plekje Leiden het precies gaat. Nu vind ik eigenlijk dat 's rijks geschiedschrijver mysteries moet óplossen en er niet nieu we aan moet toevoegen - maar ik geef toe: het is mooi speurwerk. Leidenaars: gaat u eens terug in de tijd, doet u een luik open in uw herinneringIk hoor gaarne van u welke gracht het zou kunnen zijn. Ontploffing Uit de krant van zaterdag: "D'66 zal voor de gemeente raadsverkiezingen in Leiden geen bindende afspraken vooraf maken over samen werking in het college van B. en W. Ook zullen er geen par tijen bij voorbaat worden uit gesloten. Maar om duidelijk heid te geven aan de kiezer zal D'66 wel vooraf zijn voor keur uitspreken voor één of meer partijen". "Het is beter om niets te zeggen dan om hele vage uitspraken te doen waar je dan later weer onder uit kunt", zo ver dedigde de (D'66) voorzitter zich. Einde citaat. Griesmeelpap met klonten vind ik het. Nu zult u wel zeggen: waar maak je je nou toch druk om, zo gaat het toch in de poli tiek? Dat is waar. Zo gddt het. Maar ik heb er moeite mee dat juist het jeugdige D'66 zo in volstrekt niets-zeg- gende, afgesleten termen rea geert. Ach, en ik weet nog hoe die club begon. Dat is het nadeel van een goed geheugen. De eerste politieke reclame-spot op tv zie ik nog voor me. Negentien zesenzestig. Van Mierlo,, voortdurend close in beeld, met hoog opgestoken kraag ferm voortstappend langs de gracht; met een gezicht waar op je kon aflezen dat hij de vorige dag net één pikketa- nussie te veel in zijn bast had gekieperd. Goeie, weerbarsti ge kop dus. Zijn stem op de achtergrond: "Het kan niet langer zo in Nederland....we zijn ongerust....het moet an ders. Als we net zo worden als de andere partijen, betreur ik het nu al dat we dit avontuur zijn begonnen...onze inbreng moet het het politieke bestel doen ontploffen...." Ik was verrukt. De taal, de stem. Ontplóffingen. En kijk nu eens. Goed, ik geef toe, ik heb in mijn luierjaren ook dingen ge schreeuwd waar ik nu niet geheel meer achtersta. Maar er blijft toch wel enig karak ter van toen aanwezig. Ken nelijk niet bij D'66. Leest u de aanhef van het stukje nog maar eens door. Grauwheid, koolraap en verveling ade men je tegemoet. De ontploffingstheorie? Ik wed dat de kopman van D'66 op Oudejaarsavond nog niet eens een gillende keukenmeid ter hand neemt. Polen Woensdag keerde een Leids hulptransport terug van een bezoek aan Polen waar in de stad Torun allerlei goederen (medicamenten, voedsel, kle ding, schoonmaakmiddelen) waren afgeleverd. Omdat het twaalf man en vrouw sterke gezelschap in Polen vertoefde op een moment dat daar de noodtoestand werd afgekon digd was er van de kant van de pers veel belangstelling voor de terugkeer van het cónvooi. Immers, de bericht geving uit Polen was sinds zondag vrijwel verstomd en via de deelnemers aan het transport kon informatie uit de eerste hand over de situa tie worden verkregen. Kennelijk dacht men daar bij de organisator van het trans port, de Stichting Regio Lei den Helpt Polen, ook zo over want woensdag werd een groot aantal kranten uitge nodigd voor een 's avonds in het Academisch Ziekenhuis te houden persconferentie. Jour nalisten van regionale en landelijke bladen waren dan ook in groten getale aanwe zig. Van collega's vernam ik dat die persconferentie een nogal ge nante vertoning was. Enige stichtings-bestuurderen, on der aanvoering van burge meester Goekoop, wilden ei genlijk geen antwoorden la ten geven op de voor de jour nalisten belangrijkste «vra gen:'hoe is de sfeer in Polen, wat heeft u gezien en ge hoord? En dat alles onder het mom dat de toekomstige hulptransporten niet mogen worden geschaad. Alsof het Poolse regime ondersteboven zou raken van een paar Leid se indrukken. Nee, het was woensdag een slechte beurt van de stichting. Wel met veel poeha een pers conferentie beleggen om dan vervolgens niets te vertellen. Leiden op z'n smalst. Auto's mogen niet in wijk parkeren LEIDEN - De wijk Groenoord zal op 9 januari worden afgesloten voor auto's. Bij het concert van The Police in de Groenoordhal- len zal het verkeer door de politie naar het parkeerterrein bij de hallen worden verwezen. Het terrein kan 2000 voertuigen herbergen en dat moet volgens Groenoordhal-directeur De Jong voldoende zijn. De 11.000 kaar ten voor het optreden waren ove rigens in één ochtend uitver kocht. Het parkeerterrein zal niet vrij toe gankelijk zijn, maar - om files Reinigings dienst: zout strooien zinloos LEIDEN - "De reinigingsdienst heeft gisteren nog 100 ton zout gestrooid in woonstraten. Dat was verspilde moeite en dus weggegooid geld (ongeveer tien duizend gulden), want bij tempe raturen lager dan zeven graden onder nul heeft het zout geen uit werking". Dat zei directeur Von Overmeire van de reinigingsdienst gister avond in de raadscommissie voor economische zaken. Raads lid Bleijie (CDA) had zich afge vraagd of er wel in de woonstra ten is gestrooid. "We zijn er mee gestopt. Want het heeft geen zin meer. We kunnen alleen nog zand strooien of het ijs centime ter voor centimeter wegbikken", aldus de directeur. Hu zei dat de hoofdwegen en kruis punten vrij van ijs waren en de fietspaden voor tachtig procent. En bovendien het stoepje voor de deur van de woning van de di recteur van de reinigingsdienst. Overmeire was zo verstandig ge weest om bij de eerste sneeuwval meteen zelf zout te strooien, ver meldde hij met gepaste trots. LEIDEN - Een 17-jarige brom fietser uit Leiden moest gister middag omstreeks half één met onbekend letsel worden ver voerd haar het AZL nadat hij op de Langegracht tegen een auto was gebotst. Zowel de automobi list als de bromfietser stonden voor de stoplichten te wachten. Vlak nadat het licht op groen was gesprongen kwam de brom fietser ten val. omdat zijn trapper tegen de auto aan kwam. op de Willem de Zwijgerlaan te voorkomen zal het parkeer- geld bij het vertrek worden gehe- Volgens De Jong is er maar één op lossing echt afdoende. Dat is de aanleg van een tweede ontslui ting van het terrein naar de Gooi meerlaan. B en W zijn het met de directeur eens en laten het plan uitwerken. De directeur schreef een nota over deze kwestie aan B en W. Hij wees er daarin op dat jaarlijks zo'n miljoen mensen de hekken passeren van de Groenoordhal- len. De brandweer, de politie, het buurtcomité en de bedrijfsvoe ring van de hallen hebben ver schillende belangen, zo consta teerde hij. "Nu aan mij de taak om al deze be langen en verlangens op elkaar af te stemmen, zodat uw college niet lastig gevallen wordt met ei sen en krantestukken van het buurtcomité. Het moge een troost zijn dat ook in mijn nederi ge stulp in Zoeterwoude de tele foon op dergelijke avonden roodgloeiend staat", schreef De Jong. Behalve de spoedige aanleg van een tweede ontsluiting, gepaard met wegwijzers op de Willem de Zwijgerlaan, dringt De Jong ook aan op het plaatsen van een par keerautomaat en het aanbrengen van een goede markering op het terrein. Verder zou de terreinverlichting aangepast moeten worden en een portiersloge gebouwd. Géén kerstloop De jaarlijkse politie-kerstloop, die zaterdag 19 december zou worden gehouden gaat niet door. De organisatoren heb ben besloten de 'race' af te las ten omdat er nog te veel ijs op stoepen, paden en wegen ligt, waardoor de lopers gemakke lijk ten val zouden kunnen komen. Ruilbeurs Voor de laatste maal dit jaar organiseert de ruilclub "Ko- ningskerk" vanavond een ruilbeurs in de Willem de Zwijg er school. Verzamelaars van munten, lucifermerken, postzegels, sigarenbanden, ansichtkaaren en dergelijke zijn van 19.00 uur erf van har te welkom bij de school aan de Willem de Zwijgerlaan 44. Toegang de eerste maal vrij, eventuele liefhebbers kunnen zich als lid bij het bestuur la ten inschrijven. Demonstratie Morgenmiddag om één uur be gint op het Beursplein in Am sterdam een demonstratie te gen de instelling van een mi litair regiem in Polen en de beknotting van de vakbonds rechten. De demonstranten verzamelen zich om kwart voor twaalf bij het Leidse NS- station voor een gezamenlijk vertrek. Disco In Augustinus treedt de laatste avond (zaterdag 19 decêm- ber) voor kerst de groep Al pha op. Ze besluit de avond met swingende disco. Om half negen begint het festijn aan het Rapenburg 24. Concordia Chr. muziekvereniging "Con cordia" organiseert op zater dag 19 december voor al haar leden en donateurs een kerst- klaverjas en sjoelavond. De avond wordt gehouden in de eigen clubzaal in de Barba- raschool en begint om 20.00 Marathon Voor de vijfde maal organiseert de atletiekvereniging "A.V. Holland" de traditionele hal ve marathon-wedstrijd en prestatieloop. De wedtrijd halve marathon staat alleen open voor atleten met licentie. Aan de prestatieloop (3,6,9 en 21,1 kilometer) mag iedereen deelnemen. De start vindt zondag plaats om 11.00 uur bij de ingang van de voetbal vereniging LDWS aan de Voorscholerweg in Leiden. Van Dam: te liberaal? LEIDEN - Het eerste sociaal-cultu rele plan van Leiden kan niet meteen het beste plan zijn. Het B W-programma wordt ook niet in één jaar tijd helemaal uitge voerd. Dat moet je ook niet van het sociaal-cultureel plan ver wachten. Zo ongeveer verdedig de wethouder Hans van Dam (PvdA) gisteravond het sociaal-- cultureel plan ("het plan van het grote ongenoegn") in een tweede marathonvergadering van de raadscommissie 'maatschappe lijke aangelegenheden' over het plan. "Het sociaal-cultureel plan is geen bijbel", zei Van Dam. Het geeft ontwikkelingen aan. De gege vens waarop het plan gebaseerd is, veranderen voortdurend, zo dat de ontwikkelingen die het plan voorziet, anders kunnen ko men te liggen. In de komende ja ren kunnen we het plan op on derdelen bijstellen". De raadsleden kraakten ook op de ze tweede vergadering het plan nog eens flink af. Maar er is geen ander plan, dus zal het plan op 11 januari in de gemeenteraad gro- tendels een regen van bijstellin gen en moties overleven. Menno Witteveen (D'66) betitelde de kri tiek van de andere raadsleden in de commissie als 'deelkritiek'. Hij deed er dan ook het zwijgen toe. De kritiek was wel degelijk 'structureel', zeker op onderde len. Deelt het plan niet al te wil lekeurig geld toe aan verschillen de instellingen, vroegen raadsle den. Is het plan niet té technisch waarbij groepen die toevallig niet in de hokjes passen uit de boot vallen. "Bij de volgende planvorming, eind volgend jaar, zullen we nog eens naar de syste matiek kijken, antwoordde wet houder Van Dam op vragen om het beleid te kunnen toetsen (Van Dongen) of het plan nog eens goed na te lezen (Brands). Het toetsen van de gevolgen van het eerste plan zal pas in '84 kun nen gebeuren als de verslagen van de instellingen over het sei zoen '82-'p3 binnen zijn. Wethouder Van Dam zei het moei lijk te vinden om als gemeente precies aan de instellingen voor te schrijven wat er binnen die in stellingen moet gebeuren. De in stellingen hebben het beleid ja renlang helemaal zelf mogen be palen. Nu kun je niet ineens als gemeente die instellingen volle dig gaan sturen. Dat is niet de be doeling, er moet ruimte blijven voor eigen beleid". Maar Frits Opnieuw kritiek raadsleden van Oosten (PPR) vindt dat voor al bij het club- en buurthuiswerk wel wat meer gestuurd mag wor den. Inhoudelijke criteria zoals inhoeverre de buurthuizen bezig zijn met emancipatie en educatie (hoofddoelstellingen uit het so ciaal-culturele plan, ontbreken volgens hem veel te veel. Het toe delen van geld gebeurt aldus te willekeurig, op basis van hoeveel inwoners de wijk heeft en ook nog niet eens voldoende geme ten naar de sociale achterstand van de buurt. Van Oosten noem de de wethouder Van Dam (PvdA) herhaaldelijk "liberaal". Annelies Ponsen (PSP) vond dat het plan veel meer van de doel stellingen, van de wensen uit moet gaan in plaats van wat haal baar is met de beperkte geldmid delen. Jan Hoekema (D'66) vond het echter veel belangrijker - evenals wethouder Van Dam overigens - vooral duidelijk aan te geven "wat we kunnen". "Wat hebben we aan een prachtig plan dat we niet kunnen verwezenlij ken?". Jan Brands (CPN) vindt dat de ver deling van de gelden geen werk gelegenheid mag kosten. "Wat hebben we aan het behoud van werkgelegenheid als de werkers dan geen geld meer hebben voor hulpmiddelen om mee te werken?", reageerde wethouder Van Dam. Accommodaties Ellen van Dee (CDA) is één van de raadsleden die geen cent geeft voor het zogenaamde accommo- datiebeleid zoals dat in het plan staat. De gemeente wil een 'pas sief accommodatiebeleid voe ren, "anders kost het teveel geld", zei Van Dam. Van Dee vindt dat de gemeente actief moet inventariseren welke gymnastieklokalen, scholen of andere ruimtes beschikbaar zijn voor bijvoorbeeld toneelgroe pen". Van Dam deed de forse kri tiek af als "een misverstand". Hij zei: "Het accommodatiebeleid betekent niet alleen de vraag of er ergens ruimte is. Het punt is: als we ruimte voor een groep hebben, dan kost die ruimte geld aan onderhoud, energie, kapi- taalslasten van de bouwkosten. Dat kost een hoop geld dat er niet is. We moeten daarom geen valse verwachtingen wekken door te zeggen dat we een aktief accommodatiebeleid voeren. Een passief beleid kan toch een actief zoeken naar ruimtes bete kenen zoals naar lege schoollo kalen. Wij willen alleen geen ver kapte subsidieregeling inbou wen door huisvesting beschik baar te stellen. Het Vrouwenhuis bijvoorbeeld subsidiëren we, in de huur; in vol openbaarheid en duidelijkheid, niet verkapt". Van Oosten vond het maar "een li beraal verhaal". Hij zei: "Het is ook een formeel verhaal dat niet met de praktijk klopt. Omdat er geen richtlijnen zijn en geen ac commodatiebeleid is, krijgen groepen dié de deur bij de ge meente plat lopen gemakkelijker huisvesting". Hij noemde de ver eniging van popmuzikanten als voorbeeld. Van Dam vindt ech ter: "Het keuzeprobleem komt pas als meerdere groepen een be paalde ruimte willen. Dat heb ben we nog niet meegemaakt". Van Oosten: "De gemeente kijkt slechts of er nog wat ruimte op de vrije markt is. Dat is liberaal- "."Nee, dat is niet liberaal of so cialistisch", zei Van Dam. "Het heeft te maken met het zakelijk beheer van onroerend goed". Opvolger Henriëtte van Dongen (PvdA) drong aan op duidelijke criteria voor de hoofddoelstellingen emancipatie en educatie. "Je kunt niet zo maar vier of vijf for matieplaatsen bezuinigen op grond van technische criteria. Het is te betreuren als instellin gen die goed werk doen op het gebied van emancipatie en edu catie buiten de boot (met geld) vallen. Uitgeschakeld door een getalscriterium.... Daar kun je niet mee aankomen". Ook zij vroeg om inhoudelijke criteria waaraan de prioriteit die de ge meente wil geven aan emancipa tie en educatie tot uitdrukking komt". "Daar zijn we het komen de seizoen nog niet aan toe", rea geerde wethouder Van Dam. "Dat is iets wat mijn opvolger moet regelen". Van Dam beloofde Van Dongen nog eens na te rekenen of de ene emancipatiegroep niet ten on rechte meer of minder krijgt dan de ander. Van Dongen heeft ont dekt dat sommige zaalhuren dubbel gesubsidieerd zijn (bij voorbeeld voor de VIDO-vrou- wen die in het Vrouwenhuis zit ten dat ook gesubsideerd wordt, en by de Nederlandse Vrouwen raad en de Nederlandse Vereni ging voor Huisvrouwen). Ook vond zij dat de vergoeding voor begeleidsters van vrouwengroe pen wel erg ver uit elkaar liep, van 25 gulden tot negentig gul den. Aldus hoopt Van Dongen geld te kunnen vinden voor en kele emancipatiegroepen waar voor posten 'vergete' zijn, zoals 4350 gulden voor het Vrouwen huis, zo'n 4000 gulden voor de Vrouwen in de Bijstand, geld voor naai- en taalcursussen van de Stichting Surinamers en voor emancipatie-activiteiten in de Tamboerijn die helemaal niet in het plan opgenomen zijn. RENE VAN DER VELDEN Ongelukken door gladheid LEIDEN - Gebeurden er eerder deze week nog niet zoveel onge lukken door de gladheid, giste ren noteerde de Leidse politie er- zestien. In de meeste gevallen bleef het bij blikschade. Alleen een bromfietser die gisteravond omstreeks kwart over zeven te gen een steiger op de Maurits- straat knalde moest naar het AZL worden vervoerd, omdat hij verklaarde pijn in de borst te hebben. De man was op het trot toir gaan rijden, omdat het weg dek hem te glad was.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 4