Warme stoof hield vorst niet tegen
Kerkdiensten
Leidse kerken 'zuinigniet warmer dan 15 graden...
LEIDEN - Haar zondagse pudding liet mevrouw Sira, toen ze nog kosteres was,
afkoelen op een zerk in de Pieterskerk. Ze liep dan van haar keuken in het kosters
huis de lange gang naar de kerk door en zette de hete schaal daar om een hoekje op
de koude grond.
Als het flink vroor, kon de temperatuur in de kerk gemakkelijk tot vier vijf graden
onder nul dalen. Maar de diensten gingen gewoon door, zonder dat het kerkbe
stuur er financieel scha van ondervond. Immers, het enige middel tegen algehele
verkleuming was en bleef de warme stoof, waarvan alleen de Pieterskerk er al zo'n
vijfhonderd had.
Die stoof zorgde uitsluitend voor vorstvrije voeten. De temperatuur in de kerk werd
er geen graad beter van. Ineengedoken en half verstijfd zat het geharde hervormde
kerkvolk - de kragen omhoog - het lange uur uit.
En was het de kou niet die de dienst tot een bar gebeuren maakte, dan joeg een ijzige
tocht de bibberende kerkgangers wel om de oren. De blaadjes van het psalmboe1.'
waaiden ervan om.
Na de oorlog zijn er overal wijk-
kerken gekomen. De grote
stadskerken werden leger en
leger. De Pieterskerk ging
zelfs voorgoed dicht.
Een voordeel van de wijkker-
ken was, dat de mensen er in
een behaaglijke sfeer - van
thuis gewend - werden ont
vangen. Ze verlangden niet
minder.
Maar nü hebben de kosters zo
waar het consigne gekregen
om de thermostaat van de
verwarming niet hoger dan
vijftien graden te zetten. Om
energie en kosten te bespa
ren. Vooral kosten, want die
zijn, volgens de kerkvoogdij,
de laatste jaren verachtvou
digd. En dat kan bruin niet
meer trekken. De kerkgan
gers is aangeraden, zich war
mer te kleden en hun jas in
de kerk aan te houden.
Tegenover de koudekommer
van weleer doet de vraag van
het huidige kerkbestuur om
voor deze 'lichte ontbering'
begrip te hebben haast lach
wekkend aan. Er zit. als het
goed wintert, nog altijd een
temperatuurverschil met
vroeger van ten minste vijf
tien graden tussen.
De kerkganger van nu is ge
steld op comfort.
Tien tegelijk
Ik moet vóór ik verder ga nog
wel even vertellen, dat koste
res Sira één keer haar afge
koelde pudding niet tijdig
heeft kunnen opdienen. Ze
had 'm wéér op de grond in
de kerk gezet en 'iemand' -
de dader heeft ze nooit kun
nen achterhalen - was zo
leuk om de dampende schaal
ylings in het preekstoeltje
achterin de kerk te verstop-
pen. Na een uitgebreide
speurtocht werd de pudding
toch nog gevonden, maar wel
een paar uur te laat.
Toen Jan Sira - hij woont nu
in het woongebouw voor ou
deren 'Rosenburch' aan de
Vijfmeilaan - in 1946 koster
van de Pieterskerk werd,
nam hij 24 'sierstoven' van
zijn voorganger Rameau
over. Dat waren ronde stoven
van extra kwaliteit hout met
aardige versierinkjes eraan.
Ze werden gebruikt bij spe
ciale trouwerijen.
De kerk kende in die 'goeie ou
we tijd' openbare (of algeme
ne) en bijzondere huwelijk
sinzegeningen.
De openbare huwelijken, zo
vertelde oud-koster Jan Sira
mij, waren gratis. Het ging
soms met tien tegelijk. Dat
gebeurde in het achterstuk
van de kerk, het koor, waar in
de roomse tijd het hoofdal
taar stond. De algemene
bruidsparen moesten genoe
gen nemen met de 'dominee
van de maand'. Beurtelings
hadden de dominees een
maand achtereen dienst voor
zulke trouwerijen.
Het paar moest voor de huwe
lijksbijbel één gulden beta
len. Kon een familie het zich
veroorloven, in plaats van te
voet met koetsen naar de
kerk te komen, dan bracht
het kerkbestuur nog eens vijf
gulden voor een trouwdienst
in rekening.
Nu waren er paren die zo'n
massaal ritueel niet begeer
den. Zij wilden speciaal
trouwmeubilair en zélf de do
minee kiezen.
Zo zijn de bijzondere trouwerij
en in zwang gekomen. Om
het onderscheid met de alge
mene inzegeningen nog iets
duidelijker te maken, werden
de bijzondere in het schip
van de kerk, vóór de hoofd
preekstoel, gehouden.
De 'Gemeentecommissie' - de
latere kerkvoogdij - besteed
de de hele regeling uit aan de
koster, die zelf de spullen
voor de speciale inzegenin
gen maar moest aanschaffen.
De koster - zijn inkomen
was allesbehalve een vetpot
- kon er op die manier nog
wat bij verdienen. Het kerk
bestuur nam genoegen met
een bescheiden percentage
van de 'opbrengst' van deze
diensten.
Klassen
Maar de bijzondere inzegening
had ook no g haar eigen ver
schillen. Trouwlustigen kon
den kiezen uit maar liefst vier
klassen.
In klasse 1 werd het bruidspaar
een eigen bank gegund met
fauteuils voor de ouders,
stoeltjes voor de bruidsmeis
jes en gestoffeerde stoelen
voor de rest van de familie.
Bij elke zitplaats stond een
voetenbankje. En dat alles in
een halve cirkel gerangschikt
op een tapijt. Ook genoot
klasse 1 het voorrecht van de
lange loper, waarop eerst de
familie en vervolgens het jon
ge paar, onder de tonen van
zelfgekozen orgelspel, de
weidse ruimte binnen
schreed.
Trouwen in klasse 4 gaf geen
luxe te zien. Daar zat ieder op
gewone stoelen. Geen bank,
geen fauteuil en ook geen lo
per door de kerk. Wél een do
minee naar eigen smaak.
De prijzen van de verschillende
klassen varieerden van
f 16,50 in de vierde tot f42 in
de eerste.
Het was voor déze trouwerijen
dat de voorganger van Jan Si
ra een collectie mooie stoven
had aangeschaft. Sira zelf liet
de briketten voor de testjes
aangloeien in de verwar
mingsketel van zijn huis, en
meestal hielp een van zijn
kinderen hem om de warme
stoven met de draagbaar naar
de kerk te brengen. Alleen
voor de bruid was er geen
vuurstoof. Dan kon haar ja
pon vlam vatten. Daarom
kreeg zij een warmwaterstoof
onder de voeten.
De bruidsparen hoefden voor
deze warmte-service niet ex
tra te betalen. Het was bij de
prijs inbegrepen.
Toen Jan Sira nog koster van
de Oosterkerk (Herengracht)
was (van '39 tot '46), zijn de
meeste openbare trouwerijen
daarheen gegaan. In de Pie
terskerk werd het daarvoor te
druk. Langzamerhand zijn al
le bijzondere inzegeningen in
Toen Jan Sira nog koster van de Pieterskerk was, maakte hij zelf de warme stoven voor de trouwerijen in
de week. De briketten voor de testjes liet hij aangloeien in de verwarmingsketel van de kosterij. Hier
draagt hij met zijn zoon Jan een aantal ronde 'sierstoven' - die speciaal voor trouwplechtigheden waren
aangeschaft - naar de zitplaatsen van bruidegom en familie. De bruid kreeg een warmwaterstoof. Anders
zouhaar japón kunnen vlam vatten.
deze kerk 'gewoon' gewor
den. Dat waren er gemiddeld
zo'n honderd per jaar!
Blauwe kiel
Op zondag had de koster met de
stoven geen bemoeienis, al
moest hij wel om half zeven
z'n bed uit om een half uur la
ter de twee vuurmakers te
ontvangen.
Het stovenpersoneel bestond in
de regel uit acht personen: de
twee vuurmakers, vier man
die de stoven op de berries
naar de uithoeken van de
kerk vervoerden, en twee sto-
venzetsters. De mannen kwa
men in doordeweekse werk
kleding naar de kerk, sommi
gen met blauwe kiel. Gal-
jaard, Arnoldus senior en ju
nior, Segaar en Van der
Laan, ze zijn allemaal in Si-
ra's geheugen gebrand.
De vuurplaats van de Pieters
kerk was een uitgebouwde
ruimte aan de noordkant van
het koor, vlak bij de'wc. Op
een licht ontvlambare onder
grond van stukjes hout en
krullen werden de uit vier de
len bestaande briketten aan
het gloeien gebracht. De on
derste laag van de opgesta
pelde briketten was gewoon
lijk onbruikbaar. Die waren
te ver doorgegloeid, en de
blokjes zouden in de testen
gauw doven. Gebeurde het
stoken echt vakkundig, dan
kon zota blokje zeker een uur
mee. Nét genoeg voor een ge
middelde kerkdienst.
Hoeveel briketten er op een
zondag nodig waren, bepaal
de in feite de dominee. Ook
toen al trok de ene predik
heer meer mensen dan de an
dere. En de vuurmakers wis
ten dat precies. Bij een volle
dienst moesten ze op vijfhon
derd stoven rekenen. De do
minee zelf kreeg geen stoof.
Hij had onder de verstelbare
plank waarop hij stond een
soort platte asla, waarin de
vuurmaker een paar blokjes
briket deponeerde.
Eén keer heeft koster Sira het
meegemaakt, dat aan de kant
van het orgel een stoof in
brand raakte. Kerkdienst ge
staakt. De stoof was een
kerkganger blijkbaar te heet
onder de voeten geworden,
en die had zo met z'n voeten
zitten schuiven dat het testje
in de stoof was omgevallen.
De toegesnelde koster kon
het brandende hout nog bij
tijds op het Pieterskerkhof
werpen.
Ingestort
Na gedane arbeid - als de
dienst begon ging het sto
venpersoneel een boterham
eten. Dat deden ze eerst in het
vüurhuis. Daar was het lek
ker warm. De deur ging
dicht, zodat er geen warmte
kon ontsnappen. Maar toen
op een keer een vuurmaker
wegens acute koolmonoxyde-
vergiftiging was ingestort,
moest de vuurplaats, op last
van de brandweer, voor dit
onderonsje onmiddellijk wor
den gesloten.
De koster kreeg het gedaan, dat
ze voortaan de deftige predi
kantenkamer vanuit het
kostershuis verwarmd -
mochten gebruiken. Er wer
den dan doeken over de plu
che stoelen gelegd om te
voorkomen dat die zwart
werden.
Oud-koster Sira meent met ze
kerheid te weten, dat vóór
zijn tijd 'stoofklanten' twee
en een halve cent voor een
warme stoof moesten beta
len. Zijn vrouw herinnert
zich, dat dit in de Marekerk
alléén was als je op een 'vrije
plaats' - met de rug tegen de
muur - zat, dus geen plaats
kaartje had gekocht. Had je
wél zo'n kaartje - van een
stuiver, dubbeltje of kwartje
dan was de stoof gratis.
Hoeveel de stovenploeg ver
diende, is niet precies be
kend. Wel is Jan Sira een be
drag van f 1,75 bij gebleven.
Daarvoor waren de vuurma
kers dan wel van 7 uur tot
half 1 in de weer. Zij waren
verantwoordelijk. Als ze de
teruggebrachte stoven had
den geteld en er ontbrak er
één, dan werd de hele kerk
afgezocht. Een achtergeble
ven stoof betekende brand
gevaar.
Hoewel het stovenpersoneel
gewoonlijk uit meelevende
kerkleden bestond, was dit
zondagse karwei ook een
welkom middel óm het scha
mele weekloon iets op te
trekken. Een gulden extra
was in die tijd al heel wat.
Het verhaal gaat, dat een kerk
voogd, die in de stad een be
drijf had, een van zijn arbei
ders dit kerkbaantje aanbood
om zélf geen loonsverhoging
aan de man te hoeven geven.
Gat in schoen
Pas in de tweede helft van de
jaren vijftig zijn de stoven af
geschaft. Toen kwam er elek
trische voetverwarming. Al
leen bij de trouwerijen bleef
de 'luxe' stoof voorlopig nog
in ere. Het kerkbestuur, zui
nig van nature, wilde voor
zo'n klein gezelschap geen
dure elektriciteit gebruiken.
De nieuwe voetverwarming
was een verbetering, maar'
het was wel even wennen.
"Vooral in 't begin zette je 'm
gauw te heet", vertelde Jan
Sira. Menig kerkganger heeft
er verschroeide schoenzolen
aan overgehouden.
Eén keer was het zo erg, dat bij
een vrouw een groot gat in
haar schoen brandde. Ze
mocht toen op kosten van de
kerkvoogdij die schoen laten
herstellen.
Het was bij een koude plechtig
heid van de universiteit, dat
de toenmalige koningin
Juliana een warme stoof
kreeg aangeboden.
Dat had Truus Sira, dochter
van de koster, goed. onthou
den. En koningsgezind als
dat meisje was, schreef ze de
koningin, toen de stoven voor
f2,50 openbaar zouden wor
den verkocht, rap een briefje
met de vraag of zij soms zo'n
stoof als aandenken wilde
hebben.
Graag, antwoordde de konin
gin.
Truus heeft toen een stoof hele
maal schoon geboend - be
halve natuurlijk de echte
brandplekken aan de binnen
kant - en keurig in een oran
je doos naar Soestdijk opge
stuurd.
Het persoonlijke bedankbriefje
van de koningin bewaart ze
als een kostbaarheid.
Bij de verkoop van de stoven
schoot koster Sira er zelf bij
in. "ledereen had er een, be
halve ik. Ik weet nog steeds
niet, hoe dat gekomen is. 't
Zal de drukte wel geweest
zijn".
Maar nü heeft hij er toch een.
Hij kreeg 'm cadeau. Een heu
se Pieterskerk-stoof. Met
brandplekken boven aan de
binnenkant. En opgemaakt
tot een fraai bloemstuk.
De bloemen zijn inmiddels ver
gaan. Maar die eiken stoof
blijft voor Jan Sira het onver
woestbare symbool van een -
ondanks alles - toch wel
mooie tijd.
S. J. DE GROOT
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Kooien,
IJsselstein;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kool-
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten-
sius, 11.15 ds. Hortensius en pater
Sweerts;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. v. Achter
berg, opendeurdienst;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 9 ds.
Bohlmeyer,. Den Haag, 10.30 ds. Kra-
Vredesk. (Burggravenl.) 10 dr. Jonge-
neel;
Petrakerk (Surinamestr.) 10.30 hr. v.d.
Bos, dovendienst;
Waalse kerk (Breestr 10.30 ds. Ribs;
Acad. Ziekenhuis 10.15 ds. Bakker en
ds. Bovenberg, ha;
Diakonessenhuis 10.30 ds. Pannekoek;
Endegeest 9.30.
Geref. Kerk Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 dr. v. Oeveren, Rijnsburg;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Veenstra.
10.30 hr. v.d. Bos. dovendienst;
Oude Vest 10 ds. v. Houten, Aalsmeer, 5
ds. Koolstra.
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Veg-
ter, O.geest.
Dolerende Geref. Kerk (Lokhorstk.):
8.30 dienst, 5 hr. v. Drunen.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 en 5 ds.
Glas. ha.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 11 ds. Den
Hertog. 7 ds. Quant. Haarlem.
Geref. Gem. (N. Run): 10 en 4.30 ds.
Boogaard
Geref Gem in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.); 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr
10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gem. (Lok
horstk.): 10.30 ds. Kuipers.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld, 7.30 bijz. dienst in school Lusthof
laan. ds. Bosveld, muz. medew.
Evang. Christengem. (Middelstegr. 3);
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singe! 21): 5 nam. hr. Roos.
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: zo. 10 en
di 8 hr. Zijlstra
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Eiker
bout.
Leger des Heils (Hooigr.): 10 en 7.30.
Nieuw-Apost Kerk (H. Rund 24): 9 30
en 4. wo 8
Zevendedagadventisten (Lokhorstk.):
elke zat 9.45 bijbelstudie. 10.45 predik
dienst.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30.
Kerk van J. Chr. v d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7. zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7. zo 8 30. 9.30 en 11.
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat 7, zo.
9.30 en 11 30,
Steenschuur zat. 7. zo. 8.30, 10. 11.30, 6
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 hr.
Stam, 7 hr. Bor.
Geref K. 10 en 6.30 ds. Modderaar.
Chr. Geref. K 9.30 en 5 ds. De Vries.
Heerde.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Bogers, ha, 5 ds.
Vrbe. met verstandelijk gehandicapten;
Kruisk. 10 dr. Haitsma; Opst.kerk 10 ds.
v.d. Heiden, 6 30 ds. Bogers; Nabij 10
jeugdkapel; G. Herderk. 9 ds. Moll. 6.30
ds. Mulder, ha; De Bron 9 en 10.30 ds.
Verheul, 6.30 ds. Oosthoek, ha; Ashram
(Marsdiep) 10.30 ds. Moll, ha; Albania-
nae (Diamantstr.) 10 ds. Oosthoek, ha;
Onderweg (Lijsterl.) 10 ds. Oort, ha;
Sionsk (Planetens.) 9.30 dr. Zwanen
burg. Ede. 6.30 ds. Ouwendük.
Geref K. Mar.kei k 10 en 6.30 ds. Vree;
Salv.kerk 10 en 6.30 ds. Stolk. Zie ook
herv. gem.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 9.30 en 5
ds. Blokland
Ned Geref. K. (school Willemstr 10.45
ds. Welmers. 7 ds. Biewenga.
Chr Geref. K 9.30 dienst. 2.15 ds. Beek
huis.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4. ma. 14 dec 7 15 hr. v.d. Meer
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 evang.
Niemeyer, 6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 hr. v.d. Steen
Volle-evang.gem. (school Westprelu-
dew.): 10 hr. v. Putten.
Pinkstergem, (school De Wegwijzer, Ba-
tenstein 16): 10 hr. v.d. Laan, Mijdrecht.
Remonstr. Gem. (kerkgeb. Van Man-
dersloostr 10 dr. Cramer.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
i 6 30
Rk Kerk: Bonifaciusk.
t. 7. zo 9.45 e
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9.30ds. Cu-
perus. Nieuwerkerk a.d. IJssel, 6 ds.
Exalto
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
H s
Salv.kerk 10 ds De Vreugd, 6.30 ds. Ka
merbeek Hoevelaken;
Bethl.kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Ge
braad, Katwijk a.d. Rijn.
Geref K 10 ds. Helderman, 6.30 ds.
Schoep. Gouda.
Geref K. Vrug. 9.30 leesd.. 3 ds. v. Hou-
welingtn.
BOSKOOP: Herv. Gem Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom. 6.30 ds. Stelwagen;
De Stek 9.30 ds. OmU.
Geref. K.: 9.30 en 5 ds. v t Hoff.
Chr. Geref. K.: 9.30 en 5 ds v Langevel-
de.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7. zo. 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. Haakman.
Geref K 9.30 ds. Welbedacht, 5 ds. v
Dalfsen, R.dam.
Rk Kerk: dorp zat 7. zo 9.30 en 11.30;
Chr. Geref. K.: 10 leesd., 5 ds. Slofstra.
Rk Kerk: Mart zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOG MADE: Herv. Gem. 10 ds. v.d.
Hoek.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Meijering,
V.schoten.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv
Gem. Dorpsk. 10 dr. Meyers. Leiden. 6
ds. Wuister, Scheveningen. jeugddienst;
Ontm.kerk 10 ds. Aarents, 6.30 ds. v. Pa-
gee, Heino.
Geref. K.: 10 en 5 ds. Vrolijk, ha.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
O. Kerk 10 ds. Visser. 6 ds. Teygeler,
Scheveningen;
Ichthusk. 10 ds. De Jong, 5 ds. Schuur-
Triumfatork. 10 en 5 ds. v.d. Horst, ha.
Geref. K. Vrug.: 10.15 en 3.30 ds Heida.
Ned. Geref. K-: 8.45 en 7 ds. Welmers.
Engelbew. zat 7. zo. 8, 9.30.11 c
Chr. Geref. K.: 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Ouwendijk, 7 ds. 't Hooft,
Lisse.
Geref. K.: 10 ds. Kuizenga, Waarder, 7
ds. Davidse, Zevenhuizen.
LEIDERDORP: Herv Gem. en Geref.
K. Dorpsk. 10 ds. Knorth, ha. 3 met ver
standelijk gehandicapten, ds. Boven
berg. 6.30 dienst;
Hoofdstr. 10 ds. Doesburg, ha;
Scheppingsk. 9 en 10.30 prof. mr. Reu-
gebrink.
Leythenrode 10 ds. Lutmers.
Elis.ziekenhuis 9.30 rector Vijftigschild.
Bapt.gem. (wijkgeb.Zijlkw.): 10 br. De
Vries
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9.10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9 30 ds.
Schalk, ha; dorpshuis Kudelstaart 10 ds.
Baas. Katwijk.
Geref K 9.30 ds. v. Houten. 7 kand.
Dijkhuizen.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10.15 ds.
't Hooft. 7 ds. Veenstra, Leiden, jeugd
dienst;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, ha.
Geref. K.: 9 ds. Boswijk (in herv. kerk). 7
zie herv. gem.
Geref. K. Vrug 10.30 ds. De Putter. 4.30
leesd.
Ned. Geref K (Salvatori): 10.45 ds.
Schuurman, 5 leesd.
Chr. Geref K 10 en 4 30 ds. Geels.
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat 7, zo. 10 en
11.30.
Poelpolder zat 7. zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat 7. zo. 8.30,10 en 11.45.
Will.kerk 11 ds. Kooman, ha;
Pauluskerk 9.30 ds. Kooman;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Oosten, Cothen, 7 ds. Vegter, jongeren-
dienst, 10 voorm. ds. Ter Linden, jeugd-
kerk.
Geref. K.: 10 ds. Heemskerk. Zie ook
herv. gem.
Ned. Geref. K. (Gem.centrum): 8.45 en 4
ds. De Lange.
Van Wijckerslooth: 4 ds. De Haan.
Endegeest: zie Leiden.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Bonaventurakapel zat. 6.30, zo. 9 en 11.
- 7, a
8.30
5.45.
n 6.30
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30
ds. Bronsgeest, ha.
Geref. K.: 9.30 en 6.30 ds. Nooteboom,
ha.
Chr. Geref K.: 9.30 dienst, 2.30 ds. De
Vries, Heerde.
Remonstr. Gem.: 10 ds. De Graaf-Bier-
brauwer.
Rk Kerk: zat. 7.30, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Molenaar, ha.
Geref K. 9 30 ds. Schouten. Koeken-
gen. 7 ds. Steenstra, A.dam, ha.
Rk Kerk: zat 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wijngaarden. 7 ds. v. Winterswijk, Ben-
nebroek, jeugddienst;
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Velden, Woerden, 7 ds. v. Vuuren, Ka-
merik.
Geref K.(W. Verlaat): 10 hr. v. Leeuwen,
7 kand. Schneider.
Rk Kerk: zat. 7.30, zo. 9 en 10.30.
NOORDWIJK: Herv. Gem Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. v.d. Lee. 5 ds. v. Eyk,
Gouda. 7 ds. v.d. Lee;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Kolkman. 5 ds. El-
gersma, jeugddienst;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Koudstaal,
Baarn, ha.
Geref K. Hoofdstr. (Zee) 10 ds. v. Ga
len, Heemstede;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 en 5 hr. De Vries,
Urk;
Stichtmgskerk 11 ds. Bach, A.dam; Sole
Mio 9 hr. v. Duin.
Ned Prot. Bond (aula O Zeew.) 10.30 ds.
Wagenvoorde. Bennebroek.
Rk Kerk Zee zat 7. zo 9.30 en 11
Binnen zat. 7. zo 8. 10 en 11.30
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Kalkman.
Rk Kerk: Victork. zat. 7. zo. 9.30 en 11
Jozefk. zat. 7, zo. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST: Herv.Gem. Groene of
OUDE EN NIEUWE WETERING.
Herv. Gem. 9.30 dienst
Geref. K.: 9.30 ds. Jaspers Focks, 5 ds.
Los.
Remonstr. Gem.: 10 dr. Meijering, Lei
den.
Rk Kerk: zat 7. zo. 8. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 8. 9.30 en 11;
Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
Leimuiden.
Chr. Geref. K.: 9.30 dienst 2-15 ds.
Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiusk.
9.30 ds Schuurman. Katwijk, 5 ds. Vol-
lebregt, Zwolle, jeugddienst;
Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. Wisse.
Zeist
Geref. K.: Petrak. 9.30 ds. Damsma, 5 ds.
Snel;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel. 5 ds.
Baayen;
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Dams-
SASSENHEIM: Herv. Gem. 10 en 7 ds.
v.d. Meer, ha.
Geref. K.: 10 ds. Ferwerda, 5 ds. Baas,
ha.
Ned. Prot Bond (Jul.laan 17): 10.30 ds.
Blaauw. A.dam.
Rk Kerk: zat 7. zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Oosten-
brug, Ridderkerk. 6.30 ds. KJein Kra
nenburg.
Geref. K.: 10 hr. v. Wallinga, 6.30 ds. Jas
pers Focks.
Rk Kerk Aardam zo 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 8.30, 9.30 en
11.30.
VOORHOUT: Herv.' Gem. 10 ds. Bro
kerhof.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9,10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps-
kerk 10 ds. v. Hoegee, Alphen, 7 oecum.
zangdienst in Moeder Godsk.;
aula Noord-Hofl. 9.30 ds. De Zeeuw;
kapel Rijndijk 10 ds. Oost;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 en 3.30 ds. Box-
Rk Kerk: Laur.kerk zat 7, zo. 10 en
11.30;
aula Noord-Hofl. zo. 11.
WADDINXVEEN Herv.Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 5 ds. Verboom;
Hoeksteen 9.30 ds. Roetman, 6.30 kand.
Verhagen;
Bethelk. 9.30 ds. Verboom, 5 ds. Roet-
Imm.kerk 10 ds. Hulst 5 ds. Holwerda.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. Cornelisse, 5
ds. Bruin;
Ontm.kerk 10 ds. De Moor.
Rk Kerk: Victork. zo. 10;
Ontm.kerk 8.30 en 11.45.
WARMOND: Herv.Gem. 10 kand. Hou-
welingen, 5 vic. Colijn.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8.30,10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Wolters, 7 ds.
Steenstra;
Kievietk. 10 ds. v.d. Kamp;
Messiask. 10 dr. De Ru, Den Haag;
Dorpscentrum 9.30 ds. v. Vliet, Giessen-
dam.
Geref. K.: ZijlJaan 10 en 5 ds. Poley,
Vrouwenpolder;
Zuid 10 ds. v. Bruggen.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Veen, Den Haag.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Koelewijn.
Geref. K.: 9.30 ds. Hemmes, O.geest
6.30 ds. Verheul.
Ned. Prot. Bond (De Wijk): 7 nam. ds.
Knoppers.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN; Herv. Gem. 9.30 en 7
ds. Kielder.
Geref. K. 9.30 en 7 ds. Femhout ha.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9 en 10.45.
kerk.
Rk Kerk: St. Jan 9 30 en 11,
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM Herv.Gem. 10 ds.
Haakman, 6.30 ds. Vlasblom. Boskoop.
Geref K. 10 en 6.30 ds. v.d. Heiden.
Heemse.
