Hoogtevrees of andere
angsten: bel Fobieclub
'Vliegen' in een simulator
is allesbehalve afgezaagd
In luttele seconden van Leiden naar Bolivia
VRIJDAG 11 DECEMBER 1981
EXTRA
PAGINA II
Wanneer een
luchtvaartmaatschapp jj
bij Fokker een
vliegtuig koopt mag zij
drie volledige
bemanningen gratis bij
de fabriek laten
opleiden. Voor Fokker
is dit een belangrijk
stukje klantenservice
of, zoals de directie van
de fabriek het noemt,
produkt-ondersteuning.
De desbetreffende
vliegers zijn wel eens
geneigd dit begrip
anders uit te leggen.
Want vooral bij de
zware
vliegeropleidmgen
wordt er inderdaad
heel wat "gesteund"
Bij mevrouw M.N. de Wolf—Ferdinandusse in Woerden zij als vraagbaak, praatpaal en kostenbemiddelaar voor
rinkelt de telefoon onophoudelijk. Al veertien jaar leidt zij allerlei mensen met fobieën,
de stichting Fobieclub Nederland en evenzolang fungeert
Fobieën zijn simpel ge
zegd onleefbare ang
sten. En daarvan zijn er
vele. Bijvoorbeeld:
hoogtevrees, straat
angst, faalangst en
smetvrees. Maar ook:
reisangst, ruimtevrees
en winkelangst. Zelfs
verdwaalangst houdt
sommigen volledig in
de ban. Weer anderen
kampen met een bloos
complex, als gevolg
van ernstige contact
vrees.
Van al deze fobieën komt hoog
tevrees misschien wel het
meest voor. Zekerheid daar
over is er niet, omdat de Ne
derlandse universiteiten nim
mer onderzoek hebben ge
daan naar het verschijnsel
hoogtevrees. Volgens de vak
groep klinische psychologie
van de Rijksuniversiteit Gro
ningen komt dat omdat hoog
tevrees voor de meeste men
sen geen noemenswaardige
gevolgen heeft: men kan zich
er aardig mee redden.
Domtoren
Hoogtevrees is er in meer dan
één vorm. De één krijgt het
pas als hij op de Domtoren
staat, terwijl de ander bij wijze
van spreken al hoogtevrees
krijgt wanneer hij uit een
diep bord moet eten. Zulk
een verscheidenheid kent
hoogtevrees ook in de manie
ren, waarop het kan ontstaan.
De één krijgt het ingegeven
van zijn moeder, de ander na
dat hij van een ladder is ge
tuimeld, etcetera. Veel be
langrijker is dan ook de vraag
hoe men van hoogtevrees af
komt.
Sommigen wenden zich tot een
hypnotiseur of zoeken zoals
mevrouw H. uit Amsterdam
hun heil bij een gedragsthe
rapeut. Mevrouw H. (37) heeft
er baat bij gevonden. Zonder
angst gaat ze weer op bezoek
bij een vriendin, die zeven
hoog in de Bijlmermeer
woont. „Tot voor kort", zegt
mevrouw H, „durfde ik dat
écht niet. Nee hoor, alleen al
bij de gedachte deed ik het
zowat in m'n broek. Ik ben
niet zo'n held."
Het contact met haar vriendin
was niet het enige waarin
haar hoogtevrees mevrouw
H. belemmerde. „Om wat bij
te verdienen", zegt ze, „heb
ik een poos bij een schoon
maakbedrijf gewerkt. Maar
op zekere dag moest ik steeds
naar een kantoorflat in Os
dorp. Op den duur kon ik dat
niet meer".
Zenuwen
„Elke dag had ik de zenuwen.
Ik had mijn baas wel kunnen
vragen om mij over te plaat
sen, maar ja: dan krijg je die
lachende gezichten; dat durf
de ik dus niet. Ik schaamde
mij. Ik heb toen maar ontslag
genomen, gezegd dat ik het te
druk met mijn huishouden
had."
,Toen mijn schoonzusje dat zo
hoorde, zei ze: 'Meid, weet je
waar jij heen moet gaan?
Naar een gedragstherapeut'.
Ik zag dat helemaal niet zit
ten, vond dat helemaal niet
nodig. Maar ja: haar buur
vrouw had ook van die erge
hoogtevrees, zei ze, en die
was ook naar een gedragsthe
rapeut geweest en nou was ze
d'r helemaal van af."
,De volgende dag, je raadt het
al, ging de telefoon. Was het
die buurvrouw. Ze had het
van mijn schoonzusje ge
hoord, zei ze. Maar nou komt
het: ze had ook al een af
spraak voor me gemaakt bij
haar gedragstherapeut. Ik
hoefde nergens bang voor te
zijn, zei ze. Desnoods wou ze
nog wel met me meegaan.
Toen zat ik dus voor het blok.
Mijn man zei ook: baat het
niet, schaden doet het even
min. Ik ben dus maar gegaan.
En gelukkig maar."
Zeebenen
„Mijn therapeut heeft met mij
een hele therapie uitgestip
peld, veel gesprekken ge
voerd en twee keer zijn we op
een hoge flat in Noord ge
weest. Dat vertel ik nu wel
eventjes, maar in werkelijk
heid gingen daar natuurlijk
weken overheen. Da's ook lo
gisch, want hoogtevrees is
een angst die je je jarenlang
inbeeldt. Eer je goed en wel
inziet dat die angst feiteijk
ongegrond is, datje die hoog
tevrees dus geheel niet hoeft
te hebben: daar gaat natuur
lijk wel een poos overheen.
Dat besef moet groeien."
Mevrouw De Wolf van de Fo
bieclub (tel. 03480-12674/
12826) meent dat men aan
zienlijk minder last van hoog
tevrees zou hebben, als men
het kon opbrengen om recht
voor zich uit te kijken. Helaas
echter hebben veel mensen
met hoogtevrees steeds weer
de neiging om naar beneden
te kijken. Tja, dan word je
duizelig en ontstaat het ge
voel dat je zeebenen krijgt
En dan zit het goed fout."
Sommige mensen springen
dan. Vandaar dat onder meer
in de Verenigde Staten by
sommige ravijnen bordjes
zijn geplaatst, waarop lieden
met hoogtevrees wordt ge
waarschuwd uit de buurt te
blijven. Toch blijven er men
sen, die het niet kunnen laten
om hun hoogtevrees telkens
weer op de proef te stellen.
Angsthazen
Leidenaar Van B. (27): „Mijn
vrouw en ik hebben enige
tyd vier hoog aan de Parama-
ribostraat gewoond, met een
prachtig balkon aan het wa
ter. Alleen: ik heb er nooit op
Door
Sjak Jansen
Door de voorruiten van
de Fokker F-28 "Fel
lowship" is een groot
gedeelte van het
nachtelijke Schiphol
zichtbaar. Groene en
rode lichten geven aan
waar de vliegtuigen
mogen taxiën en waar
niet. In de verte rijdt
een auto over het verla
ten landingsterrein.
Een grote Boeing-747
koerst langzaam naar
de baan om de grote
sprong naar Amerika te
wagen.
De twee vliegers van de F-28
hebben zich ingesnoerd en
zijn al druk bezig met de con
trolehandelingen die vooraf
gaan aan het starten van de
motoren. Er staat een trai-
ningsvlucht op het program
ma van ruim een uur waarbij
tenminste drie landingen
moeten worden gemaakt.
Elektronische, hydraulische en
mechanische systemen wor
den aan de hand van een
twintig pagina's dik boek
werk gecontroleerd. En bij el
ke handeling floepen er rode,
groene of amberkleurige
lichtjes aan of uit. Het eerste
deel van de controlelijst is af
gewerkt. De tweede vlieger
vraagt en krijgt toestemming
van de verkeerstoren om de
motoren te starten. En niet
veel later taxiet het toestel
naar de baan die de toren
heeft opgegeven. De gezag
voerder rijdt de startbaan op
waar het toestel aan een aller
laatste controle wordt onder
worpen.
In brand
Wanneer de verkeerstoren dan
eindelijk het vertreksein
heeft gegeven drukt de ge
zagvoerder de remmen hele
maal in en geeft vol gas,
waardoor de cockpit zich vult
met een oorverdovend mo-
torgebrul. Hij kijkt de instru
menten nog eens na en laat
dan ineens de remmen los.
De verlichting van de "Bulder-
baan" schiet steeds sneller
voorbij. Totdat de tweede
vlieger zegt: "V-l". Een vak
term die aangeeft dat de snel
heid 240 kilometer per uur
bedraagt en dat het vliegtuig
nu van de baan moet worden
"getrokken". De om de vleu
gels razende lucht tilt het toe
stel van de grond. Maar zodra
vheger-in-opleiding moet
hebben. Al werken die regels
niet altijd even goed. Hoofd
vliegeropleidmgen bij Fok
ker. Rob Sune "Ik heb wel
eens vliegers hier gehad die
enthousiast met een brevet
stonden te zwaaien als bewijs
dat ze al een goede opleiding
hadden genoten. Maar toen
ik die papieren onder ogen
kreeg bleek dat die opleiding
was gevolgd in de Sowjet-
Unie of zelfs in China, en dan
opgesteld in de taal van/die
landen, wat voor mij uiter
aard abacadabra was. En dan
moet je op de simulator be
kijken of die mensen inder
daad voldoende ervaring en
kennis hebben om met een F-
28 te leren vliegen"
Soms moeten dergelijke
vliegers dan terug naar af om
alsnog een voorbereidende
cursus te gaan volgen. Maar
niet alleen om die reden wor
den vliegers teruggestuurd.
Surie: "Het wil bij sommige
vliegers ook wel eens aan een
goede mentaliteit ontbreken.
Ik heb eens een vlieger naar
huis moeten sturen omdat hij
liever 's avonds ging stappen
in Amsterdam dan zijn lessen
leren, waarover hy de volgen
de dag een tentamen moest
doen. Als je hier dat soort
stunten uithaalt, ben je vrij
snel uitgestudeerd".
Strenge eisen
Strenge eisen moeten wel,
vindt Fokker. Want de "Fel
lowships" worden vaak in die
gebieden gebruikt waar het
vliegen bepaald geen sinecu
re is. In veel gevallen is er
geen geavanceerde radio-en-
radar naderingsapparatuur
voorhanden en is de lan
dingsbaan niet veel meer dan
een lapje grond, uitgehakt in
de rimboe. Vaak zijn de ma
chines daar wel op gebouwd.
Maar er worden in deze ge
bieden - zoals Bolivia. Cen
traal Afrika, Bangladesh, In
dia en Pakistan - veelal korte
vluchten gemaakt, wat dus
veel starts en landingen met
zich meebrengt. En dat zijn
uitgerekend de meest kritie
ke fasen van de vlucht Een
degelijke opleiding is dan
een eerste vereiste.
Streven naar optimale veilig
heid en service, dat staat
hoog in het vaandel van de
inmiddels 25-jarige "pro
dukt-ondersteuning" van
Fokker geschreven. Het is
dan ook niet geheel vreemd
dat deze zelfstandige afdeling
in de loop der jaren is uitge
groeid tot een flinke organi
satie (500 medewerkers),
waar jaarlijks voor 200 mil
joen gulden aan reserve-on
derdelen wordt besteld
Met de ontwikkeling, de bouw
en later aangebrachte wijzi
gingen is vooral bijzondere
aandacht besteed aan de vei
ligheid van de F-28 Het is bij
voorbeeld absoluut onmoge
lijk te vergeten de wielen uit
te klappen als een vlieger de
landing inzet. Zelfs al zou hij
over de instructies heenle-
zen, dan nog is er een extra
waarschuwingssysteem in de
vorm van allerhande bellen
en lichten dat de vlieger er
bijkans toe dwingt zijn wie
len alsnog uit te zetten. Iets
dergelijks geldt ook als de
vlieger te snel zakt. Hij hoort
dan plotseling een stem die
van een bandje roept: "U
bent te laag. u bent te laag"
Doordacht
Dat Fokker een behoorlyk
doordachte opleiding op po
ten heeft gezet is niet zo ver
wonderlijk. De "produkt-on
dersteuning" wordt nogal
eens met leerling-vliegers uit
Derde-Wereld landen gecon
fronteerd, die weliswaar
vlieger zyn maar slechts erva
ring hebben op een één-mo-
tong vliegtuig. Een vergelij
king met de F-28 komt dan
neer op het verschil tussen
een trap-auto en een Masera-
Toch worden deze vliegers, als
zij niet voortijdig uit de boot
vallen, m zes tot acht weken
opgeleid. Of bever door de
mangel gehaald. Maar dan
zijn het volgens Fokker ook
eerste-klas vbegers.
Wat de opleiding betreft is men
bij Fokker overigens nooit te
vreden. Ook nu wordt er al
weer gesleuteld aan een ver
betering van het zicht naar
buiten in de simulator. "Wy
vinden gewoon dat het alle
maal nog echter moet gaan
lijken, dat we de werkelyk-
heid nog verder moeten zien
te benaderen En uiteindelijk
hopen wij dat er een systeem
komt dat wy daglicht-visie
noemen; dan is het net of je
in daglicht vliegt met alle ste
den onder je waar je op
vhegt", zegt Rob Sune. "En
met het feit dat zo'n visie ont
zettend duur is, hebben we
niets te maken. Het moet er
gewoon komen".
JOHN ASSMANN
gezeten. Hoe fraai de zon ook
scheen ik ben er nooit gaan
zitten. Want weet je als je
hoogtevrees hebt. knjg je de
neiging over de railing te
spnngen Ik althans wél." Hy
zegt blij te zijn nu aan de rand
van Oegstgeest m een bene
denhuis te wonen.
Mevrouw De Wolf: „Onze erva
ring is dat achter praktisch
elke fobie een probleem zit
Er is byna altyd wel iets. dat
de mensen dwars zit en span
ningen oplevert. Uit die span
ningen komt dikwyls de
angst voort Daarom als die
problemen eenmaal zyn uit
gepraat of opgelost, is de fo
bie dikwyls ook verdwenen.
Onze ervaring is dan ook", al
dus mevrouw De Wolf. „dat
van iedere honderd angstha
zen. hebben er 99 hyperventi
latie Maar dat is weer een
ander verhaal En bovendiey
rinkelt de telefoon weer eens
hebben de wielen de grond
verlaten of een onheilspel
lend geloei van een sirene in
de cockpit dient zich aan en
tegelijkertijd begint een rode
lamp fel te schijnen.
De gezagvoerder vertrekt geen
spier. Ook niet als zijn twee
de vlieger hem laat weten dat
motor-1 in brand staat. On
middellijk wordt de juiste
motorhandel dichtgetrokken
en een andere handel, die de
brandblussers in werking
moet stellen, overgehaald.
Vervolgens bepalen de
vliegers zich weer tot het stij
gen naar de opgegeven hoog
te van 650 meter.
De tweede vlieger brengt de
verkeerstoren op de hoogte
van de brand en hij krijgt
meteen toestemming om te
landen. Maar dat gaat niet.
Het toestel is nog te zwaar -
boven het maximum toelaat
bare landingsgewicht. De
equipe vraagt toestemming
om nog wat te blijven cirke
len tot er voldoende brand
stof is verbruikt. Dan pas kan
er worden geland.
Computer
Maar dan klinkt ineens de stem
van de instructeur: "Prima
gedaan jongens, we gaan ge
woon door". Hij drukt een
paar knoppen in die verbon
den zijn met de computer en
even later werkt de "verbran
de" motor weer alsof er niets
is gebeurd.
De vlucht is (dus) geen echte
vlucht. Er wordt getraind op
een zg. simulator oftewel
vluchtnabootser. Deze zijn
bijna levensecht. Zo echt dat
ze alle mogelijke storingen
kunnen nabootsen.
Eigenlijk zijn het afgezaagde
cockpits die op een zestal hy
draulische poten staan waar
door de bewegingen van een
De "simulator" of vluchtnabootser van de Fokker F-28 Fellowship: bewust gevaar opzoeken om het in de
lucht te Vermijden. (Foto Fokker)
echt vliegtuig kunnen wor
den gëmiteerd. Geluiden, ge
voel, effecten van zwaar
weer, bliksem, regen, hagel.
Kortom: alle mogelijke din
gen waarmee een vlieger op
een echte vlucht geconfron
teerd kan worden.
Simulatoren kosten (dan ook)
ruim dertien miljoen gulden,
waarvan de "elektronische
Film", het zicht buiten de
cockpit, al ruim 1 miljoen op
slokt. Het grappige van die
Film is dat elk vliegveld waar
ook ter wereld "zichtbaar"
kan worden gemaakt. Zoals
wij Leiden uit de lucht heb
ben zien liggen, zo kan dus
ook een stad ergens in Boli
via tot leven worden ge
bracht.
'Wij moeten met deze trai
ningspraktijken de
werkelijkheid zo dicht moge
lijk benaderen", zegt een
woordvoerder van Fokker,
"en omdat de gebruikers van
Fokker over de gehele wereld
zitten, moeten we dus ook die
gebieden zichtbaar kunnen
maken die bekend zijn bij de
vliegers uit die gebieden".
Gevaar
De oefening met de motor-
brand mag dan goed zijn ver
lopen, het gaat ook wel eens
mis. Maar volgens de instruc
teurs hoort dat er allemaal
bij. "Wij zoeken het gevaar
bewust op om gevaar in de
lucht te vermijden", zegt een
vlieger.
Niet iedere vlieger komt overi
gens in aanmerking voor een
training op de F-28 "Fellows
hip". Er zijn duidelijke regels
gesteld aan de ervaring die de
