Spanningen in
Spaanse leger
Poolse vakbond in beraad
Zuid-Afrika: "Wij zijn
niet bij coup betrokken
Israël op betere
voet met Afrika
Waldheim trekt zich terug
KRAMERS'
Als kandidaat secretaris-generaal VN
Na aanblijven minister
Ciskei vierde
'thuisland'
IJszee verhoogd
radio-actief
rLcevit in
gevangenis
"Invloed van
Nederland in
NAVO niet
aangetast"
Woedend over actie rond brandweerkazerne
Schmidt wil
tussen Oost
en West een
'vredesbond'
iinmvvffi
VRIJDAG 4 DECEMBER 1981
(Van onze correspondent
Henk Kolb)
WASHINGTON. NEW YORK -
VN-secretaris-generaal Kurt
Waldheim heeft zich terugge
trokken als kandidaat voor een
derde ambtstermijn, maar het is
allerminst zeker dat hij nu van
het internationale politieke to
neel verdwijnt. In VN-kringen
wordt verondersteld dat alleen
Waldheim op den duur de pat
stelling kan doorbreken, die on
getwijfeld opnieuw zal ontstaan
als de Veiligheidsraad gaat stem
men over andere kandidaten.
Het is geenszins zeker dat Wald-
heims tegenkandidaat, de Tanza-
niaan Salim. zich nu ook zal te
rugtrekken. En zolang dat niet
het geval is. zal de veto-oorlog
voortduren die de VS en China
nu al een maand lang en bij zes
tien stemmingen hebben uitge
vochten. China wil Waldheim
niet. maar eist een secretaris-ge
neraal uit de Derde Wereld - de
VS accepteren Waldheim. niet
zonder reserves overigens. Wald
heim heeft bij alle stemmingen
een duidelijke meerderheid ge-
Lech Walesa zei tegenover een
menigte van duizenden arbei-
BONN (DPA) - Bondskanselier
Helmut Schmidt heeft gisteren
in de Bondsdag verklaard dat
zijn kabinet binnen de NAVO zal
ijveren voor een 'veiligheidsdeel
genootschap' tussen Oost en
West.
In een regeringsverklaring over de
buitenlandse politiek verklaarde
Schmidt met nadruk dat de
Bondsrepubliek trouw is jegens
het westerse bondgenootschap,
maar hij wees daarna op het "bij
zondere belang" voor de Duit
sers van Russisch-Amerikaanse
ontwapeningsonderhandelingen
die succes hebben.
De bondskanselier plaatste zijn be
sprekingen van vorige week in
Bonn met president Breznjev
van de Sowjet-Unie, in het kader
van het Westduitse streven om
tussen Moskou en Washington
op te treden als 'tolk'
Schmidt zei dat hij 'met alle na
druk' had geprobeerd Brezjnjev
te overtuigen van de vaste onder
handelingsbereidheid van presi
dent Reagan van de Verenigde
Staten. "Ik twijfel van mijn kant
ook niet aan de bereidheid van
de Sowjet-Unie om serieus te on
derhandelen in Genève. om tot
vermindering van de wapens
voor de middellange afstand te
komen", voegde hij eraan toe.
De christendemocratische opposi
tie (CDU/CSU) sprak nadrukke
lijke erkentelijkheid uit aan het
adres van Schmidt en minister
van buitenlandse zaken Hans-
Dietrich Genscher. omdat zij de
positie van het westen ten op
zichte van de Sowjet-Unie
krehtig verdedigd hebben.
Nettemin betitelden Helmut Kohl
van de CDU en Franz-Jozef
Strauss van de CSU, de reis van
Brezjnjev naar Bonn. Als een po
ging Bonn uit het westerse bond
genootschap los te weken.
Schmidt verklaarde dat van zulke
pogingen geen sprake was ge
weest. Brezjnjev weet dat Bonn
geheel staat achter het besluit
van het bondgenootschap, eind
1983 572 raketten voor de mid
dellange afstand te plaatsen als
de onderhandelingen misluk
ken.
De Sowjet-Unie weet echter ook
dat de Bondsrepubliek vanwege
haar kwetsbare ligging in het
hart van Euro"pa, alles zal doen
om te voorkomen dat de conflic
ten tussen Oost en West zich aan
scherpen". aldus Schmidt.
kregen, maar het Chinese veto
verhinderde zijn aanstelling.
Andere kandidaten voor het ambt
van secretaris-generaal komen
vooral uit Latijns-Amerika. On
der hen is de Mexicaanse ambas
sadeur bij de VN de kansrijkste,
hoewel ook de Peruaanse voor
malige ondersecretaris-generaal
voor politieke zaken meetelt. De
VS willen geen kandidaat uit een
links georienteerd land. een solli
citant uit een rechts politiek mi
lieu is ook onaanvaardbaar.
Amerika zal Salim nu de zege
praal niet meer gunnen.
De periode-Waldheim bij de VN is
er een zonder glorie van beteke
nis. In de wandelgangen wordt
van hem gezegd dat hij er welis-
generaai goea uupaKi, nangi ui
teraard af van de beslissingen die
het hoofdbestuur van Solidari
teit in Radom neemt.
BISHO (Ciskei) (Reuter) - Het
zwarte thuisland Ciskei, dat een
toekomst van armoede en inter
nationale isolatie tegemoet gaat,
heeft vannacht zijn onafhanke
lijkheid gevierd met 101 saluut
schoten. Bij de plechtigheid wa
ren geen buitenlandse vertegen
woordigers aanwezig. Ciskei, het
vierde thuisland, dat onafhanke
lijk wordt van Zuid-Afrika, Heeft
even weinig kans op internatio
nale erkenning als de andere
drie.
Behalve Zuid-Afrika waren bij de
onafhankelijkheidsplechtigheid
alleen de thuislanden Bophu
thatswana en Venda aanwezig.
De ceremonie werd geboycot
door Transkei het vierde onaf
hankelijke thuisland. De premier
van Transkei, George Matanzina,
vindt dat de scheiding van de
Xhosa's, de stam waartoe zowel
de inwoners van Transkei als
Ciskei behoren, de Zuidafrikaan-
se thuislanden politiek tot een la
chertje maakt.
LUND (DPA) - Op de bodem van
de noordelijke IJszee, in de om
geving van Spitsbergen, zijn "on
verklaarbaar grote hoeveelhe
den" radio-actieve stoffen gevon
den, zo heeft Elis Holm van het
instituut voor stralingsnatuur-
kunde van de universiteit te
Lund in Zweden meegedeeld.
Alles wijst erop dat de stoffen af
komstig zijn van ofwel proeven
met kernwapens of van een kern
reactor.
Mogelijk kunnen zij ook afkomstig
zijn van een verongelukte kern
duikboot.
waar voor zorgt elke aantijging te
weerleggen dat hij te weinig zou
doen. doch anderszins kan hij er
ook niet van worden beticht te
veel te hebben verricht. De Ame
rikanen nemen Waldheim vooral
zijn optreden kwalijk tijdens de
gijzelingsaffaire in Iran. waar hij
zich onder gehoon en beangst
vrijwel heeft laten wegjagen ter
wijl de VS poogden langs de weg
van onderhandelingen de gegij
zelden vrij te krijgen.
je regering-Reagan heeft te ken
nen gegeven de Verenigde Na
ties van betrekkelijk onderge
schikt belang te achten, gegeven
de omstandigheid dat zij een
'geïnstitutionaliseerde meerder
heid' tegen zich hebben. Niette
min hebben zij duidelijk ge
maakt Waldheim te zullen steu-
ANKARA (AFP/DPA) - "Ik
ben liever in de gevangenis
vrij dan gevangene daarbui
ten". Dit heeft de vroegere
sociaal-democratische Turk
se premier Bulent Ecevit gis
teren in Ankara op weg naar
de gevangenis gezegd. Ece
vit, die ook voorzitter is van
de ontbonden republikeinse
volkspartij, RPP, was in ok
tober door een militaire
rechtbank tot vier maanden
gevangenisstraf veroordeeld.
Het tribubaal had de 56-jarige
politicus schuldig bevonden
aan overtreding van het ver
bod op politieke activiteit.
Hij had kritiek geuit op het
besluit van het militaire be
wind tot opheffing van de po
litieke partijen.
De veroordeling van Ecevit
leidde tot tal van protesten in
Europa, onder meer van so
cialistische partijen. EG en
Europees Parlement.
Een menigte van circa 1000
sympathisanten juichte Ece
vit toe toen hij van zijn huis
in de voorstad Oran op weg
ging naar de strafgevangenis.
Ofschoon demonstraties
sinds de militaire coup van
september verboden zijn,
greep de veiligheidspolitie
niet in.
nen, in de veronderstelling dat
China na enkele veto's zou toege
ven. Dat is - in weerwil van een
reis die Waldheim naar Peking
ondernam - niet gebeurd.
Waldheims laatste manoeuvre be
kroont een jaar van intensieve
'verkiezingsactie' binnen het ge
bouw van de VN. waarbij som
mige kandidaten zelfs eigen ac-
tieleiders hadden benoemd.
Sommige politieke waarnemers
houden het voor onaannemelijk
dat Waldheim nogmaals in het
zadel kan worden geholpen. De
zestien veto's tegen hem (van
China) hebben zijn politieke ge
loofwaardigheid ernstig onder
graven. Al dagenlang werd op
hem druk uitgeoefend voorlopig
uit het zicht te verdwijnen, maar
Waldheim zelf weigerde dat
(Van onze correspondent
Jaap van Wesel)
JERUZALEM Er bestaat vol
gens officiële Israëlische zegslie
den een direct verband tussen de
Israëlisch-Amerikaanse strategi
sche samenwerking, de bereid
heid van president Mobutu van
Zaïre om de diplomatieke be
trekkingen met Israël te herstel
len, en het bezoek dat minister
van defensie Sharon twee weken
geleden aan Zaïre, Gabon en de
Centraal Afrikaanse Republiek
heeft gebracht. Het is voor het
eers dat het bezoek van Sharon
officieel door Israël is bevestigd.
Volgens de zegslieden is Sharon
op initiatief van de gastheren ge
komen.
Zaire. Gabon, de Centraal-Afri
kaanse Republiek en de meeste
andere Afrikaanse landen heb
ben na de Jom-Kippoeroorlog de
diplomatieke betrekkingen met
Israël verbroken, hoofdzakelijk
uit solidariteit met Egypte als
Afrikaans land. Sindsdien zijn
Kurt Waldheim
standvastig. Eerst nadat hem
was duidelijk gemaakt hoezeer
zijn houding de positie van de se
cretaris-generaal politiek belast
te. schreef hij een voorzichtige
brief, om zijn tijdelijke afmars
naar de coulissen in te leiden.
onoiticieel de betrekkingen tus
sen Israël en een aantal Afrikaan
se landen doorgegaan, onder an
dere Nigeria, Ivoorkust. Senegal
en Tanzania. Vooral de handel
bloeit de afgelopen jaren als
nooit tevoren.
Nu Egypte en Israël vrede hebben
gesloten is er volgens Israëlische
zegslieden een tendens m Afrika
de betrekkingen met Israel te
herstellen, ook al omdat Afrika
door de Arabieren in de kou is
gezet. Met name Afrikaanse lan
den lijden het ergst onder de stij
gende olieprijzen. Schone plan
nen voor Arabische steunfond
sen zijn nooit verder dan het pa
pieren stadium gekomen.
De strategische samenwerking
met Amerika tegen de Sowjet-
Unie heeft volgens de Israeli's
het prestige van Israël in Afrika
vergroot. Er wordt zelfs verband
gelegd tussen het bezoek van
Mobutu aan Washington en het
bezoek van Israels minister van
defensie Sharon enige dagen ge
leden. Deze onmiddellijke
vruchten van het prille en om
streden bondgenootschap lijken
twijfelachtig Een feit is dat op
vallend veel Israëlische diploma
ten van het middenkader de af
gelopen tgd naar Afrika afreizen
en ondanks hun bescheiden rang
daar door presidenten en rege
ringsleiders ontvangen worden.
Spaanse militairen plegen
doorgaans niet publiekelijk
hun opinies te ventileren
over politieke gebeurtenis
sen als de vorming van het
nieuwe kabinet van premier
Calvo Sotelo. Maar er is vol
doende aanleiding om aan te
nemen dat het leger niet bij
ster ingenomen is met de
nieuwe formatie, met name
niet met de handhaving van
minister Oliart op defensie.
Ingewijden menen dat het
aanblijven van Oliart een be
langrijke factor kan zijn om
de spanningen binnen het le
ger opnieuw te verhogen
De negen maanden die Oliart
nu op defensie zit, zun een
aaneenschakeling geweest
van fricties en incidenten.
Dat zijn uiteenzetting over de
achtergronden van de mis
lukte coup van 23 februari in
het parlement - in beginsel
achter gesloten deuren - de
volgende dag breeduit in de
Spaanse kranten prijkte, heb
ben de militairen Oliart nim
mer vergeven.
Als blijk van afkeuring weiger
den enkele kapitein-gene
raals. de hoogste militaire be
velhebbers in een militair
district, Oliart te woord te
staan toen deze zich telefo
nisch met hen in verbinding
wilde stellen. Toen Oliart in
juli een militaire bijeenkomst
in de enclave op de Marok
kaanse kust Melilla wilde bij
wonen. werd hem op weinig
subtiele wijze te kennen ge
geven dat op zijn aanwezig
heid geen prijs werd gesteld.
En als toppunt van minachting
voor de minister werd hem
het leven en werken op het
ministerie van defensie zoda
nig onmogelijk gemaakt, dat
hij zich genoodzaakt zag om
zijn bureau te verplaatsen
naar een dependance, het mi
nisterie van de luchtmacht
De ontevredenheid met Oliart
heeft echter een diepere ach
tergrond. Een groot deel van
het Spaanse leger kan het
nog steeds moeilijk verkrop
pen dat het leger na de dood
van Franco naar het tweede
plan verwezen is en zijn di
recte invloed op het politieke
gebeuren verloren heeft.
Commentaren in de trant van
„wij hebben de burgeroorlog
gewonnen, maarzij (de politi
ci) hebben nu de macht" zijn
schering en inslag in militaire
kringen.
Wat de militairen met name
steekt is wat zij noemen de
inmenging van de burgerlij
ke macht in militaire aangele
genheden. De bemoeienis
met het promotiebeleid (en
vooral de promoties op basis
van politieke betrouwbaar
heid in plaats van op basis
van dienstjaren) met het toe
kennen van militaire onder
scheidingen (zoals de recente
schorsing van een militair na
de toekenning van een me
daille aan luitenant-generaal
Milansch del Bosch, nu ver
volgd wegens zijn aandeel in
de 23e februari) en met pro
cessen tegen militairen is een
doorn in het oog van het le
ger.
Voor een bepaalde sector van
de Spaanse strijdkrachten is
die 'onoirbare' inmenging al
leen te ondervangen als het
leger direct een vinger aan de
politieke pols heeft, wat neer
komt op vertegenwoordiging
van de militairen in het parle
ment en in de regering. In de
weken voorafgaand aan de
regeringscrisis lekte uit dat
de kapitein-generaal van de
Canarische Eilanden, luite
nant-generaal Gonzalez del
Yerroin in het geheim con
tacten legde in Madrid met
een aantal conservatieve poli
tici. Oscar Alzaga van de
UCD en Osorio van de demo-
ratische coalitie, en met pre
mier Calvo Sul. I..
Met als belangrijkste doel zijn
kandidatuur voor de post van
minister van defensie te stel
len. Dat premier Calvo Sotelo
afzag van die mogelijkheid
houdt wellicht verband met
de waarschuwing die de rege
ring ontving toen Gonzalez
del Yerro al een tweetal
maanden geleden de toezeg
ging gekregen had dat hu be
noemd zou worden tot voor
zitter van de Jujem. de junta
van de stafchefs, het hoogste
orgaan binnen de Spaanse
stnjdkrachten.
Die waarschuwing hield des
tijds in dat Gon/alez del Yer
ro zich mogelukerwus zou
kunnen ontpoppen als een
Spaanse Pinochet. Want de
poltitieke aspiraties van deze
sector van het leger houden
zeker niet op bü lijflijke aan
wezigheid in regering en par
lement Tevens staan zu een
hardere, conservatievere be-
leidslgn voor en maken er
geen geheim van dat voor
hen een hervorming van de
grondwet, met name op het
punt van de rol van het leger,
de autonomie en de positie
van de rooms-kathoheke
kerk. hoge prioriteit heeft.
Hoewel de eenheid binnen de
strijdkrachten en de discipli
ne door de militairen altijd
als een van de heilige huisjes
beschouwd is, valt er een toe
nemende verdeeldheid in het
leger te constateren Met na
me het rechts-radicale mid
denkader (kolonels en recen
telijk gepromoveerde briga
de-generaals, aangevuld met
speciale eenheden binnen
het leger als de parachutis
ten-brigade Bnpac) nemen
steeds meer afstand van de
gematigde legertop.
Het algemene verwijt van deze
sector, voorstanders van de
harde lun. aan het adres van
de legertop is dat zij op 23 fe
bruari niet de moed hebben
gehad om de coup af te ron
den en zich bu Tejero aan te
sluiten. De manier waarop
een aantal generaals bu de
verhoren in het kader van het
vooronderzoek geprobeerd
hebben om hun verantwoor
delijkheid te ontwuken en el
kaar de zwarte piet toe te spe
len. heeft nog eens extra af
breuk gedaan aan hun toch al
geslonken militaire autori
teit
De militairen van de harde lijn
hebben bovendien alle geloof
in een politieke oplossing
van Spanjes problemen al
verloren. De enige uitweg is
volgens hen een oplossing
naar het model van de Griek
se kolonels in 1967 Die inter
ne strijd die op dit moment
binnen de Spaanse stnjd
krachten woedt is nog lang
niet uitgevochten. Het lot van
de democratie zal er goed
deels van afhangen hoe de
krachtsverhoudingen zich
binnen het leger de komende
maanden gaan ontwikkelen.
Het beleid van de regering,
en niet in het laatst van mi
nister van defensie Oliart, zal
daarbij de rol van katalysator
vullen en van doorslaggeven
de betekenis zun
GERRIT JAN HOEK
ADVERTENTIE
Een eigentijdse presentatie
van het Nederlands van nu:
DEN HAAG (GPD) - De posi
tie van Nederland in de NA
VO wordt niet aangetast door
haar houding betreffende de
plaatsing van kernraketten
voor de middellange afstand
op haar grondgebied. Dit is
de mening van Eugene Ros-
tow, directeur van het Ameri
kaanse Bureau voor Wapen
controle en Ontwapening.
Rostow zei gisteren op een
persconferentie in Den Haag
dat de Amerikaanse regering
Nederland als bondgenoot
hoog acht. Hij verbleef drie
dagen in Nederland voor
overleg over wapencontrole
en ontwapening met leden
van de Nederlandse regering
en van de Tweede Kamer als
onderdeel van een reis langs
NAVO-bondgenoten in Euro-
pa. Rostow gaf hoog op van
de solidariteit binnen het
bondgenootschap. „De NA
VO bevindt zich niet in een
crisis. Maar we moeten er
voor waken dat de Sowjet-
Unie de kans krijgt om twee
dracht in het bondgenoot
schap te zaaien".
In dit verband zei Rostow over
de grote protestdemonstra
ties in Europa tegen de kern
bewapening dat de meeste
deelnemers aan die betogin
gen in goed vertrouwen de
straat op gaan. ..De Ameri
kaanse regering heeft sympa
thie en een volledig begrip
voor de zorg van de beto
gers". aldus Rostow. Over de
onderhandelingen in Genè
ve. die maandag jJ. zijn be
gonnen over vermindering
van de kernwapens voor de
middellange afstand in Euro
pa zei hü dat de VS bereid
zijn naar alle voorstellen van
de andere partij te luisteren
Hij verklaarde dat de VS niet
streven naar overwicht cn dat
deze positie geen wurging
van beleid inhoudt.
(Van onze correspondent Karl Breyer)
JOHANNESBURG. WASHINGTON - De autoriteiten
in Pretoria luken ervan uit te gaan dat het niet zaU
komen tot sancties van de Verenigde Staten tegen
Zuid-Afrika. Het Amerikaanse ministerie van bui
tenlandse zaken maakte gisteren bekend, dat wordt
nagedacht over mogelijke strafmaatregelen wegens
de vrijlating van 39 huurlingen die in Zuid Afrika
werden vastgehouden nadat zij eind vorige week
met een gekaapt vliegtuig van Air India in Durban
waren geland na een mislukte staatsgreep op de
Seychellen.
De Zuidafrikaanse minister Pik Botha van buiten
landse zaken heeft alle beschuldigingen tegen zun
land van de hand gewezen Hu zei dat „in dit land
mensen onschuldig zun totdat hun schuld bewezen
is", en nodigde tegenstanders van deze beslissing
uit aan te wijzen welke Zuidafrikaanse wet was
overtreden.
Roelof Botha vertelde verder dat zijn land contact had
gezocht met de Seychellen en om all-g.v had
gevraagd die de Zuidafrikaanse politie zouden kun
nen helpen bü het onderzoek Tot nog toe heeft
Zuid-Afrika daarop geen reactie ontvangen.
Intussen is er ook een meningsverschil ontstaan over
de zogenaamde ..zwarte doos" aan boord van het Air
India-toestel Het door deze taperecorder opgeno
men gesprek tussen de gezagvoerder van de Boeing
707 cn de huursoldaten in de controletoren op het
vliegveld Pointe Laruc op dc Seychellen zou bewij
zen dat dc gezagvoerder voor de landing beloofd zou
hebben om de huursoldaten naar Durban te vliegen
Dit gesprek dat tussen de piloot en „mad" Mike Hoare
plaats vond. wordt inmiddels door dc kapitein Saxe-
na ten stelligste ontkend Desondanks gebruiken
sommige internationale luchtvaartmaatschappucn
die naar Zuid Afrika vliegen, de gegevens op de ta
pe van deze ..black box" als een argument en zeggen
dat er van kapen geen sprake was.
(Van onze correspondent Anton Koene)
WENEN - Tijdens de spoedzitting van het voltallige hoofd
bestuur van de onafhankelijke Poolse vakcentrale Soli
dariteit, die gisteren in Radom is begonnen, is de Poolse
regering ervan beschuldigd met de aankondiging van
bijzondere maatregelen de hoop op een nationale samen
werking de grond in te hebben geboord.
„Met de bestorming van de brand
weeracademie heeft de regering
bewezen dat zij liever de weg van
geweld volgt dan die van de dia
loog". aldus een sombere vak
bondsleider Lech Walesa.
Gisteren waren er nog onvoldoen
de leden van het hoofdbestuur in
Radm gearriveerd om meer te
doen dan het voorbereiden van
voorstellen tot acties. Het presi
dium van Solidariteit had eerder
de mogelijkheid van een nationa
le staking geopperd. Niettemin is
er nu een soort gedwongen af
koeling ontstaan na de eerste fel
le reacties van de vakcentrale -
de dreiging om in vier grote in
dustriegebieden het werk neer te
leggen - doordat wegens ingekor
te treinverbindingen en het ge
brek aan benzine niet alle be
stuursleden tijdig in Radom aan
wezig konden zijn.
Solidariteit is woedend, daarover
bestaat eeen enkele twijfel. Maar
ders in Warschau, voordat hij
naar Radom vertrok, dat er erge
re dingen in Polen zijn gebeurd
dan het bestormen van de brand
weeracademie en dan nog wel
zonder bloedvergieten.
In het algemeen zijn de gematigde
leden binnen de vakcentrale en
ook binnen de communistische
partij niet zo ongelukkig over het
gebeurde. Voor de vakcentrale
betekent het dat de gematigden
gesterkt zijn in zoverre zij kun
nen wijzen op het feit dat de re
gering werkelijk bereid is ge
weld te gebruiken als de radica
len te ver mochten gaan. En de
gematigden binnen de partij, on
der wie partijsecretaris generaal
Jaruzelski zelf, zijn intussen in
staat tegenover de havikken te
zeggen dat zij niet bereid zijn
steeds over zich heen te laten lo
pen.
Of deze uitgekiende tactiek van de
Aanhangers van Bulent Ecevit omringen hem, wanneer hij zich naar de gevangenis begeeft Voor het eerst
sinds de aanvang van het huidige Turkse beunnd, had een dergelijke - politieke - demonstratie plaats.
