„Niet flink bouwen want
woningnood wordt minder"
Zwarte Piet symbool
van onderdrukking?
Bestrijding
discriminatie
blijft moeilijk
Prof. Priemus: lage huren en onderhoud
Surinaamse beweging strijdt voor omdraaien rollenpatroon
PAGINA 14
VRIJDAG 4 DECEMBER 1981
De problemen in de volkshuis
vesting liggen voor het opra
pen. Woningnood, hoge
werkloosheid onder bouw
vakkers en ongekend hoge
woonlasten. Tot nu toe was
het antwoord: veel goedkope
huur- en koopwoningen bou
wen. Een zo hoog mogelijke
produktie in aantallen, zodat
timmerlui bezig blijven en
woningzoekenden uit de
brand zijn. Waarbij de menin
gen alleen nog uiteenlopen
over de vraag of overheid, be
leggers dan wel bewoners
zelf, de lasten daarvan moe
ten opbrengen.
Het succes van een minister
wordt afgemeten aan het aan
tal woningen dat onder zijn
beheer tot stand komt.
Staatssecetaris Brokx maakt
een aardige kans op goede
waardering. Onder zijn be
heer worden dit jaar 135.000
beschikkingen afgegeven.
Dat leidt in theorie tot een
even groot aantal nieuwe wo
ningen over een tot twee jaar.
De nieuwe minister Van Dam
heeft het al moeilijker. Hij
moest tijdens begrotingson
derhandelingen met collega
ministers voordurend terug
en hoopt volgend jaar 120.000
beschikkingen af te geven.
Gezien de bezuinigingen van
het rijk nog redelijk. Het Eco
nomisch Instituut voor de
Bouwnijverheid vindt het
aantal haalbaar, al kost het de
overheid miljarden guldens.
Hoe vervelend is het dan als
een onafhankelijke deskun
dige. die zijn sympathie toch
eerder laat uitgaat naar arme
woningzoekenden met lage
inkomens dan naar kapitaal
krachtige beleggers, die grote
bouwprogramma's lucht
kastelen noemt.
Die deskundige voorziet een in
storting van die produktie en
massale leegstand in de
nieuwbouw. Zijn basis zijn
CBS-prognoses over dalende
bevolkingsgroei en veroude
ring
n de bevolking. Dat
zou na 1990 leiden tot een
plotseling inzakkende vraag
naar nieuwe huisvesting. Het
zou hem al meevallen als de
komende jaren jaarlijks
100.000 woningen gehaald en
bezet worden. Minister Van
Dam kan zijn hoge bouwpro-
duktie beter vergeten.
Dat vindt althans volgens prof.
dr. ir. H. Priemus, hoogleraar
aan de Delftse TH. Een colle-
DELFT - Een officiële schatting van het huidige aantal
woningzoekenden houdt het op 110.000. Wie de grenzen
ruimer stelt (en alle jongeren vanaf 18 daadwerkelijk
meetelt) komt al gauw op 300.000 woningzoekenden. Dat
laatste getal sluit aan bij gegevens over gegadigden bij
huisvestingsbureaus in de grote steden.
Om dat tekort binnen korte tijd
weg te werken en voldoende ver
vanging van te oude woningen te
hebben zou een produktie van
120.000 tot 150.000 woningen
jaarlijks nodig zijn. Al zou de
overheid de middelen hebben,
de Delftse hoogleraar in de
volkshuisvesting H. Priemus
ontraadt het. Volgens hem zal de
woningnood zich na 1990 heel
wat minder acuut manifesteren.
Bevolkingsgegevens duiden op
een afnanm van het aandeel jon
geren over tien jaar en een toena
me van het aantal ouderen. Het
zijn de jongeren die de druk op
de woningmarkt veroorzaken; de
vraag naar woningen zal daarom
na 1990 plotseling dalen.
De bouwnijverheid zou hierdoor
een enorme klap krygen. Prie
mus: „Het betekent bepaald
geen perspectief om te investe
ren voor de opdrachtgevers.
Bouwers willen nog wel bouwen,
dat is hun vak, maar opdrachtge
vers niet. Die mensen lezen ook
kranten. Dat perspectief voor de
jaren negentig zal zijn uitwer
king al hebben in de jaren tach
tig".
Leegstand Amsterdam
Afgezien daarvan, de vraag naar
woningen neemt nu al af. Prie
mus: „Tekenend is de situatie in
Amsterdam waar een nota over
de leegstand in de stad is ver
schenen. Iedereen is het erover
eens dat in die stad de woning
nood het scherpst is. Er wordt
niet veel en niet extreem duur
gebouwd. En toch is er leeg
stand". Corporaties zitten daar al
met flatwoningen in hun maag.
Als noodoplossing worden de
flats aan drie of vier jongeren te
gelijk gegund.
Al is er een Leegstandswet (waar
van Priemus en hij niet alleen de
gunstige uitwerking sterk bewy-
feit), de hoogleraar is ervan over
tuigd dat leegstand van nieuwe
woningwetwoningen verder zal
toenemen omdat nieuwbouw,
ook al wordt ze gesubsidieerd,
voor de meesten te duur is ge
worden. De energiekosten stij
gen sterk. De hoge rente is de an
dere belangrijke factor.
Die heeft voor de eigenaar-bewo
ners een heel duidelijk effect
maar ook indirect voor de huur
ders. Eigenaren van grote com
plexen huurwoningen, inclusief
woningcorporaties, krijgen het
verschil tussen de huurprijs en
de rentekosten van het geinves-
teerde kapitaal door de overheid
vergoed. Priemus:„Of hjuurders
het nou meer zelf gaan betalen of
de overheid, maakt niet zoveel
uit. De overheid dat zijn wij alle
maal, het moet betaald worden.
De uitgaven van het ministerie
van volkshuisvesting zijn door
die subsidies ten gevolge van de
hoge rente enorm aan het escale-
Doorstromen
Mensen die gezien hun inkomen
nog wel de hoge prijzen van
nieuwbouw kunnen opbrengen
en vanuit hun goedkope huis
zouden moeten doorstromen,
zien daar vanaf door de onzekere
economie. De salarissen, schetst
Priemus, blijven wel redelijk op
peil maar wie zijn baan kwijt
raakt heeft het over meer dan
een paar procent in koopkracht
achteruit. „Dat leidt allemaal tot
leegstand als je dan blijft door
bouwen".
Een doorstromingshefffing wordt
wel eens bepleit om hoge inko
mens toch tot verhuizen te dwin
gen. „De uitvoeringskosten",
kapt Priemus dat idee af, „zyn
waarschijnlijk net zo veel als de
opbrengsten zouden zijn".
Het idee in elk geval de huren te
verhogen opdat de overheid min
der aan subsidies kwijt is en op
drachtgevers een beter rende
ment krijgen, wyst hy ook van
de hand. Bij hem spelen dan niet
zozeer sentimenten over de krap
pe financiële ruimte van eenvou
dige arbeiders mee. Zakelijker:
„Stel dat je zegt, er moet een
huurverhoging van tien procent
komen omdat daarmee het rijk
de bouw veilig kan stellen. Die
hogere huren werken door in de
prysindex en de vakbonden
gaan dan loonsverhogingen clai
men. Het werkt door in de amte-
narensalarissen. Dat heeft gigan
tische effecten op de totale rijks
begroting terwijl de opbrengst
van die hogere huren niet alleen
naar het rijk gaan maar naar de
beleggers. De politiek is er ook
op gericht de lonen laag te hou-
den in verband met de
r Professor Priemus: een woning heeft het eeuwige leven.
rentie met het buitenland. Dus
moeten ook de huren laag gehou
den worden."
Bezetting
De grote aantallen woningzoeken
den van nu zijn voor een deel
veroorzaakt door de toenemende
zelfstandigheid van jongeren of
meer in het algemeen derde afna
me van het aantal mensen dat
een woning deelt. Priemus daar
over „Je kunt een vergelijking
trekken met de dertiger jaren, al
weet ik dat de omstandigheden
toen heel anders waren. De be
zettingsgraad van de woningen
ging stijgen. Je slaapt niet op
straat als je geen nieuwbouw kan
betalen. Als straks alleen de
voortdurende daling van het ge
middelde aantal personen per
huis voortaan gelijk blijft dan
heeft dat al gigantische gevolgen
voor de vraag".
Méér argumenten worden aange
dragen bij zyn pleidooi voor een
bescheiden bouwproduktie. „De
laatste jaren zijn de programma's
elk jaar gedaald met een nog laat
ste hoogtepiek in 1973. Op
drachtgevers trokken zich daar
na meer terug", aldus Priemus.
Dat er toen al niet meer werk
loosheid onder bouwvakkers
was te bespeuren zou komen om
dat er nog wel veel geld werd ge
stoken in arbeidsintensieve vrye
sectorwoningen.
Voor Priemus is het nog maar de
vraag of het uitzonderlijk ambi
tieuze programma van 135.000
beschikkingen zoals de vorige
bewindsman Brokx vaststelde
ook werkelijk wordt omgezet in
evenzoveel woningen. Een be
schikking houdt niets meer in
dan dat de rijksoverheid voor
een bouwplan subsidie toezegt.
Een opdrachtgever houdt de vrij
heid die vergunning echt te ge
bruiken. „Die beschikkingen
worden niet altijd in echte plan
nen omgezet. Dat begint nu al
behoorlijke vormen aan te ne
men. Je moet niet letten op die
papiertjes maar op de CBS-cij-
fers over de aantallen woningen
die in aanbouw zijn genomen".
Prognoses
Deskundigen hebben zich eerder
vergist in prognoses over de
groei van de bevolking. Juist in
de woningbouw is jarenlang ten
onrechte gedacht dat ooit de
vraag naar woningen zou afne
men. Priemus.stelt op basis van
prognoses hetzelfde: de bevol
king zal niet groeien, wel verou
deren na 1990. Wat maakt deze
prognoses beter dan de oude?
„In die oude prognoses was de wel
vaartsfactor vergeten. Aan jonge
ren die ergens inwoonden werd
gevraagd of ze daar vrijwillig in
waren getrokken. Ja werd dan
geantwoord. Toen was er een
voudig geen sprake van jong
zelfstandig wonen, er was geen
alternatief. De toenemende wel
vaart heeft de latente vraag ma
nifest gemaakt".
„Er was toen ook niet gerekend op
de invloed van de buitenlandse
migratie. Niet vanuit de Middel
landse Zee landen en niet vanuit
de voormalige koloniën.". Prie
mus verwacht dit soort verras
singen niet in de nabije toe
komst. „De economische aan
trekkingskracht van Nederland
is niet meer zo groot". Een nieu
we onverwachte geboortegolf?
„Als het zou gebeuren, voor de
woningmarkt heeft dat pas na
verloop van tyd effect, na het
jaar 2000."
Salto mortalo
Een inzakkende bouwmarkt en
dreigende leegstand als de bow-
programma's op te hoog peil
worden gehouden. De minister
van volkshuisvesting zou rustig
aan moeten doen? Nou nee. De
moraal. Priemus neemt zelf het
woord in de mond, is dat de over
heid zich meer moet richten op
onderhoud van de bestaande
voorraad woningen. Niet alleen
de krotten in oude stadswijken
maar ook de voorraad na-oorlog-
se woningen in goede staat hou
den. „Dan hoeven bewoners niet
de sprong, die salto mortale, naar
de dure nieuwbouw, te maken."
„Er wordt wel gesproken over de
levensduur van woningen. Als
een woning goed wordt onder
houden en er moet geen rijksweg
doorheen dan heeft die het eeu
wige leven. Meer aandacht voor
onderhoud betekent ook dat de
bouwnijverheid herstructureert.
Want onderhoud is arbeidsinten
sief werk".
Ondanks uitspraak Hoge Raad
Het toepassen van de wet tegen rassendiscriminatie
is door het recente arrest van de Hoge Raad tegen
een Utrechtse discotheekhouder een stukje mak
kelijker geworden. Duidelijk is nu dat schijnbaar
neutraal gedrag ook het predikaat „rassendiscrimi
natie" toegekend kan krijgen.
De zaak waar het om ging, was
dat een discotheek-exploi
tant zijn portier opdracht had
gegeven erop te letten dat er
niet teveel buitenlanders bin
nenkwamen. De bedoeling
van die opdracht was dat de
bar-dancing een Nederlandse
zaak zou blijven en dat geen
bepaalde groep van mensen
van een andere nationaliteit
in de zaak de overhand kreeg.
Kortom, op een bepaald mo
ment ging de deur voor bui
tenlanders dicht als in de
ogen van de portier die grens
was bereikt. „Rassendiscri
minatie", voerden buitenlan
ders aan die de zaak niet in
mochten, omdat ze „teveel"
waren. De eigenaar zag dat
anders en voerde voor de
rechtbank aan dat het slechts
om een ordemaatregel ging,
bedoeld om te voorkomen
dat er zou worden gevochten
tussen Nederlanders en bui
tenlanders. Zo'n redenering
had vorig jaar voor de Alme
lose rechtbank succes. Toen
werd in een soortgelijke zaak
een barhouder vrijgesproken
omdat de grens die hy had
gesteld van maximaal tien tot
twintig procent buitenlan
ders in de zaak, als een accep
tabele ordemaatregel werd
gezien.
Schijnheilig
In de Utrechtse zaak heeft de
Hoge Raad nu duidelijk ge
maakt dat zo'n schijnheilige,
indirecte manier van discri
mineren niet is toegestaan.
Daarmee is de werking van
de discriminatiewetgeving,
waarop vaak met name door
vertegenwoordigers van bui
tenlanders kritiek is uitgeoe
fend, makkelijker gemaakt.
Met dit arrest van de Hoge
Raad zijn de problemen ove
rigens nog lang niet uit de
wereld waar het gaat om be
strijding van discriminatie.
Er zijn immers nog andere
wegen voor horeca-onderne-
mers om ongewenst publiek
uit hun zaak te houden, zoals
het verplicht stellen van een
lidmaatschap voor men bin
nen mag komen, het ver
schijnsel van de zogenaamde
besloten club.
Dat er problemen zullen blij
ven rond de anti-discrimina
tiewetgeving is op zich overi
gens niet verwonderlijk. De
strafwet is slechts één van de
mogelijkheden om onge
wenst gedrag in een samenle
ving aan te pakken. Juist bij
zaken als discriminatie, waar
het gaat om een bepaalde
houding ten opzichte van me
demensen, leveren straffen
maar een beperkt resultaat
op. Het zal, als de mentaliteit
hetzelfde blijft, waarschijn
lijk slechts leiden tot het zoe
ken naar wegen om de wette
lijke beperkingen te omzei
len, zonder dat men dan ge
straft kan worden.
Daar komt nog iets anders bij:
hoe mooi juridische voorzie
ningen op papier ook mogen
lijken, toch blijft het pro
bleem dat recht pas in de
praktijk kan worden waarge
maakt. Voor wat betreft de
discriminatiewet betekent
dit de noodzaak van een ac
tief opsporings- en vervol
gingsbeleid. Daar heeft met
name de Tweede Kamer deze
zomer op aangedrongen toen
de werking van het discrimi
natieartikel werd uitgebreid
tot niet alleen de directe dis
criminatie maar ook tot de in
directe vorm, die zoals in de
Utrechtse zaak bijvoorbeeld
bleek, niet zo makkelijk
zichtbaar is. Wat dit betreft,
sluit de uitspraak van de Ho
ge Raad helemaal aan by de
gewijzigde wetgeving.
Organisatie
Op het terrein van.de rassendis
criminatie moet de Hoge
Raad over enige tijd trou
wens nog een interessante
uitspraak doen. Daarbij gaat
het met name over de vraag
of ook belangengroeperingen
waarin slachtoffers van dis
criminatie zich hebben ver
enigd een klacht wegens dis
criminatie kunnen indienen.
Daarbij gaat het om de vraag
of zo'n groepering een eigen
belang heeft bij het indienen
van zo'n klacht. Daarop is vo
rig jaar in Utrecht door de
rechtbank negatief beslist.
De klacht werd dus afgewe
zen. Wat jammer is, want
vaak verkeren slachtoffers
van discriminatie toch al in
een zwakke positie. Kan een
organisatie namens hen een
klacht indienen, dan staan de
slachtoffers meteen al een
stuk sterker.
Zo'n sterkere positie voor
slachtoffers van discrimina
tie, gecombineerd met een
oplettende houding van poli
tie en justitie waar het om
klachten wegens rassendis
criminatie gaat, is onontbeer
lijk. Ook al is het effect van
wetgeving dan beperkt, dat
neemt niet weg dat we er al
les aan moeten doen om het
kwaad dat rassendiscrimina
tie is zoveel mogelijk in te
perken.
ADVERTENTIE
Uw C V-installatie
altijd in
topconditie I
met een
ondertiouds-
kontraid van
frtfjl technisch bureau
tfesVsmampaey
haarlem b\
Soembastraat 50, Leiden,
tel 071-131298 of
023-319454.
Sint Nicolaas moet kleur
bekennen, wil hij althans i
tenminste volgend jaar in
ons land gastvrij te wor
den onthaald. In elk geval
zal de goedgeefse bis
schop zyn zwarte gevolg
thuis moeten laten of te
voren zijn snaakse
knechtjes in een „witma
ker" moeten dompelen.
Zo niet/dan kan de Goed
heiligman wel inpakken
in plaats van uitpakken.
De Solidariteitsbeweging Surina
me, simpelweg SBS genoemd,
heeft namelijk nog enkele harde
(peper)noten met Sinterklaas te
kraken. Volgens die beweging,
die in het bisschoppelijke
Utrecht zetelt, is de huidige rol
verdeling in het eeuwenoude
Sinterklaasfeest ronduit bescha
mend vindt dat zij het superiori
teitsgevoel van blanke Nederlan
ders symboliseert, waarbij voor
de zwarte mensen de positie
wordt benadrukt, die zij al eeu
wenlang in onze samenleving
hebben ingenomen. De knecht
namelijk, die ondergeschikt is
aan de blanke meester en de
slechte baantjes moet opknap
pen. Dat allemaal namens die
SBS.
De afgelopen jaren heeft de solida
riteitsbeweging dit summum
van discriminatie nog door de
vingers gezien, want enige to
lerantie kan hun niet worden
ontzegd. Maar volgend jaar kan
Sint Nicolaas werkelijk de zak
krijgen en zich afmelden bij het
arbeidsbureau om zich bij het le
gioen der werklozen te scharen.
Want enig emplooi zal er voor
hem - althans in ons land nau
welijks meer zyn.
Zwart als roet
De Solidariteitsbeweging Surina
me is het bisschoppelijke strooi-
goed namelijk totaal in het ver
keerde keelgat geschoten en wil
de marsepein, de pepernoten en
de speculaas niet langer als een
zoethoudertje beschouwen. Zij
wil dat de zwarte knecht zich
niet langer laat knechten. En
strooit nu liever zelf roet in het
eten in plaats van Zwarte Piet
toe te laten zingen, dat hij het wel
goed zal menen, ondanks het Paplepel
feit, dat hij zo zwart is als roet.
zich geen houding weet te geven
in de blanke samenleving en zich
alleen maar dienstbaar opstelt
naar zijn heer en meester toe.
Een uiting nog van ons koloniaal
verleden".
De SBS klopt nu zelf aan de deur.
Met een boodschap waaraan
niets surprise-achtigs is te ont
dekken. „Het Sinterklaasfeest is
door de tijden heen gevierd met
Sint Nicolaas als het symbool
van het goede, het blanke en
Zwarte Piet als symbool van het
kwade, het slechte dus. Deze ra
cistische verhouding is heden
ten dage nog net zo actueel", al
dus de SBS.
De beweging stelt vast dat Zwarte
Piet wordt afgeschilderd als „een
domme, clowneske figuur, die
Maar de SBS heeft nog meer noten
op haar zang. „Geen wonder", al
dus de solidariteitsbeweging,
„dat veel Surinamers rond Sin
terklaastijd voor Zwarte Piet
worden uitgescholden. De witte
kinderen wordt het blanke meer
derheidsgevoel er als met de pa
plepel ingegoten", wordt gesteld.
Om aan dit racistische gedoe een
einde te maken, heeft de SBS in
middels een in zwart en wit uit
gevoerd affiche verspreid met
daarop de onthullende tekst:
„Stop... geen zwarte knecht in
uw Sinterklaaspakket. De slaver
nij is al honderd jaar geleden
stopgezet".
Nu valt er over de argumenten van
de Solidariteitsbeweging Surina
me te discussiëren. Dat deden
we dan ook. Met Oscar Postuma
van de beweging.
Oscar Postuma voert aan dat onze
Sinterklaas-cultuur alles uit
staande heeft met ons slavernij
verleden. „Daar zijn tal van voor
beelden van blijven hangen, en
het Sinterklaasfeest is daar één
Volgens zijn zeggen is een van de
eerste discriminerende acties die
Surinamers hier beleven, dat zij
worden uitgescholden voor
„Zwarte Piet De SBS. Zij
werpt verder in de strijd, dat de
knechtjes van Sint Nicolaas zich
altijd lopend moeten voortbewe
gen. terwijl de bejaarde bisschop
hoog boven zijn voetvolk uitto
rent op een paard. Een wit paard
nog wel. „Zo wordt de relatie on
derdrukker-onderdrukte toch
voortgezet", aldus de SBS.
Dikke lippen
"En", zo vervolt de SBS: „Wel in
een modern jasje, maar met de
zelfde symboliek en psychologi
sche trekjes. In de ogen van kin
deren moet de heilige Sint over
komen als een persoon met een
zuiver hart en een zuiver gewe
ten, altijd bereid te helpen, vrese
lijk eerlijk en menslievend, de
vriend van en voor iedereen. Ter
wijl Zwarte Piet de man blyft
met de grote, dikke lippen, met
overdreven grote oorbellen en zo
zwart gemaakt als maar mogelijk
Overigens heeft de solidariteitsbe
weging hier en daar al vaste
grond onder de voeten gekregen.
Met name in Amsterdam. Daar
zijn inmiddels al enkele Pieten
gesignaleerd die uitgebreid ken
nis hebben gemaakt met een wit
maker. Oscar Postuma: „We stre
ven er nu naar om een zwarte
Sint te introduceren. Maar we
zijn bang, dat zo'n zwarte Sint
van zijn paard wordt gesleurd..."
Het omdraaien van het rollenpa
troon zou trouwens redelijk
uniek zijn. Want ook in Surina
me wordt Sinterklaas gevierd,
compleet met Zwarte Pieten en
een witte Goedheiligman...
„Maar", reageert Oscar, „daar
mag dan alleen uit worden afge
leid de onderdrukking van Suri
name door Nederlandse over
heersers".
Draaiboek
De Solidariteitsbeweging Surina
me heeft voor overname van de
macht inmiddels al een uitge
kiend draaiboek klaar liggen.
Met een Sint Pieter en een Witte
Klaas. Klaas zeult de zak voor
taan en krygt alle kwaaie grap
pen over zijn „domme" hoofd
uitgestrooid. Pieter zwaait de
scepter of in dit geval dan de staf.
Zijn wil is namelijk wet.
En bij dit alles horen natuurlijk
ook Sintcr-Pieter liederen. Die
kan de SBS uit voorraad leveren.
