(Ver) speelt toneelgroep
Theater Harold Pinter?!
Natuurkundigen mengen
zich in kernwapenzaak
Emoties laaien op na "De Broeikas"
LEZERS SCHRIJ VEIS
124?
149Ï
DONDERDAG 19 NOVEMBER 1981
PAGINA 13
De voorstelling van Harold
Pinters "The Hothouse" (De
Broeikas), waarmee toneel
groep Theater haar seizoen
heeft geopend heeft in de me
dia en bij het publiek een op
merkelijke deining teweeg
gebracht. Toneelrecensenten
keerden zich met een opval
lende eensgezindheid tegen
de voorstelling en het pu
bliek gaf in veel gevallen,
soms al door vertrek tijdens
de pauze, blijk van een grote
mate van ongenoegen.
Tegen de achtergrond van de
kritiek speelt de vraag in hoe
verre een toneeltekst en de
regie-aanwijzingen van een
auteur door regisseurs en
spelers als een dictaat moe
ten worden opgevat. In het
geval van "De Broeikas"
heeft Theater stukken tekst
geschrapt en bepaalde regie-
aanwijzigingen terzijde ge
schoven.
In de voorbeschouwing van
Jacqueline Mahieu en met
name in de recensie van Bert
Koekebakker heeft ook deze
krant zich geschaard aan de
zijde van de "nee-schud-
ders". De voorstelling van
Theater blijft op die manier
omgeven door een sfeer van:
dit mag je met Pinter niet
doen. (vergelijk; Bach op een
synthesizer is moord, Hamlet
als vrouw doet Shakespeare
in zijn graf omdraaien, Ver
meer tentoongesteld in de su
permarkt is een miskenning
van het belang van zijn
werk).
Het is niet voor het eerst dat
Pinter het "slachtoffer" is ge
worden van wat ik kortheids
halve maar even de "vrijheid
van regie" wil dopen. Koot en
Bie speelden "De dienstlift"
in plat Haags en toneelgroep
De Stoel gaf in het LAK-thea-
ter nog niet zo lang geleden
in regie van Peter Lintelo een
bewerking van "De huisbe
waarder". Ook toen was er
felle kritiek op het on-con-
ventionele uiterlijk van de
voorstellingen, hoewel de in
terpretatie van Koot en Bie
veelal door de vingers werd
gezien, want hier betrof het
het werk van twee komieken
en dat hoef je niet serieus te
nemen. Een grap heeft im
mers niets met de werkelijk
heid uitstaande.
De oneigenlijke elementen die
in de discussie over wat mag
en wat niet mag de boven
toon voeren, zijn aan de hand
van "De Broeikas" eenvou
dig aan te gevenj. Centraal in
de kritiek staat dat sommige
regisseurs zo'n loopje nemen
met de oorspronkelijke tekst
dat de bedoelingen van de
schrijver volledig op de ach
tergrond raken en soms zelfs
onzichtbaar worden. Nu zijn
er zeker voorstellingen denk
baar (en ook gemaakt), waar
bij dat aan de orde is, maar de
zaak ligt niet zo simpel dat ie
dere regisseur die de schrij-
Door
Ton van Brussel
ver naar de letter volgt recht
doet aan diens bedoelingen
en andersom.
Harold Pinter geldt als één van
de belangrijkste vertegen
woordigers van het absurdis
me, een stroming in de naoor
logse literatuur, waarin ver
vreemding een belangrijke
rol speelt. Personages ontbe
ren elke illusie (in een toe
komst, een god e.d.), en wor
den getoond in een onont
koombaar isolement. Ze mis
sen het vermogen tot com
municatie en tot affectieve
relaties, worden beheerst
door de gedachte van een
komplot tegen hen en slagen
er niet in greep te krijgen op
zichzelf op de gebeurtenissen
rond hen. Bij veel absurdis
ten, en zeker bij Pinter, is dit
alles niet los te zien van se-
xuele frustraties. In reacties
op hun werk wordt voortdu
rend melding gemaakt van
de sfeer van "beklemming"
die het geheel domineert.
De voorstelling van Theater
heeft zich daaraan allerminst
onttrokken. Het publiek
kreeg een aantal personages
te zien in een niet volledig in
gevulde ruimte (een oorlogs
bunker, een inrichting, pa
tiënten of leiders?). Hun ge
drag was onmiskenbaar
"Pinteriaans"; strijd om het
leiderschap, komplotten,
achterdocht, onvermogen tot
communicatie en relatie.
Dat gold eveneens voor de
vorm, een drama 1
gin en einde nagenoeg het
zelfde beeld tonen. De voor
stelling van theater gaf sterk
accent aan het psychisch en
fysieke folteren, liet dit zien
in de extreme situatie van
een inrichting of gijzeling,
maar liet het publiek alle
ruimte om de lijn naar een
meer alledaagse situatie door
te trekken. Dat nu is Pinters
bedoeling, zoals hij die ook
immer laat blijken, als hij zelf
de regie voert over zijn werk.
Er is geen mens die ontkent dat
alleen al de eerste maten van
de Vijfde van Beethoven op
tientallen manieren uit te
voeren zijn en dat de vertol
king van sommige pianisten
zo uitblinkt omdat hier en
daar een nootje is toegevoegd
of weggelaten. De heropvoe
ring jaar in jaar uit van vele
klassieken is op niets anders
gebaseerd dan op de ruimte
tot interpretatie die het stuk
de regisseur laat.
Sterker nog; de kracht van een
stuk valt vermoedelijk mede
af te lezen aan de pluriformi
teit van de uitvoeringen.
Op sommige punten was de
voorstelling van Theater
geen tien waard, maar dat su
perlatief mag dan ook maar
op bescheiden schaal worden
gehanteerd
Het zijn echter niet die beperk
te tekortkomingen die de kri
tiek op de voorstelling van
Theater op het oog had. maar
veel meer het on-conventio-
nele van de voorstelling en dc
vrijheden die de groep zich in
haar werk heeft gepermit
teerd. Het gevaar van een on
aanvaardbare beperking van
het creatief proces, dat de ba
sis is van iedere theatervoor
stelling, ligt op de loer.
Veel klassieke auteurs zijn
door critici en door regis
seurs die die opvatting delen,
op die manier al tekort ge
daan. Nu Pinter aan iets
soortgelijks ten prooi is ge
vallen, is het definitieve be
wijs geleverd dat ook hij zich
tot de klassieken mag reke
nen.
Een kleine negentig Nederlandse
natuurkundigen hebben zich -
voor het eerst in de geschiedenis
- in een gezamenlijke advertentie
in het Nederlands Tijdschrift
voor natuurkunde gekeerd tegen
de modernisering van kernwa
pens in Oost- en West-Europa,
„het zwijgen van de Nederlandse
natuurkundige gemeenschap -
individuele uitzonderingen daar
gelaten - is hiermee doorbroken,
zeggen de initiatiefnemers Mat-
tens, Sprenger en Wolfrat van de
Amsterdamse universiteit in een
interview in hetzelfde blad.
Zij vonden aan de Amsterdamse
universiteit meer dan 70 procent
van hun collega's bereid de ad
vertentie mede te ondertekenen
en mede te betalen. „De tijd is
blijkbaar rijp", constateren zij.
In de advertentie noemen zij de
huidige situatie op het gebied
Door
Kees Wiese
van de kernwapenontwikkeling
„uiterst verontrustend" en de
nieuwste wapens „de kans op
een kernoorlog, met name in Eu
ropa, aanmerkelijk vergroten".
„Deze wapens dienen terugge
trokken, respectievelijk niet ge
plaatst te worden. De natuurkun
dige gemeenschap moet zich
gaan bezinnen op de rol die zij
speelt in de wapenontwikkeling
als geheel", aldus de advertentie
tekst.
„We vinden niet", aldus de initia
tiefnemers in het interview, „dat
je „de natuurkundigen" verant
woordelijk kunt stellen voor het
huidige kernwapenprobleeem
en de advertentie moet ook niet
als schuldbekentenis worden
uitgelegd. We vinden wel dat ook
fysici - liefst internationaal - hun
bijdrage moeten leveren aan een
oplossing van het kernwapen-
probleem".
„Op wereldschaal is ongeveer 50
procent van de natuurkundigen
betrokken bij wapenontwike-
ling, in Nederland maar onge
veer 3 procent. Ons land is in een
bijzondere positie, maar er zijn
toch wel een tiental Nederlandse
bedrijven waar aan kernwapen-
systemen wordt gewerkt. Als je
bij zo'n bedrijf in dienst bent is
het moeilijk dit werk te weige
ren. En als je als pas afgestudeer
de moeilijk werk kunt vinden is
het moeilijk zo een betrekking af
te slaan", aldus de initiatiefne-
„Maar met steun van de natuur
kundige gemeenschap is mis
schien iets te bereiken. Mensen
in de kernwapenindustrie zullen
vaak met gewetensproblemen
zitten, je kunt het contact met
hen versterken en iedereen komt
in zijn internationale vakcontac
ten fysici tegen - ook uit het Oos
ten - die iets met kernwapens te
maken hebben. Nederland zou
een voortrekkersfunctie kunnen
gaan vervullen", stellen zij.
Daarbij tekenen zij aan, dat de
stem van een natuurkundige po
litiek gezien niet zwaarder telt
dan die van een andere burger.
Maar wel kan de natuurkundige
en de technicus volgens hen een
bijzondere bijdrage leveren, om
De natuurkundigen steunen de protesten tegen modernisering van kernwapens tn Oost en West.
dat zij door hun opleiding mak
kelijker de techniek en de uit
roeiingseffecten van kernwa
pens begrijpen. „Als je je erin
verdiept kun je uitleggen waar
over het eigenlijk gaat. zodat bij
voorbeeld ook politici goed be
seffen over welke vernietiging ze
eigenlijk praten", aldus de initia
tiefnemers.
De advertentie is juist in een na
tuurkundig blad geplaatst om de
discussie tussen natuurkundi
gen los te maken..Tijdens de de
monstratie zaterdag in Amster
dam zullen wij in elk geval onze
mening kenbaar maken met tek
sten aan grote ballonnen De ad
vertentie is een ballonnetje in de
Nederlandse Natuurkundige
Vereniging. We hopen dat we
daar en bij natuurkundigen in al
lerlei instellingen en organisaties
gehoor vinden", zeggen zij
Hot plaatsen van brieven van lezers betekent niet dut de
redactie dc daarin weergegeven mening ondci sohi ijfL
Brieven kunnen van redactiewege worden ingekort.
Olga
Oudere werknemers van OLGA
Matrassen willen geen kwaad
woord horen over hun oude di
recteur W. Koornwinder sr.
Volgens de krant van afgelopen za
terdag mochten de werknemers
in zijn tijd dan onder dictatuur
hebben gestaan, hij was goed
voor zijn personeel. Hij stond ten
alle tijden klaar als iemand in
geldnood zat of in de narigheid.
Verschillende werknemers zijn
door hem aan een huis geholpen.
Wat de kerstpakketten betreft,
dat was ieder jaar een verrassing.
Er was geen bedrijf in Leiden die
zo'n groot pakket weggaf als de
OLGA Matrassen.
Met de vakantie kreeg ieder een
snoeppakket mee naar huis.
Rond de derde oktober kregen
de werknemers voor ieder jaar
dat zij in dienst waren een be
paald bedrag uitgekeerd. Als het
zomers druk was in de fabriek en
warm, werden er iedere dag hon
derd ijsjes gehaald bij Jamin.
Wij willen als werknemers dit al
leen maar in de krant hebben,
ten eerste om zijn zoon J. Koorn
winder niet lager te drukken dan
wat Vredestein nu doet, en ten
tweede omdat er onder de dicta
tuur van de oude Koornwinder
wél volop werk was en wij nu op
straat komen te staan.
de oude hap van 01-
Sinterklaas
Zaterdag 14 november jl. ben ik
met mijn dochtertje naar de Ha
ven in Leiden gegaan in de ver
onderstelling dat de Goedheilig
man, de Kindervriend, daar aan
zou komen.
En er kwam een man aan in een
pak dat verdacht veel leek op dat
van Sint, maar helaas: hij kwam
om zijn nauwe contacten met het
Leids City Centrum te verster
ken en om te wauwelen met ie
mand die een grote ketting om
had.
GEEN WOORD werd gericht tot
de aanwezige kinderen! Geen en
kel woord! Ik heb geen kind ho
ren zingen, geen geroep, laat
staan gejuich gehoord.
En zo hoort het ook als je met hon
derden kinderen tegelijk te kak
ken wordt gezet!
L. Vollemans-Van Veelen
Damloperwerf 35
Leiden
V redesbewegingen
De ingezonden brief van 12 novem
ber van de heer Mannaerts, waar
in kennelijk een poging gedaan
werd zoveel mogelijk actuele
problemen binnen twee kolom
men te persen, gaf mij aanleiding
een kleine kanttekening te plaat-
De briefschrijver is nl. nogal on
zorgvuldig waar hij stelt dat de
minister van binnenlandse zaken
beweerd zou hebben dat de
"Sowjet-Unie niet de hand heeft
in de Nederlandse vredesbewe
gingen". En de heer Mannaerts is
niet de enige. Ondanks de zorg
vuldigheid die de Nederlandse
journalisten doorgaans aan de
dag leggen is naar mijn mening
de berichtgeving terzake verba
zingwekkend onzuiver geweest.
Wellicht ligt het enthousiasme
over de wijze van beantwoorden
door de minister aan deze on
zorgvuldigheid ten grondslag.
De heer Van Thijn zuiverde tijdens
de mondelinge beantwoording
van vragen van de kamerleden
Wagenaar en Van Es het IKV op
niet mis te verstane wijze van el
ke blaam. Echter waar gemeld
werd dat ook een andere partici
pant in de Nederlandse anti-
kernwapenbeweging, het Sa
menwerkingsverband Stop de
N-bom-Stop de kern wapen wed
loop, in genoemde beantwoor
ding werd gedéchargeerd, maak
te men zich schuldig aan een on
juiste weergave van de woorden
van de heer Van Thijn. De minis
ter beperkte zich naar mijn me
ning uitsluitend tot het IKV.
Daarop was de vraagstelling ook
gericht.
Het is een vaak gemaakte fout de
verschillende Nederlandse vre
desorganisaties onder één noe
mer te vatten.
Het is een feit dat men er in de Ne
derlandse vredesbeweging naar
streeft een samenwerking op
brede basis te realiseren om zo
doende maximaal effect te sorte
ren. Het lijkt mij echter niet juist
het IKV op één lijn te stellen met
het Samenwerkingsverband.
De communistische oorsprong en
dominantie van het Samenwer
kingsverband mogen immers als
genoegzaam bekend worden ver
ondersteld. De CPN steekt e.e.a.
namelijk geenszins onder stoe
len of banken. Men gaat er zelfs
prat op.
Van dezelfde CPN komt dan ook
de mededeling dat het initiatief
destijds genomen is met het doel
de vredesstrijders in ons land te
overtuigen en te winnen voor het
bondgenootschap in de strijd
voor vrede en veiligheid met de
socialistische landen, in het bij
zonder de Sowjet-Unie.
Het is daarom m.i. niet zo bijzon
der dat het Samenwerkingsver
band haar beleid bepaalt in sa
menwerking met haar Oosteuro-
pese confraters en dat zij zodoen
de een instrument is in de vre
despolitiek van de Sowjet-Unie.
Het spreekt voor zich dat geen en
kele organisatie graag in een
kwaad daglicht wordt gezet. Het
Samenwerkingsverband komt er
echter op deze manier - in de
slipstream van het IKV - wel erg
gemakkelijk af.
J. van Gerven
Wikkestraat 1
Alphen aan den Rijn
Deeltijdbanen (2)
Naar aanleiding van de ingezonden
brief door de Rooie Vrouwen
afd. Leiden het volgende.
De Rooie Vrouwen zeggen te
schrijven naar aanleiding van het
stukje in uw blad van 20 oktober
jl., maar aangezien de reactie
nogal laat kwam, denk ik dat de
reactie eerder is gebaseerd op
een stukje riooljournalistiek uit
de Stadskrant, ondertekend door
Frans Hals De Telegraaf zou het
hem niet hebben verbeterd Het
stukje in het Leidsch Dagblad,
afgezien van het feit dat ik de
kop wat ongelukkig gekozen
vind, dekt toch wel zo ongeveer
de lading.
Maar nu waar het omgaat: de deel
tijdbanen. Achtereenvolgens
heb ik gezegd dat deeltijd bij de
gemeente mogelijk moet zijn.
Maar voordat men massaal tot
het toepassen van deeltijd over
gaat, moet men eerst zorgen dat
de rechtspositie wordt gegaran
deerd. Waarom? Wij hebben met
de sluiting van ons bedrijf mee
gemaakt dat een vrouw als naai
ster voor zestien uur werkte (vijf
tien jaar lang). Bij het sluiten van
het bedrijf had zij geen poot om
op te staan. Wij. vrouwen en
mannen zijn op dat moment tot
actie overgegaan, om in ieder ge
val nog iets voor haar te regelen.
Ten tweede heb ik gezegd dat deel
tijd niet zoveel op emancipatie
lijkt als wel eens wordt beweerd,
omdat het maar voor een gese
lecteerde groep mensen moge
lijk is. Neem een feministe die
niets met mannen te maken wil
hebben en een eigen huishouden
voert, neem vrouwen die werken
bij Philips of Ouwehand Kat
wijk, of lagere rangen bij de ge
meenten hebben. Moet bijv. die
feministe van de Rooie Vrouwen
gedwongen worden om samen te
gaan wonen? Of mogen vrouwen
en mannen die een lager inko
men genieten het voordeel van
bijna dertig uur werken niet heb
ben?
Of denkt U dat het mogelijk is voor
mensen die bij de Reiniging
werken, of bij de Plantsoenen
dienst of een lagere rang in het
stadhuis hebben een kwart van
hun inkomen te missen?
Ik zit lang genoeg in de arbeiders
beweging en ben zelf een van
hen - om te weten dat al jaren
lang, lang voordat het woord
deeltijd was uitgevonden, er
door de vrouwen van die arbei
ders bijgewerkt werd en wordt,
alleen al om de kosten van het
levensonderhoud te kunnen op
vangen. Ik hoef de Rooie Vrou
wen niet te vertellen wat het kost
om nog rond te kunnen komen,
of wel?
Een van de oplossingen om de
emancipatie gestalte te geven is
dus werktijdverkorting voor IE
DEREEN (en dan mag dat van
mij best dertig uur in de week
zijn), wat langere vakanties en
vervroegde pensionering. Maar
dan voor alle mensen en niet al
leen voor een geselecteerde
groep.
Wat die vrouw van de advocaat be
treft: dat is wat ongelukkig geko
zen. Toch blijf ik van mening, en
dan uitgaande van de huidige si
tuatie, dat als de gemeente een
baan moet bezetten de vrouw die
werkloos is (en dat zou die femi
niste kunnen zijn) die baan
krijgt. De vraag of ik wel eens
van emancipatie heb gehoord,
zou ik met ja beantwoorden, ik
leef al 25 jaar op basis van gelijk
heid met mijn vrouw, en dat gaat
prima.
J. Brands
raadslid CPN
Lage Rijndijk 99 Leiden
IKV
In deze krant van 6-11 stond een
redactioneel commentaar met
als kop "IKV". Dit commentaar
bevat een aantal onjuistheden
die wij via deze brief willen corri
geren. In het commentaar wordt
gesproken over de Stichting
IKV. Het IKV is geen stichting
Mogelijk is deze misvatting de
ondergrond voor dc opmerking
betreffende de niet democrati
sche structuur van het Interker
kelijk Vredesberaad.
Het IKV bestaat uit leden van de
negen aangesloten kerken; deze
leden worden door hun kerken
verzocht in het beraad zitting te
nemen. Ze zijn evenwel geen ver
tegenwoordigers van hun kerken
in die zin dat ze spreken namens
de aangesloten kerken. De op
dracht die het beraad o.m. heeft
is: problematiek m.b.t. vrede en
oorlog onder de aandacht van de
(kerkelijke) bevolking te bren
gen en deze bespreekbaar te ma
ken.
Er is geen democratische structuur
in die zin dat de leden van het
IKV door IKV vrijwilligers en
sympathisanten of begunstigers
moeten worden gekozen. Ten ge
volge echter van de oproep van
het IKV in 1977 om op plaatselijk
niveau kernen te vormen van
kerkleden die zich achter de
campagne "Kernwapens de we
reld uit om te beginnen uit Ne
derland" konden stellen, bestaan
nu ongeveer 450 IKV kernen en
-werkgroepen.
Jaarlijks worden enkele zg. Kern
en-dagen of -weekeinden georga
niseerd door het IKV om samen
met de kernen en werkgroepen
het beleid te bepalen. Hieruit
blijkt duidelijk dat u ten onrech
te opmerkt dat de kernen weinig
of niets te zeggen hebben over
het beleid van het IKV
Er wordt in het commentaar ge
steld dat het IKV wil proberen
de bewapeningsspiraal te door
breken door middel van eenzijdi
ge ontwapening Ook u blijkt ten
prooi te zijn gevallen aan een van
ADVERTENTIE
fTMFT
ELEKTRISCHE
DEKENS
HN 41
1-pers Blauw, afm 80x175cm
Met extra voetenwarmte 40 Watt
3 jaar garantie
BIJ ONS SLECHTS
HN 82
2-pers Blauw, afm 130x175
cm 80 Watt
3 jaar garantie.
BIJ ONS SLECHTS
2-pers met 2 kastjes Ij
BIJ ONS SLECHTS I 4?
de hardnekkigste misverstanden
die m.b.t. de campagne tegen de
kernwapens die door het IKV
wordt gevoerd, bestaan.
Het doei is een eerste eenzydige
stap op weg naar tweezijdige ont
wapening. Deze eerste eenzijdige
stap zou Nederland moeten
doen. Om dit doel te bereiken wil
het IKV samen met dertien ande
re vredesbewegingen, de WDM
en vijf politieke partijen voorbe
reidingen voor deze eerste een
zijdige stap op weg naar tweezij
dige ontwapening treffen door er
by de regering op aan te dringen
dat ze (1) terugkomt op haar in
stemming met het NAVO-besluit
van 12-12-79 betreffende de mo
dernisenng van de kernwapens
in West Europa en (21 de NAVO
partners verzoekt dit besluit in
heroverweging te nemen Het
hiervoor gekozen middel is de op
21 november a.s. in Amsterdam
te houden demonstratie.
Aangezien een demonstratie geen
discussiebijeenkomst is waar ge
luisterd en gepraat wordt naar en
over eikaars mening, maar het
massaal uitdragen is van wat
men wil, is ook in de eerderge
noemde demonstratie geen
plaats ingeruimd voor ander?
meningen dan die waarin organi
sa toren elkaar gevonden hebben.
Dat de heer Ploeg. WD defen
siespecialist in de Tweede Ka
mer, niet welkom is als spreker,
als vertegenwoordiger van een
tegengestelde mening, wordt
dus niet veroorzaakt door gebrek
aan respect voor een andere me
ning - zoals u suggereert - maar
door de aard van de bijeenkomst
als demonstratie
In dit verband valt op te merken
dat de VVD op plaatselijk IÜVMU
haar beurt om haar mening bin
nen een scala van groeperingen
in het Alphens overlegorgaan te
gen de kernwapens te laten ho
ren, consequent voorbij laat
gaan. Ze wil niet deelnemen in
dit overleg
We willen, mogelijk ten overvloc
de. er met nadruk op wijzen dat
het organisatiecomité heeft be
sloten de heer Ploeg niet to«- te
laten als spreker en niet het IKV
zoals u in uw commentaar
schrijft Ze zal het er ongetwij
feld wel mee eens zijn
A J de Deugd B F Drcwes
namens de IKV-werkgroep
Alphen aan den Ryn
Pinksterbloem 6
(Van redactiewege ingekort)
