Reagan houdt vast aan idee Thatcher in problemen door spionage-affaire Israël: water bij de wijn "Gelijkwaardige middelen geven machtsevenwicht" Over beperkte kernoorlog Tass beschuldigt Zweden van spionage Hoofd bureau ontwapening VS: WOENSDAG 11 NOVEMBER 1981 BUITENLAND PAGINA 9 LONDEN - De Britse premier Mar garet Thatcher slaagde er giste ren niet in Kamerleden gerust te stellen over het aantal Britse spionnen dat rond de Tweede Wereldoorlog en nog jaren daar na voor de Sowjet-Unie werk zaam was. De premier had eerder verklaard slechts van het be staan van één persoon te weten die door de Britse geheime dienst benaderd was maar wiens identiteit onbekend is. De gehei me dienst zou de persoon in kwestie vrijstelling van vervol ging hebben beloofd, in ruil voor een volledige bekentenis. De uit spraak van de premier komt niet overeen met die van de procu reur-generaal die zei op de hoog te te zijn van meer dan één per soon die vrijstelling beloofd was. Nadat Kamerleden de premier op deze tegenspraak hadden gewe zen zei ze het niet juist te achten „namen te noemen van mensen van wie we weten dat ze niet ver volgd kunnen worden". De pre mier zei woedend te zijn op de Britse geheime dienst. Niet al leen zij, maar ook vroegere pre miers is volgens Thatcher infor matie onthouden over onderhan delingen die de dienst voerde met een aantal voor de Russen werkende spionnen. De geheime dienst beloofde hen, zonder enig overleg met de procureur-gene- raai, te zullen vrijwaren van ge rechtelijke vervolging als ze vol ledig opening van zaken over hun spionageactiviteiten zouden geven. Deze kwestie speelde in de jaren zestig. Een nog onbe kend aantal geheim agenten is op deze suggestie van de dienst ingegaan. Premier Thatcher beloofde het La gerhuis dat de veiligheidsdienst dergelijke beloften niet weer zou doen zonder dat ze daarvoor de nadrukkelijke toestemming van de procureur-generaal gekregen hadden. De premier heeft met dit antwoord de twijfel over een aan tal Russische spionnen en de wij ze waarop ze door de geheime dienst benaderd werden, niet weggenomen. Het heeft bij som mige Kamerleden juist het ver moeden versterkt dat de rege ring de hele kwestie in de doof pot wil stoppen. De premier wees het verzoek'om een open baar onderzoek naar de activitei ten van de geheime dienst van de hand. De Russische spionage-affaire die al bijna twintig jaar lang van tijd tot tijd de kop opsteekt, kwam vorige week weer in de publici teit met de bekentenis van een vroegere lid van de Britse gehei me dienst, Leo Long. Long be vestigde toen dat hij de Russen tijdens de oorlog van geheime documenten voorzag over de Duitse troepenmacht. De Sow jet-Unie was tijdens de Tweede Wereldoorlg Engelands bondge noot. Longs spionage-activitei- ten stopten volgens eigen zeggen in 1946. In 1964 bekende hij zijn spionage-activiteiten bij de Brit se geheime dienst die duidelijk maakte dat hij niet voor vervol ging in aanmerking zou komen. De angst dat journalisten hem op het spoor waren noopte Long er toe publiekelijk zijn schuld te be kennen. Longs bekentenis kwam als een schok voor ieder een, behalve de geheime dienst en enkele journalisten. In een in terview zéi hij serieus overwogen te hebben zelfmoord te plegen nadat hem duidelijk gemaakt was dat zijn geheim was uitge lekt. De angst dat zijn vrouw die niet van zijn spionage-activitei ten op de hoogte was, alleen voor de gevolgen zou opdraaien, had hem daarvan weerhouden. Yat Kamerleden verontrust is Longs overtuiging dat anderen die verdacht worden van spiona ge-activiteiten rond de Tweede Wereldoorlog nog steeds hoge functies bekleden als regerings ambtenaren. Long speelde des tijds zijn informatie door via een van de sleutelfiguren in de spio nage-affaire. Anthony Blunt. Blunt, die bijna twintig jaar gele den bekende in ruil voor immu niteit. werd pas in 1979 publieke lijk ontmaskerd. Voor die tijd leek Blunt het toonbeeld van correct gedrag als volwaardig lid van de Britse upperclass. Zodra Blunt twee jaar geleden bekende werd hem zijn riddertitel afgeno men, evenals zijn baan als advi seur van de kunstcollectie van de koningin. Long werd, evenals de meeste spionnen, door Blunt gerecru- teerd tijdens zijn studie aan de universiteit van Cambridge. In de jaren dertig werd Cambndge bevolkt door een groot aantal studenten die een diepe sympa thie koesterden voor Rusland en de Sowjet-Unie zagen als de eni ge macht die het fascistische tij kon keren. Blunt verzekerde de geheime dienst zijn spionage-ac tiviteiten in 1951 te hebben ge staakt, maar zijn bekentenissen blijken verre van volledig. Nieu we gegevens die de afgelopen da gen aan het licht kwamen, spre ken dit jaartal tegen en noemen een veel latere datum. Blunt zelf gaf toe aan het Bntse zondagsblad The Sunday Times dat hij in 1961 nog een geheim bezoek bracht aan een andere Britse spion die later naar de Sowjet-Unie vluchtte. Dergelijke gegevens maken het onwaar schijnlijk dat het eind van de spionage-affaire in zicht is. Het lijkt onvermijdelijk dat nieuwe namen en gegevens de komende weken uit zullen lekken en dat die de Britse regering in steeds grotere verwarring zullen bren gen. WASHINGTON (Reuter/AFP/UPI) - De Amerikaanse pre sident Reagan houdt vol dat een beperkte kernoorlog mogelijk is en dat deze een conflict op wereldniveau zou kunnen voorkomen. Dit bleek gisteren tijdens een op de Amerikaanse televisie uitgezon den persconferentie, waarbij Reagan sprak over de onderhan delingen tussen de VS en de Sowjet-Unie over wederzijdse beperking van kernwapens die op 30 november in Genève be ginnen. Reagans verklaring van enkele we ken geleden over de mogelijk heid van een tot Europa beperk te kernoorlog, is zijns inziens verkeerd uitgelegd. Dit keer zei Reagan van de veronderstelling uit te gaan dat beide zijden afzien van het gebruik van strategische wapens als de legers op het Euro pese slagveld werkelijk met el kaar in gevecht zouden zijn ge komen. "Ik vind nog steeds dat de enige waarborg voor vrede voor ons uitgaat van de afschrik kingsmacht", zei hy. Waarschuwingsschot Over de opmerkingen van zijn mi nister van buitenlandse zaken Haig, kortgeleden, over een "eer ste waarschuwingsschot" met kernwapens aan het adres van Moskou, zei Reagan niet te we ten of een dergelijk gebruik on- Westduitse bonden in botsing met regering BONN (DPA) - In de Duitse Bondsrepubliek dreigt een grootscheeps conflict tussen de invloedrijke vakbeweging en de regering in Bonn. Verscheidene vakbondsleiders hebben de afge lopen dagen een reeks massale demonstraties aangekondigd, als de uit sociaal-democraten (SPD) en liberalen (FDP) bestaande coalitie onder bondskanselier Helmut Schmidt „niet eindelijk weer een beleid voor de werkne mers opzet". De bonden verlangen dat het kabi net er met een program van mil jarden voor zorgt dat de econo mie wordt gestimuleerd opdat de werkloosheid niet nog verder op loopt. Op het ogenblik zijn er 1,4 miljoen mensen zonder betaald werk, of bijna zes procent van de beroepsbevolking. Minister van economische zaken Otto Lambs- dorff, een FDP-er, sluit niet uit dat het aantal werklozen deze winter tot het absolute record van twee miljoen zal stijgen. Dat is meer dan ooit in Duitsland het geval is geweest sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog. derdeel is van de NAVO-politiek. Ondanks de onenigheid tussen Haig en minister van defensie Weinberger, die Haigs opmerkin gen een dag later ontkende, zei de president dat er geen verwar ring in het buitenlands beleid van Washington bestaat. Daarbij betrok hij ook berichten over geruzie tussen zijn advi seurs voor de buitenlandse poli tiek. "Er is geen sprake van per soonlijke vijandschappen of ge niepige aanvallen. We vormen een gelukkige groep. Het beeld van wanorde en onenigheid is ze ker geen dienst aan het land en aan onze bondgenoten". Reagan zei verder dat de VS de Bi bommen werper en het MX-ra- ketsysteem beide nodig hebben ter versterking van de strategi sche atoomstrijdmacht. Wijziging van de bestaande B52- bommenwerper, die is ontwor pen om het Russische luchtver dedigingssysteem met een la ding atoombommen binnen te dringen, zou niet voldoende zijn, aldus Reagan. Volgens een begrotingsrapport van het Congres, dat gisteren is verschenen, zou de bouw van honderd BI-bommen werpers 39,8 miljard dollar gaan kosten. Dit is bijna twee keer zoveel als Amerikaanse defensiefunctiona rissen hadden geschat. ADVERTENTIE Een kinderkamer vol vogeltjes. Gefikst op een regenachtige zater dagmiddag. Stap naar de vakman en zoek uit. Uit de collectie van Rath Doodeheefver. Griekse wapens voor Irak ATHENE (UPI) - Griekenland heeft gisteren bekendgemaakt dat het "een aantal overeenkom sten", waaronder wapenleveran ties, met Irak heeft gesloten na twee dagen van besprekingen tussen premier Papandreou en de Iraakse vice-president, Tarek Aziz. Een woordvoerder zei dat ook her stel van Iraakse vliegtuigen on der de overeenkomsten valt, waarvan dit jaar nog de bijzon derheden zullen worden bekend gemaakt. Amerikaanse militairen en materieel in Egypte voor oefening CAIRO (DPA/UPI) - De presi dent van Egypte, Hosni Moe barak, heeft gisteren op een persconferentie in Cairo ver zekerd dat de Amerikaans- Egyptische manoeuvres, die zaterdag onder de codenaam „Bright Star 82" beginnen, tegen niemand gericht zijn". Moebarak zei dat hij geen enke le actie tegen geen enkel land in het Midden-Oosten voor bereid „en ik meen wat ik zeg". In Cairo kwamen gisteren nog meer militaire eenheden uit de V.S. om aan de manoeu vres deel te nemen (zie foto). In de Egyptische havenstad Alexandrië kwam een specia le vrachtboot aan met enkele honderden Amerikaanse pantservoertuigen en wagens voor troepentransport. De pantservoertuigen zullen in de woestijn ten westen van Cairo gaan opereren en de hoofdweg tussen Cairo en Alexandrië is daarom tot vrij dagochtend versperd. Aan de manoeuvres nemen in totaal 4.000 Amerikaanse en evenveel Egyptische militai ren deel. Er zullen niet alleen tanks maar ook Amerikaanse bommenwerpers van het ty pe B-52 en jachtvliegtuigen aan meedoen. De voornaamste oefeningen spelen zich af in Egyptische woestijngebieden, maar en kele speciale oefeningen wor den ook in Oman, Somalië en Soedan gehouden. (Van onze correspondent Jaap van Wesel) JERUZALEM, BEIROET - Het ziet er naar uit dat er alsnog een compromis in de maak is dat Eu ropese deelneming aan de Sinai- vredesmacht mogelijk zal ma ken. Volgens zegslieden in Jeru zalem stelt Israël niet als voor waarde dat de deelnemers voor 100 procent de Israëlische poli tiek moeten onderschrijven. Het bestaan van meningsverschillen over de rol van de PLO is dan op zichzelf geen reden om landen als Nederland, Frankrijk, Enge land en Italië uit te sluiten van de vredesmacht. Israël laat zich lei den door twee beginselen: het juicht de deelneming van be vriende staten toe. En deelne ming moet geschieden op basis van de Camp-Davidakkoorden. Het lijkt erop dat alle partijen wat stoom terugnemen na de opge wonden verklaringen van Lord Carrington de vorige week ener zijds en premier Begin ander zijds. Lord Carrington ging dui delijk te ver toen hij de taak van de Sinai-vredesmacht omschreef als een „toezicht houden op de Israëlische terugtrekking". De Israëli's merkten terecht op dat de taak van de vredesmacht juist begint nè de terugtrekking. Israël stelde verder terecht dat deelneming aan de vredesmacht uitsluitend op basis van Camp- David kan geschieden, omdat het akkoord tusen Amerika, Egypte en Israël over de oprich ting van de vredesmacht geba seerd is op Camp David. Maar Begin en zijn minister van bui tenlandse zaken, Shamir, gingen te ver door het onaanvaardbaar uit te spreken voor iedereen die Camp David niet als enige basis voor vrede in het Midden-Oosten aanvaardt. Het compromis moet nu gevonden worden in een formulering waar bij drie elementen gescheiden worden: de akkoorden van Camp David, resolutie 242 van de veiligheidsraad en de Europe se verklaring van Venetië die de PLO een rol toebedeelt in het vredesproces. Het is daarbij vol doende als deelneming aan de vredesmacht gebaseerd wordt op de akkoorden van Camp Da vid en resolutie 242, terwijl de Europeanen zich naast deze posi tieve bijdrage aan het vredespro ces in het Midden-Oosten ook het recht voorbehouden andere al dan met positieve bijdragen te leveren, waarover zij dan met Is raël van mening mogen verschil len. Een dergelijke formulering is volgens Israëlische zegslieden voor Israël aanvaardbaar. Het Saoedische vredesplan, zo meldt onze correspondent in Beiroet, staat ook centraal bü de gisteren door gastheer koning Chaled van Saoedi-Arabié ge opende topconferentie van de Golfstaten. Deze zgn. Golfraad (waar de staatshoofden van Qua- tar, Oman, Bahrein, Koeweit en de Verenigde Arabische Emira ten ook acte de présence geven) dient voor de Saoedi's als gene rale repetitie voor de grote Arabi sche topconferentie die over twee weken in Fez, Marokko, be gint In Riaad wordt weliswaar uitge breid gepraat over het Saoedi sche vredesplan en de reacties erop, maar vast staat nu al dat al le deelnemers ervoor zijn en het plan-Fahd op de agenda van de top in Fez zullen plaatsen. ADVERTENTIE MOSKOU (Reuter) - Het Russi sche persbureau Tass heeft gis teren Zweden indirect beschul digd van spionage tegen de Sowjet-Unie in nauwe samen werking met de NAVO. Tass re geert daarmee kennelijk op de Zweedse protesten tegen de ac tiviteit van de Russische onder zeeër, die twee weken geleden tijdens hoogstwaarschijnlijk een spionagetocht voor de Zweedse kust vastliep. De affai re deed in Zweden veel stof op- Volgens een rapport uit Stock holm, dat een Zweeds blad .„Pax" aanhaalt, luistert de Zweedse geheime dienst samen met de NAVO geheime Russi sche communicatie af. Tass ci teert „Pax", een blad van het zo geheten Zweedse vredes- en be middelingscomité dat een offi cieel onderzoek naar het „onge past werk" van de geheime dienst eist. rond de Sowjet-onderzeeer, die afgelopen vrijdag de Zweedse wateren verliet na elf dagen te hebben vastgezeten in verboden militair gebied. Zweden be schuldigde de Sowjet-Unie er van dat de onderzeeër spionage bedreef en kernwapens aan boord had. Een antwoord uit Moskou bleef echter uit. In de Russische media werd alleen gemeld dat een Sowjet-onder- zeeër voor de Zweedse kust was vastgelopen. Naar Tass uit „Pax" citeert, heeft de Zweedse geheime dienst sinds het begin van de jaren '60 een afluisterstation op het ei land Lovoe voor de kust bij Stockholm. Er wordt daarvan daan tot ver in de Sowjet-Unie gespioneerd, de ligging van mi litaire bases, contróle- en com- municaticentra wordt bepaald en vluchten worden nagegaan, aldus Tass. Het Zweedse station zou verbonden zijn met NAVO's netwerk van elektronische af- luisterposten. Rath Doodeheefver wandbekieding. U vindt het bï de interieurtpecialist Van sfeer tot meer, van gras tot vlas. De onderhandelingen over kernwapens voor de middel lange afstand, die de VS op 30 november in Genève met de Sowjet-Unie beginnen, spitsen zich niet toe op het Europese nucleaire arsenaal alleen, maar moeten een we reldomvattend bereik kr\j- gen. De Russische raketten vormen niet slechts een be dreiging voor Europa, maar ook voor Japan, China en het Midden-Oosten. „Wij voelen er niets voor de stabiliteit in het ene gebied veilig te stel len ten koste van het even wicht elders", aldus de 68-ja- rige Eugene V. Rostow, die door de Amerikaanse presi dent Reagan aan het hoofd is gezet van het bureau voor wapenbeheersing en ontwa pening. Rostow. een erkende 'havik' en tegenstander van het naar de ijskast verhuisde SALT-2 verdrag, dat Carter en Brezjn- jev in Wenen signeerden, voorziet dat wellicht uitein delijk de resultaten van de onderhandelingen over ver mindering van kernwapens voor de middellange afstand en van gelijktijdige onder handelingen over verminde ring van intercontinentale kernwapens, in een verdrag kunnen worden samenge voegd: „wat het gemakkelijk ste uitkomt". De regenng-Reagan heeft de aanduiding SALT (voor Stra tegie Arms Limitation Trea ty) officieel ten grave gedra gen. Rostow spreekt van 'START Strategic Arms Re duction Treaty, daarmee een streep zettend onder zijn voornaamste bezwaar tegen SALT - het beperkt de kern wapens wel, maar vermin dert die niet START-bespre- kingen zullen volgens Ros tow in maart of april kunnen aanvangen. Rostow benadrukte gistermid dag in Washington ten gerie ve van de NAVO-bondgeno- ten, dat de VS hebben gecon sulteerd en dat „wu beginnen met een gezamenlijk stand punt en een gemeenschappe lijke opvatting omtrent dat gene waarom het ons gaat". Dat is: „Streven naar vermin dering tot een gelijk plafond aan beide zijden op het laagst mogelijke niveau. En dat zou het voor de VS onnodig kun nen maken zijn moderne kernwapens voor de middel lange afstand op te stellen. Maar Rostow voegde er na derhand aan toe de zoge naamde nul-optie, die de VS met tegenzin in recente NA- VO-communiqués onder druk van bondgenoten heb ben moeten toelaten, be schouwen als „een wiskundi ge mogelijkheid". Stabiliteit Volgens Rostow zou het begin sel van gelijkwaardige ver geldingsmiddelen bijdragen aan stabiliteit in tijden van spanning. De VS zullen al leen een overeenkomst slui ten, kondigde hu aan, als dat kan gebeuren op basis van gelijke afschrikking. Aan de eerste onderhandelingsronde wil hij „kunstmatig tijdsbe stek noch kunstmatige ver wachtingen" verbinden „dat zou een vergissing zijn" „Ik benader de onderhande lingen met de Sowjet-Unie met een commentaar van (Chip) Bohlcn, die VS-am- bassadeur was in Parijs en Moskou: „Er zijn twee soor ten leugenaars op deze we reld - de ene groep zegt, dat ze van whisky niet dronken wordt, de andere dat ze weet wat de Russen van plan zijn". In Rostows visie is de nul-optie een optie van de Sowjet-Unie (die de wapens al heeft) en niet voor de VS. De laagst mogelijke globale limieten, die in Genëve aan de orde worden gesteld hebben lan den als Japan en China, en die in het Midden-Oosten ge noopt tot het uitdrukken van bezorgdheid over het feit dat minder 'Europese' wapens in hun gebied een grotere drei ging zouden kunnen mee brengen En zelfs al hebben de VS in bijvoorbeeld het Verre-Oosten ogenschijnlijk niets 'af te ruilen' tegen Rus sische terughoudendheid volgens Rostow mag men de VS niet onderschatten. Hoewel het niet zonder meer duidelijk is, dat de VS met re den 11 maanden hebben ge wacht met het begin van de besprekingen, zegt Rostow dat er niet is gewacht tot de VS hun wapen-inventaris hadden opgemaakt, en dat de VS ook geen politieke voor waarden hebben gesteld (zo als ..de Russen moeten eerst weg uit Afghanistan"). Niet temin gaf hy toe dat het Ame rikaanse onderhandelings- team nog onvoltooid is. dne weken voordat de represen tanten van de twee super machten in Genève aan tafel schuiven Paul Nitze, ook een havik van allure, leidt de ploeg, hu heeft een plaatsver vanger. maar naar de staf wordt nog haastig gezocht. Naar het heet beschikken de Amerikanen nog niet over een staflid dat het Duits vloeiend meester is. Gegeven het feit dat het merendeel van de Europese wapens in de Bondsrepubliek zou moe ten worden opgesteld, is dat geen overbodig gegeven. Effect Succes, zegt Rostow, hangt af van de Russische wil over eenstemming te behalen. Uit stel van plaatsing der raket ten in Europa (Nederland krijgt volgens de plannen 48 kruisraketten) om politieke redenen, heeft dat effect op de onderhandelingen? Ros tow haalt de schouders op en roept uit: „Er kan zoveel ge beuren. Als de Sowjet-Unie ervan overtuigd is dat de si tuatie te ongewis en gevaar lijk is, vanwege de spannin gen die de laatste tien jaar zijn toegenomen, dan kun nen de onderhandelingen goede voortgang maken en wordt een gemakkeluke op lossing bereikbaar. Maar als zij hun oude spel spelen van kat en muis, dan kan uitstel van de opstelling (van die moderne wapens in NAVO- verband) een rol spelen". En SALT-2? Helemaal voor niks geweest'' „Geenszins aldus Rostow, „het heeft geen zin al dat werk opnieuw te doen Grote stukken tekst zullen we overnemen, som mige stukken aanpassen en andere stukken nieuw schrij ven. Maar het nieuwe verdrag waarnaar wij streven gaat uit van een andere rekeneen heid, van een andere opvat ting van wat er gemeten moet worden en hoe dat moet ge beuren. We gaan niet meer uit van het aantal lanceenn- richtingen, maar van andere manieren om kernwapens te definiëren". Omtrent de Europese protest demonstraties „De meeste betrokkenen zijn waarachtig bezorgd over de oorlogsdrei ging. Ik ken geen redeUjk mens dat dat niet is. Want men heeft de opbouw van het So wjet-kernarsenaal gezien en het risico van een oorlog is toegenomen. De Russen pro beren natuurlijk die bewe ging uit te buiten en tot een instrument te maken van de Sowjet-Unie Daarover be hoeven we ons niet op te win den. want dat doen ze nu een maal Wat die protestmarsen betreft moeten we ons dan ook niet te veel de handen wringen, maar m k MB doen". „Onrust kan ook op andere ma nieren worden uitgedrukt Het is aanmerkehjk realisti scher te streven naar steun van de openbare mening voor geallieerde solidariteit en een herbewapeningspro gramma dat ten doel heeft oorlog te voorkomen Zulke zegswuzen als 'beter rood dan dood' zun totaal valse kreten. Wu. de VS. moeten een beleid van rationele di plomatie ontwikkelen, om het risico te verminderen, voordat de boel ontploft Maar president Reagan heeft gistermiddag Ujdens zun persconferentie herhaald dat hu zich wel een beperkte kernoorlog in Europa kan voorstellen, waarbu nucleai re granaten van het ene front naar het andere worden afge schoten. „Kuk" zegt Rostow, „dat is nu de 'flexible respon se' (het aangepaste antwoord) dat tot de NAVO-strategie be hoort. Het is de politiek van de afschrikking Maar wu moeten die atoomdrempel zo hoog mogeluk maken HENK KOLB

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1981 | | pagina 9