ig jaar klavarskribo
Veiling tv-recht in VS
"U speelt in drie maanden
Korte memoires van
pater Piet Wesseling
WOENSDAG 11 NOVEMBER 1981
VARIA
PAGINA 17
Door Henk Dam
SLIKKERVEER - Een dorp dat ons
land in rustiger tijden niet meer te bieden had dan
vette klei, karige arbeidershuisjes langs een slinge
rende dijk, en een bevolking die de dagen in zwoe
gen en vreze des Heeren placht door te brengen.
Wie zou kunnen vermoeden dat dit drassige oord,
thans met drie andere dorpen samengevoegd tot de
vooral van files bekende gemeente Ridderkerk,
eens de woonplaats van een genie was? Van de
man die ervan overtuigd was dat hij de totale we
reld van de muziek op z'n kop zou zetten?
Eens, zo meende Cornells Pot, zou men spreken van de tijd vóór,
en de tijd na de uitvinding van Klavarskribo. Zo zeker was hij
ervan dat zijn vinding - een eenvoudiger manier om muziek op
te schrijven dan het bestaande systeem met z'n nare kruisen
en mollen - mondiaal erkenning zou vinden.
Een wonderbaarlijk man, deze Cornelis Pot. Niet alleen de uit
vinder van een muzieknotatiesysteem, maar ook directeur
van een dynamofabriek. Bovendien de man die in Slikkerveer
een hal liet neerzetten om daar een vlieger te bouwen. Een
vlieger, wel te verstaan, die bedoeld was om mensen door het
zwerk te laten voortbewegen.
Het werd hem niet gegeven. Toen Cornelis Pot in 1977 op 92-
jarige leeftijd het tijdelijke voor het eeuwige inwisselde, was
hij er niet in geslaagd het luchtruim te bedwingen. Ook had
hij de gebruikelijke, klassieke muzieknotatie niet overbodig
gemaakt. Wél had hij van z'n Klavarskribo een - bescheiden -
industrie gemaakt.
Die industrie bestaat thans 50
jaar. In 1931 huisvestte Cor
nelis Pot in een voormalige
postkantoor aan de Beneden
Rijweg zijn „Instituut Kla
varskribo". Datzelfde jaar
verscheen het eerste album
met „Introductiestukjes" in
de forse oplaag van 10.000
stuks.
Pot construeerde, in datzelfde
jaar, zijn muziekschrijfma-
chine. Een wonderlijk £fppa-
raat, met de hulp waarvan het
mogelijk was de aangeslagen
toetsen op een piano direct
op papier te krijgen. Het
stukje dat je op een piano
pingelde, werd op hetzelfde
moment, bladmuziek.
Er was al direct een forse be
langstelling voor Klavarskri
bo. Toen Pot op 25 september
in de voormalige Rotterdam
se Doelen een demonstratie
gaf, waren er vier keer zoveel
nieuwsgierigen als zetels. Bij
een voorstelling in het Con
certgebouw: soortgelijke ta
ferelen.
Met name in gereformeerd Ne
derland viel Klavarskribo
goed in de smaak. Uit die
kring kwam al gauw hei ver
zoek aan Pot, die begon met
het in Klavarskribo vertalen
van klassieke muziek (zijn
moeder was pianolerares),
om ook eens naar het gewijde
lied om te zien.
Immers, zoals in een goed
roomskatholiek gezin des
tijds minstens één kind werd
uitgekozen om pater dan wel
non te worden, zo bespeelde
in een gereformeerd gezin
ten minste één telg het har
monium. Het is geen toeval
dat het meestverkochte werk
in Klavarskribo de Zangbun
del van Johannes de Heer is,
op de voet gevolgd door het
Liedboek voor de kerken...
rrn
De door Cornelis Pot geconstrueerde muziekschrijfmachine. Het apparaat werkt nog steeds
Prijsvragen
vragen (hieruit is de nog
steeds gespeelde „Klavar-
marsch" nog eens gerold),
stelde lessenpakketten sa
men, verkocht muziekinstru
menten, richtte in Engeland
een afdeling op, en was in de
jaren '50 uitgegroeid tot een
van de grootste muziekuitge
vers van ons land.
In 1956 zat het bedrijf aan z'n
top. In een inmiddels nieuwe
behuizing werkten 50 mede
werkers, verdeeld over admi
nistratie, lessenafdeling (4000
cursisten dat jaar!), een ma
gazijn, een offsetdrukkerij en
een afdeling waar een be
hoorlijk aantal mensen bezig
was met het overzetten van
muziek in het nieuwe schrift.
Het waren jaren waarin de mu
ziekbeoefening met behulp
van Klavarskribo ongekende
successen boekte. Wie al
geen harmonium of piano
speelde, had wel een guitaar,
accordeon of ukulele. Ja, het
was een mooie tijd voor Cor
nelis Pot, de jaren dat de
mensen al wel wat meer geld
hadden, maar nog tv.
Maar toen kwam dus de tv, en
was het met de grootschalige
amateuristische instrument
bespeling gedaan. Weg met
de ukulele, leve Dappere Do
do, Okkie Trooi en Pipo de
Clown. Dat was evenwel niet
het enige waardoor de klad in
Klavarskribo kwam. Cornelis
Pot zelf stond de zaken ook
danig in de weg.
Ook toen deze de zeventig jaar
al geruime tijd gepasseerd
was, hield hij de touwtjes van
zijn Klavar-imperium strak
in handen. Autocraat als hij
was, was er voor modern ma
nagement geen plaats. De
ene na de andere staffunctio
naris liep dan ook bij hem
weg.
De oude heer Pot hield vast
wat-ie had. Geen nieuwlich
terij, alles bij het oude hou
den, want het is zo toch altijd
goed gegaan, luidde onge
veer de filosofie waarmee zijn
bedrijf snel bergafwaarts
ging. De sporen zijn er in het
bedrijfspand aan de Beneden
Rijweg nog steeds zichtbaar
van. Het bedrijf ademt een
uitgesproken ouderwetse
geest.
Bedrijfsleider C. Kooyman
leidt ons rond. Een drukkerij-
tje, een magazijn, een kan
toor waarin Pots nog steeds
werkende muziekschrijfma-
chine, kluizen met daarin de
in 50 jaar uitgegeven muziek
bladen, de verkoopafdeling,
en dat alles bij een perso
neelsbestand van 21 man,
van wie 4 part-timers.
Overschrijven
Een meisje zet muziek om van
de klassieke notatie in die
van Klavarskribo. „Je kunt
het zien als vertaalwerk,
niks. Hoeft ook niet, als je
maar nauwkeurig over
schrijft", licht Kooyman toe.
Hij loopt door naar een steen
koude. geheel verlaten hal.
„Hier heeft meneer Pot ge
werkt aan z'n vliegmachine,
nou ja, die vlieger dus waar
mee mensen zouden moeten
vliegen. Nooit gelukt natuur
lijk", zegt Kooyman.
Hij werkt al 49 jaar bij Klavars
kribo, viert dus net niet gelijk
met het bedrijf zijn 50-jarige
jubileum. „Ik ben in 1932 be
gonnen, als 14-jarige. Ja, als
je een knaak kon verdienen,
dan deed je het. he? En ik
ben hier altijd gebleven."
Het gaat „redelijk" met het be
drijf, aldus Kooyman. „Alles
is veel te duur. Het is echt een
kunst om quitte te spelen Op
het moment lukt dat. en dat
zal wel moeten ook. Meneer
Pot hield niet zo van reclame,
maar sinds we daarmee weer
zijn begonnen, trekt het wel
weer wat aan."
Hij drukt ons een folder in han
den met daarin enige van de
jongste uitgaven van de
stichting Klavarskribo. Een
stichting inderdaad, want de
oude heer Pot had testamen
tair bepaald dat het bedrijf,
het instituut zoals het toen
nog heette, in een stichting
moest worden omgezet.
Met als voorzitter ïr. J.J. Pot.
van wie het ons niet gewaagd
lijkt te veronderstellen dat hij
wel familie van de oprichter
zal zijn. Maar terzake. De fol
der. Kooyman wijst aan:
„Hier, deze, and're Aridré, die
loopt als een trein. Allemaal
meezingers zyn dat, u weet
wel, van die elpee van André
van Duin. Dat vliegt de pan
uit."
Hoe komt een mens op de ge
dachte een elpee van André
van Duin om te zetten in Kla
varskribo? Kooyman: „Daar
werd naar gevraagd, en dan
gaan wij het maken. We be
kijken eerst hoA bet met de
auteursrechten ib gesteld, en
als het mag en het is te beta
len, dan maken we het."
Woelige baren
Zo is op dezelfde wijze de bun
del „Op de woelige baren" tot
stand gekomen, ook al een
felbegeerde uitgave van de
stichting. Wie ooit zijn buur
man op het elektronisch or
gel (Kooyman: „naar muziek
voor elektronisch orgel is
momenteel de meeste
vraag") deunen hoort oefe
nen als „Zeeman, je verlan
gen is de zee" en „Op de slui
zen van IJmuiden", weet nu
in welke nchting hij verwij
tend moet kijken. In die van
Slikkerveer.
Kooyman, met gevoel voor het
betrekkelijke der dingen:
„Kijk, Bach, Beethoven en
Mozart, dat blijft wel gaan.
Maar die woelige baren en
die andere André, dat is vol
gend jaar afgelopen. Dan ver
koop je dat niet meer. Maar
ja, dan is er wel weer een an
dere grappenmaker en dan
vertalen we die gewoon
„Zo blijf je bezig, he?", voegt
hij aan z'n woorden toe.
Waarvan acte, want de stich
ting Klavarskribo, voorheen
instituut Klavarsknbo heeft
inmiddels iets in de orde van
20.000 uitgaven op haar naam
staan. Naar schatting zyn in
de afgelopen 50 jaar boven
dien tussen de 150.000 en
200.000 cursussen verkocht
Het huidige adressenbestand
in Slikkerveer telt 35.000 na
men en adressen. Dat zullen
wel niet allemaal mensen zijn
voor wie de vroeger jaren
achtereen gehanteerde en
daarom gevleugelde reclame
zin „U speelt in drie maan
den" bewaarheid werd...
ADVERTENTIE
het Poggenpohl-programma
de CF 67/88.
De gezellige sfeer van
hout gekombineerd met de
praktische voordelen van
kunststof. Ook van deze
Poggenpohl-keuken zijn
nog na jaren en jaren
onderdelen te verkrijgea
Zodat u altijd kunt
uitbreiden of veranderen.
b.v. Gebr. RolfTs Handelmij.
Industrieweg 14 De Grote Polder
Zoele rwoude-Rijndijk
Tel. 071-899206
Winkelcentrum Babyion
Den Haag Tel. 070-851308
Kwart miljard voor satellietbeelden
NEW YORK - Zeven kabeltelevi
siemaatschappijen in de Ver
enigde Staten hebben er negen
tig miljoen dollar (225 miljoen
gulden) voor over om ruimte te
huren op een communicatiesa
telliet die RCA Americom bin
nenkort de ruimte in wil schie
ten. Dinsdag werd bij het be
roemde veilinghuis Sotheby Par
ke Bernet in New York de eerste
veiling van ruimtevaarttechnolo
gie gehouden.
Binnen negentig seconden ging de
prijs van de eerste concessie van
50.000 naar 14,2 miljoen dollar,
oftewel van 125.000 naar 36 mil
joen gulden. De totale opbrengst
was de grootste op welke veiling
ook. Het tot nu toe hoogste be
drag was 77 miljoen gulden op de
veiling van kunstwerken uit het
bezit van Robert von Hirsch van
juni 1978 in Londen.
RGA Americon, een werkmaat
schappij van RCA Communica
tions, hoopt de Satcom IV op 12
januari te lanceren. Volgende
week donderdag moet de Sat
com III-R de lucht in en volgens
de plannen moeten er in 1982-83
nog drie kunstmatige hemelli
chamen bijkomen. De III-R ver
vangt de Satcom III, die eind
1979 in de ruimte verloren ging.
RCA heeft nu dus twee satellie
ten voor communicatie in wer
king.
RCA heeft voor het veilingstelsel
gekozen om voldoende gelden
binnen te krijgen voor nieuwe
satellieten, die volgens haar om
streeks 165 miljoen gulden per
stuk kosten aan ontwikkeling
verzekering en lancering. Voor
heen werd een plaats op de satel
liet toegewezen door een loterij.
"Pierrot-In Andermans Tijd"
"Pierrot-In Andermans Tijd". Piet
Wesseling. Uitg. Sigma (Barcntsz-
straat 37, Den Haag).
Piet Wesseling was voor ons ka
tholieke jongeren begin jaren
vijftig een begrip. Dat je in
die toch eigenlijk nog "rijke
roomsche leven"-tijd
pater sprak met het i
van de voornaam zegt meer
dan genoeg.
Piet WESSELING WAS - OVE
RIGENS SAMEN MET Simon
Jelsma een progressief ka
tholiek geestelijke, die de jon
geren aansprak. Hij deed dat
in het openbaar en voor de
KRO in zijn veelbeluisterde
programma "Dit is leven".
Hij was een rebel, iemand,
die zich met hand en tand
verzette tegen de gevestigde
structuren in de R.K. Kerk.
Hij uitte op niet mis te versta
ne wijze zijn bedenkingen te
gen bepaalde z.i. bedenkelij
ke tendensen in de Kerk.
In de laatste jaren van zijn le
ven werden die uitingen wat
minder en ook wat milder.
Hoewel. Aan zijn wekelijkse
column in deze krant, waar
voor hij 5 jaar schreef, werd
menig keer aanstoot geno
men. In 1978 overleed hij in
de Rudolf Steinerkliniek aan
kanker.
Vlak vóór zijn dood was ik met
de toenmalige hoofdredac
teur Han Mulder bij hem. Het
werd een gesprek waarover
wij beiden nogal ontdaan
waren. De vrijmoedigheid,
waarmee hij over leven en
dood, heden en verleden,
Kerk en maatschappij sprak
loog er niet om.
Buiten gekomen zei ik tegen
Han: "Dat moeten wij op
schrijven". Het is er nooit van
gekomen, maar het hoeft ook
met meer. Hij had/heeft het
zelf al gedaan. Dezer dagen
kwam er bij Sigma een klein
boekje uit onder de titel:
"Pierrot-In Andermans
Tijd"
Met Pierrot is Christus bedoeld,
"die zich vrolijk maakt over
al die voorschriften en gebo
den, waarin Zijn boodschap
niet of nauwelijks te herken
nen viel". Gerard Croiset zei
aan zijn ster/bed onomwon
den dat hij spoedig zou ster-
Wanneer dit niet het ge
val
ik
hel
schrijven gaan In Ander
mans Tijd". Vandaar de on
dertitel.
Terwijl hij zijn ideeen aan het
papier toevertrouwde over
leed hij
Tiny Boekhout, die de laatste
jaren van zijn leven zijn huis
genote was, heeft er toch een
boekje van willen maken. En
om hef niet fe mager te doen
lijken nam ze ook wat preken
op, die hij als pastoor in Spij-
kenisse hield, en het eerste en
laatste artikel dat hij in deze
krant schreef.
Piet Wesseling
In de eerste hoofdstukjes - net
eigenlijke boek dus be
schrijft Wesseling zijn levens
grote afkeer van alles wat
met de congregatie van de
paters Redemptoristen te ma
ken had "De afkeer was
groot en niet meer te redden"
zo schrijft hij.
Niet zo verwonderlijk voor een
r.k. geestelijke die het heeft
over het "fascistische insti
tuut R.K Kerk", dat hij
verfoeide "in bijna al zijn ui
tingen"
Piet Wesseling heeft het niet ge
makkelijk gehad m zijn le
ven, of zoals hijzelf schrijft:
veel ijdelheid of minstens
eerzucht" Hij kende slechts
weinig vriendschappen, on
dervond veel z.i onnodige
conflicten en had weinig mo
menten van tevredenheid.
Toch zal ik niet de enige ztjn,
die er trots op is een man te
hebben ontmoet, die hem na
al die jaren nog aanspreekt
Dat moet dan iemand zijn.
Zijn korte memoires zijn
daarvan een bewijs.
THEO KROON
