'Turkije weer democratie'
De uitverkoop
van Thatcher
Nut Awacs omstreden
Amsterdamse advocaat
ontkent oliezwendel
m
Tegenstelling blijft
na Noord-Zuid-dialoog
Gadhaffi: in Italië
regeren de fascisten
Zweedse stad voor 20 miljoen benadeeld
Groot-Brittanië:
Staatshoofd bij grondwetgevende vergadering
Jlf »'U
"Mankementen aan radarsysteem
België arresteert extremisten
ZATERDAG 24 OKTOBER 1981
BUITENLAND
PAGINA 9
STOCKHOLM (GPD) - De Amster
damse advocaat mr. F. wordt er
door de Zweedse justitie van ver
dacht betrokken te zijn bij een
miljoenenzwendel in een
olietransactie. De Zweedse stad
Vaexjoe zou hierbij zijn bena
deeld voor een bedrag van rond
20 miljoen gulden. De Zweedse
openbare aanklager Dangaar-
den. die bijna een jaar lang aan
de zaak heeft gewerkt, verklaar
de gisteren dat mr. F ..over veel
informatie beschikt betreffende
de affaire". Dangaarden zou F.
graag aan de tand willen voelen,
maar deze verschuilt zich achter
zijn beroepsgeheim als advocaat
F. zelf ontkent overigens zich
aan strafbare handelingen schul
dig te hebben gemaakt.
Een in Panama geregistreerde han
delsonderneming Stratton Tra
ding Corporation zou. zo schrij
ven Zweedse dagbladen, bij de
transactie zijn betrokken. Vol
gens een vroeger bestuurslid van
Stratton zou F. in september
1980 alle Stratton-aandelen heb
ben opgekocht. Op 11 september
1980 werd bovendien de firma
Bij de installatie van de 160 leden
tellende grondwetgevende ver
gadering haalde hij uit naar poli
tici die van deze vergadering zijn
uitgesloten, en naar "ideolo-
gisch-bevooroordeelde kringen"
in het buitenland die kritiek le
verden op zijn plan voor terug
keer naar democratie in Turkije.
De grondwetgevende vergadering
kwam bijeen een dag nadat de
militaire autoriteiten besloten de
links-liberale leider Bulent Ece-
vit te vervolgen vanwege zijn uit
gesproken kritiek op de ontbin
ding van alle politieke partijen.
Ecevits republikeinse volkspar
tij en alle andere partijen werden
ontbonden en hun bezittingen in
beslag genomen.
Evren zei gisteren dat hij dit had
gedaan om te garanderen dat de
politici de assemblee niet zouden
beïnvloeden.
'Ik ben ervan overtuigd da', u in
staat zult zijn de meest geschikte
grondwet voor de turkse natie op
te stellen, waarbij u voordeel zult
trekken uit de constituties van
andere landen, zonder deze te
kopiëren en rekeninghoudend
met onze droevige ervaringen in
het verleden".
Hij zei dat hij de zonder bloedver
gieten verlopen coup van 12 sep
tember vorig jaar had geleid ten
einde "een mogelijke burgeroor
log te voorkomen". "Nu is de tijd
gekomen een gezonde staats
structuur te vestigen. Wij hebben
niet het recht de staat in een
machteloze en onactieve positie
te plaatsen". "Het president
schap kan niet een protocollaire
autoriteit blijven die alleen maar
decreten ondertekent".
Hij zei dat Turkije zijn banden met
Europa wil handhaven. "Wij ho
pen dat de bevriende naties onze
inspanningen voorhandhaving
van onze betrekkingen zullen
beoordelen als teken van onze
oprechte vastbeslotenheid de de
mocratie te herstellen.
Zolang Turkije zich niet geplaatst
ziet tegenover druk. ongefun
deerde beweringen en standpun
ten die kunnen worden be
schouwd als inmenging in zijn
binnenlandse aangelegenheden,
zal het land deze banden handha
ven en versterken".
Ruim een jaar na de derde militaire
machtsovername in Turkije ziet
het ernaar uit dat de vijfkoppige
militaire junta onder leiding van
generaal Evren het bestaande
staatsbestel grondiger en duur
zamer wil hervormen dan bij de
vorige interventies van 1960 en
1971. Dat zou moeten gebeuren
door het bestel tot en met de
grondvesten af te breken om
daarna een "ware democratie" te
bouwen naar zo wordt gezegd
Frans model, met nog meer
macht voor de president. En ge
neraal Evren wil dat, "als de na
tie dat verlangt", wel worden.
De Turkse partijen zijn, nadat zij
enkele weken tevoren samen
met de vakbonden een verbod
op politieke activiteit hadden ge-
Petroch Ltd. in het Zwitserse Ba
zel opgericht. Petroch en Strat
ton BV werden daarna gebruikt
om van de Zweedse gemeente
Vaexjoe bijna 40.000 ton olie te
kopen, deze snel verder te verko
pen en het verdiende geld niet
aan Vaejyoe te betalen maar on
der te brengen in Panama. Deze
transactie zou via Zwitserland
verlopen.
Niet betrokken
Geconfroneerd met de feiten uit
kregen, bij decreet van 16 okto
ber ontbonden, evenals alle
jeugd- en vrouwenorganisaties
die ervan verdacht werden poli
tiek actief te zijn. "De "republi
keinse volkspartij", die door de
stichter van het moderne Tur
kije. Kemal Ataturk, in het leven
werd geroepen en het grootste
kiezerspubliek had, bestaat offi
cieel niet meer.
Er werden 25.000 aanhoudingen
verricht in het jaar na de staats
greep. Het aantal slachtoffers
van geweld bedroeg 500 tegen
3.000 in het jaar voor de staats
greep. De algehele uitroeiing van
het geweld was samen met de be
strijding van de inflatie een van
de oorspronkelijke doeleinden
van de militaire "nationale vei
ligheidsraad"
WASHINGTON (Reuter) - De
Awacs-vliegtuigen die president
Reagan aan Saoedi-Arabië wil
verkopen zijn ofwel wonderen
van elektronisch spieden of wei
nig meer dan sukkelige, oude ra
darvliegtuigen Het ligt er maar
aan van welke kant de zaak
wordt bekeken.
Voorstanders van de verkoop zeg
gen dat de Saoedis met de radar
van het Airborne Warning and
Control System (Awacs) tijd krij
gen om straaljagers af te sturen
op vliegtuigen die een aanval op
hun olievelden willen doen. Cri
tici daarentegen zeggen dat de
vliegtuigen gebruikt kunnen
worden voor een aanval op Is
raël.
Maar sommige militaire functiona
rissen beweren dat de Awacs
zelfs geen verschil ziet tussen
laag vliegende vliegtuigen en
snelle auto's.
Pools leger
moet volk
beteugelen
WARSCHAU (AP) - De Poolse re
gering heeft gisteren laten weten
dat door het hele land speciale le
gereenheden zullen worden in
gezet om rellen tegen te gaan.
"De spanning groeit", aldus rege
ringswoordvoerder Jerzy Urban
voor de televisie. "De staat staat
een ineenstorting te wachten en
er moet alle noodzakelijke actie
worden ondernomen om de staat
te redden."
De Poolse onafhankelijke vakcen
trale "Solidariteit" heeft haar le
den opgeroepen volgende week
woensdag het werk in heel Polen
een uur lang stil te leggen. Daar
naast heeft het hoofdbestuur van
Solidariteit de meer dan 200.000
arbeiders in 28 van de 49 Poolse
voivoda (provincies) die op het
ogenblik nog in staking zijn. op
gedragen weer aan het werk te
gaan.
Zweden zei mr. F. vrijdag: ..Ik
heb na juli niets meer te maken
gehad met Petroch. Ik ben niet
betrokken geweest bij de affai
re". De Amsterdamse politie be
vestigt dat de Zweedse politie
mr. F. in Amsterdam heeft be
zocht in verband met het olie
schandaal. ..De Zweedse politie
heeft ons laten weten opnieuw
een bezoek aan Amsterdam te
zullen brengen", aldus een
woordvoerder van de Amster
damse politie.
F.: „Mijn rol in deze zaak heeft zich
De verkoop, die volgens Reagan de
veiligheid in het hele Midden-
Oosten, Israël inbegrepen, zal
verhogen, gaat echter niet door
wanneer de senaat zich achter
het huis van afgevaardigden
stelt, dat de verkoop vorige week
met drie tegen een verwierp.
De senaatscommissie voor buiten
landse betrekkingen heeft ver
werping van de verkoop aanbe
volen. De voltallige senaat zal er
later in de maand over stemmen.
De Awacs, in de taal van de
luchtmacht de E-3a, is een
Boeing 707 met vier turbofan
GENT (AFP/DPA) - De Belgische
politie heeft, naar nu bekend is
geworden, donderdagavond vier
Westduitsers gearresteerd die er
van worden verdacht lid te zijn
van een rechtsextremistische
groepering.
De vier die in Gent en het kunste
naarsdorp Sint Martens-Latem
werden aangehouden worden in
West-Duitsland gezocht wegens
"terroristische activiteit" Tij
dens hun arrestatie hadden de
vier geen wapens bij zich. maar
later vond de poliüe in hun baga-
uitsluitend beperkt tot het optre
den als raadsman voor een der
partijen. In deze hoedanigheid
heb ik de uiteindelijk getroffen
regeling geïnitieerd en bevor
derd. Begin juli 1981 heb ik mijn
bemoeienis in deze zaak gestaakt
en is de zaak in Zweden overge
nomen door een Zweedse colle
ga".
Na de koop van Stratton kocht Pe
troch de olie in Vaexjoe door be
middeling van de in Zweden
woonachtige Noorse oliemake
laar Finn Malmberg. Deze tracht-
straalmotoren en een paddes-
toelvormige radarschotel van ne
gen meter doorsnee op zijn rug.
De vijf Awacs kosten de Saoedi-
sche regering ongeveer 1,1 mil
jard dollar per stuk, waarbij in
begrepen de bouw van hangars
en onderhoudswerkplaatsen, en
de opleiding van bemanningen
en technici.
Elk vliegtuig is een elektronische
commandopost die op een hoog
te van 9100 meter een radar-ge
zichtsveld heeft van ongeveer
300 km.
ge twee geweren en een dolk.
De vier zouden tot de groepering
behoren van de twee extremis
ten die enige dagen geleden in
Munchen bij een schietpartij met
de politie werden gedood. De
Westduitse justitie rekent erop
dat de arrestanten woren uitgele
verd.
Drie van de vier arrestanten wer
den in West-Duitsland gezocht
wegens lidmaatschap van een
terroristische organisatie, zo
heeft het bureau van de procu
reur-generaal in Karlsruhe mee-
te na het bekend worden van de
transactie te ontvluchten maar
werd in Costa Rica drie maanden
in het gevang gezet. Hij is nu in
Stockholm na te zijn uitgeleverd.
Doorgestuurd
Nadat in Zwitserland het bankge
heim werd opgeheven, kon aan
klager Dangaarden alle mede
werking krijgen die tot de arres
tatie van Malmberg in Costa Rica
leiden F blijft er volgens de heer
Dangaarden bij dat hij alleen alle
miljoenen heeft doorgestuurd
aan de uiteindelijke ontvangers,
maar weigert te zeggen wie dat
zijn en in welk land. Hij weigert
verder zich in Zweden te laten
verhoren.
In een poging de hele zaak af te
sluiten heeft oliemakelaar Malm
berg de gemeente Vaexjoe 7.5
miljoen gulden teruggegeven op
voorwaarde dat daarmee de hele
kwestie uit de wereld zou zijn.
Deze betaling werd afgelopen
woensdag gedaan, waarbij niet
duidelijk is van wie dit geld af
komstig is.
Een Awac die boven het oosten
van Saoedi-Arabie rondvliegt
kan een vijandelijk vliegtuig dat
over de Golf naar de olievelden
van het land vliegt op tijd zien
voor het in beweging zetten van
onderscheppingsvliegtuigen.
Omdat de Awac aangesloten kan
worden op de Amerikaanse com
municatiesystemen zouden de
Saoedis ok de Amerikaanse
vliegdekschepen die in de Golf
en de Indische oceaan patrouille
ren kunnen waarschuwen.
Maar het vliegtuig kan geen laag
vliegende doelen identificeren
en het is eens gebeurd dat het
snelle auto's op de autoweg bij
Frankrijk aanzag voor laag
vliegende vliegtuigen, aldus
functionarissen. Ze zeiden er
echter bij dat die moeilijkheid
gemakkelijk kan worden opge
heven door de radar van het
vliegtuig bewegingen onder de
200 km per uur niet te laten regi
streren.
(Van onze verslaggever
Henk Kolb)
CANCUN. MEXICO - Opgetogen
Franse uitspraken over ,.de geest
van Cancun". ja zelfs omtrent het
mirakel van deze door barre ar
moe omgeven luxe badplaats, en
een indrukwekkende stapel re
devoeringen kunnen niet veroer-
gen dat er ook na afloop van deze
gedeeld Zij zouden in septem
ber hebben meegedaan aan een
gewapende overval op een bank
filiaal in de deelstaat Rijnland-
Palts.
Op hetzelfde filiaal had begin deze
week weer een overval moeten
worden gepleegd, maar een uit
vijf man bestaand commando
werd maandag in München on
derschept. De twee personen die
bij een vuurgevecht met de poli
tie omkwamen, zouden ook aan
de overval in september hebben
deelgenomen
De regering van mevrouw
Thatcher heeft op een prak
tisch moment een principe
uit de kast gehaald, hetgeen
immer de indruk wekt van
oppertunisme, trouwens een
alledaags verschijnsel in de
politiek. De minister van
energie. Nigel Lawson, net
een maand in functie, kon
digde in het Lagerhuis aan
dat de Britse staatsbelangen
in de oliewinning op de
Noordzee zullen worden af
gestoten
Het praktische van het moment
is dat de schatkist van het
Verenigd Koninkrijk even
zeer de bodem vertoont als
de onze. De minister van fi
nancien moet evenals zijn
Nederlandse collega voortdu
rend zien geld te lenen en dat
wordt voor hem in het vol
gend begrotingsjaar nog
moeilijker als gevolg van de
voorschriften van zijn eigen
departement.
Als de voorgenomen transac
ties dan hun beslag krijgen
kunnen ze tussen de 6 en 9.5
miljard gulden opleveren
Daar kun je het financie
ringstekort aardig mee terug
dringen. Helaas natuurlek
maar eën keer. Uitverkocht is
uitverkocht
Het opnieuw extra afromen
van de winsten van de olie
maatschappijen die de natio
nale aardgasschat exploite
ren. zoals in Nederland een
gedachte is in dit geval ten
behoeve van een werkgele
genheidsplan, is heel wat
slimmer, hetgeen iets anders
is dan netter. Dat kun je her
halen. (Het toppunt van slim
heid, niet van netheid, is dus
het eerst verkopen van een
staatsonderneming aan parti
culieren en vervolgens haar
uitbenen).
Het principe is het terugdrin
gen van de invloed van de
staat, waarvoor naar het
woord van minister Lawson
de conservatieve regering in
mei 1979 juist gekozen is liet
terugdringen kan geschieden
door het denationaliseren
van staatsbedrijven. Het
voorstel om de aandelen in
de British National Oil Cor
poration in meerderheid te
verkopen aan private onder
nemingen - oliemaatschap
pijen liggen het meest voor
de hand - en-of aan particulie
ren. is meteen het grootste
programma van denationali-
satie dat ooit aan het Britse
parlement is voorgelegd Het
omvat ook de verplichting
voor de British Gas Corpora
tion, een ander staatsbedrijf,
haar oliebelangen in de
Noordzee te verkopen
De overheid houdt wel een ste
vige vinger in de pap. Ze
blijft minderhcidsdeelneem-
sters in de BNOC en houdt
bovendien het recht 51 pro
cent van de Noordzee-olie te
kopen Voor de distributie ér-
van blijft de handelssector
van de BNOC in stand.
Op hetzelfde moment dat de al
thans gedeeltelijke denatio-
nalisatie van de BNOC werd
aangekondigd, gaf de rege
ring ook het groene licht voor
het overnemen door de direc
tie en de medewerkers van de
staatsonderneming National
Freight Company, de groot
ste wegtransportgroep in En
geland. Deze overneming van
een bedrijf door directie en
staf is de grootste in haar
soort tot dusver in Engeland
Noord-Zuid-conferentie nog
diepe kloven liggen tussen de
standpunten van de Verenigde
Staten en het merendeel der an
dere deelnemers. De plotselinge
opleving van de vooruitzichten
op mondiale onderhandelingen
binnen het raam van de VN is
vermoedelijk het voorna.m, te
resultaat, aan de overtuiging dat
de wereld zoals wij die kennen,
economisch zieltogend naar een
tragiM h einde null aii i nie
snel en dringend iets wordt ge
daan, ontbreekt het ook niet En
het feit dat de Noord-Zuid-dia-
loog voor het eerst succesvol is
ontdaan van Oost-West-tegcn
stellingen, is van belang, maar
bedrieglijk
President Ronald Reagan heeft er
geen twijfel over laten bestaan,
dat de VS zich allereerst willen
richten op bijstand aan landen
die voor een economische en po
litieke structuur zorgen welke de
VS niet vijandig is. een structuur
die zodoende privé-kapitaal in
ruime mate kan aantrekken Hu
heeft herhaald hoe fier de Ver
enigde Staten zelf naar welvaart
zijn opgestegen - maar door allo
indrukwekkende cijfers die hu
opsomde. vergat hij wel erbij te
zeggen dat daartoe enorme aan
tallen plaatselijke bewoners, m-
en de eerste wat betreft een
staatsbedruf- Het is sinds de
conservatieven de regering
onvernamen ook de eerste
volledige afstoting van een
staatsonderneming Eerder
dit jaar werd de helft van de
aandelen in British Aerospa
ce verkocht.
De Britse regering maakt nu
dus ernst met de uitverkoop
van staatsbedrijven, waartoe
ze naar haar aard verplicht is.
De vraag rust wel waarom er
2.5 jaar mee werd gewacht
Het verband met de financië
le zorgen dringt zich opnieuw
op Er pleit overigens tegen
dat de maatregel geen onmid
dellijk effect heeft Het parle
ment moet de voorstellen be
handelen. Er moeten bOver>
dien kopers worden gevon
den die het risico aandurven
van hernationalisatie onder
een volgend kabinet van an
dere signatuur. De Labour-
partij heeft al gedreigd dat te
zullen doen zonder schade
loosstelling
Al met al gaat er zeker een jaar
minstens mee heen voordat
het tot een uitvoenng van het
voorstel komt. Maar, dan na
dert langzamerhand de uiter
ste datum in 't zicht, waarop
de zittende regering verkie
zingen moet uitschrijven
voorjaar 1984 Margareth
Thatcher c.s. kunnen zich
dan beroemen op twee suc
cessen het financieringste
kort teruggebracht en de in
vloed van de overheid be
perkt' Stemt op ons
Opportunisme dus van het zui
verste water Maar, zo merkt
de Financial Times in een
commentaar wel terecht op.
toch wordt het voorstel door
meer gerechtvaardigd. Het
brengt mededinging mee op
een terrein waarop er geen
aanleiding is voor een staats
monopolie. Het is nooit dui-
delijk geworden waarom de
staat zo nodig een aandeel
moet hebben in een olie-pro
ducerende maatschappu De
staat kan zijn invloed uitoefe
nen via de belastingheffing
en met behulp van het afge
ven onder voorwaarden van
exploratie- en exploitatiever
gunningen Voor het overige
zorgt het zakenleven dat er
concurrentie is.
Voor het aardgas ligt het an
ders. De distributie ervan is.
evenzeer als de elektriciteits
voorziening en de telefoon
dienst. een taak van open
baar nut. De British Gas Cor
poration bluft dat als staats
bedrijf dan ook doen, maar Bt
raakt wel het monopolie van
de gasleveranties aan bedru
ven kwijt, aangenomen dat
alles gaat zoals werd aange
kondigd
BOTE DE BOER
dianen, destijds moesten worden
uitgemoord en van eigendom
verjaagd, en hij zei evenmin dat
veel van die welvaart is verdiend
door zwarte slaven Dat heeft
geen indruk gemaakt op de lan
den waar die slaven vandaan
werden gehaald en die in Cancun
nu mede beleefd luisterend aan
tafel zaten
Maar de Chinezen, de Duiters. de
Fransen en nog een reeks ande
ren hebben heel duidelijk ge
maakt dat ontwikkelingshulp
niet afhankelijk mag zijn van de
mogelijkheid ten ontvangend
land een politieke structuur op te
dringen die de weg voor privé-
kapitaal moet openen. Pnve ka
pitaal heeft de neiging te ver
dwijnen als de winstvooruitzich-
ten niet deugen Van diverse zij
de is ook onderstreept dat veel
van dit kapitaal en een enorm
stuk van de wereldhandel berust
bu monopolistische internatio
nale concerns.
De manier waarop Ronald Reagan
zijn inzichten heeft voorgedra
gen. wekte bij sommige delega
ticleden de indruk, dat die uit-
eindehjk tot nieuwe afhankeluk-
heid zouden leiden En daarom is
het nu juist niet begonnen hier in
Mexico
ADVERTENTIE
Is Uw CV-ketel ouder dan 5 jaar?
En heeft U ook van die hoge energierekeningen?
Kijk dan vanavond naar de STER-reclame Nederland 2
na het journaal van 20.00 uur.
Zie hoe U honderden guldens op Uw stookkosten kunt
besparen. Voor meer informatie:
mampaey haarlem bv
Antwoordnummer 430, 2000 WC HAARLEM.
Tel. 023-319454.
ANKARA (UPI) - Het Turkse staatshoofd, generaal Kenan
Evren, heeft gisteren gezegd dat zijn militaire regering
vastbesloten is het "democratische bewind met zijn
noodzakelijke instellingen op een gezonde manier" te
herstellen.
(Van onze correspondent
hein ter Kortenaar)
ROME - „Italië wordt geregeerd door fascistische partijen, onderdanen
van de Amerikanen". Dit strenge oordeel werd gisteravond in een inter
view voor de Italiaanse televisie geuit door het Libische staatshoofd
kolonel Gadhaffi. Over de moord op de Egyptische president Sadat zei
Gadhaffi: „Hij was al door een rechtbank van het Arabische volk ter
dood veroordeeld. Degenen die hem gedood hebben, hebben niets an
ders gedaan dan het ten uitvoer brengen van een gerechtelijk vonnis'
De Libische regering was naar zijn zeggen niet direct bij de executie
betrokken, maar „het hele Arabische volk heeft zich terecht verheugd
over het gebeurde".
Over Israël zei Gadhaffi, dat het een kolonialistische staat is. die op bevel
van de Amerikaanse imperialisten na de Tweede Wereldoorlog werd
gesticht. „De vrede in het Midden-Oosten kan slechts worden hersteld
door de vernietiging van Israël. De joden die voor die tijd in Palestina
woonden, mogen er blijven, alle anderen dienen teruggestuurd te wor
den naar hun landen van afkomst", aldus de Libische leider.
In antwoord op een Vraag over de huidige betrekkingen tussen Italië en
Libië zei Gadhaffi: „De oorzaak van de wrijvingen die van tijd tot tijd
optreden, is duidelijk. Allereerst zijn er in Italië talrijke partijen, en
waar veel partijen bestaan, kunnen de zaken alleen maar slecht gaan.
Bovendien zijn de Italiaanse regeringspartijen allemaal fascistische
partijen die de Amerikanen naar de ogen kijken Het spreekt dus van
zelf dat dc betrekkingen tussen onze landen niet goed kunnen zijn,
want aan het fascisme hebben wij een heel precieze herinnering. Maar
met het Italiaanse volk zijn wij bevriend en zijn wij tot samenwerking
bereid".
