Wie beschermt de aandeelhouder?
Kabinetscrisis drukt
beursomzet
■ÉH Beursweek
JL
4 november:
Dag van het aandeel
Drs. Lakeman (SOBI):
desnoods via de rechter
Drs. Hogetoorn (VEB):
geen harde confrontatie
ZATERDAG 24 OKTOBEK 1981
EXTRA
PAGINA 25
Citaat uit oen folder van de Ver
eniging Effectenbescher
ming (VEB): "De Vereniging
Effoctenbescherming is de
enige vereniging in ons land
die uw belang als aandeel
houder. als effectenbezitter
bundelt, beschermt en behar
tigt".
Citaat uit een gesprek met drs.
Lakeman. directeur van de
Stichting Onderzoek Be
drijfsinformatie (SOBI):
"Eerlijkheid in zaken doen.
het recht op informatie voor
alle betrokkenen. Geen ver
zet tegen de wet. maar zorgen
dat wetgeving beter wordt
nageleefd".
VEB en SOBI. het lijkt als het
verschil tussen dag en nacht.
De Vereniging voor Effecten
bescherming. 57-jaar geleden
opgericht, behartigt de belan
gen van aandeelhouders door
op aandeelhoudersvergade
ringen aanvullende informa
tie te vragen en door bij be
drijven het belang van aande-
lenuitgifle en de goede relatie
met aandeelhouders te be
pleitten.
De Stichting onderzoek be
drijfsinformatie. vijf jaar ge
leden begonnen, dient de
openbaarheid en een eerlijke
verslaglegging door bedrij
ven. Daar kunnen aandeel
houders hun voordeel mee
doen, maar het kan op den
duur ook leiden tot een ver
betering van het recentelijk
wel zeer bezoedelde aanzien
van het Nederlandse bedrijfs
leven.
Overeenkomst tussen beide he
ren: ze werken met uiterst be
perkte financiële middelen
en beschikken niet of nauwe
lijks over vaste medewer
kers. Hoe zien zij hun taak?
VEB
Drs. J.J. Hogetoorn: "Aandeel
houders zijn flexibele kapi
taalverschaffers. Bedrijven
hebben deze mensen dus
hard nodig. In tegenstelling
tot banken, die hun jaarlijkse
rente vragen, nemen aandeel
houders genoegen met een
slecht jaar. waarin weinig of
geen dividend wordt uitge
keerd. Het gemiddelde eigen
vermogen van bedrijven is de
afgelopen jaren teruggelopen
van 45 procent tot 25 procent.
Ook dit gegeven onder
streept het belang van aan
deelhouders voor bedrijven".
Ouderwets
"In de praktijk vailen de activi
teiten van de VEB in drie
hoofdstukken uiteen. Aller
eerst bezoekt de VEB aan
deelhoudersvergaderingen
Indien noodzakelijk wordt
op zo'n vergadering opgetre
den voor de cliënten. Ook
voorlichting over sociaal- en
finacieel economische ont
wikkelingen wordt gerekend
tot de taak van de VEB. Ten
slotte is een belangrijke taak
wegggelegd voor de popula
risering van effenctenbezit".
"Om een voorbeeld te noemen:
moet het ouderwetse beeld
van 'de aandeelhouder' ver
anderen. Men ziet nog steeds
een oudere heer in driedelig
grijs voor zich. Dat is natuur
lijk allang niet meer zo. Er
zijn naar schatting zo'n
400.000 aandeelouders in Ne
derland. Om te beginnen is
iedere werknemer, die aange
sloten is bij een pensioen
fonds aandeelhouder, hoewel
de meeste mensen zich dit
niet realiseren. Ik geeft direct
toe, dat aandeelhoudersver
gaderingen doorgaans een
vergrijsd publiek trekken,
maar dat komt omdat jonge
mensen allemaal hun banen
hebben en maar zelden een
dag vrij zullen nemen voor
een zo'n vergadering. Aan
deelhoudersvergaderingen
op zaterdag, dat lijkt me een
onmogelijkheid".
"Desondanks zijn er toch teke
nen die wijzen op een popula
risering van het effectenbe
zit. De intereresse voor beleg
gingsclubs bijvoorbeeld,
neemt enorm toe. Verder is
het ledenbestand van de
VEB behoorlijk gegroeid.
Waren er bij de oprichting in
'76 nog maar duizendleden,
nu is dit aantal reeds ge
Over anderhalve week wordt in de Rotterdamse Doelen
de jaarlijkse "Dag van het aandeel" gehouden. Uiteen
lopende betrokkenen voeren daar het woord over het
effectenbedrijf anno 1981. Veel rooskleurigs valt daar
niet over te melden, want aandelenbezit is verre van
populair. De meeste spaarders schrikken terug voor ef
fectenaankoop. Het beursbedrijf wordt als ingewik
keld ervaren, beleggers worden gezien als speculanten
met een dikke portefeuille. Bovendien: de resultaten in
de bedrijven vallen tegen, dus de winst op aandelenbe
zit is gering. In de twee weken geleden begonnen serie
over beursbedrijf, komt vandaag de bescherming van
de aandeelhouder aan de orde. Wat wordt de aandeel
houder wijzer van de organisaties die over zijn belang
pogen te waken?
P? anno bank
«WIJS VAN vumc
CfWONC SAHOHfN
TWINTIG GULDEN
Door
Jan Harren
Anneloes Timmerije
en Ton van Brussel
groeid tot zesduizend. De toe
name van belangstelling voor
het effectenbezit is ook te
merken aan de druk bezochte
voorlichtingsavonden van de
Optiebeurs.
"Spirit"
"De Nederlandse bevolking
heeft van nature de 'spirit'
om te beleggen, te specule
ren. Het risico-element
spreekt velen aan. Maar er
moet wel een kader worden
geschapen waarbinnen dit al
les mogelijk kan zijn. Ik
noem belastingemaatregelen
om aandelenbezit attractie
ver te, zoals dat onlangs bij
voorbeeld in Frankrijk is ge
beurd. Wij hebben een rela
tief klein ledental, al wordt er
nu wel beter naar ons geluis
terd dan toen wij nog maar
duizend leden hadden. Maar
in zijn algemeenheid let de
overheid nog te weinig op on-
"De aandeelhouder is heel lang
in een hoekje gedrukt ge
weest. Op vergaderingen
moesten ze liever hun mond
dicht houden, of in elk geval
niet al te kritische vragen
stellen. Het probleem bij het
investeringsioon een per
centage van het loon afstaan
als investeringskapitaal voor
het bedrijf - red.) is dan ook,
dat veel bedrijven niets zien
in de medezeggenschap van
de werknemer. Ik ben het
daar volstrekt niet mee eens.
Maar eigenlijk valt dat buiten
de taak van de vereniging.
Wij zijn natuurijk geen vak
bond voor aandeelhouders.
Wij proberen effecten te be
schermen".
OGEM
"In de kwestie OGEM is de
aandeelhoudersvergadering
niet bij machte geweest om
veel te doen. Ook de VEB
heeft daar weinig kunnen uit
richten. Automatisch kom ik
dan op het probleem van de
onderbezetting van onze ver
eniging. Een dergelijke inge
wikkelde materie vereist vak
kennis en daar hebben wij
geen mensen genoeg voor. Ik
kan het me niet permitteren
onderuit gehaald te worden
vanwege te weinig kennis
van de zaak. Ik heb nu een
maal aan zesduizend leden
verantwoording af te leggen.
De SOBI heeft een duidelijk
andere werkwijze. SOBI is
een stichting en Lakeman
kan daarom ook meer onaf
hankelijk opereren. Wij kie
zen duidelijk voor het harmo
niemodel. Wij willen niet aan
vallen om de aanval zelf. Wc
mijden het liefst de harde
confontatie".
"In de fusie-zaak Volker-Stevin
hebben wij krachtig gepro
testeerd tegen het onder de
voet lopen van de kleinere
aandeelhouders. Zij werden
voor het blok gezet door de
grote aandeelhouders, die al
leen aan hun eigen hachje
dachten.
Ik ben van mening, dat er bij de
bedrijven een taak wegge
legd is om iets te doen aan de
scholing van de aandeelhou
der. Zij moeten zich realise
ren wat het belang van zo'n
aandeelhouder is. Aandeel
houders hebben een forum
functie. De ondernemers
hebben ze altijd
loosd. Zonder risicodragend
kapitaal kan geen onderne
mersschap bestaan. Dat slaat
de samenleving dood".
De VEB krijgt haar inkomsten
uit contributies 50.- per
jaar x 6000 300.000 per
jaar). Via een aparte vereni
ging komen de donaties van
bedrijven binnen.
SOBI
De besnorde. 39-jarige Pieter
Lakeman zal weinig suppor
ters hebben in de bestuursor
gaan van het bedrijfsleven. In
de laatste aandeelhouders
vergadering van Ogem werd
hem door president-commis
saris Pluygers het woord ont
nomen. Lakeman was in die
vergadering de eerste aan
deelhouder die met vragen
over het jaarverslag kwam.
Dat hem toen de mond werd
gesnoerd, gebruikt hij nu als
een van de gronden om de
rechter te vragen de beslui
ten van die vergadering on
geldig te verklaren
Lakeman is met zijn Sobi
uniek. Er is geen andere in
stantie in Nederland die zich
zo op de verslaglegging door
de directies van ondernemin
gen werpt als hij. De bericht
geving in de financiële pers
biedt hem materiaal voor een
eerste schifting van bedrij
ven die het mogelijk waard
zijn om op hun jaarverslag te
worden aangepakt. Daarna
gaat hij, jaarverslag in de
hand, zelf verder aan de slag.
Door één of een pakketje aan
delen te kopen, verwerft hij
zich toegang tot de aandeel
houdersvergadering
Maar waarom eigenlijk? „Om
dat jaarverslagen de gang van
zaken in een onderneming
soms mooier afschilderen
dan zij in werkelijkheid is.
Dat deugt niet en daarom
moet er iets aan worden ge
daan. Anderen kunnen er im
mers de dupe van worden".
Sobi kan dan trouwens te
recht bij ook al zo'n uniek in
stituut in de wereld: ons land
heeft bij hét Amsterdamse
gerechtshof een zogenaamde
Ondernemingskamer die er
speciaal is voor processen
over jaarverslagen en be
drijfsbeleid. Het paleis van
justitie is bij Pieter Lakeman
schuin aan de overkant.
Lakeman, sprekend over de
gang van zaken bij Ogem laat
er geen twijfel over bestaan:
voor Ogem geeft hij geen
cent meer. Dat concern gaat
te gronde. „Alleen als de
overheid met honderden mil
joenen guldens te hulp zou
komen, zou het misschien te
redden zijn. Maar waarom
zou ze? Er wordt al uitver
koop van onderdelen van
Ogem gehouden. Blijft straks
de bouwsector over? Daar zal
de overheid ook niet op zitten
wachten?" De gigantische
bedragen die Ogem aan rente
over schulden heeft te beta
len. zijn te hoog om door de
inkomsten te worden opge
vangen, zo heeft Lakeman
berekend
Daarom ook gelooft Lakeman
dat hij na enige tijd te maken
zal krijgen met een curator
als voor de rechtbank in Rot
terdam zijn binnekort te star
ten proces tegen Ogem is
gaan lopen over de vernieti
ging van besluiten die in de
laatste vergadering van aan
deelhouders zijn genomen.
Ze betroffen de goedkeuring
van de jaarrekening en het
dèchargeren van het bestuur,
waarmee in feite het hele be
leid werd goedgekeurd, in
clusief de twee miljoen gul
den grote 'gouden handdruk'
aan de voormalige concern-
president Udink. Een hand
druk die volgens Lakeman
volstrekt ten onrechte werd
toegekend.
Nu zal het Lakeman worst we
zen of die 'gouden handdruk'
eventueel alsnog teniet wordt
gedaan; het is hem er er eer
der om begonnen vastgesteld
te krijgen dat de besluitvor
ming in de vergadering niet
juist is geweest
De jaarrekening had niet goed
gekeurd mogen worden om
dat er een hquidatiebalans
aan ontbrak. Zonder dat stuk
geeft de jaarrekening geen
juist inzicht in het vermogen
van de onderneming, zo stelt
Lakeman. Verder meent hy
dat de décharge is verleend
en de goedkeuring aan slecht
beleid van inmiddels aan de
kant geschoven bestuurders
is gegeven door mensen te la
ten stemmen die niet hadden
mogen stemmen. Het woord
stromannen is ai eens geval
len
Zo wordt Ogem bijgeschreven
op de lijst van bedrijven die
door de Sobi zyn aangepakt
De Koninklijke Scholten Ho
nig stond er al vroeg op: in
1976. toen Lakeman met het
onderzoeken van de jaarver
slagen begon In de jaarreke
ning van Scholten Honig trof
hij een winst aangegeven van
50 000 gulden, maar volgens
zun berekening moest er een
verlies staan van 16 miljoen.
Lakeman stapte naar de rech
ter de jaarrekening werd ver
nietigd. Het bednjf werd la
ter failliet verklaard.
De Holland-Amenka lijn stond
al op de lijst, toen de stich
ting eigenlijk nog niet eens
bestond. Lakeman bereken
de voor het bedruf een verlies
in 1975 van 5 miljoen, terwijl
hij in het verslag las over een
winst van 5 mihoen.
Spraakmakend was ook zijn
optreden tegen de n.v. Vul-
caansoord. waarvan de direc
tie in het jaarverslag een
winst verantwoordde van an
derhalf mihoen, terwijl vol
gens Lakeman geen beter re
sultaat was te becijferen dan
een verlies van enige hon
derdduizenden guldens De
rechter beval dat er een nieu
we jaarrekening moest ko
men.
Het lijkt weinig verrassend, ge
zien de deplorabele toestand
waarin het bedrijf inmiddels
is komen te verkeren, dat
Van Gelder Papier in 1977 op
de lijst verscheen Lakeman
bevond toen dat het verslag
over 1976 niet deugde
Lakeman verwacht van zijn ac
tiviteiten een preventieve
werking. Ze zullen, zo veron
derstelt hij, de neiging beteu
gelen om in een jaarverslag
een mooiere voorstelling van
zaken te geven dan verant
woord is
Van waar komt trouwens die
neiging' „Niet om de eigen
portemonnee te spekken. Dat
is tenminste een uitzonde
ring Het gaat veeleer om de
reputatie van de mensen die
in de top van een onderne
ming zitten, om de reputatie
te redden of het aanzien te
vergroten. Vermeldt een
jaarverslag een goede gang
van zaken dan straalt dat af
op een directie Maar omge
keerd kan dat in negatieve
zin ook gebeuren als or slech
te cijfers en ontwikkelingen
worden gemeld".
„Men kan dan de neiging heb
ben om de cijfers zodanig op
te stellen en te interpreteren
dat minder goede of ronduit
slechte resultaten op zyn
minst enigszins worden ver
huld. Het kan zelfs met de
beste bedoelingen gebeuren
omdat men verwacht dat het
bednjf de tegenslag te boven
komt. terwijl men vreest dat
de weg naar beneden nog
steller zou worden wanneer
men rond voor de problemen
zou uitkomen. Maar hoe goed
bedoeld ook, het gebeurt ten
onrechte".
„Belangrijker is het, dat een
dergelijk verhullend jaarver
slag ook als dekmantel kan
werken voor een manage
ment dat niet deugt Een
slecht management, een
slechte directie, zal door
gaans opzij worden gescho
ven wanneer uit de resultaten
van een onderneming blijkt,
dat de leiding niet deugt voor
haar werk. Worden de resul
taten geflatteerd weergege
ven. dan wordt de kans ver
kleind om Ujdig het manage
ment te verbeteren Ik vind
trouwens dat een directie die
een bedruf in moeilijkheden
heeft gebracht, niet kan
beoordelen of de onderne
ming het dal door zal kunnen
komen".
SOBI wordt gefinancierd uit de
opbrengsten van onder meer
advisering van onderne
mingsraden en aandeelhou
ders en uit beloning voor di
verse publicaties. Vorig jaar
leverde dat een bedrag van
110 000 op
Het was ditmaal een rustige
week. Vooral in Wall Street
bleef het koerspeil binnen
zeer nauwe grenzen schom
melen en stond na vier dagen
handel de index vrijwel op
het slot van de vorige week.
Alleen de handel nam toe.
Ook in Amsterdam waar voor
bepaalde fondsen flinke be
langstelling bestond. Voor de
rest bleef het ook hier rustig
maar lieten een aantal voor
aanstaande aandelen wel flin
ke verliezen zien.
Opmerkelijk was de stijging
van de dollar die voor het
eerst sedert weken weer bo
ven de f2,50 kwam. De ver
scherping van de Poolse si
tuatie en het zwakker worden
van onze gulden door de sle
pende regeringscrisis waren
hier debet aan Deze ontwik
keling deed in Amsterdam
vooral de internationals ople
ven, maar in Wall Street de
opmars blokkeren.
Uit de thans binnenkomende
winstcijfers over het derde
kwartaal blijkt dat vele Ame
rikaanse ondernemingen met
grote buitenlandse afzetge
bieden flinke valuta-verlie
zen hebben opgelopen door
de sterke stijging van de dol
lar. Vooral de computerin
dustrie blijkt nogal geleden
te hebben. Veel soelaas
bracht dit overigens niet voor
de inflatie in de Verenigde
Staten, want in het derde
kwartaal liep deze op jaarba
sis weer op van 6,5 tot 9,5 pro
cent. grotendeels door de
sterk gestegen voedselprij-
Toch legde de Newyorkse ef
fectenbeurs ondanks alles
een krachtige weerstand aan
de dag tegen allerlei minder
gunstige factoren. Zo bleek
over het derde kwartaal het
brutonationale produkt met
0,6 procent te zijn gedaald. In
het tweede kwartaal was
reeds een daling opgetreden
van 1,6 procent. Twee kwar
talen achtereen met een da
lende nationale produktie
geldt in Amerika als een be
wijs dat er een recessie gaan
de is. Maar de vermindering
van de daling in het derde
kwartaal wijst erop dat de re
cessie slechts mild is hetgeen
president Reagan trouwens
al beweerde.
hoorlyke daling zien die deze
week verder werd voortgezet.
Deze ontwikkeling is voor de
Amerikaanse economie niet
gunstig, zo blijkt uit nadere
gegevens over de september
maand. De industriële pro
duktie daalde met bijna een
vol procent. De autoindustne
met 3 procent tot niveaus die
sedert 1971 niet meer zijn
voorgekomen. terwijl de
werkloosheid dreigt te stij
gen tot 8 procent van de
werkende bevolking tegen
het eind van 1981
Maar, zoals reeds opgemerkt,
ondanks al deze minder gun
stige factoren liet de aande
lenmarkt in Wall Street toch
een krachtige weerstand zien
en in feite was dat ook het ge
val met de Amsterdamse
beurs. Alleen de obligatie-
markt begon duidelijk te aar
zelen en werd later in de
week zwakker. Dit hield ver
band met het slepende karak
ter van de regeringscrisis en
de onduidelijkheid rond de
begrotingstekorten. Er zijn
daarover al zoveel getallen
genoemd dat elke buiten
staander ervan gaat duizelen.
door
C. Wagenaar
heden totaal geen lust ver
toont in Nederlandse obliga
ties te beleggen en zich ont
hield van zaken doen. Daar
om stond de olbigatiehandel
deze week ook vrijwel stil. De
hypotheekbanken moesten
dc afgifteprijzen van hun
pandbrieven weer verlagen
en de 13-procentstukken ver
schenen weer tegen 100 pro
cent op de markt
Met de aandelenmarkt was het
beter gesteld. Deze liet ook
positieve kanten zien Op
korte termgn kunnen de eer
ste winstbcnchten over het
derde kwartaal verschijnen
en de verwachtingen daarvan
zijn niet ongunstig dankzu de
hoge dollarwaarde van de af
gelopen zomer. In sommige
aandelen werd zelfs flink ge
handeld. zoals Koninklijke
Petroleum. Dit fonds ont
moette ook in Wall Street
goede vraag nu er tekenen
zijn dat het grote olieover
schot in de wereld aan het
verminderen is. Bovendien is
de kans niet uitgesloten dat
de olieproducerende landen
binnenkort op één olieprijs
zullen komen, wat de pnjs in
landen waar de Koninklijke
Shell de meeste olie koopt
kan doen verlagen Per saldo
liet de koers een staging zien
van zo'n drietal guldens
Unilever liep 4 gulden op en de
KLM ongeveer 10 Veel be-
langstrlling bestond er deze
week ook voor Nutncia die
opliep van f41 tot ruim f45
Gist Brocades boekte een
koersstijging van f3.- maar
met een aantal uitgevers was
het minder goed gesteld El
MVftir NDU en Kluwer moes
ten respectievelijk 10 en S
gulden terug en opmerkelijk
waren ook de verliezen voor
Meneba en Wessanen met elk
5 gulden. Ook de ABN en
NMB waren 5 guld< n in p-.ic
tie. Maar het meest moest
toch Slavenburg afstaan
Want op mededelingen in de
aandeelhoudersvergadering
over dividcndpasscnngen in
1981 en mogelijk ook 1982
moest de koers van f 94 terug
op f84
