Ondervoeding
nadelig voor
wondgenezing
Behandeling van
begroting weer
schimmenspel
SUll
Wintersport
modeshow
groot spectakel
Radloff: boeiendmaar
voor beperkt publiek..
Conclusie uit proefschrift:
99
PAGINA 4
LEIDEN
DONDERDAG 22 OKTOBER 198lj
DEN HAAG/LEIDEN - Ondervoeding, een kwaadaardig gezwel en een dikke darm. Zie
daar de drie ingrediënten van het proefschrift waarop Hagenaar Peter de Graaf gisteren
aan de Leidse universiteit is gepromoveerd. "The influence of tumorgrowth on wound-
healing" luidt de titel waaronder het wereldkundig is gemaakt, die vertaald kan worden
met "Hoe een groeiend kwaadaardig gezwel van invloed is op het genezen van won
den".
Een gegeven waarmee promoven
dus De Graaf met de hulp van
promotor prof. dr. Zwaveling
(hoogleraar in de heelkunde in
Leiden) vorig jaar aan het werk is
getogen. Vooronderstelling was
daarbij de titel van het proef
schrift en wat betreft proefdieren
viel het oog op ratten. "Bij het
onderzoek zijn we uitgegaan van
het weghalen van een kwaadaar
dig gezwel en een dikke darm.
Bekend is namelijk dat het aan
tal complicaties na een operatie
van de dikke darm na verhou
ding vrij groot is".
Vervolgens stelde De Graaf zich
zelf een vraag: in hoeverre is kan
ker zelf oorzaak van dat hoge
percentage of is het misschien
iets anders? De Graaf: "Eén van
de factoren van kanker blijkt te
zijn dat patiënten ondervoed
zijn. Anders gezegd: de patiënt
heeft niet genoeg bouwstoffen
om een wond naar behoren te la
ten helen". De Graaf wist zich
daarbij voor een flink deel gerug-
gesteund door literatuur, die hij
raadpleegde: bij bepaalde pa
tiënten geeft kanker ondervoe
ding én ondervoeding vergroot
kans op complicaties.
Bewijs
Vervolgens kwamen de ratten er
aan te pas ter levering van het
"wettig en overtuigend bewijs".
Om te beginnen werden een paar
proeven verricht. Uit de eerste
bleek er inderdaad een negatieve
invloed van een kwaadaardig ge
zwel op wondheling te bestaan.
Een tweede experiment leverde
op dat dat effect bij een langere
periode van ondervoeding snel
ler de kop opstak. Tenslotte wer
den ratten die geopereerd wer
den, bijgevoed met eiwitten en
calorieën. En wat bleek: bijvoe
ding doet de invloed van kwaad
aardig gezwel te niet. De Graaf:
"Dus als je ratten genoeg geeft,
houd je dat proces tegen". Twee
andere proefnemingen leerden
hem nog iets anders: het wegha
len van een tumor en een dikke
darm kan beter niet tegelijkertijd
gebeuren. "Bij ratten die in één
sessie werden geopereerd, bleek
de wondgenezing veel slechter
dan bij ratten die in twee sessies
werden geopereerd".
"Je moet oppassen", waarschuwt
De Graaf, met het trekken van
verregaande conclusies aan de
hand van deze proeven. Wat voor
ratten geldt, hoeft tenslotte niet
per se voor mensen te gelden".
Maar zegt hij wel: "De resultaten
moeten in principe ook voor an
dere operaties gelden. Dus niet
Peter de Graaf: "Patiënten moeten eventueel bijgevoed worden".
alleen voor operaties aan de dik
ke darm en met een kwaadaardig
gezwel". Gevraagd naar de ideale
toestand bij een operatie, twijfelt
hij ook niet lang: "bij patiënten
bij wie het risico bestaat dat ze
ondervoed zijn, moet er voor een
operatie eerst bijvoeding plaats
vinden". Overigens heeft zijn
proefschrift al het één en ander
aangezwengeld. Promotor Zwa
veling meet bij patiënten die in
het AZL geopereerd moeten
worden de voedingstoestand
("overigens vreselijk moeilijk
om dat te meten") en geeft in een
aantal gevallen extra voeding.
Zijn ervaringen kunnen dan
mooi naast de resultaten van De
Graaf worden gelegd. Maar zegt
de laatste: "Laten er alsjeblieft
geen misverstanden bestaan. Ie
dereen krijgt een optimale be
handeling. Je kunt misschien al
leen zeggen dat de mensen die
bijvoeding krijgen een iets bete
re behandeling krijgen".
BART JUNGMAN
Weinig publiek in Leiden
LEIDEN- Een opvallend goed ge
kleed maar te klein publiek zag
gisteravond HCC-wintersport-
show met als voorafje alvast wat
tennis-jogging- en golfkleding.
Een show die door kledingsport-
zaak Match Leiden en Leidsen-
hagen naar de Stadsgehoorzaal
was gehaald.Een spectakel dat
na de presentatie op de vakbeurs
in Parijs een wereldreis maakt
met Las Vegas, Tokio en Monte
Carlo op het programma. Als zón
Meisje met
bromfiets
aangereden
LEIDEN - Een achttienjarig meis
je uit Leiden is gisteren na een
verkeersongeval opgenomen in
het Diaconessenziekenhuis. Zij
reed met haar bromfiets op de
Hoge Rijndijk, toen een auto af
sloeg naar de Meerburgerkade.
De 42-jarige automobilist uit
Zoeterwoude verleende het
meisje geen voorrang. Met ge
broken kaak, knie en tanden
werd ze overgebracht naar het
ziekenhuis.
Diefstal van
gereedschap
LEIDEN - Gereedschappen met
een totale waarde van achtdui
zend gulden zijn dinsdagnacht
gestolen uit een bouwkeet aan de
Oude Singel. De deur van de
keet werd geforceerd.
Winkeldief
aangehouden
LEIDEN - In een groot warenhuis
in de binnenstad is gisteren een
28-jarige Rotterdammer aange
houden wegens winkeldiefstal.
Hij had diverse goederen met
een totale waarde van ruim dui
zend gulden bij zich.
Diefstal uit kluis
LEIDEN Drieduizend gulden is
gisteren gestolen uit de kluis van
een automobielbedrijf aan de
Oegstgecsterwcg. De diefstal
moet in een onbewaakt ogen
blik" hebben plaats gehad.
show naar Leiden komt kun je er
zeker van zijn dat er ook voor de
niet direct in wintersport geïnte
resseerde modeliefhebber wel
iets te beleven valt.
De letters HCC staan voor Charles
Henri Colsenet. die er een sport
van maakt elk jaar weer de beste
show van de beurs te brengen.
Zijn wintersportgebeuren was on
derverdeeld in vijf segmenten.
Bij het thema Siberïe verwerkte
hij veel bont op de kragen van
vrij lange parkó s. Omdat bont
niet bepaald het gemakkelijkste
artikel voor wintersport is, wa
ren de kragen afritsbaar.In de he
le HCC-collectie ook veel leer
voor jacks, jassen en body-war
mers. Dit leer is speciaal gepre
pareerd zodat het zelfs onder de
meest barre omstandigheden
voldoende bescherming biedt.
Een leren jack is echter niet iets
dat je even in een achternamid
dag koopt. De prijs ligt rond de
1.500 gulden.
Dynamic, een wat jongere serie liet
o.m. zien dat langlaufkleding
ook heel modisch kan zyn. Zo
was er bijvoorbeeld een mooie
lichtblauwe overall met bijpa
send licht en donkerblauw ge
streept jack en losse sneeuw-
manchetten in hetzelfde dessin.
Het geheel was omkeerbaar en
Overalls komen in alle wintersportcollectie voor, terwijl ook het wat langere jack met e
terrein lijkt te winnen. Deze modellen vormden een onderdeel van de HCC-collectie.
dan kwam er iets met een rood
streepje te voorschijn.Lichte
pasteltinten af en toe gecombi
neerd met bordeaux en petrol-
blauw in de serie Artic deden het
geweldig goed in overalls. Over
alls zijn trouwens in elke collec
tie of dat nu HCC, Killy, Skimer
Elesse of Lothar is, bijzonder be
langrijk. Ski-technisch wordt de
overall dan ook het beste ge
noemd. Ook de oude ski-broek,
die gewoon in de schoenen gaat,
komt weer helemaal terug in het
wintersportmodebeeld. Deze wa
ren te zien in de onderdelen New
Wave en Californïe. Die laatste
naam had wat mij betreft ook
Arizona mogen zijn want het was
een echt cowboysfeertje met
jeans-blauwe overalls, leren bo
dywarmers en cowboyhoeden.
Belangrijke kleuren in het winter
sportgebeuren zijn nog altijd
rood, wit en blauw maar daar
naast was er veel grijs, cerise-
rood, aqua-groen en Chinees
blauw te zien.
Bij het onderdeel vrijetijdskleding
voor de zomer - maar dan zijn we
al in 1982 - toch wat meer roman
tiek, vooral in de tenniskleding.
Met lieve overslag- en plissé-rok-
jes hier en daar met pasteltinten
afgewerkt.
Heel chique was wat onder het
hoofdstuk golfkleding op het po
dium kwam. Wit gecombineerd
met een soort aardkleur in een
mooi horizontaal streepdessin in
de vesten en truien en daarbij
witte rokbroeken, bermudés of
kniebroeken. En in dit geheel
speelden de heren in lange pan
talon of shorts modieus ook dui
delijk hun woordje mee. Trou
wens zelden zijn in een show de
heren zo duidelijk bij het mode-
gebeuren betrokken geweest als
bij deze wintersport show. Voor
alle kleding was een dames- en
herenalternatief. Trouwens in de
zaal was het deze keer ook beslist
geen vrouwen-onderonsje.
Een show als deze, vol vaart en mo-
denieuws was een feest om naar
te kijken. De twijfelaars die thuis
bij het voetballen zijn blijven zit
ten hebben ongelijk gekregen.
Henriëtte van der Hoeven
Leiden is een arme stad. Dat is
wel algemeen bekend. Ver
der is er over de financiële si
tuatie van de stad niets alge
meen bekend. De manier
waarop een stad als Leiden
aan zijn geld komt en hoe het
weer uitgegeven wordt is een
zeer ingewikkelde en ondoor
zichtige zaak.
Maar daarom niet minder be
langrijk. Elke Leidenaar
voelt het in zijn of haar porte
monnee. In de eerste plaats
via de gemeentelijke belas
tingen. De onroerend-goed-
belasting is hiervan de be
langrijkste. Maar ook het op
halen van huisvuil, het bezit
van een hond, de ligplaats
van een woon- of plezierboot
en allerlei vergunningen kos
ten geld. De gemeenteraad
stelt elk jaar vast hoeveel.
Verder worden het kaartje voor
het zwembad, voor het mu
seum en voor de Schouw
burg, de contributie van de
sportclub en de huur van de
volkstuin al dan niet recht
streeks door de gemeente ge
prijsd. Tevens heeft de ge
meente enige invloed op de
gas- en lichtrekening.
Ook indirect is het merkbaar
als een gemeente krap bij kas
zit. De kwaliteit van het on
derwijs, het sociaal-cultureel
werk, kinderopvang, club- en
buurthuiswerk, de bejaar
denzorg en de gezondheids
zorg zijn er voor een deel van
afhankelijk.
Het aanzien van de stad wordt
eveneens grotendeels be
paald door de financiële mo
gelijkheden. Plannen zijn er
genoeg. Het stadsbestuur zou
het liefst Leiden in één klap
laten restaureren. En ook
probleem nummer één, de
woningnood, is hoofdzake
lijk een financieel probleem.
Tegen deze achtergrond is het
gemeentelijk geldgebrek
voor iedere Leidenaar van
belang. De raadsleden wacht
de zware taak om met een
scherp mes in de begroting te
gaan snijden. Dat kan niet an
ders dan pijn doen. Het ver
delen van de pijn is een poli
tieke keuze van de eerste or
de.
Tekort
Het tekort op de begroting be
draagt ruim 25 miljoen gul
den. Het CDA, al jaren niet in
het dagelijks bestuur van de
gemeente vertegenwoordigd,
roept bij tijd en wijle dat de
PvdA de Leidse schatkist in
een onverantwoord hoog
tempo leeg maakt.
Ook het doorgaans loyale D'66
uit de laatste tijd bij monde
van raadslid Witteveen kri
tiek op het financiële beleid
van B en W. CDA en D'66 vre
zen dat het college veel te op
timistisch is. Het college
hoopt op een extra bijdrage
van het rijk van 9.1 miljoen
gulden. De vraag is of die
hoop gerechtvaardigd is.
Maar zelfs als die hoge aanvul
lende uitkering wordt verkre
gen resteert er een groot gat.
Als de Leidse schatkist tot op
de bodem wordt uitge-
schraapt, zoals B en W voor
stellen, dan nog is er 9.9 mil
joen gulden tekort. Dus moet
er voor dat bedrag bezuinigd
worden.
In de reeks bezuinigingsvoor
stellen komen B en W niet
verder dan een bedrag van
7.7 miljoen gulden in 1982 (en
nog eens 2.8 miljoen in 1983).
Ondanks de rijksbijdrage,
ondanks het opmaken van de
reserves en ondanks forse be
zuinigingen lukt het niet om
de begroting 'sluitend' te ma
ken. In 1982 is een blijvend
gat voorzien van 2.2 miljoen
gulden.
Het enige dat B en W hiertegen
nog in stelling kunnen bren
gen is de hoop op meevallers
en het voorkomen van tegen
vallers. Strikte budgetbe
heersing is het toverwoord
van 2.2 miljoen gulden. "In
de praktijk zal het allemaal
wel meevallen", zei PvdA-
wethouder Bordewijk (finan
ciën) bij de presentatie van
de begroting.
CDA-fractieleider Walenkamp
gelooft er niet zo in. "Er wor
den om de haverklap kredie
ten overschreden. Dat van de
Vrouwekerk is er een mooi
voorbeeld van. Hoe stelt het
college zich dat voor, budget
beheersing?", zo vroeg hij
zich af.
Schimmenspel
De wethouder wil niet tornen
aan de hoogte van de bezuini
gingsoperatie. De partij die
meer wil bezuinigen moet
volgens hem maar aangeven
waarop. Maar de noodzaak
van een tweede bezuinigings
ronde ziet ook hij al levens
groot opdoemen. Een ronde
van ten hoogste vijf miljoen
gulden, verwacht Bordewijk.
"Maar het heeft weinig zin om
daarover te speculeren",
voegde hij eraan toe. Daar
heeft hij groot gelijk in. De fi
nanciële situatie van de ge
meente is zo ondoorzichtig,
dat men nu nog niet weet hoe
de stad er vorig jaar finan
cieel bijstond. De gemeente
is zo afhankelijk van de extra
bijdrage van het rijk, dat elke
begroting al bij voorbaat op
drijfzand is gebouwd. Vooral
omdat de vaststelling van die
rijksbijdrage jaren achter
loopt. De rekening van 1980
is nog altijd niet gepresen
teerd.
Die situatie degradeert de be
handeling van de begroting -
in een marathondebat dat
een week duurt - tot een
schimmenspel, zo constateer
den de raadsleden vorig jaar.
Daarin is geen verandering
gekomen. Terwijl bij het de
bat over een begroting de fi
nanciën de meeste aandacht
zouden moeten krijgen, valt
juist daarover slechts groten
deels te speculeren. Dat is
voor de gemeentelijke demo
cratie een slechte zaak. De
noodzaak van de bezuinigin
gen wordt er onbegrijpelijker
en daarom de pijn nog hevi
ger door.
LEO MAAT
Bingo
Het buurtcomité Tuinstad-S
tadwijk houdt zaterdag een
bingo-avond in het wijkge-
bouw Staalwijk aan de He
renstraat. Aanvang acht uur.
Mekanik Kommando
In het Leids Vrijetijds Centrum
aan de Breestraat treedt za
terdagavond de groep Meka
nik Kommando op. De groep
maakt vervreemdende elek
tronische muziek. Zaal open
om negen uur.
VIDO
Voor vrouwen in de overgang
(VIDO) is er dinsdagochtend
in het Leidse Volkshuis een
informatie—ochtend over de
VIDO-groep die daar op po
ten wordt gezet. De ochtend
begint om half tien, inlichtin
gen tel. 149180.
De Ratel
Werkgemeenschap De Ratel
viert de 31-ste verjaardag -
zondag in de grote zaal van
het Leidse Volkshuis. Het pro
gramma. dat 's morgens om
half elf begint, biedt onder
meer een optreden van het
zangkoor, een diaquis over
Leiden en een loterij.
Visuitslagen
Hengelsportvereniging Rijn
land viste zijn achtste wed
strijd in de Nieuwe Noordse
Plassen: 1. C. Teske, 2120 gram
-10 stuks; 2. P. vd Plas,
1250-11; 3. P v V elzen,
925-14 4. J. Koolhaas,
925-5; 5. J. Blikman, 625-7;
6. H. Dongelmans, 620-2; 7. J.
v Oosten, 575-6; 8. Th. We-
stra, 380-3; 9. S. Schoenman.
325-3; 10. P. Braggaar,
290-11.
En de negende wedstrijd in de
Zijl: 1. W. de Bruin, 1820-8;
2. P. Braggaar. 1630-10; 3. P.
v Velzen, 1590-20; 4. P. vd
Plas, 1550-7; 5 D. de Wit,
1380-8; 6. J. Connet, 1350-8;
7. Th. Westra, 1210-11; 8. J.
Blikman, 850-5; 9. L. Zwaan,
550-5; 10. W. Schild, 210-2.
Meditatie
De stichting onderwijs in de
wetenschap der creatieve in
telligentie houdt maandag
avond een introductielezing
over de Transcendente Medi
tatie techniek (TM). Aanvang
acht uur aan de Agaatlaan
407.
Bazar
In bejaardenhuis Robijnzicht
wordt zaterdag een bazar ge
houden. Aan de man worden
onder meer gebracht de hand
werken die de bewoners van
Robijnzicht maakten. De ba
zar begint om tien uur en is
geopend tot vijf uur 's mid
dags.
Jazzzolder
De groep J.C. Tans His Roc
kets speelt zaterdag op Jazz
zolder Hot House (Breestraat
66). Aanvang tien uur.
Joke Smit
Femke, een vrijwilligsters orga
nisatie voor vrouwen, houdt
dinsdag weer een ontmoe
tingsavond in het Leidse
Volkshuis. Aanstaande dins
dag wordt de documentaire
over Joke Smit gedraaid,
waarin zij praat over haar
leven als feministe, haar
ideeën en levenswijze. Aan
vang acht uur.
LEIDEN - Hoewel de zanger/ac
teur Hans Radloff gisteravond in
een zeer mager bezette Leidse
Schouwburg optrad onder auspi
ciën van het WIKOR uit 's-Gra-
venhage, heeft ongetwijfeld ook
de sterk op de Oostbloklanden
georiënteerde schouwburgdirec
teur Hans van Dam, een stem in
het kapittel gehad, toen werd be
sloten Radloff'naar Leiden te ha
len. De eerlijkheid gebiedt me
onmiddellijk te vermelden, dat
de combinatie van de voor mijn
volstrekt onbekende Hans Rad
loff en de liederen van Kurt Weill
en Bertolt Brecht nu'niet meteen
een golf van enthousiasme te
weeg bracht. Maar het program
ma bleek zonder pauze anderhalf
uur te duren en dat is net kort
genoeg om de aandacht niet he
lemaal te doen verslappen. De
weinige aanwezigen stonden na
afloop, voor de eerste en tevens
laatste, toegift, als één man over
eind om aan Radloff die eerder
gemelde toegift te ontlokken.
Toegegeven: Hans Radloff heeft
een respectabele carrière opge
bouwd. Hij speelde o.a. 'Laërtes'
in William Shakespeare's 'Ham
let', 'Simon' in Bertolt Brecht's
'De Kaukasische Krijtkring' en
'de pastoor' in Dürrenmatts 'Be
zoek van de oude dame'. Ook zijn
vocale carrière duidt op grote ac
tiviteit en ambitie.
Naast liederen van Kurt Weill en
Bertolt Brecht zingt hans Rad
loff ook niet onverdienstelijk lie
deren van Hanns Eisler, waar
voor hy in 1977 onderscheiden
werd met het Erediploma van
het Ministerie van Cultuur van
de D D R. bovendien behaalde
hij ook nog eens de eerste prijs in
het Nationaal Chanson Concour
in Frankfort/Oder en kreeg hij de
Kunst- en Cultuurprijs van de
stad Weimar. De stad, overigens
die o.a. Goethe en Schiller voorl
bracht. Het genre spreekt m
echter absoluut niet aan. Ik ben
niet zo kapot van 'Unzulanglich
keit Menschlichen Strebens' en
'Ballade Vom Angenehmen Le
ben' van Kurt Weill; van he
'Friedenslied' van Hanns Eisle
of van de 'Song von Mandeley
van Bertolt Brecht en Kurt Weill
De Hans Radloff begeleidende
musici Manfred Schmitz (piano]
Karl-August Beese (slagwerk) en
manfred Haucke (basgitaar) kon
den die marginale affiniteit ook
niet In enthousiasme vertalen
Daardoor werd het optreden van
de Oostduitser Hans Radloff to
een uitermate boeiende gebeur
tenis voor de zeer kleine kring
bewonderaars, die hij in Leiden
en directe omgeving telt.
BERT KOEKEBAKKER
