Jonge belastingambtenaren worden opstandig
,Als we
kwaad
worden
zijn we
niet tegen te houden'
Slecht gesteld met belastingmoraal
aft'imrnt
Vrouwen in verzet tegen nucleaire waanzin'
Reporta9e
Kinderarts
Helen Caldicott:
DONDERDAG 15 OKTOBER 1981
PAGINA 15
Door
Ton van Brussel
"De leiders van de wereld zijn mannen. Ze weten niet
wat zo'n permante dreiging betekent. Ze kennen die
emotie niet. Als president Reagan en zijn vrouw
Nancy staan te glimlachen is het voor mij duidelijk
dat ze emotioneel geen benul hebben van wat dit
allemaal betekent. Hoeveel grote leiders hebben hun
ouders ondersteund als ze het moeilijk hadden?
Hoeveel hebben een kind geboren zien worden?
Vrouwen kennen die emotie wel. Ze krijgen baby's
en kennen het gevoel dat ik ook bij de geboorte van
mijn eerste kind had. Dat je bereid bent om te ster
ven om een mensenleven te redden. Vrouwen hebben
dat instinctief. Maar wij kunnen dat mannen leren.
Er bestaan geen communistische of kapitalistische
baby's. Een baby is een baby en heeft recht op een
toekomst".
Waar Helen Caldicott spreekt wordt ademloos ge
luisterd en na afloop druk gediscussieerd. Vorig
jaar maakte ze grote indruk op de slotbijeen
komst van de Vredesweek in Utrecht. Deze week
is zij op uitnodiging van het Interkerkelijk Vre
desberaad, de Vereniging voor Medische Polemo
logie en Vrouwen voor Vrede terug in Nederland
en houdt lezingen in alle uithoeken, soms vier per
dag.
Begin veertig is ze, Australi
sche van geboorte, maar de
laatste jaren permanent in
Amerika woonachtig, waar
zij tot voor kort doceerde aan
de Harvard School of Medici
ne en in het daaraan verbon
den academische ziekenhuis
een eigen praktijk had. On
langs nam ze ontslag, omdat
ze "het gevoel had dat door
werken onzinnig is als mijn
patiènten geen toekomst
hebben. De hoofden moeten
uit het zand. Alles wat we nu
doen is nutteloos als het bin
nen tien, twintig jaar tot een
kernoorlog komt. Dat dat ge
beurt is zeker als we op deze
weg doorgaan. Daarom telt
elke minuut".
Gezien haar slopende daginde
ling opmerkelijk monter en
ontspannen stapte ze giste
ren het koetshuis binnen van
vormingscentrum Oud-Poel
geest in Oegstgeest. Een afge
laden zaal met vrijwel louter
vrouwen, jong en oud, over
tuigd of nog niet zeker van
hun zaak. Camera's van VA-
RA's "Kijk haar" registeren
een betoog tegen "nucleaire
waanzin" dat stoelt op afwis
selend emotie en weten
schappelijk onderzoek.
In eigen land is haar reputatie
met name sinds het ongeluk
met de kerencentrale in Har-
risburg gevestigd. Was des
tijds voornamelijk de actrice
Jane Fonda een gewild doel
wit van de kernenergie-lobby
("kerncentrales zijn beter ge
bouwd dan Jane Fonda"), nu
staat ook Caldicott in het
middelpunt ("kerncentrales
Kansen
Helen Caldicott kreeg tijdens
het eerste jaar van haar stu
die medicijnen belangstel
ling voor de invloed van
radioactieve straling op de
genen. Haar docent genetica
(erfelijkheidsleer) zette haar
op dat spoor. Zij las onder
zoeken, die een verhoogde
kans op leukemie en andere
kankers uitwezen als gevolg
van radioactiviteit. Op het
moment dat de Amerikanen
nieuwe atoombommen test
ten op de Bikini-eilanden,
verdiepte zij zich in de gevol
gen van de zg. "fall-out", de
straling die bij een kernex
plosie vrij komt en waaraan
de wijde omgeving zich niet
kan onttrekken.
Op de universiteit waar zij zelf
studeerde vond ze voor haar
bezwaren geen gehoor. Pas
aan het begin van de jaren ze
ventig doorbrak ze haar stil
zwijgen en begon ze een
kruistocht tegen wat ze in
haar eerste boek "nucleaire
waanzin" heeft gedoopt. Zij
rekent daar zowel het ge
bruik van kernenergie als de
produktie van kernwapens
toe. Voor beide is uranium
nodig en Helen Caldicott ont
dekte dat twintig tot vijftig
procent van de arbeiders in
uraniummijnen aan longkan
ker overlijdt, omdat zij het bij
ontginning vrijkomende gas
radon inademen.
Garanties
Het afval dat na ontginning
LEIDEN - „Aan bouw
fraude en in het alge
meen belastingfraude
wordt nog te weinig of
te fragmentarisch aan
dacht besteed". Dat
zegt Ed van der Oude-
raa, bestuurslid van de
Vereniging van Ad
junct-Belastinginspec
teurs.
Vorig jaar organiseerde
hij in Leiden (hij is net
een jaar afgestudeerd
fiscaal jurist) een sym
posium over het onder
werp. Als bestuurslid
van de Vereniging van
Adjunct-Belastingin
specteurs brengt hij
achtergronden en ge
volgen van fraude op
nieuw onder de aan
dacht van collega's. Po
litici, justitie, juristen
en economen zijn uit
genodigd.
Hans Sleurink, expert op het
gebied van bouwfraude, sig
naleerde dat vooral jonge
ambtenaren opstandig raken
omdat de overheid ineffectief
reageert op belastingontdui
king. Van der Ouderaa zegt
zich persoonlijk in dat beeld
van de 'opstandige ambte
naar' te herkennen „Jonge
mensen zijn nog niet gefru
streerd", zegt hij. De motiva
tie is nog fris. Voor veel jonge
ambtenaren op de inspecties
geldt nog sterk „elke cent die
ik binnenhaal, houdt de ver
zorgingsstaat in stand"
DEN HAAG - Het is slecht gesteld met de
belastingmoraal in Nederland. Er is voor
miljarden zwart geld in omloop. Nie
mand kijkt nog op van de zoveelste mil
joenenfraude in de bouwwereld. Ook op
kleine schaal wordt volop gefraudeerd.
Een overheidsonderzoek het rapport-Bij-
derveld) vorig jaar stelde dat zeven op de
tien Nederlanders fraudeert op kleine of
grote schaal.
De fraude neemt in omvang toe. De interes
se voor de gevolgen ervan ook. Er komen
de laatste jaren meer wetenschappelijke
rapporten over de gevolgen van de fraude
los. Officieren van justitie en politiekorp
sen zijn zich actief met de 'papieren' frau
de bezig gaan houden en vragen hardop
meer geld en mankracht voor het onder
zoekswerk.
Ook in de stille ambtelijke wereld van belas
ting-inspecteurs is meer beweging of zelfs
protest losgekomen. Het is daar vooral de
jongere garde die zich actief teweer stelt
tegen de gangbare praktijk. Symptoom
van dat 'protest' is de najaarsvergade
ring van de vereniging van adjunct-be
lastinginspecteurs, die deze week in Den
Bosch gaan discussiëren over belasting-
Uitgenodigd zijn Hans Sleurink, schrijver
van de al tweemaal uitgezonden televisie
film De Katvanger (over de werkwijze
van koppelbazen), de Rotterdamse offi
cier van justitie Den Doelder, prof. Heer
tje. (waarschijnlijk) staatssecretaris
Kombrink van financiën en het kamerlid
Engwirda. Een vertegenwoordiger van
FIOD of de Fiscale Recherche zal eveneens
aanwezig zijn.
Met de organisator van de discussie, Ed van
der Ouderaa. hadden we een gesprek. Het
mag overigens verbazen dat de interesse
ix>or het onderwerp pas nu goed op gang
komt. Hans Sleurink heeft berekend da
de schade voor de staat door belastinq
fraude (en fraude van sociale verzeke
ringswetten) op vijftien miljard gescha
kan worden. Genoeg om het jaarlijkse be
grotingstekort van ruim 6 procent op
heffen. Sleurink vindt het dan ook onjuis
dat een regering vooral aan loonmati
ging denkt om het begrotingstekort te di k
ken. Hel zou beter zijn de fraude beter te
bestrijden. Dal levert miljarden méér op.
Toename
Hij is blij met de toenemende
aandacht die vooral de laatste
twee jaar naar belastingfrau
de uitgaat. Maar niet alleen
de aandacht neemt toe, ook
de omvang van de fraude
zelf. Het regeringsrapport-
Bijsterveld stelt dat 70 pro
cent van de Nederlanders die
in principe kan frauderen,
het ook in meer of mindere
mate doet. Waarom zo weinig
mensen aan hun betalings
verplichtingen willen vol
doen is een open vraag.
Van der Ouderaa „Het heeft
verschillende oorzaken.
Sommigen zeggen dat de uil
gaven in de collectieve sector
te hoog zijn opgelopen." Hij
hoort niet tot de groep men
sen die zegt daarom de col
lectieve uitgaven maar te ver
lagen. Zijn antwoord op de
toename van de fraude is:
„Het controle-apparaat ver
sterken. Meer mensen aan
trekken bij de belasting
dienst. Doorgaan met de re
paratiewetgeving. Sinds
staatssecretaris Nooteboom
weg is, is dat door zijn opvol
ger Van Amelsvoort in veel
mindere mate doorgezet."
Daarnaast zou volgens hem het
aantal aftrekposten bij loon-
en inkomstenbelasting moe
ten verminderen. „Dat levert
voor ons een werkbesparing
op. waardoor je aandacht kan
besteden aan dingen die die
aandacht ook verdienen; het
bestrijden van constructies".
Kosten-baten
Aantrekken van meer ambte
naren kost geld. Toch zou de
overheid over dat bezwaar
heen moeten stappen, vindt
Van der Ouderaa. De over
heid zou er enkele miljoenen
voor over moeten hebben om
miljarden binnen te halen. Er
zjn schattingen dat alleen de
koppelbazenfraude al miljar
den guldens per jaar scheelt.
„Als je daarnaast ziet hoeveel
belasting er elk jaar minder
binnenkomt dan aanvanke
lijk geraamd was. Hoe groot
is dat verlies niet, nog afge
zien van fraude", aldus Van
der Ouderaa.
Belastingambtenaren worden
nu. na enkele jaren op een in
spectie te hebben gewerkt,
weggekocht door het be
drijfsleven. Gevolg „Je
krijgt mensen terug die oner
varen zijn en de ervaring lekt
weg naar het bedrijfsleven
Hij erkent; bedrijven kopen
in feite deskundigen weg die
Sancties
Wat volgens Van der Ouderaa
ook bèlangrijk is, is het in
bouwen van meer sancties.
„Een voorbeeld: voor de in
komstenbelasting moet je je
huurwaardeforfait opgeven
Stel dat de opgave 1560 gul
den zou moeten zijn en men
sen vullen maar 390 gulden
in. Dat wordt gecorrigeerd
door de inspectie Het jaar
daarop doen ze het weer en
volgende jaren weer. Dat
moeten wij steeds corrigeren
In die gevallen, als je weet
dat mensen het bewust
steeds fout invullen, zou je
boetemogelgkheden moeten
hebben."
„En als in de huidige regelin
gen al boetes mogelijk zijn.
dan zouden die verhoogd
moeten worden Strafrechte
lijk gezien zijn de sancties
ook te laag, bijvoorbeeld op
valsheid in geschrifte Niet
dat zoiets op sich «Ml BOU
helpen. Maar er gaat een pre
ventieve werking vanuit, zon
der meteen naar een politie
staat te willen"
De Leidse adjunct-belastingin
specteur is dus voorstander
van een strengere controle en
hogere straffen. Maar als nu
blijkt dat een meerderheid
van de Nederlanders weieens
fraudeert (al was het maar
voor een paar tientjes zwart
werk laten doen), moet de
overheid daar niet aan toege
ven door de regels te versim
pelen1 „Ik weet niet of je zo
de wil van de meerderheid
van de bevolking mag uitleg
gen," zegt hg. „De wil van de
bevolking is toch ook dat de
progressie in het belastin
grecht er is zoals die nu is. Of
u'. nliik zou moeten zijn,
want van het beginsel beta
len naar draagkracht komt
weinig terecht, juist door die
fraude of het legaal ontdui
ken van belasting De sociaal
zwakkeren zijn daarvan de
dupe
Een betere voorlichting over
het nut van belasting betalen
ziet hi) ook niet als dé oplos
sing. „Dat is een open deur
intrappen Dc meeste men
sen die frauderen of legaal
ontduiken, weten echt wel
hoe belangrijk het is Het zgn
die mensen toch ook die vra
gen om meer kruisrakketten
of een schoner milieu Ze wil
len er alleen met zelf voor be
talen"
JOSÉ SMITS
De Amerikaanse kinderarts Helen Caldicott; "Na een atoom
bom is geen medische hulp meer mogelijk...".
overblijft en om redenen van
kostenbesparing boven
gronds wordt opgeslagen
blijft dat gas gedurende tien
duizenden jaren afgeven.
Toch is het in bijvoorbeeld de
staat Colorado op grote
schaal gebruikt bij de aanleg
van scholen, ziekenhuizen,
woningen en straten.
"Niet alleen hierom ben ik erg
beducht voor het aanbrengen
van een scheiding tussen
kernwapens en kernenergie,
maar ook omdat bij het pro
ces in kerncentrales pluto
nium vrijkomt dat gebruikt
kan worden voor de aanmaak
Van kernwapens. Garanties
voor een vreedzaam gebruik
van kernenergie zijn daarom
moeilijk te geven".
Caldicott verwijst naar de 200
tot 250 kg plutonium die elke
kernreactor jaarlijks voort
brengt. "Vijf kilo is voldoen
de voor de aanmaak van een
atoombom. Plutonium is op
de zwarte markt veel geld
waard. Nu al verdwijnen
vrachtwagens met waarde
volle ladingen spoorloos"
Na een eerste verblijf in de Ver
enigde Staten, schreef ze
brieven aan Richard Nixon
en Edward Kennedy over de
proeven met atoombom
mem. Reactie bleef uit. Bij el
ke nieuwe proef van Amerika
of Frankrijk gaf ze op de Au
stralische televisie toelichtin
gen over de gevolgen.
Verloren
Haar geloof in politici verloor
ze tijdens een bezoek met een
Australische delegatie aan
Frankrijk. "De Franse rege
ring zei: onze bommen zijn
volkomen veilig Wij vroe
gen: waarom test u ze dan
niet in de Middellandse Zee?
En zij antwoordden: "Om
Gods wil. bij de Middelland
se Zee leven te veel mensen-"
Tijdens haar bezoek in Neder
land spreekt Helen Caldicott
niet alleen voor vrouwen en
leden van de vredesbewe
ging, maar ook voor studen
ten medicijnen, artsen en an
dere werkers in de gezond
heidszorg. Een mogelijke
kernoorlog staat in die beto
gen centraal. Caldicott
schetst de bewapingswed-
loop, die heeft geleid tot een
"overkill" aan beide zijden.
noemt. "Die denken al'cmaal
nog in termen van een con
ventionele oorlog. Ze roepen
een sfeer op van' na afloop
bouwen we gewoon weer
nieuwe huizen en komt alles
voor elkaar. Na een kernoor
log valt er niets meer op te
bouwen. De Sowjet-Unie
heeft gezegd nooit als eerste
een kernbom te zullen ge
bruiken. maar het hele poten
tieel in te zetten als Amerika
er ook maar één gebruikt
Binnen een half uur is het ge
beurd. Op het Westelijk half
rond zal negentig procent
van de mensen overlijden.
Schuilkelders helpen niets.
Dat zijn niet meer dan crema
toria. Trouwens, het valt uit
te sluiten dat een treffen tus
sen de twee grote machten
een conventionele oorlog op
levert. Het Pentagon (het
Amerikaanse ministerie van
defensie) heeft onlangs een
rapport uitgebracht, waann
duidelijk wordt dat de be
schikbare voorraad kogels
binnen tien tot veertien da
gen na het begin van een oor
log op zal zijn".
"Dat is even waanzinnig als alle
maatregelen die ziekenhui
zen moeten trefTen voor de
opvang van slachtoffers van
een kernoorlog. Als een bom
valt dan is het gebied in de
wgde omtrek volstrekt on
toegankelijk voor wie dan
ook. De beschikbare zieken
huizen. voorzover ze zelf niet
getroffen zgn, hebben abso
luut geen mogelijkheden om
slachtoffers met brandwon
den op te vangen Ee patiënt
met derdegraads brandwon
den heeft op zijn minst zes
maanden intensieve behan
deling nodig".
Geen hulp
"De Verenigde Staten heb
ben genoeg waterstofbom
men om ieder mens op aarde
veertig keer te vernietigen,
de Sowjet-Unie kan het twin
tig keer". Ze wijst er daarbij
op dat niet alleen steden,
maar ook kernreactoren het
doelwit zijn van de nu opge
stelde raketten. "Het bezit
van kernwapens is voor lan
den met kerncentrales eigen
lijk overbodig. Een bom op
een kerncentrale heeft ook
een kernexplosie tot gevolg
en leidt in de praktijk tot de
zelfde gevolgen als het ge
bruik van kernwapens".
Niets
In haar lezing verzet ze zich fel
tegen wat zij "de grote leiders
Caldicott zegt in feite hetzelfde
als de Vereniging voor Medi
sche Polemologie vorig jaar
in advertentie in alle grote
dagbladen deed: in geval van
een kernoorlog kan van de
medische stand volstrekt
geen heil worden verwacht.
Mogelijkheden tot hulp zgn
er dan niet
In de strijd tegen kernwapens
en kernenergie ziet Caldi
cott een speciale rol wegge
legd voor vrouwen. "Als wij
vrouwen kwaad worden, is
er geen houden meer aan.
Dan zijn we niet te stoppen.
Jullie Nederlanders hebben
de sleutel in handen. Als jul
lie nee zeggen en Belgiè en
West-Duitsland zich laten
overtuigen, dan moeten de
Verenigde Staten hun poli
tiek w el herzien. Wij moeten
overtuigen: kernwapens be
schermen niemand, het zijn
zelfmoord wapens".
