"Macht veroveren is het doel"
PPR verdeeld de toekomst tegemoet
Kandidaat-voorzitter Michel van Huiten wil oude koers terug
ZATERDAG 10 OKTOBER 1981
EXTRA
PAGINA 17
Met de val van het kabinet-Den Uyl in
1977 verloor hij zijn baan als staatsse
cretaris van verkeer en waterstaat.
Het jaar daarop vertrok hij met zijn
gezin naar Mali, een door armoe en
honger geteisterd land in Afrika. Hij
ging er werken als financiële man
voor Euro Action Accord, een over
koepeling van particuliere organisa
ties op het gebied van ontwikke
lingssamenwerking (w.o. Novib) uit
negen Europese landen en Canada.
In die functie moest hij "nogal achter
de centen aanrijden" om hulpprojek-
ten en een vijfjarenplan voor de arme
bevolking van Mali op poten te zet
ten.
Bijna drie maanden geleden keerde hij
terug naar Nederland. En hij dook
onmiddellijk weer in de politiek.
Want dr. Michel van Huiten (51) had
aan de wieg van de Progressieve Par
tij Radikalen gestaan, was voor die
partij Tweede- en Eerste-Kamerlid
geweest en kon dat nu eenmaal niet
makkelijk loslaten.
En de PPR heeft het geweten. Mede
door zijn toedoen barstte er in de par
tij een stevige discussie los over de
nieuwe koers die de radicalen zou
den moeten varen. Het partijbestuur,
met in het voetspoor fractieleidster
Ria Beckers, koos aanvankelijk voor
een eigen ideologie, een zelfstandige
partij, zonder daarbij nadrukkelijk
een voorkeur uit te spreken voor sa
menwerking met PSP/CPN of PvdA,
en desnoods D'66. Wel moest de par
tij zich nog meer gaan richten op de
actiebeweging, de "basis".
het bestuur later de gekozen koers
ietwat bij. En inmiddels wordt er ge
mikt op een "kritisch-loyale" samen
werking met de PvdA en zou de PPR
een "brugfunctie"' moeten vervullen
tussen alle "linkse" partijen. Een
nauwer samengaan met PSP en CPN
is daarbij wat op de achtergrond ge
raakt. Maar de zelfstandigheid, de ei
gen ideologie en het acticmodel
staan nog steeds hoog in het vaandel
geschreven.
Van Huiten is daar niet gelukkig mee.
Hij verkiest het instrument van de
macht, net als in 1972 toen de PPR
een stembusakkoord sloot met PvdA
en D'66. Hij gaat ervan uit dat de
PPR zich moet opstellen als een gou
vernementele partij, een partij dus
die haar doelstellingen via het parle
ment stukje bij beetje probeert te be
reiken. Een actiepartij, vergelijkbaar
met PSP en CPN. werkt automatisch
concurrentie in de hand. zo rede
neert hij, en daar is de samenwerking
tussen de linkse partijen niet mee ge
diend.
Hij vindt dat er via het parlement een
forse verschuiving naar links moet
optreden om zo een progressieve
meerderheid in dat parlement te be
werkstelligen. "Links" (geredeneerd
vanaf D'66> heeft nu zeventig zetels
en "rechts" tachtig. Voor een ver
schuiving naar links zijn dus tien ex
tra zetels nodig. Die moeten niet van
rechts komen, vindt Van Huiten.
maar van het midden. De PPR moet
haar extra macht dus daar vandaan
halen en zich nauwer aansluiten bij
de PvdA. de grote centrale partij in
het spectrum van de linkse politiek.
Vandaag vergadert de kerngroep (par
tijraad) van de PPR over de nieuwe
koers, waarna in november het
woord is aan het congres Tegelijker
tijd zal dat congres zich moeten uit
spreken over een nieuwe voorzitter,
als opvolger van Herman Verbeek.
De twee belangrijkste kandidaten
voor dat voorzitterschap zijn vice-
voorzitter Wim de Boer en Michel
van Huiten. Kiest het congres voor
Van Huiten. dan kiest het ook voor
zijn koers. En dat zou wel eens be
langrijke veranderingen teweeg kun
nen brengen in een partij die naar het
oordeel van Van Huiten al veel te
lang de praktische weg van het parle
ment uit het oog heeft verloren
In Lelystad - een somtijds gure. door
lange rechte wegen doorsneden ge
meente in de polder - een gesprek
met Michel van Huiten.
Michel van Huiten
En daaruit is uiteindelijk de PPR
ontstaan. In die hele lijn van '66
tot '69 zaten wij dus al op de toer
van: er moet een progressieve
meerderheid komen"
f'Wij hebben toen als PPR gezegd:
dan maar die progressieve meer
derheid op basis van onszelf en
wie er verder bij wil komen. We
vonden een gewillig oor bij de
PvdA en bij D'66 en dat heeft een
jaar of drie geduurd. We waren
toen ook al een heel eind op weg
naar die progressieve meerder
heid. En ik denk dat dat een van
de grote missers van de jaren ze
ventig is geweest: dat het CDA
wel geslaagd is in de vorming
van een blok en de linkse partij
en niet".
"Eind van de jaren zeventig brak
bij de PPR die nieuwe tendens
door in de zin van: wij moeten
zelfstandige doelen nastreven,
want wij zijn een zelfstandige
partij. Maar dat is natuurlijk wel
iets anders dan te zeggen: we
moeten een progressieve meer
derheid behalen en daarvoor is
gedurende een bepaalde tijd de
PPR nuttig en nodig. Op die lijn
ben ik altijd blijven zitten. Dus
een stembusakkoord met de
PvdA. zoals in '71 en 72".
Oproep
- Bas de Gaay Fortman, de voor
malige PPR-leider. heeft ook al
een keer opgeroepen tot een "pro
gressieve krachten aller partijen
verenigt u". Sluit dat aan bij uw
koers?
'In wezen i§ dat de praktiscne uit
werking ervan. Wil je een linkse
meerderheid dan moet je een
verschuiving aanbrengen in het
parlement. Nu is de verhouding
zeventig zetels tegen tachtig. Dat
betekent dus een verschuiving
van tien zetels. En waar zitten die
zetels? Niet bij CPN en PSP. en
ook niet bij SGP. GPV en WD.
maar in het midden. En in wezen
zegt Bas de Gaay Fortman: hoe
doe je dat nou".
Door Wlm Wlrtz
Zijn oproep is destijds overigens
niet erg geloofwaardig overgeko
men. De politieke grootmeester
Jaap Burgers heeft toen nog
openlijk zijn twijfel uitgesproken
over de haalbaarheid ervan.
Want waar haal je in vredes
naam al die progressieve krach
ten vandaan?
'Ik denk dat je dat op een rustige
weloverwogen manier moet
doen. Wat dat betreft hebben we
een goed voorbeeld vlak naast de
deur liggen, namelijk de socialist
Mitterrand in Frankrijk Die
heeft ook heel rustig in de loop
der jaren allerlei contacten opge
bouwd. aan een organisatie ge
werkt, contacten gelegd met vak
bonden, bepaalde issues opge
pakt. andere laten liggen, kort
om die heeft geleidelijk aan. in
acht jaar tijd, een wereld ge-
creeerd die op een gegeven mo
ment door de dijk barstte"
- Maar wel vanuit een wezenlijk
andere traditie.
"Natuurlijk. Maar als je achteraf de
analyses daarover leest, dan
moetje zeggen, met het uiteinde
lijke doel al helemaal voor ogen.
heeft hij het toch maar gedaan.
Nou. ik denk dat wij in Neder
land iets soortgelijks zullen moe
ten doen als we ooit van zeventig
naar tachtig zetels willen".
Kernwapens
"Je zult moeten zeggen de grote
issues die hier spelen - de kern
wapens» de sociaal-economische
problematiek van werkloosheid,
tekort aan inkomen, de conse
quenties daarvan voor het so
ciaal-maatschappelijk leven, de
hele relatie met de Derde-We-
rcldhulp. Die drie punten, dat
zijn de grote issues, en die zal je
met de linkse partijen moeten
oppakken als je een linkse meer
derheid will veroveren Jé moet
je dan samen gaan afvragen hoe
doe je dat nou. hoe ga je er nou
voor zorgen dat een aantal men
sen in het midden van de politiek
inderdaad het idee krijgen dat
wij betere ideecn en oplossingen
aandragen dan d. VVD. Schmel-
zer. Luns en de rechterkant van
het CDA Dat is een pi
doen we niet van de winter, dat is
een kwestie van jaren".
- Maar moet u dan geen /linke con
cessies doen ten opzichte van uw
partijprogramma?
'Achteraf bezien heeft de opstelling van de PPR mis
schien toch wel meegespeeld toen ik destijds besloot om
een tijdje hier weg te gaan. Ik had het gevoel van: de
partij gaat een draai maken die toch de mijne niet is. Zelf
- als staatssecretaris en ook als Eerste- en Tweede-Ka
merlid - heb ik altijd veel oog gehad voor het gebruiken
van de politiek om iets te bereiken. Terwijl ik nu - en ook
toen al - de indruk heb dat er in de PPR nogal wat men
sen zitten die zeggen: politiek doe je omdat je er als mens
beter van wordt en ook andere mensen helpt beter te
laten worden"
"En dón zeg ik: ja, dat wil ik eigen
lijk ook wel, maar daarvoor zijn
er nou juist volkshogescholen en
emancipatiegezelschappen. Je
kunt in Man-Vrouw-Maatschap
pij gaan zitten en voor mijn part
in de padvinderij. Allemaal keu
rige genootschappen, daar niet
van. Maar een politieke partij is
nou bij uitstek een club die pro
beert op het Binnenhof macht te
krijgen. Dat is de doelstelling".
"In 77 kwam het in de PPR al op,
die tendens van: wij moeten de
zuiverheid van de radicale begin
selen hooghouden. En inmiddels
zitten er nogal wat mensen in de
partij die dit navolgen en zeggen:
dit is ons programma en dat zal
dan ook gerealiseerd worden.
Terwijl Van Doorn, Trip en ik als
bewindslieden in het kabinet-
Den Uyl steeds weer bereid wa
ren tot het doen van concessies.
Wij wilden dat kabinet nu een
maal overeind houden omdat wij
het beter vonden dat het kabinet-
Den Uyl bleef bestaan dan dat
het ten onder zou gaan met daar
na een flinke kans op een rechts
kabinet. In die zin waren wij als
PPR-bewindslieden toch steeds
bereid dat spel met het CDA mee
te spelen"
Zou je kunnen zeggen dat het ver
schil tussen die twee stromingen
ligt in praktische politiek aan de
ene kant en ideèle politiek aan de
andere kant?
"Nou, er is wel een onderscheid.
Herman Verbeek, de voorzitter,
heeft mij wel eens gezegd: ik
vind dat wij eigenlijk een eman
cipatieclub zijn. Dan zeg ik: dat
"Verschuiving
in t midden
is nodig
voor linkse
meerderheid"
vind ik een mooi idee, daar ben
ik helemaal voor. Als het dan
maar in de eerste plaats een poli
tieke partij is die zich richt op het
winnen van zetels en op het ver
krijgen van macht in het cen
trum van de politiek. Dan mag zij
daarnaast ook nog mensen hel
pen om te emanciperen".
Een onderscheid dus tussen een
actiepartij en een partij die uit is
op macht.
'Nou nee, zo mag je dat niet stel
len. Ik denk dat wij net zo gevoe
lig zijn voor acties als anderen.
Maar ik denk dat je je wel bij elk
resultaat van een actie moet af
vragen: is die actie nou dienstig
of niet. Neem nou de actie tegen
de kerncentrales in Nederland.
Die moeten dicht, daar ben ik he
lemaal voor. Maar als je dan zo'n
actie bij Dodewaard ziet gebeu
ren, dan zegje toch: is deze actie
wel het juiste middel om ervoor
te zorgen dat een groter deel van
de Nederlandse bevolking gaat
vinden dat de kerncentrales
dicht moeten. Nou, ik denk dat
het dat niet geweest is. En dan
denk ik dus: dat is een actie waar
we niet in hadden moeten zit
ten".
Dilemma
- Dat lijkt toch een beetje op het di
lemma waar de PvdA voor stond.
Aan de ene kant partijvoorzitter
Max van den Berg die met zijn
twijfelachtige uitspraken over
Dodewaard stukliep op de ge
dachte dat hij de actiebeweging
in zijn partij te vriend moest
houden. En aan de andere kant
PvdA-minister Van Thijn die
van de actie bij Dodewaard
ronduit zeidit kan niet.
"Dat is een punt waar ik de laatste
weken meermalen aan heb ge
dacht - en vooral rond Dode
waard werd dat heel helder. Ik
heb namelijk de indruk dat de
PvdA in een soort proces zit
waar de PPR tussen '75 en '79 in
zat. Wij hadden toen nogal wat
aanhang, we zaten ook nog een
tijdje in de regering en waren
dus belangrijk. En er waren ge
noeg mensen in het actiewezen
die daar gevoelig voor waren en
dus naar ons toe kwamen om dat
gouvernementele van ons, die
parlementaire macht, te gebrui
ken. Maar doordat ze kwamen,
versterkten ze binnen de PPR
wel dat actie-element en het bui
tenparlementaire element. En
daardoor ging de partij steeds
meer spanning vertonen tussen
de gouvernementelen en de ac
tievoerders die niet gouverne
menteel waren. Bij de PvdA zie
je nu precies hetzelfde gebeuren.
En ik vraag me af in hoeverre de
PvdA daardoor in moeilijkheden
gaat komen. Want dat is met de
PPR wel gebeurd".
"En daar moeten we nu iets aan
doen. Want als ik onze vice-voor-
zitter Wim de Boer ergens in een
interviewtje zie zeggen dat hij te
vreden is met drie zetels in de
Kamer, dan betekent dat dat je
het parlement eigenlijk alleen
nog maar beschouwt als een uit
laatklep. Het is dan niet belang
rijk meer wat je doet. het is dan
alleen nog maar een forum om te
kunnen praten. Nou, dat vind ik
fataal. Misschien gaat de partij
wel naar één zetel als ik partijlei
der zou worden, maar ik zal altijd
blijven zeggen: het doel is tien.
En dat is, denk ik, een heel prin
cipieel onderscheid".
Meerderheid
- Waarmee we zijn aangeland bij
de door u gewenste koers voor de
PPR. Een hecht bondgenootschap
met gouvernementele partijen
als PvdA en D'66 en mikken op
een progressieve meerderheid in
het parlement dooreen verschui
ving in het midden naar links.
"Ik ben al haast vijftien jaar lang
met niets anders bezig. Dat is de
hoofdlijn van mijn politieke den
ken. Dat is in '66 binnen de KVP
begonnen, waar ik met een aan
tal andere mensen vond dat er ei
genlijk twee dingen nodig waren
in Nederland: een progressieve
politiek en een meerderheid in
het parlement om die progressie
ve politiek gestalte te geven. Dat
zijn de twee dingen waar het om
gaat".
"Wij - dat wil zeggen Eric Jurgens.
Alting von Geusau en ik. en.een
hoop anderen - zijn voor dat doel
toen actie gaan voeren. Eerst bin
nen de KVP, dat is mislukt. Ver
volgens hebben wc vrienden ge
vonden in de ARP en de CHU.
Daar is een werkgroep van chris
ten-radicalen uit voortgekomen.
We hebben ons toen nog op de
ARP gericht, dat is ook mislukt.
'Ik dacht van niet. Wij met onze
groep gaan uit van een radicaal
programmatische aanpak in de
Nederlandse politiek, gebaseerd
op het PPR-verkiezmgsprogram-
ma 1981 We zeggen er alleen bij -
en daar zit dan het verschil - we
zoeken aansluiting op die onder
werpen die ook leven onder de
kiezers die het meest open lijken
te staan voor de overstap van
centrum r.aar links. Wij zeggen
dus: er zijn keuzes te maken die
ons meer kans geven om mensen
in het midden ervan te overtui
gen dat ze met hun stem best
naar links kunnen komen. Ter
wijl je ook een andere keus zou
kunnen maken die mensen doet
afschrikken".
"Derde weg"
- Nou zegt het partijbestuur van de
PPR de partijen in Nederland
zitten als vanouds op de toer van
het kapitalisme, zoals toch eigen
lijk ook nog bij de PvdA het geval
is. wij willen ook geen staatsso
cialisme, dus moeten wij zoeken
naar "een derde weg", wat dat
dan ook moge betekenen. Hoe
breng je al die linksepartijen
op dat punt dan bij elkaar
"Inhoudelijk heb ik op dit punt
geen problemen met het bestuur
Maar de vraag is wel. hoe kun je
nou zorgen dat de PvdA in die
richting groeit. De lijn die het be
stuur nu volgt is: door afstand te
houden en de eigen identiteit te
beklemtonen. En wij zeggen:
door zo dicht mogelijk bij ze te
gaan zitten, voortdurend met ze
in gesprek te zijn, te zorgen dat
we steeds ons alternatief naast
het hunne hebben liggen zodat
ze niet kunnen ontsnappen Dat
is een verschil in tactiek. En ik
denk dat de PPR de PvdA aan
zienlijk meer heeft beïnvloed tij
dens het kabinet-Den Uyl. toen
er ook een paar PPR-ministers in
zaten, dan in de jaren daarna
toen beide clubs niet in de rege
ring zaten".
"De vraag is alleen hoe dicht moet
je bij de PvdA gaan zitten Ik
denk wel eens bij de verkiezin
gen van mef81 had de PvdA 44
zetels, de Evangelische Volks
partij bijna een zetel en wij drie.
stel nou dat er een stembusak
koord was geweest tussen die
partijen, dan «ras de hele kabi
netsformatie al van een ander
startpunt begonnen. Dan had na
melijk Den Uyl tegenover Van
Agt gestaan met 48 tegen 48 ze
tels En dan was ook de situatie
op dit moment anders geweest.
Alleen doordat wij zo stom wa
ren - de linkerkant - om onze
krachten niet te bundelen door
zoiets simpels als een lijstverbin-
ding, kwam Den Uyl met 44 ze
tels tegenover de 48 zetels van
Van Agt te staan. En dan denk
ik sommige dingen kunnen pas
over tien jaar, maar als we geen
blunders begaan, dan kunnen
een aantal dingen nu al".
"En dat is toch wel een van de
klachten die ik heb Op dit mo
ment wordt ook in het partijbe
stuur van de PPR gezegd het
oud zeer tussen de PPR en de
Evangelische Volkspartij maar
die partij bestaat pas. dus wat is
oud zeer - moet maar eens op
houden. Dan denk ik dat is'na-
tuurlijk niet het wezenlijke pro
bleem van de afgelopen driejaar
geweest. Het grote probleem is
ft |t dat de PPR d.
pen jaren dusdanig van beeld is
veranderd dat de nieuwe groep
van mensen die het CDA ging
verlaten - denk aan Goudzwaard
(destijds de geestelijke vader van
het CDA-program i en de mensen
die de EVP hebben gemaakt -
niet automatisch naar de PPR
toekwam, zoals dat vroeger ge
beurde. maar iets nieuws ging
stichten. Dat is de grote fout ge
weest".
- U wilt nu dus alsnog van de uit
tocht in het CDA gaan profite-
''Kijk. dat CDA is wel duidelijk.
Wij zijn daar in '68 al vertrokken
Bas de Gaay Fortman in '70. er
zyn er in 71 vertrokken, in 73. in
'80. dat blijft gewoon doorgaan.
Elk jaar opnieuw zullen er uit het
CDA mensen vertrekken En wij
hebben ervoor te zorgen dat wij
de club worden die al die mi
granten gaat opvangen".
Afbraak
- Maar hoe moet dat dan'' Er is nog
al wat veranderd Bijvoorbeeld:
D'66 neemt inrnuld, een hele
duidelijke middenpositie in.
Goudzu aard heeft inderdaad ge
weigerd met de PPR samen te
werken en er is een nieuwe EVP
gekomen.
"De afbraak van het CDA is nog
niet afgelopen. Die club is al ge
zakt van indertijd drie partijen
samen met bijna 80 zetels naar
48. Van Agt heeft dat zakken vier
jaar lang even kunnen afrem
men Maar als hij van zyn fiets
stapt, dan glijdt de zaak verder
door"
'Kijk, zowel de PvdA als D'66 en
wij - en in geringere mate PSP en
CPN - hebben geprofiteerd van
het feit dat mensen in toenemen
de mate losraken van traditione
le bindingen en beweeglijker
worden De CPN heeft dat vooral
gehad in intellectuele knng, de
PSP vooral met pacifistische
christenen die los wilden raken
van de kerk TOMMT wd pacifilt
wilden blijven. En ik denk dat
wij dat vooral hebben gehad met
mensen die behoefte hadden aan
- wat Ene Jurgens dan noemt -
nestgeur".
"D'66 trekt vooral de mensen van
het middenkader, het hogere be-
drijfskader Dat zijn men en die
de WD gewoon te hebberig vin
den, dat niet willen, maar in geen
geval dat confessionalisme wen
sen. En de PvdA mikt nog duide
lijk op de arbeidende kl.i M 6H
trekt daar nog heel wat mensen
aan. zeker ook na de fusie tussen
NYY n NKV".
"Wat onze party betreft hoeft het
natuurlijk helemaal niet zo te
zijn dat wij alleen CDA-leden
gaan aantrekken. Ikzelf denk
met name aan de tien tot twintig
procent nieuwe kiezers die elke
nieuwe verkiezingen op de
markt komen en die uit een rand-
kerkelyk milieu komen. Mensen
"Wij waren
zo stom om
links niet
eerder te
bundelen"
van wie de ouders wellicht nog
naar dc kerk gaan of niet meer,
maar die toch nog ergens die
aanraking met het confessiona
lisme hebben. Die kiezcrsgroep
zwelt elke verkiezing aan en die
valt voor een groot deel toe aan
de linkse partyen".
Maar wat doet u denken dat de
PPR daarbij nog een rol van be
tekenis kan gaan spelen
'Wij zyn een gouvernementele va
riant van het radicale denken en
PSP en CPN zyn dat heel duide
lijk niet Die wij/en dat gouver
nementele af Wij kunnen er dus
voor zorgen dat er via het parle
ment vanuit de PvdA een brug
wordt geslagen naar een progres
sieve meerderheid, bijvoorbeeld
met gedoogsteun van PSP en
CPN. een Staphorster variant ter
Unkerzydt- Want het is uit de na
oorlogse historie toch wel duide
lijk geworden dat het socialisme
in Nederland nooit de absolute
meerderheid zal bereiken. Wel
nu. dan is er dus een brug nodig
van het socialisme naar een bre
dere constructie. En dan kan je
alsnog links gaan regeren".
