m
fel
Marivaux te weinig
speels vertolkt
Concert-performanceen cabaret
ïöëgé/icht
95
Laurie Anderson: ruig en breekbaar
Prix Italia voor Zweedse 'Jackpot'
si h r
In "Leugens onder de roos"
MAANDAG 28 SEPTEMBER 1981
RADIO - TV KUNST
PAGINA 5
Jasperina de Jong en Eric Herfst
LEIDEN - Op het moment dat herhalingen m de Leidse Schouw
burg troef zijn opent het LAK voor het eerst in het nieuwe van
soberheid doortrokken seizoen zijn theaterdeur.
Het LAK-theater doet dat met een in het oog lopende voorstelling
op vrijdagavond 2 oktober. Het gaat om een 'concert-performan
ce' van de Amerikaanse Laurie Anderson. Evenals zovele andere
kunstenaars begeeft Laurie Anderson zich in het grensgebied
van werkelijkheid en illusie. In film, video, diaprojecties, mu
ziek, gesproken en geschreven teksten onderzoekt ze de dubbel
zinnige aspekten van taal. beeld en geluid. Haar muzikale shows
zijn een combinatie van in elkaar overvloeiende beelden, gelui
den en teksten, die een poëtisch karakter dragen.
Laurie Anderson, wier werk autobiografisch heet te zijn, legt
daarin de nadruk op de muzikale aspecten van taal zoals ritme,
timing en toonhoogte, maar volstaat vaak met citaten, losse her
inneringen en flarden van zinnen. Ze acht duidelijk de sfeer, die
een verhaal oproept, belangrijker dan het verhaal zelf.
Voor de kleintjes treedt zondagmiddag 4 oktober het Kinderthea
ter Maccus op met 'Over een uurtje in het schuurtje'. Het betreft
een toneelstuk, dat gaat over twee meiden en drie jongens, hun
beleving van verliefdheid, ruzie en vriendschap. Met veel mu
ziek, liedjes en poppenspel. De voorstelling is speciaal bedoeld
voor kinderen vanaf negen jaar.
De Leidse Schouwburg brengt deze week alleen maar twee herha
lingen van het cabaretprogramma 'Tussen zomer en winter' met
Jasperina de Jong en Eric Herfst. Het (echt)paar behandelt in dit
programma onderwerpen, die variëren van eigentijdse bekerin
gen, het mohammedanisme, de hernieuwde hang naar mystiek
en de bouw van schuilkelders tot de energiecrises en de agressie
van deze tijd. De voorstellingen zijn op woensdag 30 september
en donderdag 1 oktober.
LEIDEN - De Ameri
kaanse Laurie Ander
son is in Nederland niet
erg bekend, maar in de
Verenigde Staten
wordt haar naam in één
adem genoemd met die
van Phil Glass en Lu-
cinda Childs. Aan
staande vrijdag opent
zij met de Nederlande
première van haar
show het LAK-theater-
seizoen. Daarna geeft
zij nog maar één voor
stelling in Nederland.
Anderson kan men rangschik
ken onder de performance,
de stroming waarin de kunse-
naar probeert de grens tussen
theater en beeldende kunst
op te heffen. De performer
speelt niet meer dat hij/zij
een ander is, zoals in het tra
ditionele theater, maar zet
zichzelf op toneel neer, en
heft op die manier hei onder
scheid tussen toneel"werke-
lijkheid", die in feite een illu
sie is. en de echte werkelijk
heid op. Op het toneel wor
den de dingen niet meer ge
speeld, maar gebeuren zij.
Anderson maakt performances
omdat zij vindt dat elke mens
niet één, maar vele persoon
lijkheden heeft, afhankelijk
van de omstandigheden. In
de kerk is men anders dan in
de bus of tegenover de poli
tie. Waarom zou men dan op
het toneel nog eens een ander
willen zijn, als men zelf al uit
zoveel verschillende per
soonlijkheden bestaat? An
derson probeert een multi
mediaal environment te
scheppen, een situatie waarin
er een eenheid heerst van alle
media en zintuigen, er geen
scheiding is tussen horen,
zien en voelen en tussen
werkelijkheid en illusie.
Want als de mens in al zijn ui
tingsvormen toch één geheel
is, waarom zouden zintuige-
lijke ervaringen dan niet ook
kunnen samensmelten?
Ooit doceerde Anderson kunst
geschiedenis aan de universi
teit in New York, waar zij de
formele kant van kunst
moest behandelen. Haar inte
resse verplaatste zich echter
van de vraag hóe bepaalde
dingen gemaakt worden naar
het waaróm. Het werd haar
streven het formalisme in de
kunst, de gebondenheid aan
regels, te doorbreken. Op on
geveer hetzelfde moment
ging zij een gevecht met
woordenboeken aan, die haar
niet de juiste termen konden
verschaffen om in haar
kunstkritieken de heden
daagse kunstvormen te be
spreken. Woorden begonnen
haar te fascineren, ze ver
diepte zich in de manier
waarop woorden dingen kun
nen versluieren of verhelde
ren. In haar eerste perfor
mances stonden teksten dan
ook centraal, die Anderson
gebruikte om beelden van
commentaar te voorzien.
Maar langzamerhand weiden
het de beelden die woorden
en klanken becommenta
rieerden.
Deze performances waren nog
sterk autobiografisch en gre
pen terug op Andersons
verleden, totdat zij besefte
dat een mens niet één verle
den heeft, maar twee: het
verleden dat men werkelijk
beleefd heeft, en het verleden
zoals men zich dat herinnert.
Haar verlangen naar duidelij
kere thema's introduceerde
daarop de culturele, sociale
en politieke elementen in
haar werk, die het nu nog
steeds bevat. Anderson zelf
daarentegen is tegenwoordig
moeilijker terug te vinden in
haar performances: door
electronische vervorming
van haar stem schept zij een
afstand die herkenning moei
lijk maakt.
Andersons belangstelling voor
de electronica is ongeveer ge
lijktijdig gekomen met haar
ombuiging naar meer wereld
lijke thema's. Zoals ze zich
vroeger meer een taalkundi
ge dan een performer of mu
sicus voelde, zo beschouwt ze
zich nu wel een technocraat.
In haar optredens gebruikt
anderson een serie violen die
ze aan haar eigen behoefte
heeft aangepast: ze heeft het
eeuwenoude instrument vol
ledig aan de huidige tijd aan
gepast door de snaren te ver
vangen door een draaitafel
die zij bespeelt met een
strijkstok waarin een naald
gevat is; ook heeft ze een op-
namekop van een bandrecor
der gemonteerd, die bespeeld
wordt met voorbespeelde
stukjes band aan de strijk
stok. Tijdens het musiceren
manipuleert ze teksten en ge-
Laurie Anderson
luiden, zodat deze een andere
betekenis krijgen. De gelui
den worden electronisch ver
sterkt, verdubbeld en ver
vormd. Daarnaast maakt An
derson ook gebruik van dia's,
film en video door middel
waarvan ze de dubbelzinnige
aspecten van taal. beeld en
geluid onderzoekt Haar mu
zikale shows bestaan uit een
combinatie van in elkaar
overvloeiende beelden, gelui
den en teksten met een sterk
poëtisch karakter.
De shows van Anderson zijn
wel eens omschreven als lief
lijk, aandoenlijk, kinderlijk
amusant of puur atmosfe
risch. Deze woorden geven
een breekbare sfeer aan, ter
wijl de electronische hulp
middelen een zekere ruig
heid suggereren. Het zien van
deze show lijkt alleen al van
wege deze schijnbare tegen
stelling zeer de moeite waard.
Bronnen:
Jean-Pierre van Tieghem, 'Lau
rie Anderson Hello, excuse
me. can you tell me where I
am?'
Pieter Heynen, 'Tussen Grego
riaans en de Velvet Under
ground. De muzikale shows
van Laurie Anderson' in Mu
seum Journaal. 1980
JACQUELINE MAHIEU
DEN HAAG - Als blijspe
lauteur heeft Marivaux
(1688-1763) het Franse to
neelrepertoire verrijkt
met een serie komedies
zoals die schijnbaar alleen
maar door Fransen ge
schreven kunnen worden.
Flitsende dialogen en een
bijna feilloos gevoel voor
humoristische situaties
behoren tot de opvallend
ste uiterlijke kenmerken
en in dit opzicht is "Leu
gens onder de roos", sinds
zaterdag jl. te zien bij de
Haagse Comedie, een spe
cifiek voorbeeld van het
genre.
De plot biedt weinig nieuws: een
verliefde jongeman weet met be
hulp van een intrigerende be
diende de hand en het hart van
zijn aanbedene te veroveren on
danks tegenwerking van een me
deminaar, een meisje dat op hem
verliefd is en een (schoon)moe-
der.
Echt opmerkelijk is alleen de wijze
waarop Marivaux de traditionele
indeling in standen nog eens
doorkruist met de tegenstelling
tussen rijk en arm, waardoor het
aantal sociale drempels links en
rechts verdubbeld kan worden.
Het situationele overheerst echter
alle andere elementen in "Leu
gens onder de roos": het doen en
laten van de personages lijkt er
uitsluitend op gericht de ene blij
spelsituatie na de andere te creë
ren zonder dat daarbij al te veel
rekening hoeft te worden gehou
den met karaktertekening of lo
gica, en van het publiek wordt
een grote flexibiliteit verlangd
t.a.v. de acceptatie van onwaar
schijnlijkheden.
Vereist
Terecht wordt dan ook in het door
de Haagse Comedie uitgegeven
programmaboekje naar voren
gebracht dat juist snelheid en
brille in de dialogen een vereiste
is om eventuele tekortkomingen
in een stuk als dit te overspelen
en het het beoogde, meeslepende
blijspelkarakter te geven.
Maar wat er ook allemaal te ont
dekken valt in de regie van de
Fransman Jean-Paul Rousillon,
snelheid beslist niet.
Rousillon laat de spelers elk woord
op een goudschaaltje wegen al
vorens het uit te spreken en heeft
de stilte zo'n essentieel aandeel
in de voorstelling gegeven, dat er
geen effect meer van uitgaat als
een korte pauze juist zou kunnen
dienen om de spanning op te
voeren.
Funest
Bij een stuk dat in feite zo weinig
om het lijf heeft, werkt een der
gelijke aanpak zelfs funest voor
elke spanning en het heeft er alle
schijn van dat Rousillon dat
beetje "sociale satire" wat er dan
nog wel in zit, er bij de toeschou
wers met een moker in wil hame
ren.
Slechts door te relativeren kan er
binnen dit kader nog een vonk
overspringen en het is de ver
dienste van Eric van Ingen, dat
hij in het laatste bedrijf als de ou
dere Remy de rol van laconieke
toeschouwer zodanig weet uit te
spelen dat er toch nog even iets
gebeurt in de wisselwerking tus
sen acteurs en publiek.
Vermeldenswaardige acteerpresta
ties waren daarnaast vooral te
zien van Bas ten Batenburg, al
tijd goed voor een messcherpe
karikatuur, en van Guido de
Moor als een Mefisto die in het
verkeerde stuk is terechtgeko
men. Van de overigen hadden
vooral Marjon Brandsma en Ed
dy Brugman moeite zich in de
pauzes tussen de dialogen staan
de te houden, een probleem dat
Sjoukje Hooymaayer, Guido de Moor
onder de roos' van Marivaux.
en Marjon Brandsma in 'Leugens
Lies Franken kon oplossen door
dat haar moederrol alle gelegen
heid bood tot een ruime keuze
uit het assortiment kluchtge
baartjes.
De vertaling klonk stroever dan we
van Ernst van Altena gewend
zijn. terwijl de geheel in grijze
nuanceringen gehouden aankle
ding van Jacquet le Marquet
juist de mogelijkheid bood tot
een speelsheid die op vrijwel alle
andere niveaus ontbrak.
PAUL KORENHOF
Ontevredenheid over peil van de inzendingen
SIENA (GPD) - Met drie stemmen
voor en acht onthoudingen is de
Prix Italia voor televisiedrama
toegekend aan het Zweedse tele
visiespel 'Jackpot'. De jury had
de nodige moeite om de opmer
kelijke stemmenverhouding uit
te leggen. Het bleek evenwel dat
de acht onthoudingen niet be
doeld zijn als protest tegen de
onderscheiding van het Zweedse
stuk, gewijd aan een oudere, vrij
gezelle zwartwerker, die op late
re leeftijd een romance beleeft en
tegelijkertijd wordt geconfron
teerd met de risico's van een on
verzekerd bestaan.
De acht dissidente juryleden pro
testeerden met hun zwijgen te
gen het algemene peil van de
Prix-Italia-inzendingen. Er wa
ren in hun ogen wel de nodige
gewone, goede stukken bij, maar
geen voldeed in hun ogen aan de
hoge eisen voor een Prix Italia.
Omdat zij de indruk hadden ge
kregen dat de werkwijze van de
jury het niet toekennen van een
prijs niet meer toestond, beslo
ten zij te zwijgen.
De Nederlandse inzending 'De kat
vanger' viel buiten de prijzen. De
jury liet weten van mening te zijn
dat het naar de werkelijkheid ge--
maakte tv-spel er niet in was ge
slaagd de gevaren waaraan docu
mentaire drama blootstaat, ge
heel te vermijden. Bovendien
had de jury dramatische span
ningen in het stuk van Pieter
Verhoeff gemist.
De aanmoedigingsprijs, de RAI-
prijs, werd toegekend aan het
Poolse spel 'De weg'. Een allego
rische vertelling over de strijd
van een aantal boeren tegen het
oprukkende verkeer. De wijze
waarop het verhaal in beeld was
gebracht, suggereerde echter een
parallel met de strijd van de Po
len tegen vreemde overheersing
en buitenlandse politieke druk.
Het is onduidelijk of de Poolse au
toriteiten deze film voor verkoop
naar het buitenland zullen vrijge
ven. Voor 'Jackpot' heefl de VA
RA al van zijn belangstelling la
ten blaken.
NEDERLAND I
18.20
Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
1828
-
Geologie. Spiegel van de aarde (TELEAC)
1858
Journal (NOS)
19.00
Donald, kom op tijd!
19.07
Met de TROS de winter door. amusementsprogramma
(TROS)
20.35
Het nieuwe land, tv-serte (TROS)
21.37
Journaal (NOS)
21 55
4 Manieren om je vrouw, tv-fllm (TROS)
22 25
Vrouwen en weerwerk. Programma voor de vrouw
(TROS)
23.05
Journaal (NOS)
23.10
Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
NEDERLAND II
18.35 - Sesamstraat (NOS)
18.50 - Jeugdjournaal (NOS)
18.59 Scooby Doo (VARA)
19.20 - Het donkere bos Brendon Chase, jeugdserie (VARA)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Achter het nieuws (VARA)
21.10 - De verdachten, tv-serie (VARA)
22.05 De Ombudsman (VARA)
22.35 - Op 't rechte pad. tv-sene (VARA)
23.10 Journaal (NOS)
23.15 Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Reg. progr NDR: 18.00 Sport-
progr 18.30 Actual 18 45 Kleuterse
rie. 18.55 St. Pauli Landungsbruec-
ken. tv-serie 19 25 Reg. progr. 19 59
Progr.overz. WDR 18.00 Die wun-
derbare Reise des kleinen Nils Hol-
gersson mit den Wildgaensen. tv-
serie 18.30 Inform, progr. 18 40
Geantwortet wird immer, tv-serie
19.15 Actual. 19 45 Die Marotten des
Monsieur Andre, tv-serie.) 20.00
Journ. 20 15 Strumpet City Stadt
der Verlorenen, tv-sene. 21.10 In
form. progr 21 15 Interviews. 21.45
Amus.progr 22.30 Actual. 23.00 Der
Cowboy (J W. Coop), speelfilm
0.500.55 Journ.
DUITSLAND U
19.30 Muz. progr. 20 15 Consumen-
tenrubr 2100 Actual 21.20 Der
Mann aus Marmor (Czlowiek z Mar-
murui soeeinim 23.55 Journ.
DUITSLAND III
<8 00 Kleuterprogr 18 30 Cursus
Duits. 19 00 Report. 19 45 Journal 3.
20.00 Journ. 20 15 Docum sene.
21.15 Discussieprogr 23 45 Jour-
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.00 Kinderserie 18 05 Tekenfilm
serie 18.30 Open School 19 00 Korte
film 19.15 Uitz door derden. 19 35
Toto. meded en morgen 19 45 Nws.
20 10 Weerber. 20 15 Martin Eden.
tv-sene 21 05 Sport 21 55 Medisch
magaz 22 45 Nws 23 00-23 30 Open
School
De TROS zendt vanavond de eerste aflevering uit van de groots
opgezette achtdelxge televisieserie Het nieuwe land", over het be
gin van de kolonisatie van Australië. De overige zeven afleverin-
gen worden op de vrijdag, de nieuwe vaste avond van de TROS,
uitgezonden.
De serie is gebaseerd op drie romans van de Australische stnjfster
Eleanor Dark. Het script is geschreven door Peter Yeldham, die ook
aan de basis stond van andere bekende Australische series als "De
verlaten mijn" en "De Levkas man".
(Ned. 1, 20.35 uur).
MAANDAG 28 SEPTEMBER
HILVERSUM I
18.11 (S) Aktua. 18.24 (S) Michael
StrogofT, hoorspel. 19.02 (S) TROS -
Country. 20 02 (S) Voorzichtig
breekbaar 20.30 (S) Peekei: onge
zouten. 21.02 (S) Getoetst en ak
koord bevonden. 22 02 (S) Aktua
Sport NOS: 23.02 24 00 (Si Met het
oog op morgen. AVRO 0 02 (S) Easy
listening. 2 02 (S) AVRO's Service
station (6.30 AVRO's Radiojournaal-
HILVERSl M II
18 00 (S) Muziek in de vrye tyd 19.00
(S) Steen in de vyver. 20.00 (S) Klass.
muz 21 30 (S) Literama-maandag
22.25 Uitz. van de Bond zonder
naam. NOS. 22 30 Nws NOS RVU
22.40-23 25 Medelanders en Neder
landers NCRV 23 25 Muziek van ei
gen tyd 23.55-24 00 Nws.
HILVERSUM III
Nationale Hitparade AVRO: 19.02
Praatpaal 20 02 Folk live 2102
Blues. Ballads it Beat 22 02 Candle
light. 23.02-24.00 AVRO's Swmgti-
DINSDAG 29 SEPTEMBER
HILVERSUM I
NOS: leder heel uur nws AVRO:
7 30 en 8 30 AVRO's Radiojourn.
7.03 en 8 06 Per Saldo 9 03 Steun
punt 9 08 Arbeidsvitaminen. (10.02
De Zandbakshow V 10.30 Biels en
Co 11 02 (S) UIT is IN 11.15 <S) An-
nemem 13 03 AVRO s Radiojoum
13.20 (S) De AVRO Diligence 13.57
Per Saldo 14 02(S)Uithct platenrek
van Wim Harm sa
HILVERSUM II
KRO 7 00 Nws 7 10 Ochtend
gymnastiek 7.20 Het levende
woord 7 30 Nws 7 36 Echo (8.00
Nws8 30 Nws. 8.36 Sociale- cn
consumenteninform. 8.50 Postbus
900 9 00 Gymnastiek voor de huis
vrouw 9 10 Waterstanden 9 15
Scheepspraat 9 20 De letter M 10 30
Ouder worden we allemaal. 1100
Schoolradio 11 30 R KA TEL
OVERHEIDSVOORLICHTING
12 16 Uitz voor de landbouw KRO:
12 26 Meded voor land- en tuin
bouw 12 30 Nws 12 36 Echo 13 00
Nws 13 11 Goal. 13 30 Schoolradio
OS 14 30 Open Schooltijd KRO
15 15 Drempelvrees 15 30 Geen ver
boden toegang 16 30 Babylon. 17.24
Meded 17.30 Nws. 1746 Echo
HILVERSUM UI
NOS 1 oder heel uur nws. 9 30 Lichte
muz 10.30 Lichte mui met VARA's
laarteller 12 30 VIP SpeL 13 30
Lichte muz 15 30 Lichte muz. met
oookrantnws
HILVERSUM IV
TROS 7 00 Nws 7 02 (S) Capriccio.
9 00 Nws 9 02 (S) Muzin 9 30 (S) Van
heinde en verre 10.00 (Si Opus tien
tot twaald 1200 Nws. 12 02 (Si Inter
mezzo 13 00 (Si De meest verkochte
klass. tien 13 30 (Si Koren en Korp
sen 14 00 Nws 14 02 (Si De Hoge'C'.
14.30 (S) Cuitanteiten 15 00<S)Bel-
cantonum TELEAC 17 00 Wel-
zynsplanning (3). 17.30 Nws. 17.36
Goelogte (2)
"NEW YORK (UPI) de aeteur'reflsseur Robert Monlromery, die
de rol van de nonchalante, knappe man-van-de-wereld creëer
de. is op 77-Jariae leeftijd overleden.
Monlcomery was. voordat hij sich tien Jaar celeden op sijo boer
derij teruftrok. een van de meest erespecteerde fleuren in de
dramatische kunsten. HIJ speelde tefenover actrices als Joan
Crawford, Greta Garbo en Tallulah Bankhrad.
Bekende films waar Mnnttomrrv in optrad waren onder meer
"Nicht must fall" <1S37> en "Here comes mr. Jordan" <1MU
