Glasgraveren in nieuwe stijl
Computergrammofoon zet door
om zijn geweldige kwaliteit
Ridderlijk
torenspel
Zo maak je
een „zakput"
in de tuin
Platenspeler voorlopig zeker niet overbodig
MAANDAG 28 SEPTEMBER 198
Misschien heeft u het in de afgelo
pen zomermaanden op een bra
derie, schaapsscheerdersfeest of
ander vrijetijds-gebeuren zelf al
wel gemerkt: de populariteit van
het glasgraveren als hobby stijgt
snel. En dat is niet zo gek. want
met betrekkelijk weinig gereed
schap maak je in korte tijd de
leukste handgegraveerde glas-
werkstukken. zelfs al heeft u het
nog nooit gedaan. Het enige dat
u er voor nodig heeft is een dia-
mantstift in een (vulpotlood)hou-
der, een stuk glas. een ontwerp
en een (long)drinkglas. of een an
der glazen voorwerp, een stuk
spiegel of vensterglas, eigenlijk
doet het er niet zoveel toe wat het
is, want mooi en apart wordt het
werkstuk beslist toch wel.
Om zelf met deze creatieve hobby
kennis te maken zijn geen hoge
investeringen nodig: een begin
nersset varieert van circa f 28 tot
f 40, het hangt er een beetje vanaf
hoeveel diamant- en slijpstiftjes
in het pakketje zitten. Overigens
zijn die dingen ook los te koop
de extra geharde exemplaren
kosten zo'n f 9.- per stuk. Met een
gewoon vulpotlood als houder
komt u dan al een heel eind.
De extra geharde stiften zijn her
kenbaar aan de goudgekleurde
kop. Na het graveren kan de af
beelding gematteerd worden
met de zogenaamde slijpstiftjes,
die in verschillende vormen ver
krijgbaar zijn. Ze kosten onge
veer f 5,-. Noodzakelijk is dat
matteren zeker niet. Een goed
gegraveerde afbeelding bestaat
uit scherpe, met de diamant „in
gekraste" lijntjes, die in de mees
te gevallen geen nabewerking
behoeven. Mocht u toch van spe
ciale effecten houden dan is er
bijvoorbeeld nog Hobby-time
goud- of zilverpasta, verpakt in
kleine tubes (plusminus f4.25).
De pasta wordt in de gravure ge
wreven en blijft na droging pri
ma zitten, hoewel hij minder
goed bestand is tegen vaatwas-
machines. Vooral bij voorwer
pen van donkerkleurig glas doet
zo'n goud- of zilvergravure het
erg goed.
Naast de diverse gereedschapjes
zijn er voor het glasgraveren ook
mappen te koop met motiefvoor
beelden: bloemen, dieren, let
ters, krullen en andere lijndeco-
raties staan in het wit op zwart
papier afgedrukt. U knipt de ge
wenste afbeelding uit, plakt hem
met een stukje plakband tegen
de binnenkant van het drinkglas,
en daarna kunt u de lijntjes met
de graveerstift aan de buitenkant
„overtrekken". Voor u het weet
is uw eerste gravure klaar, leuk
om ergens voor de sier neer te
zetten of om cadeau te geven bij
een bijzondere gelegenheid.
Want bijzonder is het zeker en
(extra) gewaardeerd wordt het
ook. wanneer iemand zo'n origi
neel en persoonlijk geschenk
ontvangt!
Voor de zeer enthousiaste glasgra-
veerliefhebber is het ook moge
lijk machinaal te graveren met
een mini-boortol. Het machientje
bovenin de foto is speciaal voor
dit doel ontworpen en kost onge
veer f80,-. Het apparaatje, dat
goed in de hand ligt. werkt op 12
tot 18 Volt gelijkstroom. Mocht u
niet al over een transformator be
schikken, dan kan deze bijgele
verd worden (prijs ongeveer
f50,-).
Al deze materialen zijn verkrijg
baar bij hobby- en handenar-
beidwinkels. Mocht er bij u in de
buurt geen adres zijn, bel dan
even de importeur: firma Kars er
Co. te Kesteren. telefoon: 08886
1825. Wilt u meer over het glas
graveren weten, dan kunt u o.a
terecht bij het „Instituut voo:
vrije tijd en hobby". Men geef
daar een soort schriftelijke mini
cursus uit, bestaande uit een 6(
pagina's dik boekwerkje me
werkbeschrijvingen, tips en velt
foto's van verschillende toepas
singen, een diamant graveerstift
met stifthouders, een tienta
voorbeeldtekeningen op zwart
papier en een zwarte, plastic op
bergband, die gebruikt kan wor
den als donkere ondergrond on)
de gravure tijdens het werk te
beoordelen. De prijs van dit alle^
is f29,50, exclusief verzendkos.
ten. Inlichtingen of bestellingen
(in de winkel is deze mini-cursu^
helaas niet verkrijgbaar) bij Klu
werpers BV te Utrecht, telefoon
030-893344.
Voor heel veel mensen be
gint het plotseling een
vraag te worden of ze nog
wel een nieuwe platenspe
ler moeten aanschaffen.
Er gaan zoveel geruchten
over nieuwe technieken
die de grammofoonplaat
gaan verdringen. Met na
me de Compact Disc
spreekt tot de verbeelding
van de mensen. Sinds de
Berlijnse Funkausstel-
lung is dit kleine glim
mende plaatje (niet groter
dan een bierviltje) weer
sterk op de voorgrond ge
treden. Op 'een kant staat
een uur stereo-muziek.
Het geluid is feilloos en
net als de werkelijkheid.
Geen storing, krassen en
ruis die afleiden. Veel fa
brikanten gaan er afspeel
apparatuur voor maken.
Desondanks is de vraag over het
wel of niet vervangen van de pla
tenspeler makkelijk te beant
woorden. Het duurt nog min
stens een jaar voor de eerste
plaatjes en de eerste generatie di-
gitale-afspelers voor de Compact
Disc op de markt komen. Voor ze
zullen zijn ingeburgerd (de eer
ste zijn zeker vrij duur) komt
daar nog eens een jaar bij. In de
zelfde tijd zullen er nog steeds
tienduizenden nieuwe platen
volgens de „oude" methode ge
perst worden.
Zeker de mensen die een behoorlij
ke platencollectie hebben zullen
dus nog jaren „gewone" platen
willen afspelen. Een slechte
pick-up en draaitafel verwoesten
platen. Wil men nog lang plezier
hebben van muziek en van bij
voorbeeld historische opnamen,
dan is de aanschaf van een goede
draaitafel zeker nog het overwe
gen waard Het is trouwens te
verwachten dat op zijn minst de
komende vijf jaar beide syste
men naast elkaar zullen blijven
bestaan.
Daar komt nog bij dat de grote pla
tenmaatschappij CBS het plan
heeft opgevat om ook de plaat
technisch te verbeteren. Zij wil
over enige tijd het CX-systeem
introduceren. Een systeem waar
van men hoopt dat ook andere
plantenproducenten het overne
men. CX-platen zijn op een be
paalde manier technisch voorbe
werkt: een tikje gecomprimeerd.
Dat is zelfs voor de kritische
grammofoonplaten-luisteraar
nauwelijks waar te nemen.
Speelt men die platen echter af
via een „black box", een elektro
nisch apparaatje dat tussen pick
up en versterker word geplaatst,
dan is het effect opvallend.
Geen ruis
De gebruikelijke platcnruis is dan
weg. De dynamiek, dat wil zeg
gen het verschil tussen de zacht
ste passages in de muziek en de
harde, is bijna net zo groot als in
de concertzaal. Dat komt door de
expander in de „black box". De
allerzachtste geluiden worden
nog zachter weergegeven. Ruis
en dat typische plaatgestommel
is zo zacht dat het elektronisch
wordt weggedrukt. Zachte mu
ziek - op de plaat iets harder op
genomen komt daar makkelijk
bovenuit. Harde muziek blijft
onaangetast. Stevige krassen
worden dus ook niót onderdrukt.
Telefunken heeft aangekondigd
een platenspeler op de markt te
zullen brengen, waarbij het elek
tronische apparaatje in de voet
zit ingebouwd. Telefunken zou
ook een los doosje gaan produce
ren dat tussen pick-up en weer-
gave-keten kan worden aange
sloten. De patenten van het hele
systeem zullen binnenkort vrij
komen omdat CBS graag wil be
reiken dat andere elektronicafa
brikanten en zelfs concurrerende
plantenmerken mee gaan doen.
Want zonder standarisatie haalt
het systeem het zeker niet, dat is
op ander gebied maar al te vaak
bewezen.
Compact disc
Ondertussen is de Compact Disc
aan zijn opmars begonnen. Op de
onlangs in Berlijn gehouden
Funkaustellung waren tal van fa
brikanten met hun kleine Com
pact Disc-spelers aan het demon
streren. Voortrekkers op dit ge
bied zijn met name Philips en
Sony. die allebei aan de ontwik
keling van het „computer-
plaatje" hebben gewerkt. Zo'n
„bierviltje" bestaat uit een dun
laagje zilverpapier waarin kleine
bobbeltjes zijn geperst. Daarom
heen zit onbreekbaar doorzichtig
plastic, waardoor de bobbels in
het binnenste van de plaat niet
beschadigd kunnen worden.
Essentieel is. dat de plaat niet met
een naald - bijvoorbeeld een
pick-up naald - wordt afgetast,
maar met een uiterst fijne licht
straal. De scherpste lichtstraal
komt uit een zogenaamde „la
ser". Die is in staat al die kleine
hobbeltjes af te tasten en deze
„computertaal" door te geven. In
de elektronica van de Compact
Disc-speler worden die „tekens"
weer in muziek omgezet.
Slijtvast
Zonder naald geen slijtage. Ook
stofjes op de plaat hebben geen
invloed want die zijn niet
„scherp". De straal is namelijk
gefocuseerd op het dieper gele
gen „zilverpapier". Krassen ma
ken ook niet zoveel uit. Je hoort
ze althans niet, maar wel kan het
elektronisch aftasten verstoord*
worden en volgt weer een ouder
wetse „hanger". Is het plaatje
echt vuil, dan kan het eenvoudig
weer worden schoongemaakt:
met water en sop. Grote vuile
plekken onderbreken namelijk
het licht en dus de muziek.
Omdat de muziek staat opgete
kend in „computertaal" is het
makkelijk om de muziek op het
12 cm kleine miniplaatje te voor
zien van een (start)code. Als men
voorkeurtoetsen op de speler
aanbrengt, en bijvoorbeeld
Sharp heeft al zo'n apparaat met
tien toetsen, dan kunnen losse
muzieknummers op het plaatje
gemakkelijk worden terugge
vonden. Ook kunnen zij in wille
keurige volgorde worden afge
speeld. In onderdelen van secon
den „vindt" de Compact-speler
de verschillende titels. Daarbij
t klok in minuten en seconden. Het plaatje
De Compact Disc meet twaalf cm. Hij is ongevoelig voor vuil en mag
gerust met de hand worden aangepakt.
moet de volumeregelaar in de ga
ten worden gehouden, want
niets waarschuwt dat er een mu
ziekstuk begint. Geen ruis of pla-
tengestommel. Plotseling is er
geluid, dat dan meestal (veel) te
hard staat.
Voor de thuismarkt is de Philips-
aankondiging van belang. De va
derlandse elektronicaproducent
wil op de Amsterdamse Firato -
in augustus volgend jaar - de
Compact Disc publiekelijk intro
duceren. Rond de jaarwisseling
1982-1983 zal hij dan ook te koop
zijn, evenals de kleine plaatjes.
De meeste machines die nu al ge
toond zijn, waren nog prototy
pes. Ze hebben aan de achterzij
de een macht aan kabels die naar
allerlei - onder tafel geschoven -
apparaten lopen. Alleen enkele
Japanners, zoals Sharp, Marantz
en Technics, hebben een com
pleet, handzaam toestel.
Philips schat dat het apparaat, als
het eenmaal ingeburgerd zal zijn,
net zoveel kost als een goede hifi-
platcnspeler. Men denkt aan
f600 tot f800. De plaatjes zou
den, zeker aanvankelijk, rond 30
procent meer kosten dan een
langspeelplaat. Met de introduc
tie van een klein apparaat zou
het plotseling weer mogelijk zijn
om bijvoorbeeld platen in de au
to af te spelen. Door de wijze
waarop de muziek staat opgete
kend bij Compact Discs is jan
ken en jengelen uitgesloten. De
Compact Disc draait trouwens
tussen 200 en 500 toeren. Dual
heeft inmiddels ook een prototy
pe getoond aan handelaren. Bij
Dual sluit de Compact Disc-spe
ler wat vormgeving betreft aan
bij cassetterecorder en platen
speler. Daaruit blijkt ook al dat
men zeker in staat zal blijken het
apparaat niet veel groter dan het
plaatje zelf te maken.
Teldec-plaat
Telefunken is - met Decca - een an
dere weg ingeslagen. De fabriek
heeft zelf ook een soort „digi
taal" plaatje ontwikkeld, dat ech
ter groter is dan de Compact
Disc: namelijk 13,5 cm. Ook de
aftasting geschiedt anders. En
dat is jammer, want 25 fabrikan
ten hebben inmiddels het Com
pact Disc-principe geaccepteerd.
Nog 25 andere hebben een optie
genomen op het systeem. Tele
funken gebruikt .geen laserlicht,
maar een naald. Die tast - ook
bergjes en dalen, dus digitale in
formatie - af. De druk is 50 maal
zo klein als die van een platen
speler. Daardoor is de slijtage ge
ring. Maar tevens is vermoede
lijk de gevoeligheid voor stof en
vuil groot. Het Teldec-systeem
wordt echter nog niet gedemon
streerd.
Voor de Duitse thuismarkt hebben
de beide ontwikkelaars, Telefun
ken voor de apparatuur en Decca
voor de platen, nogal wat ophef
over de vinding gemaakt. Wie
echter het naa(l)dje van de kous
wil weten komt niet zoveel ver
der. De indruk bestaat dat men
zelf de kans dat het Teldec-
plaatje het haalt, niet groot acht.
De concerndirectie heeft zich
ook nog niet uitgelaten over het
feit of men een en ander zal gaan
uitbrengen.
Micro-cassette
Een andere tendens op de markt
van geluidsapparatuur is de mi
cro-cassette. Ook hiermee kan
geluidsapparatuur weer in om
vang afnemen. Weliswaar heeft
de micro-cassette - zo groot als
een platgeslagen luciferdoosje -
nog zijn beperkingen op het ge
bied van geluidskwaliteit, maar
ook daar wordt aan gewerkt. De^
micro-cassette komt uit de klei
ne zakdicteerapparaatjes. De
mogelijkheden zijn echter steeds
toegenomen zodat men nu bezig
is hifï-micro-cassettedecks te^
ontwerpen. Voor de weergave
van eenvoudige muziek, waar
aan men niet al te veel eisen stelt,
is het systeem wel geschikt.
Grundig heeft zo'n klein stereo-ra
diootje ontwikkeld (MRR-100),
omdat er geen ruimte meer was
voor een gewone musicassette.
De micro-cassette bracht uit
komst. De kans is trouwens
groot dat men straks geluid en
muziek ook in „computertaal",
dus in enen en nullen ofwel aan-
en uit-situaties, op de band gaat
zetten. Dan behoren jank, onre-
gelmatige loop, vervormig en
ruis ook tot het verleden, net als
bij de Compact Disc.
Sharp en Technics zijn met zulke
ontwikkelingen voor de consu
mentenmarkt bezig. Daarvoor
gebruikt men echter nog geen
micro-cassette, wel bandrecor
ders en een groot model cassette,
die enige tijd in de handel is ge
weest als L-cassette. Ook tekent
men veelsporengeluid (stereo of
quadro zelfs) op met videorecor
ders. In de professionele wereld
(grammofoonplatenstudio's)
heeft de digitale optekening van
geluid al eerder zijn entree ge
maakt.
HUGO VAN DER HE^M
Het lijkt bijna onmogelijk, maar de
„spclletjesverzinners" bedenken
steeds weer iets nieuws. Jumbo
heeft een driedimensionaal to
renspel ontworpen, geschikt
voor twee, drie of vier spelers.
Het is voor kinderen vanaf vijf
jaar, zegt meneer'Jumbo, maar
vele volwassenen (met een rid
derlijk hart) zullen cr ook plezier
aan belrvi-n.
Tegen de toren" kunnen maximaal
vier ladders worden geplaatst.
waar de riddertjes tegenop moe
ten klimmen. De vijand wordt
belichaamd door de torenwach
ter die net als de ridders zijn han
delingen moet laten afhangen
van de dobbelsteenworp. Zit het
de torenwachter mee. dan kan
hij een ridder met ladder en al
omlaag laten kieperen.
Best een spannend spelletje, waar
bij bovendien een handleiding in
zevten talen wordt geleverd zodat
het ook voor buitenlandse gasten
bruikbaar is. Het torenspel is in
speelgoedzaken, warenhuizen
enz. te koop voor f34,50.
1. Wanneer in natte perioden het
water in de tuin lange tijd blijft
staan, is er sprake van slecht
doorlaatbare grond. Een heel
drainagesysteem maken is een
ingrijpende onderneming. Vaak
kan (op het „diepste natste
punteen zakput veel verbete
ring brengen. Steek als de put in
het gazon komt) eerst het gras in
zoden af en verwijder de teelaar
de.
2. Maak van de teelaarde een apar
te hoop; die gebruikt u later weer.
Steek de put enigszins kegelvor
mig uit met een smalle steekspa-
de. Graaf door de vaste laag
heen; dat kan (klei!) een moei
zaam karwei zijn. De spade is om
de grond los te steken; schep de
boel weg met een schop of bijvoor
beeld een metseltroffel.
3. De bodem van de put dient m een
beter doorlaatbare grondlaag uit
te komen. Dat merkt u vanzelf tij
dens het graven; zodra dat ge
makkelijker gaat zit u in de goe
de richting. Als u in een zand
laag uitkomt, dan is de werking
.1 y
4. Wordt het graven door de grote
diepte van de put erg lastig en
hebt u nog steeds geen losse laag
aangetroffen, dan kan een
grondboor kan gehuurd wor
den) uitkomst bieden. Boor van
uit de bodem nog een eind verder.
Verwijder na elke 20 cm de „uit
geboorde'" grond en ga door tot
de grond losser wordt.
i. Vul nu de put gedeeltelijk met
puin. gebroken dakpannen of
dergelijk materiaal, bijvoorbeeld
tot ongeveer eenderde van de
diepte. Daar bovenop komt een
laag middelgrof grind. Samen
vormen die lagen een doorlaat en
zo nodig tevens een „buffer". Ver
volgens een laagje zand tot aan
de teelaarde-grens. Daarop de
uitgegraven en bewaarde tee
laarde. Trap die grond goed
6. Leg nu de uitgestoken graszoden
weer op hun plaats. Om de plaats
van het gat „onzichtbaar" te ma
ken. dient de teelaardelaag
enigszins bol aangebracht te
worden. Stamp of trap de zoden
daar stevig in vast. Na korte tijd
is er van de ingreep niets meer te'
zien. (Een dergelijke put kan ook
in een terras worden gemaakt
dan liefst afdekken met geperfo
reerde stenen).
