Weervoorspel ling
wint toch aan
betrouwbaarheid
Gelukkig huwelijk
van computer
en weersatelliet
richt van Armand Pien op de
BRT en in de uitzending van
de Duitse televisie. In Duits
land monteerde men vaak de
foto's achter elkaar, waar
door de televisiekijker in een
kort filmpje de sterk versnel
de beweging van de bewol
king boven Europa kon zien.
Communicatie
Weersatellieten kunnen tegen
woordig erg veel meer dan al
leen foto's van de bewolking
maken. De weersatellieten
fungeren nu ook als commu
nicatiesatellieten. Hun voor
naamste taak in deze is het
verzamelen van gegevens.
Zowel de traditionele weer
kaarten als de computerbere
keningen gaan uit van een
bestaande weersituatie. Het
is daarom heel gewenst dat er
precies bekend is welk weer
er waar is. „Weer" is natuur
lijk veel meer dan alleen be
wolking. Ook eigenschappen
als temperatuur, luchtdruk
en relatieve vochtigheid zijn
van wezenlijk belang.
Door
Chriet Titulair
Op het vaste land worden al die
gegevens verzameld door
professionele weerstations
(zoals het KNMI en de meteo
rologische diensten van
vliegvelden) en door vrijwilli
gers die metingen doen voor
het officiële weerbedrijf.
Driekwart van de aardbol is
echter bedekt met water en
op dat deel werden tot voor
kort weinig metingen ge
daan. Tegenwoordig worden
deze gaten in het waarne
mingsnet opgevuld met auto
matisch werkende boeien,
waarop de temperatuur enz.
wordt gemeten. De meetge
gevens van deze boeien wor
den radiografisch en boven
dien in toenemende mate via
satellieten verzameld.
Kunstmanen
Veel metingen zijn beperkt tot
de aardbodem. Voor de me
teoroloog zijn echter ook de
gegevens over hogere lucht
lagen van belang. Die gege
vens werden vooral met ra
diosondes. met vliegtuigen
en via hoge masten verza
meld. Op al deze gebieden
komen nu de kunstmanen te
hulp. Het is mogelijk om met
behulp van een satelliet de
temperatuur op het aardop
pervlak te meten, het is mo
gelijk om vanuit de ruimte de
golihoogte op zee of de wa
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1981
De TIROS-N weersatelliet. die
volgend jaar in gebruik zal
worden gesteld. In combinatie
met de computer: een ideaal
(weer)huwelijk.
vertrouwd geraakt met de
films voor de regenachtige
namiddagen. Gezien de grote
economische belangen die
met een betrouwbaar weer
bericht zijn gemoeid, is het
volstrekt te rechtvaardigen
dat er meer wordt geinves-
teerd in het verkrijgen van
een betrouwbaar bericht.
Op het ogenblik schat men dat
er 25 keer zoveel wordt be
spaard dan geïnvesteerd door
weerberichtgeving op lange
re termijn. Het Europese me
teorologisch rekencentrum
in Reading levert thans f 25,-
op voor elke gulden die
wordt geïnvesteerd. De com
puters van het CRAY-sys-
teem zullen ook in de toe
komst niet groot genoeg blij
ken te zijn om de wensen van
de meteorologen in te willi
gen. Over een jaar of vijf
hoopt men een opvolger voor
de CRAY-1 als een super
computer in dienst te nemen.
Op het ogenblik wordt bestu
deerd hoe zo'n computer er
uit zou moeten zien en welke
investeringen er voor vereist
zijn.
Weersatellieten
Computers vormen slechts een
deel van de verklaring voor
de groeiende betrouwbaar
heid van het weerbericht.
Een andere belangrijke rol in
deze kwestie wordt gespeeld
door de weersatellieten. Van
uit de ruimte kun je gemak
kelijk foto's maken van de
bewolking op aarde. Tegen
woordig wordt de hele aard
bol periodiek vanuit de ruim
te gefotografeerd. Zowel
overdag als 's nachts worden
de wolkenformaties in beeld
gebracht. De foto's kunnen
met betrekkelijk eenvoudige
apparatuur worden ontvan
gen. Veel weerstations, ook
ons KNMI, beschikken over
een eigen ontvangstation
voor weersatellieten. Het
KNMI kan tot op heden al
leen foto's die Amerikaanse
kunstmanen hebben ge
maakt ontvangen. Er is on
langs echter een nieuwe an
tenne besteld bij Hollandse
Signaal Apparaten, met die
antenne kan ook de Europese
Meteosat-2 worden ontvan
gen.
De Europese weersatelliet Me
teosat-2 werd op 19 juli j.l. ge
lanceerd met de derde Aria
neraket. Nederland was ove
rigens binnen de Europese
ruimte-organisatie ESA een
uitzondering door niet deel te
nemen aan het Meteosatpro-
ject. Waarschijnlijk om die
reden heeft het KNMI de Me-
teosat-l-foto's in het verleden
niet gebruikt. Die foto's wa
ren wel te zien in het weerbe
De moderne regenmeter uit de weertuin van het KNMI m De Bilt
tertemperatuur te registreren
en het is zelfs mogelijk om de
vertikale opbouw van de
lucht vanuit de ruimte met
een satelliet te sonderen.
Het gelukkige huwelijk van
weersatelliet en computer
heeft de meteorologie een
nieuwe stevige basis gegeven
om de weersverwachting ver
der te perfectioneren. In de
komende decennia zal. naar
algemeen wordt verwacht, de
betrouwbaarheid van het
weerbericht op de korte en
middenlange termijn verder
toenemen Rond het jaar 2000
zal een redelijke verwachting
voor een maand vooruit wel
licht haalbaar zijn. We kun
nen dan echt rekening hou
den met deze verwachting bij
planning en activiteiten.
Naarmate de verwachting
een langere termijn beslaat,
komen we dichter bij de „kli
maatverwachting".
Het KNMI heeft niet alleen met
het weer voor de komende
dagen te maken, maar ook
met het gemiddelde weer
over een langere periode: het
klimaat. De warme en droge
zomers van 1975 en 1976 en
de strenge winter van 1979
hebben de belangstelling
voor het klimaat verder doen
toenemen. Klimaatgegevens
zijn er ook in toenemende
mate nodig voor de mensen
die plannen maken voor de
toepassing van windenergie
en zonne-energie en voor de
genen die proberen nieuw
bouw op een energie-econo
mische manier te realiseren.
In de jaren dertig en veertig
verschenen er een aantal pu
blicaties van C. Braak over
het klimaat van Nederland.
In 1933 publiceerde de Rijks-
uitgeverij in Den Haag een
deel over neerslag. Later
volgden meer delen over
dit onderwerp, alsmede over
verdamping en over zonne
schijn en bewolking. In 1972
publiceerde het KNMI via
de Staatsuitgeverij een ..Kli
maatatlas van Nederland",
waarin in beknopte vorm de
voornaamste gegevens over
ons Nederlandse klimaat zijn
samengevat De groeiende
belangstelling voor klimaat
gegevens heeft het KNMI
doen besluiten om een nieu
we sene boeken over het kli
maat van ons land te publice
ren. Het eerste deel in deze
reeks is getiteld „Neerslag en
Verdamping". Dit eerste deel
is kort geleden verschenen.
Het deel is samengesteld
doorT. A Buishand en C. A
Velds en het is voor f 40.- te
koop bo de Staatsuitgeverij-
Neerslag
Pe klimatologische elementen
neerslag en verdamping zijn
in één deel verenigd, omdat
voor veel toepassingen gege
vens van beide elementen
vereist z*jn. Het boek is na
tuurlijk in de eerste plaats be
doeld voor diegenen die in
hun beroep met dit aspect
van het klimaat te maken
hebben Dit is echter voor ie
dereen die zich interesseert
voor weer en klimaat boeiend
om in dit werk te lezen
PAGINA 25
Op pagina 79 staat een plaatje
dat het hele boek zo'n beetje
samenvat: de gemiddelde
jaarsom van de neerslag voor
de periode 1941-1970 Het
jaargemiddelde varieert van
plaats tot plaats in Nederland
van 700 tot 950 millimeter.
Het grootste deel van deze
neerslag valt in de vorm van
regen. Slechts drie procent
komt als sneeuw op onze bo
dem terecht. De natste plek
jes in Nederland zijn de Velu-
we en de omgeving van
Vaals. Het is betrekkelijk nat
op het Drentse plateau, in het
oosten van Friesland, de heu
vels van Overijssel, de
Utrechtse Heuvelrug en de
gebieden achter de Holland
se duinen. De droogste delen
van Nederland zijn de Gro
ningse Waddenkust. delen
van de IJsselmeerkust. de
Zeeuwse en Zuidhollandse
eilanden, het oosten van Bra
bant en het noorden en mid
den van Limburg. Zelfs in
het vlakke Nederland blijkt
de hoogte een invloed te heb
ben: de hoogste jaargemid
delden komen duidelijk voor
in de hoger gelegen delen van
ons land.
Nu bent u als vakantieganger
mogelijk niet geïnteresseerd
in het jaargemiddelde, maar
u wilt wel weten in welk deel
van ons kustgebied er in de
zomer het minste neerslag
valt. Een ander overzicht
leert u dan dat de Zuidhol
landse en Zeeuwse eilanden
droger blijven dan Zandvoort
en Schcvcningen. Net onder
Den Helder zit er ook een op
vallend droog plekje en de
grotere Waddeneilanden zijn
ook vrij droog.
In wezen geeft het boek „Neer
slag en verdamping" heel ge
detailleerde informatie over
het ontstaan van neerslag, de
neerslaggegevens. de bepa
ling van de verdamping, en
zovoorts. Voor tien zware
buien wordt het neerslagver
loop in periodes van vijf mi
nuten weergegeven.
Voor deze zware buien werd de
penode van 1906 tot 1977 ge
nomen. zodat het echt héél
zware buien zijn. Uit de tabel
len blijkt dat het wel voor
komt dat er m een kwartier
tijd in zo'n zware bui 23,5 mil-
hmter regen valt
Tweede deel
Het tweede deel van de serie
boeken over het klimaat van
Nederland zal handelen over
„Het wind klimaat van Neder
land** Daarna slaan er boe
ken over het stralingsklimaat
en het klimaat van de Noord
zee op het programma.
De schema's die het KNMI ons de laatste maanden
op het eind van het weerbericht voorschotelt, zijn
niet overal in goede aarde gevallen. Sommige men
sen klagen over het feit dat ze weinig overzichtelijk
zijn. De schema's zijn echter veel meer dan een an
dere manier van het weergeven van het weerbe
richt. Wat is er veranderd dat het mogelijk is dat het
KNMI een globale verwachting voor een dag of vijf
op grote schaal naar buiten kan brengen.
Getallenkraker
In de Engelse plaats Reading is
het Europese centrum voor
weersvoorspelling op mid
dellange termijn gevestigd.
Zeventien landen (Denemar
ken, België, West-Duitsland,
Spanje, Frankrijk, Grieken
land. Ierland, Joegoslavië,
Nederland. Oostenrijk, Por
tugal, Zwitserland, Finland,
Zweden, Turkije, Engeland
en Italië) hebben de handen
ineen geslagen om samen het
probleem van de betrouwba
re weersvoorspellingen op te
lossen.
Weersvoorspelling kan op een
aantal manieren geschieden.
De traditionele vorm is dat
weerkaarten uit de afgelopen
dagen met elkaar worden
vergeleken. De kaarten wor
den op een lichtbak gelegd,
de meteoroloog ziet dan hoe
weersystemen zich ontwik
kelen en verplaatsen. Op
grond van deze informatie en
van zijn ervaring kan hij dan
voorspellen wat de situatie in
de komende 24 uur en soms
iets langer zal zijn. Een groot
nadeel van deze methode is
dat eerst weerkaarten moe
ten worden getekend. De me
teoroloog spreekt over het
„plotten" van weerkaarten.
Tot voor kort bestond een groot
deel van het werk van de me
teoroloog uit het plotten van
kaarten. Sinds enkele jaren
zijn er machines gekomen,
die automatisch de binnen
komende gegevens op de
kaarten plotten.
Langere termijn
Voor de weersverwachting op
iets langere termijn doet de
meteoroloog een beroep op
de computer. Aan de hand
van een wiskundig model be
rekent hij hoe het weer zich
zal ontwikkelen. Het weer is
echter dermate gecompli
ceerd dat zelfs de meest
krachtige computer veel tijd
nodig heeft om zo'n weerpa-
troon te berekenen. De ver
wachting is beter naarmate er
meer punten in een bepaald
gebied worden gekozen,
maar het aantal computerbe
rekeningen neemt daar ook
gelijk mee toe.
Voor één land is het riiet meer
te betalen om een computer
te kopen die een goede en be
trouwbare weersverwachting
voor enkele dagen vooruit
kan berekenen. Daarom be
sloten een aantal Europese
landen om samen de meest
krachtige computer ter we
reld te installeren. En zo ont
stond het Europese centrum
in de Zuidengelse plaats Rea
ding.
Het centrum werd in 1979 ge
opend en meer dan honderd
meteorologen, natuurkundi
gen, wiskundigen en compu
terdeskundigen uit de zeven
tien deelnemende landen
werken er thans. Het brein
van het Europese centrum is
één van de krachtigste com
puters ter wereld, de CRAY-
1. Deze computer bootst in
een wiskundige vorm de at
mosfeer van de aarde na. El
ke seconde kan de CRAY-1.
die in de wandelgangen „de
getallenkraker" wordt ge
noemd, 50 miljoen instructies
verwerken. De computer
heeft bijna 50 miljoen gulden
gekost en het Europese cen
trum kost per jaar zo'n 35 mil
joen gulden. Ondanks deze
schijnbaar hoge kosten
wordt er geld bespaard dank
zij deze investering.
Geldbesparing
In 1971 werd er een rapport ge
publiceerd met betrekking
tot geldbesparing door een
verbetering van de weersver
wachting. In dat rapport staat
dat de Europese industrie
meer dan 500 miljoen gulden
per jaar kan worden be
spaard als er een betrouwba
re weersverwachting voor
één week vooruit is. Bijna el
ke industrie (zoals landbouw,
trénsport, bouwnijverheid,
scheepvaart.' energiebedrij
ven) zou profiteren van een
verbetering van de weersver
wachting op middellange ter
mijn.
Hoewel er vaak wordt ge
klaagd over het KNMI blijkt
dat de verwachting voor één
of twee dagen vooruit heel
erg betrouwbaar is gewor
den. Het KNMI schat zelf de
betrouwbaarheid van de
korte termijn-verwachting
op minstens 80 procent.
Mensen die twijfelen aan de
ze schatting worden door
mij uitgenodigd een maand
lang bij te houden wat de
prognose was en wat het
werkelijke weer is gewor
den. Ze zullen ook ontdek
ken dat zelfs de verwachting
tot zes dagen vooruit rede
lijk betrouwbaar begint te
worden. Al jarenlang houd
ik de KNMI-voorspellingen
nauwlettend in de gaten en
ik ben steeds weer verbaasd
over de precisie waarmee ze
vaak dagen van tevoren een
weersverandering hebben
aangekondigd.
Een deel van het „gekanker"
over de weersvoorspelling is
te wijten aan het weer zelf.
Als het KNMI voorspelt dat
er kans is op een regenbui, is
het erg onplezierig als u
werkelijk nat wordt. Het
weer mag dan niet al te best
zijn geweest, de verwachting
was het wel.
Vertrouwd
In sommige landen wordt in
vele opzichten sterk rekening
gehouden met het weerbe
richt. In Zweden zendt de te
levisie op regenachtige mid
dagen. en ook alleen dan.
speelfilms uit. Zweden is al
Een opname van de aardbol, gemaakt vanuit de Europese weer
satelliet Meteosat-1. Dankzij de qeslaaade lancering van de derde
Arianeraket zal binnenkort de Meteosat-2 operationeel worden.
