Personeel van
"Als ze dat demonstreren noemen...
Dodewaard heeft een roerig weekje achter de rug
IroYTi poufmlo'
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1981
EXTRA
PAGINA' 17
Dodewaard is weer rustig. Hoewel het dorp nog onder de stickers zit en muren en straten zijn volge-
kalkt met leuzen, neemt het dagelijks leven weer zijn loop. Rond de kerncentrale houdt een groep
ME-ers, met hond, een oogje in het zeil. Militairen ruimen de laatste restjes rommel op die de
demonstranten hebben achtergelaten. De prikkeldraadversperringen blijven voorlopig waar ze zijn.
Het personeel van de Gemeenschappelijke Kerncentrale Nederland (GKN) kan weer over de dijk en de
normale ingang naar het werk. Ze kunnen er op eigen gelegenheid, op de fiets, met de auto of lopend
komen. De politie hoeft ze niet meer naar binnen te loodsen.
Dat was de afgelopen dagen wel anders. De werknemers moesten met speciale busjes naar de centrale
worden gereden, soms zelfs met een pontje over de Waal worden gebracht en een enkele keer gingen
ze in groepjes door een weiland. Nu is dit achter de rug. De vraag speelt wel in de hoofden wanneer
de volgende demonstratie voor de deur staat.
Frans van Balgooien, magazijnmeester en lid van de ondernemingsraad, werkt vijfjaar bij de kern
centrale. Is getrouwd en vader van twee zonen.
Folkert Schuurman, stralingsdeskundige, is negen jaar in dienst van de GKN. Met zijn vrouw, zoon en
dochter woont hij op enkele honderden meters van de centrale.
Samen blikken ze terug op de gebeurtenissen van deze week. Praten over de ervaring om onder
begeleiding van de politie naar je werk te worden gebracht. En over de invloed van de demonstratie
op het gezinsleven. Openhartig geven zij hun mening over de actievoerders.
Door
Jan Westertaken
1
1 1 1 I 1 f 1 De regelkamer van de kerncentrale in Dóden-aard. bmnen de muren geen paniek
De verjaardag van Folkerts zoon valt zo goed als in
het water. Natuurlijk, het joch krijgt zijn cadeau,
maar moet er wél rustig mee in een hoekje gaan
zitten spelen. Niet te veel kabaal maken. Want va
der, moeder en de rest van de familie willen naar de
radio luisteren. Hoe het met de actie bij de kerncen
trale gaat. Folkerts zoon, die negen werd, voelt de
spanning. Zegt later op de dag, als bijna iedereen is
vertrokken: "Papa, ik heb net het gevoel of ik niet
écht jarig ben geweest
De kinderen van Frans spelen een middag op zolder.
Na een paar uur moeten papa en mama even koJ
men kijken: de kleintjes hebben Dodewaard nage
bouwd, aan de rand een tentendorp en op diverse
punten ME-ers geposteerd.
Folkert Schuurman, stralings
deskundige bij de kerncen
trale, over die situatie: "Bij
de één speelt het door in het
gezinsleven, bij de ander niet.
Al probeer je er afstand van
te nemen, ermee bezig ben je
toch. Of je luistert naar een
radio-amateur, of na je werk
ga je even een kijkje op de
dijk nemen. En thuis praat je
erover. Daar ontkom je niet
Een vreemde ervaring vinden
Frans en Folkert het wel om.
met bescherming van de poli
tie, naar je werk te kunnen
gaan. Frans: "Ach, eigenlijk
groei je daar naar toe. Van te
voren weet je dat er wat zit
aan te komen. Je praat er met
elkaar over. Begrijpelijk, ie
dereen die hier werkt wil
door de voordeur naar bin
nen. Maar dat kan niet altijd.
Consequent
Beiden zijn blij met waarne
mend-burgemeester Gold
berg. De oud-Noordwijker is
consequent geweest. "Hij
heeft ervoor gezorgd, dat wij
normaal naar ons werk kon
den en met etenstijd thuis
waren. Ja", reageert Folkert,
"dat was vorig jaar wel even
anders. Toen zaten we ge
woon voor langere tijd 'ge
vangen'. Drie dagen wel."
Ook Folkert is vrij nuchter.
"Een ervaring is het wel als je
niet via de normale weg naar
je werk kunt. Je moet een
omweg nemen als er een paar
duizend demonstranten op
zo'n smalle dijk staan. Kom
je niet doorheen. Dus zoek je
naar andere wegen. Wat ik
me, achteraf, afvraag: wat is
er nu eigenlijk geblokkeerd?
De wegen, meer niet. Want
het werk in de centrale is ge
woon doorgegaan. Daarom
heeft al dat gedoe op mij nau
welijks indruk gemaakt.
Neemt niet weg, dat het na
tuurlijk wél een slechte zaak
n toe: "Vooral
i die hier in de
omgeving wonen vind ik het
in- en intriest. Wij, achter het
hek. zaten veilig. De demon
stratie was tegen kernener
gie, maar de dorpsbewoners
hebben er de meeste last van
ondervonden. Ik weet, dat er
situaties zijn geweest die je
met oorlogstoestanden kunt
vergelijkenWat ik zo zin
loos vond? Actievoerders die
een stapel stenen op de weg
gooiden en bulldozers die ze
een paar minuten later in de
berm schoven. Zoiets heeft
toch totaal geen zin?"
Geen bezwaar
De neiging om er eens op los te
slaan hebben ze geen van bei
den ooit gehad. "Persoonlij
ke moeilijkheden zijn er
nooit geweest. En ik hoop.
dat die zich in de toekomst
ook niet zullen voordoen.
Dan krijg je pure intimidatie
Demonstreren? Van mij mag
het. Maar ik heb bezwaar te
gen de manier waarop het ge
beurt". vertelt Folkert.
Dodewaard zelf kent ook een
actiegroepje waar hij best
mee kan praten. Zoals op een
markt in het dorp. Folkert
stond er in een kraampje van
de ponyclub, naast hem
stond de stand van de actie
groep. "Die mensen ken ik
goed. Laat ze gerust hun
gang gaan. We praten er met
elkaar over. Ik lees de folder
tjes die zij verspreiden. Waar
om niet?"
Maar zowel Folkert als Frans
kan zich boos maken als een
paar fietsers voor de poort
van de centrale neerstrijken
en uitroepen: "Dit is een be
zetting". "Ja, toen is het wel
eens gebeurd, dat we ons
moesten inhouden", herin
nert Frans zich. "Dan ben je
in staat om je zelfbeheersing
te laten varen en die lui ei
genhandig te verjagen."
Net als de dorpsbewoners die
deze week bijna zelf het recht
in handen hadden genomen?
Even wordt het stil. "Ja, dat
heeft wel gespannen. Ook al
sprak de plaatselijke radio
amateur dit tegen. Die reactie
kan ik wel begrijpen. Als je
ziet wat er is vernield, ver
schrikkelijk. De demonstran
ten trokken zich nergens wat
van aan. Overal gingen ze
dwars doorheen. Of het nu
tuinen waren of weilanden.
Het maakte niets uit. Draden
werden stukgeknipt. palen
uit de grond gerukt Er werd
met rotjes gegooid en stenen
gesmeten. Alles volgeplakt
en geschreven. De mensen
konden 's nachts gewoon niet
slapen. Vreselijk was dat
Thuisblijven
Maar ook het dagelijks leven
was danig verstoord in het
anders zo rustige Dode
waard. Schoolhoofden stuur
den in allerijl ouders van kin
deren een brief, dat ze hun
kroost thuis mochten houden
(zolang bestaat de centrale)
mochten we niet laten
vliegen. PvdA-staatssecreta-
ris Van der Doef (verkeer en
waterstaat) hebben we gr
vraagd waarom niet? Hij
heeft niks van zich laten ho-
Ziekteverzuim
Verloop onder het personeel en
ziekteverzuim, de kerncen
trale in Dodewaard kent ze
nauwelijks, stelt Frans "Een
paar maanden terug hebben
we de cijfers eens op een rij
tje gezet Wat het ziektever
zuim betreft: we zitten hier
op ongeveer de helft van het
landelijk gemiddelde. Dan
hebben de mensen toch wel
plezier in hun werk, zou ik
denken Af en toe gaat er wel
eens iemand weg. Maar dat
gebeurt sporadisch. En er
werken in de centrale veel
jonge mensen, 't Is heus niet
altijd koek en ei. Er wordt ge
kankerd en gezeurd In welk
bedrijf gebeurt dat nou
niet?"
Folkert "Vaak hoor je dat men
sen denken dat wy veel geld
verdienen. Dat we gevaren-
geld krijgen en zo Geklets,
natuurlijk." lacht 'ie "Hier
werken is zo veilig als wat
Overal kan wat gebeuren Ie
dereen is zich er echt wel van
bewust, dat het blootstellen
aan straling niet zonder ge
vaar is. Weeg je dit af tegen
het werken bij een andere
zaak. nou, dan loop je bij ons
in de centrale zeker geen ex
tra nsico."
Over het gebruik van kernener
gie denken Frans en Folkert
genuanceerd. "Je moet er
verstandig mee werken", ver
telt Frans En Folkert "Je
moet niet alles aan de olie-
boer geven Als die kraan
dichtgaat, wordt heel Neder
land hulpeloos
Discussie
De brede maatschappelijke dis
cussie. onder toeziend oog
van jonkheer De Brauw° Ze
weten niet wat ervan terecht
zal komen "Misschien als de
grote massa zich ermee gaat
bemoeien, dat er iets anders
uitkomt dan de actievoerders
ervan verwachten Wanneer
iedereen inderdaad meepraat
kan bet a01 len Wc
moeten", zegt Folkert. "niet
alleen maar emotioneel roe
pen 'Kernenergie, weg er
mee'. Hebben we niks aan.
Wordt die discussie in goede
banen geleid met de juiste
voorlichting, dan zullen veel
menseri anders tegen kern
energie aankijken dan nu het
geval is."
Af en toe laten bezoekers hun
neus op de centrale zien. Uit
pure belangstelling Worden
ook met open armen ontvan
gen "Die staan dan gek te
kijken", grinnikt Folkert.
"Denken dat er hier alleen
maar christelijke mannetjes
in witte pakjes rondlopen.
Zien ze iemand in een net
kostuum op de reactor lopen,
ja, dan knipperen ze wel eens
met de ogen Verwachten ze
niet Maar ook in de kerncen
trale lopen gewoon mensen
rond met een sleuteltje om
hier en daar eens een moertje
aan te draaien....
Frans van Balgooien (links) en Folkert Schuurman geen christelijke mannetjes in witte pakjes
als zij het té gevaarlijk von
den om het de straat op te
sturen. De gymnastiekzaal
was niet te gebruiken en het
dorpshuis, waar badminton
wordt gespeeld en de mu
ziekvereniging repeteert, ble
ven op slot.
iedereen had zijn mond vol van
situatie: het dorp én het per
soneel van de kerncentrale.
"Angstig is het niet", ver
woordt Frans de gevoelens,
"maar je kunt toch ook niet
praten van een normale
zaak? Ja, er waren inderdaad
acties aangekondigd tegen
bepaalde mensen. Ik heb niet
gehoord, dat dit is gebeurd."
Of het moet die brief zijn die ie
der personeelslid van de
GKN heeft gekregen. Op het
privé-adres. De schrijvers
wisten precies waar iedereen
woont en op welke afdeling
hij werkt.
"Die brief weet Folkert, "was
vanuit de Groote Kevser in
Amsterdam verstuurd Er
stond in. dat er voor ons best
'werk te vinden zou zijn in de
windenergie. Ja, ze laten op
die manier echt merken dat
ze ons kennen. Zeker, daar
gaat een bepaalde dreiging
vanuit. Ergens een lek? 't Is
niet te bewijzen. Gezocht is
er zeker. Vorig jaar hebben
we ook een gekke toestand
meegemaakt. Toen hingen op
een zeker ogenblik alle hypo
theken, die werknemers via
de centrale hadden afgeslo
ten. open en bloot aan de
muur. Ik heb me toen wel af
gevraagd wat dit nu met de
monstreren te maken had
Geen zin
Folkert en Frans hebben wel
eens met de actievoerders ge
praat. "Het heeft zo weinig
zin", beweert Frans. "Omdat
je de ene keer met die en een
volgende keer weer met een
ander moet praten. Als er nu
eens een orgaan zou zijn, dat
namens alle groepen het
woord voerde, daar heb je
wat aan Nu is het alleen
maar doelloos heen- en weer-
gepraat."
Heel het personeel van de cen
trale is met de demonstratie
bezig geweest. "Je loopt ge
woon op je tenen", zegt Fol
kert. "Op je werk praat je er
over, thuis precies hetzelfde,
je duikt je bed in en de vol
gende morgen begin je op
nieuw. Komen er kennissen
op bezoek, geen afleiding,
wel praten over die toestan
den. Zeker zes keer op een
dag draai je je praatje af. Daar
word je toch moe van op een
gegeven moment0"
Beselt het personeel
kerncentrale wel v
het bezig is?
"Donders goed zelfs", roept
Folkert uit. "Voor de gein
moet je eens bij de mensen
thuis gaan kijken. Stuk voor
stuk zijn ze zich heel bewust
dat er op energie moet wor
den bespaard. Dat leeft hier
heel sterk Ze hebben het ook
in hun huis doorgevoerd, om
dat ze over de nodige infor
matie beschikken. Natuurlijk
zijn ze op de hoogte van de
gevaren die kernenergie met
zich meebrengt Maar hier is
de veiligheid optimaal Als je
andere bedrijven, die de vei
ligheid óók in acht moeten
nemen, zou controleren, dan
kan de helft wel sluiten. Dat
verzeker ik je
Vijftig-plussers
Voor het eerst hebben zic\i de
ze week vijftig-plussers on
der de demonstranten ge
schaard. Ook uit die hoek nu
geluiden als 'Dodewaard
moet dicht'.
Frans kan er niet wakker van
liggen. "Ik heb een ontmoe
ting in het dorp meegemaakt
Zeer verwarrend en de men
sen wisten helemaal niet
waar ze het over hadden
Mijn opa en oma zouden het
niet in hun hoofd halen om
daar tussen te gaan lopen. Ik
ben wél blu. dat die mensen
niet zijn bestookt met traan
gas.
Frans maakt zich nog boos over
een oudere man die een pas
sage voorlas uit een boekje
over de atoombom die de
Amerikanen op Hirosjima
gooiden. "Dat slaat toch ner
gens op", windt hij zich op.
"Als ze dat protesteren noe
men, nou..."
Frans omschrijft het actievoe
ren op die manier als 'bela
chelijk'. "Protesteren, oke.
Die mensen hebben net zo
veel recht als jongeren Laat
ze het dan wel goed doen Ac
tievoeren tegen de zaak waar
om het gaat En geen oorlog
erbij halen Want het opwek
ken van elektriciteit en het
maken van bommen, is iets
dat totaal verschillend ts.
Niet met elkaar te vergelij
ken. Bovendien heb je er heel
andere fabneken voor no
dig."
Hebben ze nooit de drang om
eens een tegendemonstratie
te houden0 Folkert "Wat
dacht je. dat hadden we best
gewild. Via een legale weg
Maar we kregen geen toe
stemming Wij wilden met
onze gezinnen wat doen On
ze kinderen wilden we laten
zeggen, dat het werk van hun
vaders wel dcgelgk goed is.
Zelfs een vliegtuigje met een
tekst erachter van Onze de
monstratie duurt al jaar
de kerncentrale in Dodewaardbinnen de muren geen paniek.
De regelkai
